1, 2. ¿Tuku takgalhskinin naʼakxilhaw, chu tuku xlakata?

KOMO wix tamakgaxtokgnitata, ¿la wi mintamakgaxtokgat? ¿Xwanti pi limin lhuwa tapaxuwan, o talipuwan? ¿Lakpuwana pi tiku tamakgaxtokga nialh lu tlan talalipina, o tuku tlakg nitlan, akxtum wilatit maski nialh lakaskinatit chu kaj nialhla tuku tlawayatit? Komo chuna, max lu lilipuwana xlakata nialh lapaxkiyatit. Nachuna, xlakata wix kstalanina Cristo lakaskina pi mintamakgaxtokgat namalanki Jehová, Dios tiku wix paxkiya, maski lakaskina pi mintamakgaxtokgat kamalankilh max lu lilakgaputsaya chu lilipuwana xlakata nitlan wi. Pero, ¡nitu kapuwanti! Mintamakgaxtokgat tlan natalakkaxtlawa.

² Wilakgolh lhuwa kstalaninanin Cristo tiku pulana kaj takgalana xlatawi, pero la uku lu tlan wilakgolh. Xlikana, tekgskgolh la namatliwakglhkgo xtamakgaxtokgatkan. Chu wix na tlan chuna natlawaya. Pero tawila uma takgalhskinin: ¿tuku tlan natlawakgo tiku tamakgaxtokgkgonit xlakata lipaxaw natawilakgo?

3, 4. ¿Tuku xlakata tiku latatamakgaxtokgnit akxni liskujkgo natalakatsuwinikgo Dios tlakg lalakgtalakatsuwini? Kawanti akgtum liʼakxilhtit.

³ Akxni xchatiykan liskujkgo xlakata natalakatsuwinikgo Dios, tlakg tlan latalalin. Akgtum liʼakxilhtit. Niku tsuku  akgtum lanka sipi ya chatum chixku chu chatum puskat. Klakgaputu sipi ya xachixku chu xaʼalakgaputu ya xapuskat, wa xlakata lakgamat wilakgolh. Pero xchatiykan tsukukgo takxtunankgo ksipi. ¿Tuku nala? Chuna la tlakg natakxtunankgo tlakg nalatalakatsuwini. ¿La kinkamakgtayayan uma liʼakxilhtit?

⁴ Taʼakxtukan ksipi wa kilhchanima putum tuku tlawayaw kstalaninanin Cristo xlakata xliputum kilatamatkan naskujnaniyaw Jehová. Max wix chu tiku tamakgaxtokga paxkiyatit Jehová chu tlan nawanaw pi tliwakga liskujpatit xlakata natakxtunanatit ksipi. Pero, komo nitlan latalalinatit, xtachuna la wix klakgaputu sipi taʼakxtunampat chu alakgaputu takxtunama tiku tamakgaxtokga. ¿Tuku nala komo natakxtunananit asta nachipinatit kxʼakpun sipi? Max akxni natsukuyatit takxtunanatit lakgamakgat wilatit pero akxni tlakg takxtunanatit, uma wamputun tlakg natalakatsuwiniyatit Dios, tlakg nalalakgtalakatsuwiniyatit. Tuku talakaskin xlakata tlakg tlan nalatalalin chixku chu puskat, wa natalakatsuwinikgo Dios. Pero ¿la tlan chuna natlawaya?

5. 1) ¿La tlakg tlan natalakatsuwiniyaw Jehová chu na tlakg natalalinaw tiku tawilaw? 2) ¿La akxilha Jehová tamakgaxtokgat?

⁵ Tuku tlakg nakamakgtaya «natakxtunankgo» wa namakgantaxtikgo tastakyaw nema Biblia kamaxki tiku tamakgaxtokgkgonit (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Kaʼakxilhwi akgtum tastakyaw nema mastalh apóstol Pablo akxni wa: «Nti mpuchuwakgo, natamaxki nkakni» (Hebreos 13:4). ¿Tuku xwamputun Pablo akxni wa umakgolh tachuwin? Pulana kaʼakxilhwi tachuwin «kakni». Tachuwin nema maklakaskinka akxni tsokgka, xwamputun tuku lu xtapalh chu tuku lu stlan. Wa xlakata, uma tachuwin kinkamasiyaniyan la akxilha Jehová tamakgaxtokgat: tuku lu xtapalh.

