1, 2. ¿Toni netajtanil tikitaskej uan keyej?

KOMO tejuatsin tionnamikej, ¿keniuj tikonita monenamiktilis? ¿Tikonmachilia ke mitsonualkuilia yolpakilis? ¿Oso mitsonualkuilijtok miak kuejmolmej? ¿Tikonmachilia kemej eskia tionmouejkatilijtok iuan monamik? ¿Tionmoxikoltia tikonuikas nejon nemilis kemej namikuanij? Komo ijkon, senkis tikneltokaj ke mitsontayokoltia maj amo kuali ximouikakan kemej achto. Uan no, komo tejuatsin tikontekitilia Dios akin tikontasojta, xa mitsontayokoltia uan mitsonyolkokoua tikonpias se nenamiktilis tein amo kiueyitalia Dios kemej tikonuelitaskia. Sayoj ke amo xionmotekipacho, ta nejon uelis momelauas.

² Xikonelnamiki ke axkan moajsij miakej namikuanij tein kitekitiliaj Dios, tein taxikojkej senyetoskej maski mouejkatilijtoyaj. Uan axkan kipiaj chikauak imin nenamiktilis. Tikneltokaj ke yejuan kiajsikej keniuj kichikauaskej imin nenamiktilis. Uan tejuatsin no uelis tikonajsis. Sayoj ke xa tionmotajtania: ¿keniuj uelis nikpias yolpakilis itech nonenamiktilis? Maj tikitakan.

3, 4. ¿Keyej keman namikuanij mochikauaj motokiskej iuan Dios motokiaj se iuan okse? Xikontali se neskayot.

³ Keman namikuanij mochikauaj motokiskej iuan Dios, no motokiaj se iuan okse. ¿Keyej ijkon tikijtouaj? Maj  tiktalikan se neskayot: itsintan se tepet kuapitsauak moajsij se takat uan se siuat. Se yetok tonalkisayampa uan okse tonalkalakyampa. Uan nochin omen mouejkatilijtokej. Sayoj ke nochin omen sentejkoj. ¿Toni panoua? Yolik mosentilijtiyouij ijkon kemej ajsitiyouij tepekuapan. ¿Keniuj uelis techyolchikauas nejin neskayot?

⁴ Senkis timochikauaskej tiktekitiliskej Dios, ijkuitik kemej se tejkos tepekuapan. Tikyekmatij ke tejuatsin uan monamik nankitasojtaj Jiova, uan kemej eskia namochikaujtokej nansentejkoskej tepekuapan. Sayoj ke komo namouejkatilijtokej, kemej eskia yekin peua nantejkotiyouij itech tepet. ¿Sayoj ke toni panos komo nankisentokaj nantejkoj tepekuapan? Maski achto namouejkatilijtoyaj, komo nankisentokaj nantejkoj —tein kijtosneki okachi namotokiaj  iuan Dios—, okachi namosentiliskej se iuan okse. Kemej tikitaj, komo namikuanij motokiaj iuan Dios, kinpaleuia maj motokikan se iuan okse. Sayoj ke ¿keniuj se motokia iuan?

5. 1) ¿Toni se taman tein kinpaleuis namikuanij maj motokikan iuan Jiova uan iuan imin namik? 2) ¿Keniuj kiita Jiova nenamiktilis?

⁵ ¿Toni kinpaleuis namikuanij maj kemej eskia tejkokan itech tepet? Se taman komo kichiuaj kemej kiniyolmajxitia Biblia (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Maj tikitakan se tayolmajxitilis tein Pablo kinimakak namikuanij keman kijtoj: “Xikpoujkaitakan nanochin nenamiktilis” (Hebreos 13:4, NM). ¿Toni kinekia kiteajsikamatiltis ika nejin tajtolmej? Yekinika, maj tikitakan tajtol “xikpoujkaitakan”. Itech tajtol Griego nejin tajtol kiteajsikamatiltia teisa tein kitelpia ipatiuj uan tein tel kualtsin. Yejika, nejin tajtol technextilia ke Jiova kiita ke nenamiktilis kitelpia ipatiuj.

