1, 2. Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai mo e ko e ha?

FAI taane po ke fai hoana nakai a koe? Ka fai, ko e punaaga kia he fiafia e fakamauaga haau, po ke kua lauia he tau lekua? Kua vehā mamao kia a koe mo e hoa haau? Kua fakauka kia a koe ke he fakamauaaga ka e nakai fai fiafia? Ka pihia, kua liga momoko a koe he nakai mafanatia e fakamauaga tuga fakamua. Ha ko koe ko e Kerisiano, kua manako mooli a koe ke ta atu e fakahekeaga ki a Iehova ko e Atua ne fakaalofa a koe ki ai. He magaaho nei, ko e tuaga haau kua tuga e punaaga he fakaatukehe mo e fakamamahi loto. Pete he pihia, fakamolemole ua manatu ko e haau a tuaga kua nakai fai amanakiaga.

² He vahā nei, ha ha i ai e tau hoa mau Kerisiano ne kua fiafia ka e he taha magaaho ne fakauka a laua ke nonofo tokoua pete he nakai hagahaga mitaki e fakafetuiaga. Ka kua moua e laua e puhala ke fakamalolō aki e fakafetuiaga ha laua. Maeke foki a koe ke moua e fiafia ke he fakamauaga haau. Moua fēfē?

3, 4. Ko e ha e tau hoa mau ne fetataaki a laua kaeke kua fakatata a laua ke he Atua? Talahau e fakatai.

³ To fetataaki a koe mo e hoa mau haau ka eketaha a mua ke fakatata tokoua ke he Atua. Ko e ha? Manamanatu la ke he fakataiaga, ko e mouga ne tuga e konu (cone) ne laulahi a kelekele mo e tote a luga. Kua tū e tagata taane i kelekele he faahi tokelau he mouga ka e tū e fifine i kelekele he faahi toga  he mouga. Ti kamata tokoua a laua ke toli hake he mouga. He tutū i kelekele he mouga, ne tuga kua mamao lahi e taha mai he taha. Ka e he tokoluga fakahaga e toli hake a laua he mouga ne kamata e vahāloto ha laua ke tata. Mailoga nakai e koe e fakaakoaga mafanatia he fakataiaga nei?

⁴ Ko e malolō ne tuku e koe ke fekafekau katoa ki a Iehova ne fakatai ke he malolō ke toli hake he mouga. Ha kua fakaalofa a koe ki a Iehova, ti kua fitā a koe he lali fakalahi ke toli hake he mouga. Pete ia, kaeke kua fitā e fekehekeheaki a koe mo e hoa haau, liga to toli hake a mua he tau faahi kehekehe he mouga ia. Ka ko e heigoa ka tupu ka matutaki a koe ke toli hake? Liga lahi e vehā mamao ha mua he kamataaga. Ha kua pihia, he fakamalolō a koe ke fakatata ke he Atua​—tuga e toli hake fakahaga ki luga he mouga​—to fetataaki  a koe mo e hoa haau. Mooli ai ko e fakatata ke he Atua ka fakatata foki a koe ke he hoa haau. Ka e maeke fēfē a koe ke taute e mena ia?

5. (a) Ko e heigoa e puhala ke fakatata ke he Atua mo e ke he hoa mau haau? (e) Fēfē e onoonoaga ha Iehova ke he fakamauaga?

⁵ Ko e taha puhala aoga ke toli hake ai, ko e fanogonogo a mua ke he talahauaga he Kupu he Atua hagaao ke he fakamauaga. (Salamo 25:4; Isaia 48:17, 18) Ko e mena ia kia manamanatu fakahokulo ke he fakatonuaga ne talahau mai he aposetolo ko Paulo. Ne pehē a ia: “Kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana e tau tagata oti kana.” (Heperu 13:4) Ko e heigoa e kakano he mena ia? Ko e kupu lilifu po ke “mitaki” kua hagaao ke he taha mena aoga mo e uho. Ti pihia tonu e onoonoaga he Atua ke he fakamauaga​—ko e mena uho lahi.