6. Akxni liwana akxilhaw tuku wa apóstol Pablo xlakata tamakgaxtokgat, ¿tuku akgatekgsaw, chu tuku xlakata lu xlakaskinka kuenta natlawayaw?

⁶ Komo wix chu mimpuskat skujnaniyatit Jehová, minchatiykan katsiyatit pi tamakgaxtokgat lhuwa xtapalh chu xasanto, xlakata Jehová malakatsukilh (kalikgalhtawakga Mateo 19:4-6). Pero komo kgalhiyatit taʼakglhuwit kmintamakgaxtokgatkan, max ni nakamakgtayayan kajwatiya nakatsiyatit pi milimaxkitkan kakni mintamakgaxtokgatkan. Max natalakaskin atanu tuku nakamakgtayayan xlakata nalapaxkiyatit chu nalamaxkiyatit kakni. ¿Tuku nakamakgtayayan? Xlakata nakatsiyaw, kaʼakxilhparaw tuku wa apóstol Pablo. Xla ni wa: “Tamakgaxtokgat kgalhi kakni” wata wa, «natamaxki kakni» tamakgaxtokgat. Ni kaj xlichuwinama pi wi kakni ktamakgaxtokgat, wata xlichuwinama akgtum tastakyaw nema xlitatlawat. * Lu xlakaskinka kuenta natlawayaw uma tastakyaw, xlakata wi atanu tuku nakinkamakgtayayan tlakg napaxkiyaw tiku tamakgaxtokgaw. ¿Tuku xlakata chuna wanaw?

7. 1) ¿Tukuya limapakgsin xalak Biblia makgantaxtiyaw, chu tuku xlakata? 2) ¿Tuku tasikulunalin kgalhiyaw akxni makgantaxtiyaw uma limapakgsin?

⁷ Kalilakapastakwi tsinu. ¿La akxilha wix atanu xlimapakgsin Biblia, niku wan pi namakgalhtawakganana chu napina ktamakxtumit xlakata nakakninaniya Dios? (Mateo 28:19; Hebreos 10:24, 25.) Xlikana pi makgantaxtiya maski min kilhtamaku tuwa makgkatsiya. Pina lichuwinana xTamapakgsin Dios maski latamanin ni kgaxmatputunkgo. Na pina ktamakxtumit maski lu tlakgwanita akxni kitaspita kmimputaskujut. Maski tuwa makgkatsiya, putum  kilhtamaku pina lichuwinana Dios chu pina ktamakxtumit. Nitu chu niti machokgoyan, nipara Satanás. ¿Tuku xlakata? Xlakata wix xliputum minaku paxkiya Jehová chu wa tuku tlawa nakgalhakgaxpata xlimapakgsin (1 Juan 5:3). ¿Tuku tasikulunalin makglhtinana xlakata pina lichuwinana Dios chu pina ktamakxtumit? Xlakata katsiya pi tlawapat xtalakaskin Dios, kgalhiya takaksni chu paxuwaya. Chu uma matliwakglhan (Nehemías 8:10). ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma?

8, 9. 1) ¿Tuku nakinkamakgtayayan namaxkiyaw kakni tamakgaxtokgat chu tuku kinkamalakapastakayan chuna natlawayaw? 2) ¿Tuku pulaktiy talakapastakni naʼakxilhaw?

⁸ Chuna la akxilhwi, xlakata paxkiyaw Jehová kgalhakgaxmataw  chu anaw lichuwinanaw xTamapakgsin chu anaw ktamakxtumit maski wi tuku nakinkamachokgoputunan. Watiya ama tapaxkit nakinkamakgtayayan namakgantaxtiyaw uma xtastakyaw Biblia xlakata “naʼanan kakni ktamakgaxtokgat” maski tuwa namakgkatsiyaw (Hebreos 13:4; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Chuna la Jehová kinkasikulunatlawayan xlakata lichuwinanaw xtukuwani chu anaw ktamakxtumit, nachuna natlawa komo nalimasiyayaw pi lu xtapalh akxilhaw tamakgaxtokgat (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).

⁹ Wa xlakata, ¿tuku natlawayaw xlakata naʼanan kakni ktamakgaxtokgat? Pulana, ni nakgalhiyaw tayat nema nalaktlawa chu xlipulaktiy, wi tuku natlawayaw xlakata namatliwakglhaw tamakgaxtokgat.