6. ¿Toni technextilia tein kijtoua achto uan satepan itech itayolmajxitilis Pablo tein kinimakak namikuanij, uan keyej motelneki tikelnamiktoskej nejon?

⁶ Komo tejuatsin uan monamik nankitekitiliaj Dios, moyekita ke nanomen nankimatij ke kitelpia ipatiuj nenamiktilis. Kemaj, ta nankimatij ke Jiova kitalij (xikonixtajtolti Mateo 19:​4-6). Sayoj ke komo nankipiaj kuejmolmej kemej namikuanij, ¿namechpaleuisya nankimatiskej ke moneki nankipoujkaitaskej nenamiktilis? Xa monekis okse taman tein okachi namechpaleuis ximotasojtakan uan ximopoujkaitakan. ¿Toni nejin? Tein techpaleuis maj tikmatikan toni, moneki maj tikitakan tein kijtoua achto uan satepan itech itayolmajxitilis Pablo tein kinimakak namikuanij. Keman Pablo kiniluijtoya hebreos maj kichiuanij seki taman, kiniluijtoya kemej se tanauatil (Hebreos 13:1-5). Kemej tikitaj, Pablo amo sayoj kijtojtoya se tanemilil keman kiniyolmajxitij namikuanij, ta kiniluijtoya kemej se tanauatil. Nejin motelneki maj tikelnamiktokan, ta nejon techpaleuis maj oksepa timoyekuikakan kemej namikuanij. ¿Keyej tikijtouaj nejin?

7. 1) ¿Toni tanauatilmej tiktakamatij uan keyej? 2) ¿Keniuj techpaleuia tiktakamatiskej nejon tanauatilmej?

 ⁷ Maj titanemilikan itech nejin: ¿keniuj tikonita tanauatilmej tein techmaka Biblia, kemej tein techiluia maj titamachtikan uan maj timonechikokan kampa tikueyichiuaj Dios? (Mateo 28:19; Hebreos 10:24, 25). Senkis tikmatij ke tikontakamati maski kemansa tel ouij mitsonkisa, tiontanojnotsati maski miakej amo kinekij kikakiskej xikonintapoui tein kichiuati iTekiuajyo Dios. Uan tionyoui nechikolmej maski tionsiyoujtiuits itech tekit. Maski tikonpanoua ouijkayomej, tikonsentoka tiontanojnotsa uan tionmonechikoua. Nion teyi uan nion akin mitsontsakuilia, niono Satanás. ¿Keyej? Porin tikontasojta Jiova ika nochi moyolo, uan nejon mitsonolinia xikontakamati itanauatiluan (1 Juan 5:3). ¿Uan keniuj mitsonpaleuia tiontanojnotsas uan tionmonechikos? Kemej tikonmati ke tikonchiujtok itanejnekilis Dios, mitsonualkuilia yolseuilis uan yolpakilis. Uan nejon mitsonyolchikaua (Nehemías 8:10). ¿Toni technextilia nejon?

8, 9. 1) ¿Toni moneki techolinis maj tikpoujkaitakan nenamiktilis uan keyej? 2) ¿Toni ome taman tikitatij axkan?

⁸ Kemej tikitaj, tiktasojtaskej Dios techolinia maj tiktakamatikan tanauatilmej tein techiluia maj titanojnotsakan, uan maj timonechikokan maski tikpanouaj ouijkayomej. Yejua nejon netasojtalis moneki techpaleuis maj tiktakamatikan tein techiluia Biblia ‘maj tikpoujkaitakan nenamiktilis’, maski ouij techkisas (Hebreos 13:4, NM; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Uan ijkon kemej techtatiochiuia Jiova keman timochikauaj titanojnotsaskej uan timonechikoskej, no ijkon techtatiochiuis ika miak pakilis komo timochikauaj tiknextiskej ke tikpatiuitaj nenamiktilis (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).