6. Ko e heigoa ne fakakite mai he tau kupu ha Paulo, ti ko e ha ne aoga ai ke tokaloto e fakatonuaga ia?

⁶ Ha ko e tau fekafekau he Atua, kua fitā he iloa e koe mo e hoa haau ko e mena uho e fakamauaga ti fakatapu foki. Ko Iehova ne fakatū e fakamauaga. (Totou Mataio 19:4-6.) Kaeke ke hagahaga kelea e fakamauaga haau, kua nakai ko e iloa hokoia ni ko e mena uho e fakamauaga ke he Atua, ka omoomoi a koe ke fakaalofa mo e fakalilifu ke he hoa mau haau. Ti ko e heigoa ka omoomoi a koe ke taute? Manamanatu fakamitaki ke he puhala ne talahau e Paulo ke fakakite e fakalilifu. Nakai pehē a ia, “kua mitaki e fakamauaga”; ka e pehē a ia, “kia eke e mutolu ke mitaki e fai hoana.” Nakai ko e talahau noa ni ha Paulo, ka ko e haana a fakamafanaaga. * He tokaloto e fakatonuaga ia, to maeke ke liu lagomatai a koe ke moua e loto fakaaue ke he hoa mau haau. Ko e ha ne pihia ai?

7. (a) Ko e heigoa e tau fakatonuaga he Tohi Tapu ne muitua a tautolu ki ai he moui, ti ko e ha? (e) Ko e heigoa e tau fua mitaki ne moua mai he omaoma?

 ⁷ Manamanatu ke he falu poakiaga he Tohi Tapu, tuga e poakiaga ke fakamatala mo e taute tutaki mo e tomatomaaga ke fakapotopoto auloa ma e tapuakiaga. (Mataio 28:19; Heperu 10:24, 25) Ka e mooli ai, ko e muitua ke he tau poakiaga ia kua fa uka. Liga ko e tau tagata ne fakamatala a koe ki ai kua nakai talia po ke uka e tuaga he gahuaaga ti uka ia koe ke fina atu ke he tau feleveiaaga Kerisiano. Pete ia kua matutaki a koe ke taute e gahua fakamatala mo e fina atu he tau feleveiaaga. Nakai fai tagata kua maeke ke taofi a koe​—nakai maeke foki a Satani! Ko e ha? Kakano kua omoomoi he fakaalofa mooli haau ma Iehova a koe ke omaoma e tau poakiaga haana. (1 Ioane 5:3) Ti ko e heigoa e tau fua mitaki ne moua? Ko e fakalataha ke he gahua fakamatala mo e tapuakiaga, kua moua e koe e loto mafola mo e fiafia mooli ha ko e taute e finagalo he Atua. Kua liu e tau logonaaga ia haau omoomoi e loto malolō. (Nehemia 8:10) Ko e heigoa e fakaakoaga he mena nei?

8, 9. (a) Ko e heigoa e tau puhala ka lagomatai a tautolu ke omaoma mo e fakalilifu e fakamauaga, ti ko e ha? (e) Ko e heigoa e ua e matakupu ka fakatutala a tautolu ki ai mogonei?

⁸ Tuga ni he malolō e fakaalofa haau ma Iehova kua omoomoi a koe ke omaoma e tau poakiaga ke fakamatala mo e fakalataha ke he tau feleveiaaga pete e tau mena vihi, kua lata ke omoomoi pihia foki a koe ke omaoma ke he fakatonuaga he Tohi Tapu “kia eke e [koe] ke mitaki he fai hoana.” (Heperu 13:4; Salamo 18:29; Fakamatalaaga 5:4) Tuga ni he eketaha a koe ke fakamatala mo e fakalataha ke he feleveiaaga ko e fakamonuina lahi mai he Atua, ti kua lata ke pihia foki e fakamauaga haau.​—1 Tesalonia 1:3; Heperu 6:10.

⁹ Taute fēfē e koe mogoia e fakamauaga haau ke mitaki po ke lilifu? Lata ia koe ke kalo kehe he tau mahani ka fakahagahaga kelea e fakamauaga haau. Lafi ki ai, kua lata ia koe  ke taute e tau lakaaga ke fakamalolō e pipiaga he fakamauaga haau.