10, 11. 1) ¿Tukuya tayat ni maxki kakni tamakgaxtokgat? 2) ¿Tukuya takgalhskinin tlan natlawaniya tiku tamakgaxtokga?

¹⁰ Makgasa chatum tala wa: «Kskini Jehová kakimaxkilh litliwakga xlakata naktayani». ¿Tuku natayani? Uma tala wan: «Kinchixku kilimakgalipuwan tuku kiwani. Kkimakni ni tasiya pi kisnokgnit pero kkimpulakni lhuwa xtutu kkgalhi, xlakata putum kilhtamaku kiwani: “Kajwatiya kmakgskujwiman” o “Nila tuku tlawaya”». Lu lilakgaputsa tuku limasiyalh uma tala: tuku nitlan lawani makgapitsi tiku tamakgaxtokgkgonit.

¹¹ ¡Lu lilipuw pi kstalaninanin Cristo tiku tamakgaxtokgkgonit lawani nitlan tachuwin, tachuwin nema lu makgalipuwanan chu putum kilhtamaku lakapastakkan! Tiku chuna chuwinankgo ni maxkikgo kakni tamakgaxtokgat. Pero ¿la wi mintamakgaxtokgat? Xlakata nakatsiya la wi, katataktuju chu kakgalhskinti tiku tamakgaxtokga: «¿La limakgkatsiya tuku kwaniyan?». Komo  nakgalhtiyan pi tuku waniya makglhuwa makgalipuwan, mililakgpalit tachuwin nema maklakaskina (Gálatas 5:15; kalikgalhtawakga Efesios 4:31).

12. ¿Tuku natlawa pi Dios nialh namakglhtinan takaknin nema maxkiyaw?

¹² Kalakapastakwi pi komo nitlan tuku waniyaw tiku tamakgaxtokgaw natlawa pi nialh natalalinaw Jehová. Xtachuwin Dios wan: «Lapi winti wixin mpuwan mpi [liwana] maxkiy nkakni Dios, na ni makaksay ksimakgat, wampi wata kaj akgskgawi xnaku, wa yuma nkakni ntu mastay, kaj nitu xlakgasi» (Santiago 1:26). Ni nalakpuwanaw pi maski limaklakaskinaw nitlan tachuwin chuntiya tlan nakakninaniyaw Dios. Chuna la masiya Biblia, nitlan nalakpuwanaw pi komo skujnanimaw Dios, o max chuna lakpuwanaw, nitu wamputun maski wi tuku nitlan lama kkinchikkan. Ni kataʼakgskgawiw: lu kuenta kilitlawatkan, xlakata uma lu xlakaskinka (kalikgalhtawakga 1 Pedro 3:7). Max chatum lu skulujwa chu liwana tlawa taskujut kcongregación. Pero komo wani tiku tamakgaxtokga tachuwin nema limakgalipuwan, limasiya pi ni maxki kakni tamakgaxtokgat, chu Dios ni makglhtinan xtakaknin.

13. ¿Tuku max natlawa chatum tuku nalimakgalipuwan tiku tamakgaxtokga?

¹³ Tiku tamakgaxtokgkgonit kuenta xlitlawatkan ni natlawakgo atanu tuku na nalimakgalipuwankgo tiku tatamakgaxtokgnit. Kaʼakxilhwi akgtiy liʼakxilhtit. Chatum tlat putum kilhtamaku limaxtu lhuwa kilhtamaku xlakata namaxki tastakyaw chatum tala puskat xalak congregación tiku xakstu kamakgastakma xkamanan xlakata skini kamakgtayalh. Atanu liʼakxilhtit, chatum tala puskat limaxtu akglhuwa hora akgatunu semana xlakata akxtum nataʼan lichuwinan xlakata Dios chatum kgawasa tiku nina tamakgaxtokga. Xatlat nema lichuwinaw pulana chu tala puskat nema aku lichuwinaw max ni lakpuwamakgolh  tuku nitlan; pero ¿la makgkatsima xpuskat ama tala chixku o la makgkatsima xchixku tala puskat? Chatum tala tiku chuna xtitaxtuma wa: «Klilipuwan akxni kakxilha pi kinchixku lhuwa limaxtu kilhtamaku nakgaxmata tuku wani chatum tala puskat xalak congregación. Kmakgkatsi pi kilakgmakgan».