⁹ ¿Toni techpaleuis maj tikpoujkaitakan nenamiktilis? Yekinika, maj amo tikchiuakan nion teyi tein kijtakos, uan ojpatika, maj tikchiuakan seki taman tein kichikauas.

10, 11. 1) ¿Toni tachiualis kichiua maj tiknextikan ke amo tikpoujkaitaj nenamiktilis? 2) ¿Toni moneki tiktajtaniskej tonamik?

¹⁰ Seki xiujmej achto, se tokniuj siuat kijtoj nejin: “Niktajtania Jiova maj nechpaleui maj nikxiko”. ¿Toni maj kixiko? Yejua kijtoua: “Notakauj nechyolkokoua ika itajtoluan. Tapani amo nikpia nekokolmej, sayoj ke taijtik nikpia miak nexokolilmej, ta semi nechiluia: ‘Tinechtsakuilia’ oso ‘Amo teyi tikualtia’”. Semi tetekipachoua tein kijtoj nejon siuat namikej, ta moita ke itech nenamiktilis mokui tajtolmej tein teyolkokoj.

¹¹ ¡Tel tetayokoltij tikmatiskej ke namikuanij tein kitekitiliaj Dios moiluiaj tajtolmej tein teyolkokoj uan amo ueli niman kielkauaj! Tikyekmatij ke akin kitelkuij nejon tajtolmej, kinextiaj ke amo kipoujkaitaj nenamiktilis. Uan tejuatsin, ¿tikonkui nejon tajtolmej? Tein mitsonpaleuis xikonmati, moneki ika yolyemanilis tikontajtanis monamik: “¿Keniuj mitsmachililtia notajtoluan?”. Komo mitsonnankilia ke miak tajtolmej tein tikoniluia kiyolkokoua, moneki tionmochikauas amo tikonijtosok (Gálatas 5:15; xikonixtajtolti Efesios 4:​31).

12. ¿Keniuj uelis poliuis ichikaualis taueyichiualis tein tikmakaj Jiova?

¹² Maj tikelnamikikan ke komo tikiluiaj tonamik tajtolmej tein teyolkokoj, moijtakos toyekuikalis iuan Dios. ITajtol Dios kinextia: “Komo senmej de namejuan kipialia taneltokalis de Dios pero amo kimati kenin moyeknenepilijmatis, ijkuakon yejua nojon sayoj moyolkajkayaua san, uan nochi ne nitaneltokalis amo teyi kualtia” (Santiago 1:26). Maj amo tiknemilikan ke totajtoluan amo kipia ke kiitas iuan taueyichiualis tein tikmakaj Jiova. Biblia kinextia ke timopolojtoskiaj komo tiknemiliaj oso tikijtouaj ke kemej tiktekitilijtokej Dios, amo teyi kuejmol komo amo timoyekuikaj kalijtik. Maj  amo timokajkayauakan, ta nejon amo auil (xikonixtajtolti 1 Pedro 3:7). Se akin kichiua kemej Cristo, uelis kipias ueyi tanejnekilis tekitis itech nechikol oso tel kuali kichiuas itekiyo Dios. Sayoj ke komo kiyolkokoua inamik ika itajtoluan, kinextijtoskia ke amo kipoujkaita nenamiktilis, uan Dios amo kiseliskia itaueyichiualis, ta kiitaskia ke amo kualtia.

13. Akin kichiua kemej Cristo, ¿toni okse taman ika uelis kiyolkokos inamik?

¹³ Namikuanij no moneki mopiaskej maj amo moyolkokokan ika tachiualismej. Maj tikitakan ome neskayomej. Se siuat tein kiniskaltia iselti ikoneuan, kinotsa se tepopaj namikej tein yetok itech inechikol uan kitajtania maj kiyolmajxiti. Yejuan tel uejkauaj tajtouaj. Uan no, se tokniuj siuat namikej miakpa semana tanojnotsati iuan se tokniuj takat tein iselti. Kemej tepopaj uan siuat namikej, tikneltokaj ke kipiaj kuali tanemilil. Sayoj ke ¿keniuj momachilijtoskej imin namik? Se tokniuj siuat tein kipanotoya nejon, kijtoj: “Nechtelyolkokoua nikitas ke notakauj tel iuan tajtoua se tokniuj siuat itech nechikol uan tel ika motekipachoua. Nikmachilia ke amo nechitaok”.