10, 11. (a) Ko e heigoa e tau mahani ne nakai fakalilifu e fakamauaga? (e) Ko e heigoa e hūhū kua lata ia tautolu ke fakatutala mo e tau hoa mau ha tautolu?

¹⁰ Ko e hoana Kerisiano ne talahau he taha magaaho: “Ne liogi au ki a Iehova ke moua e malolō ke fakauka.” Ke fakauka ke he heigoa? Ne fakamaama e ia: “Ko e taane haaku ne vagahau fakakelea ki a au. Liga nakai kitia e tau unoko he tino haaku, ka ko e tau talahauaga fakahukia, tuga e ‘Fakalahi gahua foki a koe!’ mo e ‘Ai aoga a koe ha mena!’ ne pite mau ke he loto haaku.” Talahau mai he hoana nei e taha mena kelea muitui ne fa tupu i loto he fakamauaga​—ko e fakaaoga he tau kupu ekefakakelea.

¹¹ Kua momoko mooli ka vagahau fakamamahi e tau hoa i loto he magafaoa Kerisiano, ti tupu e tau logonaaga hukia ne uka ke fakanimonimo! Maaliali ai, kua nakai lilifu e fakamauaga ne vagahau fakamamahi e taha ke he taha. Fēfē e haau a fakamauaga ke he mena nei? Taha puhala ke iloa e koe, ko e hūhū totonu ke he hoa haau, “Lauia fēfē a koe he tau kupu vagahau haaku?” Kaeke kua logona hifo he hoa haau kua fakahukia tumau he tau kupu haau a ia, lata a koe ke makai ke taute e tau hikihikiaga ke holo ki mua.​—Kalatia 5:15; totou Efeso 4:31.

12. Liga puhala fe ka nakai aoga e tapuakiaga he tagata ke he Atua?

¹² Kia tokaloto ai ko e puhala ne fakaaoga e koe e alelo haau i loto he fakamauaga, kua lauia ai e fakafetuiaga haau mo Iehova. Talahau he Tohi Tapu: “Kaeke ha ha ia mutolu taha kua manatu hifo ko ia ko e tagata oma ke he Atua, ka e nakai taofi hana alelo, ka e fakahehe e ia hana loto, kua nakai aoga hana a oma ke he Atua.” (Iakopo 1:26) Nakai maeke e puhala vagahau haau ke vevehe kehe mai he tapuakiaga haau. Ti nakai  lalago he Tohi Tapu e manatu ko e tau mena ka taute i kaina to nakai fai kelea, kaeke ke totoku he tagata kua fekafekau a ia ke he Atua. Fakamolemole ua fakahehē e koe a koe ni. Ko e lekua kelea lahi anei. (Totou 1 Peteru 3:7.) Liga ha ha ia koe e lotomatala mo e fakamakutu, ka e ka fakahukia pauaki e koe e hoa haau aki e tau kupu fakamamahi, kua nakai fakalilifu e koe e fakatokaaga he fakamauaga mo e nakai aoga e tapuakiaga haau ke he Atua.

13. Maeke fēfē e hoa mau ke fakatupu e tau logonaaga hukia?

¹³ Kua lata foki e tau hoa mau ke mataala ke nakai fakahukia he tau puhala ne nakai taute pauaki. Manamanatu ke he ua e fakataiaga: Ko e matua fifine tokotaha ne hea atu tumau ke he matakainaga taane Kerisiano ne fai hoana he fakapotopotoaga ke kumi fakatonuaga, mo e leva e tutala ha laua; ko e matakainaga taane Kerisiano nofo tokotaha ne lahi e magaaho he tau faahi tapu takitaha ne gahua he fonua mo e matakainaga fifine Kerisiano ne fai taane. Ko e tau tagata ne mau he tau tuaga ua nei ne manamanatu mitaki; ka e lauia fēfē la e tau hoa mau ha laua? Pehē e talahauaga he taha hoana ne kua fehagai mo e tuaga pihia: “Ne mailoga e au e taane haaku ne lahi e magaaho mo e gahua ke he taha matakainaga fifine he fakapotopotoaga, ti hukia au. Logona hifo e au e fakateaga mai ki a au.”