14. 1) Chuna la wan Génesis 2:24, ¿tuku xlitlawatkan tiku tamakgaxtokgkgonit? 2) ¿Tukuya takgalhskinin tlan natlawakgo tiku tamakgaxtokgkgonit?

¹⁴ Akgatekgsaw tuku xlakata lu lipuwan uma tala. Nachuna lu lilipuwankgo akxni wi tiku ni makgantaxti uma tastakyaw nema Dios kamaxki tiku tamakgaxtokgkgonit: «Chixku namakgxtakga xtlat chu xtse chu akxtum natatawila xpuskat» (Génesis 2:24). ¿Wamputun uma versículo pi akxni wi tiku tamakgaxtokga nialh nakuentajtlawa xtlat chu xtse? Ni. Uma texto wamputun pi akxni wi tiku tamakgaxtokga tuku pulana nakuentajtlawa wa tiku tatamakgaxtokgnit. Chu nachuna tlan nawanaw xlakata xnatalan: maski lu kapaxki, tuku tlakg xlakaskinka naʼakxilha nakuentajtlawa tiku tawi. Wa xlakata, komo limaxtu lhuwa kilhtamaku o lu katalalin xnatalan, chu tlakg ni xlilat akxni chatum chixku lu tlan talalin chatum puskat o chatum puskat lu talalin chatum chixku, uma natlawa pi kaʼanalh taʼakglhuwit kchiki. Kakgalhskinka: «Xlakata lu tlan ktalalin achatum, ¿wa xlakata kkgalhi taʼakglhuwit kkinchik? ¿Klimaxtu kilhtamaku xlakata akxtum naktatawila tiku ktamakgaxtokga, kkuentajtlawa chu klimasiya pi kpaxki chuna la lakgchan?».

15. Chuna la wan Mateo 5:28, ¿tuku xlakata kstalaninanin Cristo tiku tamakgaxtokgkgonit ni xlilat lu tlan natalalinkgo atanu tiku ni tamakgaxtokga?

¹⁵ Nachuna, akxni chatum lu tlan talalin max puskat o chixku tiku ni tamakgaxtokga, uma max nakamatlawikgo tuku nitlan. Lu nitlan pero makgapitsi kstalaninanin  Cristo xlakata lu tlan latalalin, alistalh tsuku lapaxki (Mateo 5:28). Xlakata tsuku lalakgati, tlawakgo tuku tlawa pi tlakg katamamaxanilh tamakgaxtokgat. Kaʼakxilhwi tuku wa apóstol Pablo.

16. ¿Tuku wa Pablo pi ni xlitatlawat akxni lichuwinalh tamakgaxtokgat?

¹⁶ Akxni xmastanita uma tastakyaw “kaʼanalh kakni” ktamakgaxtokgat, Pablo na lichuwinalh uma tuku ni xlitatlawat, «ni kamaxkajwilitit tamakgaxtokgat, xlakata Dios nakamalakgaxokge tiku tlawakgo talakgxtumit nema ni xlitatlawat chu tiku akgskgawi xchixku o xpuskat» (Hebreos 13:4, TNM). Kʼuma texto tachuwin «tamakgaxtokgat» kilhchanima akxni latatalakgxtumi tiku tamakgaxtokgkgonit. Xlakata tamakgaxtokgat nitu “namaxkajwani”, xlitawilat chuna la xlilat, kaj nalatatalakgxtumi tiku latatamakgaxtokgnit chuna la wan xTachuwin Dios: «Katapaxuwa puskat tiku tatamakgaxtokgti akxni kgawasaku xwanita» (Proverbios 5:18).

17. 1) ¿Tuku xlakata ni lakapastakaw chuna la lakapastakkgo tiku xalak kakilhtamaku xlakata tiku laʼakgskgawi? 2) ¿La tlan nachuna natlawayaw la Job?