14. 1) Kemej kijtoua Génesis 2:24, ¿toni moneki kitayekanaltiskej namikuanij? 2) ¿Toni moneki motajtaniskej namikuanij?

¹⁴ Tikajsikamatij ke nejin tokniuj siuat kitelyolkokoua nejon. Uan no ijkon momachiliaj, akin kiitaj ke imin namik kitapanauiliaj se tanauatil tel tayekantok tein Dios kinimaka namikuanij, keman kijtoj: “Takat kikauas ipopaj uan imomaj, uan mosentilis iuan inamik” (Génesis 2:24). ¿Kijtosneki nejin ke ijkuak aksa monamiktia uelis amo kinitasok itatuan? ¡Amo! Ta nejin kijtosneki ke ijkuak monamiktia, moneki achto kiitas inamik. Uan no ijkon moneki kichiuas imiuan tokniuan itech nechikol. Maski kinteltasojta, moneki achto kiitas inamik. Yejika, komo yejua tel imiuan tajtoua oso tel imiuan mouika —okachiok komo kichiua nejon iuan se siuat—, motajtolteuis iuan inamik. Xionmotajtani: “¿Yejua ika timotajtolteuiaj kalijtik? ¿Nikita  tein kipanoua nonamik, niyetok iuan, nitajtoua iuan, uan nikmaka netasojtalis tein sayoj yejua kinamiki?”.

15. Kemej kijtoua Mateo 5:28, ¿keyej tetakauan moneki maj amo tel iminka motekipachokan akin amo imin namik?

¹⁵ Uan no, keman se tokniuj namikej tel ika motekipachoua akin amo inamik oso tel iuan mouika, mokalakijtok itech se ouijkayot. Tetayokoltij tikmatiskej ke sekin  tein kichiuaj kemej Cristo, kichiuaj nejon uan satepan peua kinyoltilana akin amo imin namik (Mateo 5:28). Uan miakej, kiniuika maj okachi kinextikan ke nion tepitsin kipoujkaitaj nenamiktilis. Maj tikitakan toni kijtoj tatitanil Pablo itech nejin.

16. ¿Toni tanejmachtij Pablo keman ika tajtoj nenamiktilis?

¹⁶ Satepan ke Pablo kininauatij namikuanij maj ‘kipoujkaitakan nenamiktilis’, kininejmachtij: “Amo xikpitsotilikan namotapech kemej namikuanij, porin Dios kintatsakuiltis akin mosentekaj tein amo namikuanij uan namikuanij akin auilnemij” (Hebreos 13:4, NM). Itech nejin taxelol, tajtolmej “namotapech kemej namikuanij”, kijtosneki keman omen mosentekaj. Tein kinpaleuis maj ‘amo kipitsotilikan’ nejon, ta maj chipauak, moneki mosentekaskej sayoj kemej namikuanij. Moneki kichiuaskej kemej kijtoua nejin tajtolmej tein Dios kichiuak maj moijkuilo: “Xiyolpaki iuan monamik akin iuan timonamiktij keman katka titelpoch” (Proverbios 5:18).

17. 1) ¿Keyej moneki maj amo tikitakan auilnemilis kemej kiitaj taltikpakneminij? 2) ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej kichiuak Job?

