1, 2. Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa naswona ha yini?

XANA u tekile kumbe u tekiwile? Loko swi ri tano, xana vukati bya wena bya tsakisa kumbe u langutane ni swiphiqo leswikulu swa vukati? Xana wena ni nkataku a ma ha rhandzani ku fana ni le ku sunguleni? Xana mi hanya swin’we kambe a ma ha tsakelani? Loko swi ri tano, swi nga endleka leswaku u ni gome leswi u nga ha tiphiniki evukatini bya wena. A swi kanakanisi leswaku tanihi Mukreste u lava leswaku vukati bya wena byi tisa ku dzuneka eka Yehovha, Xikwembu lexi u xi rhandzaka. Hikwalaho, xiyimo lexi u langutaneke na xona sweswi xi nga ha ku vilerisa kumbe xi ku hlomula mbilu. Hambiswiritano, u nga nambi u tibyela leswaku swi herile hi vukati bya wena.

² Namuntlha, ku ni vatekani lavanene lava nga Vakreste, lava a va ri ni swiphiqo evukatini bya vona. Kambe va swi kotile ku kuma ndlela yo tiyisa vuxaka bya vona. Na wena u nga swi kota ku tiphina evukatini bya wena. Njhani?

3, 4. Xana vatekani va nga rhandzana loko va lwela ku tshinela eka Xikwembu? Kombisa.

³ Wena ni nkataku mi ta rhandzana loko mo lwela ku tshinela eka Xikwembu. Ha yini? Xiya xifaniso lexi: Anakanya hi ntshava leyi vumbekeke ku fana ni tshuka. Wanuna u yime hi le n’walungwini wa yona kasi wansati u yime hi le dzongeni. Havumbirhi bya vona va sungula ku gonya ntshava leyi. Loko va ha ri etshakwini ra ntshava leyi un’wana u le kule ni lowun’wana. Kambe, loko va ri karhi va gonya, mpfhuka lowu  nga kona exikarhi ka vona wu ya wu pfaleka. Xana wa yi vona dyondzo leyi tiyisaka nhlana exifanisweni lexi?

⁴ Ku tikarhata ka wena u tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo ku nga fanisiwa ni matshalatshala lama u ma endlaka leswaku u ta kota ku gonya ntshava. Tanihi leswi u rhandzaka Yehovha, swi fana ni leswaku ana se u teke goza ro ringeta ku gonya ntshava. Hambiswiritano, loko wena ni nkataku mi nga ha twani, swi nga fana nileswaku mi ringeta ku gonya ntshava un’wana a ri en’walungwini kasi un’wana a ri edzongeni. Kambe, ku endleka yini loko mi hambeta mi gonya? I ntiyiso leswaku loko ma ha sungula, mi ta va ma ha hambanisiwe hi mpfhuka wo leha. Nilokoswiritano, loko mi ri karhi mi tshinela eka Xikwembu, leswi hi nga swi fanisaka niloko mi ri karhi mi gonya ntshava, mpfhuka lowu mi hambanisaka wu ta  ya wu pfaleka. Hakunene, ku tshinela eka Xikwembu hi yona ndlela leyi nga ku pfunaka leswaku u rhandza nkataku. Kambe, xana u nga swi endlisa ku yini sweswo?

5. (a) Hi yihi ndlela yin’wana yo tshinela eka Yehovha leswaku u ta kota ku rhandza nkataku? (b) Xana Yehovha u byi languta hi ndlela yihi vukati?

⁵ Ndlela ya nkoka leyi nga fanaka ni ku gonya ntshava hileswaku wena ni nkataku mi yingisa ndzayo ya vukati leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu. (Pisalema 25:4; Esaya 48:17, 18) Hikwalaho, anakanya yinhla leyi kongomeke, leyi vuriweke hi muapostola Pawulo. U te: “Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo.” (Vaheveru 13:4) Xana sweswo swi vula yini? Rito leri nge “xiximeka” ri vula nchumu lowu nga wa risima swinene. Kutani hi yona ndlela leyi Yehovha a byi langutaka ha yona vukati, u byi teka byi ri bya nkoka.

6. Xana mongo wa ndzayo ya Pawulo hi vukati wu paluxa yini naswona ha yini swi ri swa nkoka ku va vatekani va tshama va ri karhi va anakanya hi mhaka leyi?