¹⁷ Tiku akgskgawi xchixku o xpuskat, uma wamputun tiku tatalakgxtumi tiku ni xchixku o ni xpuskat, akgtum lanka talakgalhin xlakata lakatsalakan xlimapakgsin Dios. Maski lhuwa lakpuwankgo pi nitu wamputun, xaxlikana kstalaninanin Cristo ni lakapastakaw la lakapastakkgo lakchixkuwin. Katsiyaw pi wa «Dios nakamalakgaxokge tiku tlawakgo talakgxtumit nema ni xlitatlawat chu tiku akgskgawi xchixku o xpuskat» (Hebreos 10:31; 12:29). Wa xlakata kgalhakgaxmataw xlimapakgsin Jehová (kalikgalhtawakga Romanos 12:9). Tlawayaw chuna la pulalina Job tiku wa: «Kkatalakkaxlanit kilakgastapu» (Job 31:1). Xlikana, natlawayaw  akgtum talakkaxlan lu xlakaskinka xlakata ni namastayaw talakaskin pi kilakgastapukan naʼakxilha achatum tiku ni tatamakgaxtokgnitaw chu natatalakgxtumiputunaw. Chuna, ni mastayaw talakaskin natsukuyaw tlawayaw tuku alistalh nakinkamatlawiyan naʼakgskgawiyaw tiku tawilaw (kaʼakxilhti xtatakgatsin nema litapakuwi «¿Tuku wan Biblia xlakata lakxtlawakan tamakgaxtokgat xlakatin mapakgsinanin chu lamakgxtakgkan?».)

18. 1) ¿La xlilanka talakgalhin akxilha Jehová tiku akgskgawi xchixku o xpuskat? 2) ¿Tuku xlakata tlan tamalakxtumikan tiku akgskgawi xchixku o xpuskat la tiku kakninani ídolos?

 ¹⁸ ¿Lanka talakgalhin akxilha Jehová tiku akgskgawi xchixku o xpuskat? Limapakgsin nema Dios maxkilh Moisés kinkamakgtayayan nakatsiyaw, anta xwan pi namakgnikan israelita tiku xʼakgskgawilh xchixku o xpuskat o tiku xkakninanilh ídolos (Levítico 20:2, 10). ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi lakxtum uma akgtiy talakgalhin? Xlakata akxni xtatlawa uma akgtiy talakgalhin ni xtamakgantaxtima tuku xwankanit natlawakan: akxni xkakninanikgo ídolo ni xmakgantaxtikgo tuku xlitalakkaxlakgonit Jehová natlawakgo, chu akxni wi tiku xʼakgskgawi xpuskat o xchixku na ni xmakgantaxti tuku xwanit natlawa akxni tatamakgaxtokgli. Uma pulaktiy talakgalhin, laʼakgskgawit xwanit (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; kalikgalhtawakga Malaquías 2:14). Wa xlakata, Jehová nitlan xʼakxilha, xlakata xla Dios tiku ni makgxtakgnan chu tlan lipawankan (Salmo 33:4).

19. ¿Tuku nakinkamakgtayayan ni naʼakgskgawiyaw tiku tamakgaxtokgaw chu tuku xlakata?

¹⁹ Xlikana akinin ni la israelitas, kstalaninanin Cristo nialh talakaskin namakgantaxtiyaw xLimapakgsin Moisés. Pero, lu tlan nalakapastakaw la xkamalakgaxokgekan tiku xʼakgskgawi xchixku o xpuskat. ¿Tuku xlakata? Xlakata nakinkamakgtayayan nikxni chuna natlawayaw. Akgtum liʼakxilhtit. ¿Xtanu kʼakgtum sikulan, xtakilhputa chu xtsuku tlawaniya oración akgtum ídolo? Wix xwanti: «¡Nikxni chuna xaktlawalh!». ¿Chu komo xwanika pi namaxkikana lhuwa tumin? «¡Nipara chuna!», xkgalhtinanti. Xlikana, ni chuna xtlawaw, xlakata xaxlikana kstalaninanin Cristo nipara tsinu lakapastakputunaw namakgxtakgaw Jehová chu nakakninaniyaw akgtum ídolo. Chuna la ni makgxtakgputunaw Dios, nachuna kilimakgkatsitkan xlakata ni naʼakgskgawiyaw tiku tamakgaxtokgaw, maski wi tuku chuna nakinkamatlawiputunan (Salmo 51:1, 4; Colosenses  3:5). Nikxni makgapaxuwaputunaw Satanás chu natlawayaw pi nitlan natalichuwinan Jehová chu natamamaxani xasanto tamakgaxtokgat.