¹⁷ Namikuanij tein motekaj iuan akin amo imin namik, kinextiaj ke nion tepitsin kipoujkaitaj itanauatiluan Dios tein techiluia maj tichipaujkanemikan. Maski miakej tein amo momachtiaj kijtouaj ke kuali yetok nejon, tein yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo amo tikseliaj imin tanemilil taltikpakneminij. Tikajsikamatij ke yejua “Dios [akin] kintatsakuiltis akin mosentekaj tein amo namikuanij uan namikuanij akin auilnemij”, uan amo se taltikpaknenkej (Hebreos 10:31; 12:29). Yejika tiktakamatij itanauatil Jiova (xikonixtajtolti Romanos 12:9). Tikchiuaj kemej touejkaujtat Job kichiuak keman kijtoj: “Se netenkaualis nikchiuak iuan noixtololouan” (Job 31:1). Kemaj, senkis tiktaliaj itech toyolo ke amo tikixtokaskej aksa akin amo tonamik. Ijkon, amo tikchiuaskej  yekinika taman tein uelis techajxitis itech auilnemilis (Itech tamajsikayot “¿Toni kiniluia Biblia namikuanij tein kitsayanaj amat imin ixpan tekiuanij oso mokakauaj?”).

18. 1) ¿Keniuj kiita Jiova auilnemilis? 2) ¿Keniuj ijkuitikej auilnemilis uan se kiniueyichiuas tiotsitsin?

¹⁸ ¿Keniuj kiita Jiova auilnemilis? Tanauatil tein kimakak Moisés maj kinimakani israelitas, techpaleuia maj tikajsikamatikan. Ompa kijtoua ke kinimiktiayaj israelitas tein auilnemiaj oso kiniueyichiuayaj tiotsitsin (Levítico 20:2, 10). ¿Keniuj ijkuitikej katkaj nejon tajtakolmej? Nochin omen kiuejuelouayaj se netenkaualis. Keman se israelita kiueyichiuaya tiotsitsin, kiuejuelouaya netenkaualis tein kichiujka iuan Jiova. Uan keman se israelita namikej auilnemia, kiuejuelouaya netenkaualis tein kichiujka iuan inamik. Nochin omen tenekepiliayaj (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; xikonixtajtolti Malaquías 2:14). Yejika kintatsakuiltiayaj ijkon kemej tanauatiaya Jiova, Dios tein amo tekaua uan takuaujtamach (Salmo 33:4).

19. ¿Toni techpaleuis maj senkis tiktalikan itech toyolo ke amo keman tiauilnemiskej uan keyej?

¹⁹ Sayoj ke kemej tikmatij, tein tikchiuaj kemej Cristo, amo monekiok tiktakamatiskej Tanauatil tein kiselij Moisés. Maski ijkon, motelneki maj tikelnamikikan toni kichiuiliayaj israelita namikej tein auilnemia. ¿Keyej? Porin techpaleuis maj senkis tiktalikan itech toyolo ke amo keman tikchiuaskej nejon. Maj tiktalikan se neskayot. ¿Tionkalakiskia itech se tiopan, tionmotankuaketsaskia iixpan se tiotsin uan tikontataujtiskia? “¡Amo!”, tiontanankiliskia tejuatsin. ¿Uan komo mitsoniluiskiaj mitsonmakatij miak tomin komo tikonchiua? “¡Ipa amo!”, tiontanankiliskia. Uan semi kuali maj ijkon titanankilikan, ta tein yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo, nion tepitsin tiknemiliaj tiknekepiliskej Jiova uan tikueyichiuaskej se tiotsin. Uan no ijkon moneki maj nion tepitsin tiknemilikan tiknekepiliskej Dios uan tonamik ika auilnemilis, maski techtelyoltilanas tikchiuaskej nejon tajtakol (Salmo 51:1, 4; Colosenses 3:5). Nion tepitsin tiknekij tikyolpaktiskej Satanás  uan tel senka tikmouispoloskej Jiova uan nenamiktilis tein yejuatsin kitalij.