14. (a) Ko e heigoa e kotofaaga pauaki ma e tau hoa mau ne fakamaama he Kenese 2:24? (e) Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke hūhū hifo ki a tautolu ni?

¹⁴ Maama ai kua hukia e hoa mau nei mo e falu foki ne kua lauia e fakamauaga he tuaga nei. Kua fakaheu he tau hoa ha lautolu e matapatu hatakiaga he Atua ma e fakamauaga: “Ko e mena ia ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e pipiki ke he hana hoana.” (Kenese 2:24) Ka e mooli, ko lautolu ne mau kua fakalilifu agaia ke he tau mamatua ha lautolu, ka ko e fakatokaaga he Atua ke hagaaki fakamua a lautolu ke he hoa mau ha lautolu. Pihia foki na fefakaalofaaki e tau matakainaga Kerisiano; ka ko e hagaaki fakamua ha lautolu ne mau, ko e tau hoa mau  ha lautolu. Ka lahi e magaaho noa po ke mua e fiafia he tau Kerisiano ne fai hoa mau ke he tau matakainaga, mua atu ke he matakainaga ne nakai ko e hoa haana, to fakalolelole e pipiaga he fakamauaga. Ko e kakano ia kia ati fai vahāloto e fakamauaga haau? Hūhū hifo ki a koe ni: ‘Foaki mooli nakai e au ke he hoa haaku e magaaho, fiafia, mo e fakaalofa hofihofi ne kua tonuhia he hoa haaku ke moua?’

15. Ia Mataio 5:28, ko e ha e tau Kerisiano kua mau ne nakai lata ke mua e fiafia ke he taha ne nakai ko e hoa mau haana?

 ¹⁵ Ka fakakite he tau Kerisiano kua mau e fiafia ne nakai lata ki a lautolu ne ai ko e hoa mau ha lautolu, kua tuku e lautolu a lautolu ke he tuaga hagahaga kelea lahi. Momoko ai, ha kua tupu e logonaaga loto fakavihi he falu Kerisiano kua mau ma lautolu ne mahani lahi mo lautolu ne nakai ko e hoa mau ha lautolu. (Mataio 5:28) Ti kua au atu e nakai fakalilifu he tau logonaaga loto fakavihi nei e fakafetuiaga he fakamauaga. Manamanatu ke he talahauaga he aposetolo ko Paulo hagaao ke he matakupu nei.

16. Ko e heigoa e poakiaga ne talahau e Paulo hagaao ke he fakamauaga?

¹⁶ He mole e tomatoma atu e Paulo “kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana,” ne lafi agataha e ia e hatakiaga nei: “Mo e mohega foki kua nakai fakakelea; ka e fakahala he Atua e tau tagata feuaki mo e faivao.” (Heperu 13:4) Fakaaoga e Paulo e kupu “mohega” ke hagaao ke he fakafetuiaga he mahani fakataane mo e fifine. Ko e tau fakafetuiaga pihia kua meā po ke “nakai fakakelea,” kaeke kua taute hokoia ni i loto he fakamauaga. Ko e mena ia kua omaoma e tau Kerisiano ke he tau kupu omoomoi nei: “Fiafia a koe ke he hoana ne faihoana ai a koe ke he hāu a vaha fuata.”​—Tau Fakatai 5:18.

17. (a) Ko e ha e tau Kerisiano kua nakai lata ke lauia he onoonoaga he lalolagi hagaao ke he mahani faivao? (e) Muitua fēfē a tautolu ke he fakafifitakiaga ne fakatoka e Iopu?