⁶ A swi kanakanisi leswaku leswi mi nga malandza ya Xikwembu, wena ni nkataku ma swi tiva leswaku vukati i bya risima naswona bya kwetsima. Yehovha hi yena la sunguleke lunghiselelo ra vukati. (Hlaya Matewu 19:4-6.) Hambiswiritano, loko mi ri ni swiphiqo evukatini bya n’wina, ku tiva ntsena leswaku vukati bya xiximeka a swi nge ku pfuni leswaku wena ni nkataku mi rhandzana ni ku xiximana. Kutani, i yini lexi nga ku pfunaka? Xiyisisa ndlela leyi Pawulo a yi vekeke ha yona mhaka leyi ya ku xixima. A nga vulanga leswaku “vukati bya xiximeka”; kambe u te “vukati a byi xiximeke.” Pawulo a a nga vuli nchumu lowu a wu xiyeke hi vukati; a a khutaza vanhu ku endla swo karhi. * Ku tshama u ri karhi u twisisa leswi Pawulo a swi vuleke, swi ta ku pfuna leswaku u  lava ndlela yo pfuxeta rirhandzu ra wena ni nkataku. Ha yini swi ri tano?

7. (a) Hi swihi swileriso swa Matsalwa leswi hi swi yingisaka naswona ha yini? (b) Hi byihi vuyelo lebyinene lebyi hi byi kumaka hikwalaho ko yingisa?

⁷ Sweswi, anakanya ndlela leyi u swi yingisaka ha yona swileriso swin’wana swa Matsalwa, swo fana ni ku endla vadyondzisiwa kumbe ku hlangana leswaku hi gandzela. (Matewu 28:19; Vaheveru 10:24, 25) Ntiyiso hileswaku minkarhi yin’wana swa tika ku yingisa swileriso leswi. Vanhu lava u va chumayelaka va nga ha ala ku yingisa kumbe ntirho wa wena wa ku tihanyisa wu ku siya u lo lakahlaa, lerova swi ku tikela swinene ku ya eminhlanganweni ya Vukreste. Hambiswiritano, u hambeta u chumayela rungula ra Mfumo naswona a wu tshiki ku ya eminhlanganweni ya Vukreste. A nga kona la nga ku tshikisaka—hambi ku ri Sathana! Ha yini swi ri tano? Hikuva u rhandza Yehovha hi mbilu hinkwayo lerova u tiyimisele ku yingisa swileriso swa yena. (1 Yohane 5:3) Byi va byihi vuyelo bya kona? Ku hlanganyela entirhweni wo chumayela ni ku ya eminhlanganweni swi endla leswaku u va ni ku rhula ni ntsako wa xiviri hikuva wa swi tiva leswaku u endla ku rhandza ka Xikwembu. Kutani sweswo swi endla leswaku u va ni matimba. (Nehemiya 8:10) Xana hi dyondza yini emhakeni leyi?

8, 9. (a) I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi yingisa xikhutazo xa leswaku vukati byi va lebyi xiximekaka naswona ha yini? (b) Hi tihi tinhla timbirhi leti hi nga ta ti tlhuvutsa?

⁸ Tanihi leswi ku rhandza Xikwembu hi mbilu hinkwayo swi ku pfunaka leswaku u yingisa swileriso swa ku chumayela ni ku hlangana ni vapfumeri-kuloni hambiloko ku ri ni swihinga, ku rhandza Yehovha swi ta tlhela swi ku pfuna leswaku u yingisa xikhutazo xa Matsalwa xa leswaku ‘vukati bya wena byi va lebyi xiximekaka,’ hambiloko swi vonaka swi tika. (Vaheveru 13:4; Pisalema 18:29; Eklesiasta 5:4) Nakambe, tanihi leswi matshalatshala ya wena ya ku chumayela ni ku va kona eminhlanganweni ma ku tiselaka mikateko yo tala leyi fuweke leyi humaka eka Xikwembu, matshalatshala ya wena yo endla  leswaku vukati bya wena byi va lebyi xiximekaka a ma nge hundzuki nyuku wa mbyana naswona Yehovha u ta ma katekisa.—1 Vatesalonika 1:3; Vaheveru 6:10.

⁹ Xana u nga endla yini leswaku vukati bya wena byi va lebyi xiximekaka? U fanele u papalata mahanyelo lama onhaka vukati. Nakambe, u fanele u teka magoza lama byi tiyisaka.

10, 11. (a) Hi wahi mahanyelo lama endlaka leswaku vukati byi nga xiximeki? (b) Hi xihi xivutiso lexi u faneleke u xi vutisa nkataku?