20. Xiontanankili ika se neskayot toni kinpanoua sekin namikuanij.

²⁰ ¿Keniuj uelis okachi mopoujkaitaskej namikuanij? Amo sayoj moneki kikauaskej tein kiniuikas maj amo kipoujkaitakan nenamiktilis, ta moneki kichiuaskej okse taman. ¿Toni nejon? Tein techpaleuis maj tiknankilikan nejin netajtanil, maj tikijtokan ke nenamiktilis ijkuitik kemej se kali. ¿Toni taman kikualtsintilia? Seki taman yejua nejin: tajtolmej yemankej, maj moitakan se iuan okse, maj amo moeliuisuikan uan maj mopatiuitakan. Keman kualtsin mouikaj namikuanij, kemej eskia moajsi kalijtik miak taman tein kichiua maj kiuelitakan yetoskej ompa. Sayoj ke komo seujtiuj imin netasojtalis, kemej eskia poliujtiuj nejon tein kikualtsintilia kali, uan satepan amo moajsiok nion teyi tein kikualnextia. Sayoj ke tejuatsin amo tikonneki maj mitsonpano nejon, ta tikonneki ‘tikonpoujkaitas nenamiktilis’ ijkon kemej Dios tanauatia. Tikonmati ke tamati kemej se kali tein tel patiyoj uan moneki tikonyekpias uan tikonyektalis. Yejika niman tikonitas keniuj tikonijkuanis nochi taman tein peuas kiuejuelos uan tikonyektalis. ITajtol Dios kijtoua keniuj: “Ika tamatilis aksa kichijchiua se kali, uan kimatis kiitas ox kuali yetok teisa oso amo, kitalilia se kuali tatsineualoni. Uan ika taixmatilis pexoni itech cuartos ika nochi taman tein se kiuelita uan kualtsitsin tein kipia ipatiuj” (Proverbios 24:3, 4). Maj tikitakan keniuj uelis tikchiuaskej kemej kijtoua nejin tajtolmej itech nenamiktilis.

21. ¿Keniuj uelis yolik tikchikaujtiaskej nenamiktilis? (No xikonita recuadro “ ¿Keniuj nikchikauas nonenamiktilis?”.)

²¹ ¿Toni okseki taman “kualtsitsin” kipiaj kalyetouanij tein yolpakij? Yekmelauj netasojtalis, kimoujkatokaskej Dios uan kipiaskej chikauak imin takuaujtamatilis (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7). Nejin kualneskayomej uan oksekiok,  kichikaua nenamiktilis. Sayoj ke ¿tikonitakya itech Proverbios 24:4 keniuj pexoni itech se kali ika nejon taman tein “kualtsitsin tein kipia ipatiuj”? “Ika taixmatilis.” Yejika, namikuanij tein kinekij kipataskej imin tanemilil uan oksepa moteltasojtaskej, moneki momachtiskej tein kijtoua Biblia uan satepan kichiuaskej kemej momachtiaj (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Mosenmachtiskej ika nejmachkayot texto tein moita mojmostaj oso amaixmej La Atalaya oso ¡Despertad! kampa ika motajtoua nenamiktilis, kinpaleuis maj kiitakan toni taman “kualtsitsin” uelis ika takualnextiskej kalijtik. Satepan, monekis kikalakiskej nejon tein kikualnextis “cuartos”, tein kijtosneki, ke kemej kitasojtaj Jiova kichiuaskej kemej momachtiaj. Komo ijkon kichiuaj, kemej eskia oksepa takualtsintiliskej kalijtik uan nejon kinpaleuis maj kiuelitakan yetoskej ompa kemej achto.

22. ¿Keniuj timomachiliskej komo titapaleuiaj maj mochikaua nenamiktilis?

²² Senkis tikmatij ke techuikilis miak tonalmej oksepa tiktaliskej nochi nejon tein takualtsintilia kalijtik. Sayoj ke tein tikchiuaj kemej Cristo tein titapaleuiaj maj tikualtsintilikan kali, techyolseuis tikmatiskej ke tiktakamattokej tanauatil tein kijtoua ke moneki achto tejuan tiknextiskej poujkaitalis (Romanos 12:10; Salmo 147:11). Uan no, komo timochikauaj ika nochi toyolo tiknextiskej ke tikpoujkaitaj nenamiktilis, techpaleuis maj tiksentokakan itech inetasojtalis Dios.