¹⁷ Ko e tau tagata ne taute e mahani fakataane mo e fifine mo e taha ne nakai ko e hoa mau haana, kua fakalialia lahi ke he tau matafakatufono he Atua. Ti kua nakai lata e manatu he tau tagata ke he mahani faivao ke fakaohooho e onoonoaga he tau Kerisiano hagaao ke he mena nei. Kua mailoga e lautolu ne nakai ko e tau tagata ka fakafili, ka kua “fakahala he Atua e tau tagata feuaki mo e faivao.” (Heperu 10:31; 12:29) Ko e mena ia, kua tapiki mau e tau Kerisiano mooli  ke he onoonoaga ha Iehova hagaao ke he matakupu nei. (Totou Roma 12:9.) Manatu e talahauaga he tupuna ko Iopu: “Ne eke e au e maveheaga mo e tau mata haku.” (Iopu 31:1) E, he nakai kamata ke fano he puhala ne takitaki ke he faivao, ko e tau Kerisiano mooli ne leveki e tau mata ha lautolu ke aua neke kikite atu mo e manako ke he tagata ne nakai ko e hoa mau ha lautolu.​—Kikite e vala tala he Apenetiki “Ko e Manatu he Tohi Tapu ke he Tau Vevehe mo e Nonofo Kehekehe.”

18. (a) Kelea lahi mahaki fēfē e mahani faivao ki mua ha Iehova? (e) Ko e heigoa e tau mena ne fetataiaki e mahani faivao mo e tapuaki tupua?

¹⁸ Kelea lahi mahaki fēfē e mahani faivao ki mua he Atua? Kua lagomatai he fakatufono faka-Mose a tautolu ke iloa e tau logonaaga ha Iehova ke he mena nei. I Isaraela, ko e mahani faivao mo e tapuaki tupua ko e tau agahala ne fakahala mate. (Levitika 20:2, 10) Kitia nakai e koe kua fai mena ne tatai e tau mena ua nei? Ko e tagata Isaraela ne tapuaki ke he tupua tā kua moumou tuai e ia e maveheaga haana mo e Atua. Pihia foki mogoia ko e tagata Isaraela ne taute e mahani faivao kua moumou tuai e ia e maveheaga haana mo e hoa mau haana. Kua kelea muitui e mahani he tau tagata nei. (Esoto 19:5, 6; Teutaronome 5:9; totou Malaki 2:14.) Ko e tau mena ua nei ne nakai talia e Iehova, ko e Atua fakamooli.​—Salamo 33:4.

19. Ko e heigoa e tau kakano mitaki ke totoko he tagata e mahani faivao, ti ko e ha?

¹⁹ Kua nakai nonofo e tau Kerisiano i lalo hifo he fakatufono faka-Mose. Ka kua fakamanatu mai hagaao ke he tau Isaraela i tuai, ko e mahani faivao ko e agahala kelea muitui. Ti ko e tuaga ia ka omoomoi e tau Kerisiano ke nakai taute e mahani faivao. Ko e ha? Manamanatu ke he fakatataiaga nei: To hū atu nakai a koe ke he fale tapu, ti fakatokotui, mo e liogi ke he mena fakatai? ‘Ai fakaai!’ he talahau e koe. Ka e to kamatamata nakai a koe ke taute pihia ka atu ki a koe e tupe lahi mahaki? ‘Mamao ligo!’ he talahau e koe. Ko e manatu ke tapuaki ke he tupua tā mo e nakai fakamooli ki a Iehova, ko e mena fakalialia ke he Kerisiano mooli. Pihia  foki, ko e tau Kerisiano mooli kua logona e lautolu ko e mena fakalialia ke nakai fakamooli ki a Iehova ti pihia foki mo e hoa ha lautolu he mahani faivao​—pete ni ko e heigoa e fua he agahala. (Salamo 51:1, 4; Kolose 3:5) Kia nakai taute e tautolu ha mena ke fakafiafia a Satani ka e fakamā mo e nakai fakalilifu ki a Iehova mo e fakamauaga tapu.