20. Kawanti tuku tlan natamalakxtumiya tuku kaʼakgspulanit makgapitsin tamakgaxtokgat.

²⁰ Xlikana, xlakata tlakg nalamaxki kakni tiku tamakgaxtokgkgonit ni kaj talakaskin ni natlawakgo tuku namamaxani tamakgaxtokgat. ¿Tuku na xlakaskinka natlawakan? Xlakata nakgalhtiyaw uma takgalhskinin, kaliwiliw pi tamakgaxtokgat la akgtum chiki. ¿Tuku tlawa pi stlan natasiya akgtum chiki? Makgapitsi wa akxni lawanikan lakwan tachuwin, akxni lakuentajtlawakan, tlan likatsikan, lanka xtapalh laʼakxilha tiku latatamakgaxtokgnit. Akxni tlan latalalin chixku chu puskat, tlan nawanaw pi anan lhuwa tuku stlan tlawa natasiya akgtum chiki chu tlawa lipaxuw natamakgkatsi. Pero akxni nialh lu lapaxki, tuku stlan tlawa katasiyalh akgtum chiki tsuku sputtilha asta chan kilhtamaku akxni nialh tuku anan. Pero wix ni lakaskina chuna naʼakgspula minchik. Lakaskina pi “mintamakgaxtokgat naʼanan kakni”, la lakaskin Dios. Katsiya pi lu xtapalh chu lu tlan nakitaxtu komo nakuentajtlawaya chu nalakkaxtlawaya. Wa xlakata, akxni akxilha pi wi tuku nitlan lama tunkun wi tuku natlawaya  xlakata namalakgachokgoya chu nalakkaxtlawaya. Chu xTachuwin Dios wan: «Talakaskin liskgalala xlakata natlawaya minchik chu liwana nalakapastaka tuku natlawaya xlakata liwana natawila. Chu akxni wi takatsin, litatsama tuku stlan xpulakni chiki chu tuku xalilakgatit nema lhuwa xtapalh» (Proverbios 24:3, 4). Kaʼakxilhwi la tlan nalimaklakaskinaw uma tachuwin ktamakgaxtokgat.

21. ¿La tlan namatliwakglhtilhayaw tamakgaxtokgat? (Na kaʼakxilhti recuadro nema litapakuwi « ¿La tlan nakmatliwakglha kintamakgaxtokgat?».)

²¹ Tuku lu xtapalh nema litsama kmakgapitsi chiki niku anan tapaxuwan wa xaxlikana tapaxkit, pekuanikan Jehová chu tliwakga takanajla (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7). Uma chu atanu lakwan tayat tlawa pi tliwakga natawila tamakgaxtokgat. Pero ¿akxilhti tuku wan Proverbios 24:4 la limatsamakan tuku lu lhuwa xtapalh xpulakni chiki? «Takatsin.» Wa xlakata, tiku tamakgaxtokgkgonit chu lakgpaliputunkgo la likatsikgo chu lapaxkiputumpara, xlakaskinka nakatsikgo chu nalilatamakgo tuku wan Biblia (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Max akxtum nalikgalhtawakgakgo texto xala chali chali o nalikgalhtawakgakgo tuku lichuwinan Makatsinina o ¡Despertad! xlakata tamakgaxtokgat, makgtayanan nalikaxtlawanana «tuku stlan» “kxpulakni minchik”. Uma wamputun pi xlakata paxkiya Jehová, namakgantaxtiya tastakyaw nema aku akxilhwi. Akxni chuna natlawaya stlan natasiyapara minchik chu xatapaxuwan natawilapara.

22. ¿La namakgkatsiyaw akxni liskujaw natlawayaw tuku kinkalakgchanan xlakata namatliwakglhaw kintamakgaxtokgatkan?

²² Xlikana, nalin kilhtamaku nawiliparaya akgatunu tuku xtlawa pi stlan natasiya minchik. Pero kstalaninanin Cristo tiku liskujkgo namakgataxtikgo tuku kalakgchan, tlan namakgkatsikgo xlakata katsikgo pi makgantaxtimakgo tastakyaw xalak Biblia niku wan pi nalipulayaw xlakata nalamaxkiyaw kakni (Romanos 12:10; Salmo 147:11). Chu xlakata liskujmakgolh naʼanan kakni ktamakgaxtokgat natlawa pi natawilakgo kxtapaxkit Dios.