20. Ko e heigoa kua tupu ke he falu fakamauaga? Talahau e fakatai.

²⁰ Ke lafi ke he tau mahani ke kalo kehe mai he nakai fakalilifu e fakamauaga, ko e heigoa e tau lakaaga haau ka taute ke liu fakakite e fakalilifu ke he hoa mau? Ke moua e tali, manamanatu ko e fakamauaga kua tuga e fale. Manamanatu foki ke he tau kupu totonu, tau gahua mitaki haau ka taute, mo e falu mena ke fakalilifu e hoa mau kua tuga e tau koloa fakamanaia ne tuku i loto he fale. Ka ha ha ia mua e femafanaaki, kua tatai e fakamauaga ha mua mo e fale kua fakamanaia aki e tau koloa fulufuluola mo e manaia. Ka tote e fefakaalofaaki ha mua, to galo fakahaga e tau fakamanaia, ti ahumate e fakamauaga ha mua tuga e fale ne nakai fai fakamanaia. Ha kua manako a mua ke omaoma ke he poakiaga he Atua ‘kia mitaki he fai hoana,’ to omoomoi a mua ke ati hake e fakamauaga ha mua. Ha ko e fakamauaga ko e fakatokaaga uho, ti kua latatonu ke liu fakamalolō e pipiaga. Taute fēfē e tautolu e mena ia? Pehē e Kupu he Atua: “Kua ati hake ai e fale ke he iloilo; kua fakamau ai foki ke he pulotu. Ko e iloilo foki kua fakapuke ai e tau poko ke he tau koloa oti ni kua uho mo e fulufuluola.” (Tau Fakatai 24:3, 4) Manamanatu la ko e fakagahua fēfē e tau kupu nei ke he fakamauaga.

21. Maeke fēfē ke liu ati hake e pipiaga he fakamauaga ha tautolu? (Kikite foki e puha “ Puhala Fe ke Fakaholo ki Mua e Fakamauaga Haaku?”)

²¹ Ke lafi ke he tau koloa uho ma e fakamauaga kua lata ke ha ha ai e fakaalofa fakamooli, matakutaku mitaki ke he Atua, mo e malolō e tua. (Tau Fakatai 15:16, 17; 1 Peteru 1:7) Kua ati hake he tau mena nei e fakamauaga mauokafua.  Ka e mailoga nakai e koe he fakatai i luga ko e puhala fe kua fakapuke e tau poko aki e tau koloa uho? Puhala ia “ko e iloilo.” E, ka fakagahua ai, ko e iloilo he Tohi Tapu kua maeke ke hikihiki ai e tau manatu he tau tagata, mo e omoomoi a lautolu ke liu fakakite e fakaalofa he taha ke he taha. (Roma 12:2; Filipi 1:9) Ko e ha magaaho kua maeke a koe mo e hoa mau haau ke nonofo hifo mo e fakatutala fakatotoka tokoua hagaao ke he tau kupu he Tohi Tapu, tuga e lauga he aho, vala tala ne fakavē ke he Tohi Tapu i loto he Ko e Kolo Toko mo e Awake! ne hagaao ke he fakamauaga, tuga kua kitekite fakamakutu a mua ke he tau koloa fakamanaia ke fakafulufuluola e fale ha mua. Ka omoomoi he fakaalofa ki a Iehova a mua ke fakagahua ke he fakamauaga ha mua e fakatonuaga ne kumikumi laia ki ai, kua tuga e fakamanaia mooli e mua e tau poko he fale ha mua. Ko e fua ka moua, to liga liuaki mai e tau mena fulufuluola mo e fiafia ne olioli fakamua ki ai he fakamauaga ha mua.

22. Ko e heigoa ha tautolu ka moua he eketaha ke taute ha tautolu a vala ke ati hake e fakamauaga?

²² Mooli, kua lahi e magaaho mo e malolō ke liuaki oti e tau koloa fakamanaia ke he ha lautolu a tau tokaaga. Ka eketaha a koe ke taute haau a vala, to fiafia lahi a koe he iloa kua omaoma a koe ke he poakiaga he Tohi Tapu: “Kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10; Salamo 147:11) Ka e mua atu, ko e fakamakamaka haau ke fakalilifu e fakamauaga kua maeke a koe ke fakatumau ke he fakaalofa he Atua.