¹⁰ Wansati un’wana la nga Mukreste u tshama a ku: “Ndzi khongela Yehovha ndzi kombela matimba ya ku tiyisela.” Xana a a tiyisela yini? U ri: “Nuna wa mina u ndzi tlhava hi marito. I ntiyiso leswaku a ndzi na swivati leswi vonakaka kambe marito ya yena yo fana ni lama nge ‘U ndzhwalo’ nileswaku ‘U xiphukuphuku,’ ma ndzi vavisa.” Wansati loyi u boxa mhaka yin’wana leyi vilerisaka ngopfu—ku nga ku vulavula marito lama tlhavaka evukatini.

¹¹ Swi twisa ku vava loko vatekani emindyangwini ya Vakreste va tlhavana hi marito lama endlaka leswaku va tshama va ri ni gome! Swi le rivaleni leswaku vukati bya vanhu lava tlhavanaka hi marito a byi xiximeki. Xana byi njhani vukati bya n’wina emhakeni leyi? Ndlela yin’wana yo tiva, i ku vutisa nkataku hi ku titsongahata u ku, “Xana u titwa njhani hi ndlela leyi ndzi vulavulaka na wena ha yona?” Loko nkataku a vula leswaku marito ya wena ma pfa ma n’wi twisa ku vava, u fanele u tiyimisela ku tshika mukhuva wolowo.—Vagalatiya 5:15; hlaya Vaefesa 4:31.

12. Vugandzeri bya munhu byi nga va bya hava emahlweni ka Xikwembu hi ndlela yihi?

¹² Tshama u ri karhi u swi tiva leswaku ndlela leyi u ri tirhisaka ha yona ririmi ra wena eka nkataku yi khumba vuxaka bya wena na Yehovha. Bibele yi ri: “Loko munhu un’wana ni un’wana a tivona a ri mugandzeri wa xiviri kambe a nga lawuli ririmi ra yena, a tama a xisa mbilu ya yena n’wini, muxaka wa  vugandzeri bya munhu loyi i wa hava.” (Yakobo 1:26) Ririmi ra wena wa ri tirhisa evugandzerini bya wena. Bibele a yi pfumelelani na yona mhaka ya leswaku loko munhu a ri ekaya a nga endla xin’wana ni xin’wana lexi a xi lavaka, ntsena loko a vula leswaku u tirhela Xikwembu. U nga tixisi. Mhaka leyi a hi ya ku tekeriwa ehansi. (Hlaya 1 Petro 3:7.) U nga va u ri ni vuswikoti byo karhi naswona u hiseka, kambe loko u vavisa nkataku hi vomu, u endla leswaku vukati bya n’wina byi nga xiximeki kutani Xikwembu xi nga ha teka vugandzeri bya wena byi ri bya hava.

13. Xana vatekani va nga twisana ku vava hi tindlela tihi?

¹³ Vatekani va fanele va xiya nakambe leswaku va nga twisani ku vava hi tindlela tin’wana leti nga xiyekiki. Hi xikombiso: A hi nge manana la nga mutswari a ri yexe u hambeta a bela makwerhu la tekeke riqingho a lava nkongomiso emhakeni yo karhi kutani va vulavula nkarhi wo leha; kumbe makwerhu wa xinuna la nga tekangiki u heta nkarhi wo leha vhiki rin’wana ni rin’wana a tirha nsimu ni makwerhu wa xisati la tekiweke. Makwerhu la tekeke ni loyi a tekiweke va nga ha va va ri ni xikongomelo lexinene; kambe, xana sweswo swi va khumba njhani vanghana va vona va vukati? Wansati un’wana la nga tshama a langutana ni xiyimo xo tano u te: “Swa ndzi vavisa ku vona nuna wa mina a heta nkarhi wo tala ni makwerhu wa xisati evandlheni. Ndzi titwa ndzi nga ri nchumu.”

14. (a) Hi xihi xiboho xa vukati lexi kandziyisiwaka eka Genesa 2:24? (b) Hi xihi xivutiso lexi vatekani va faneleke va tivutisa xona?

¹⁴ Swa twisiseka loko wansati loyi ni van’wana lava langutanaka ni xiyimo lexi fanaka evukatini bya vona va twa ku vava. Vanuna va vona va honisa xileriso xa Xikwembu malunghana ni vukati lexi nge: “Wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u fanele ku namarhela nsati wakwe.” (Genesa 2:24) I ntiyiso leswaku vatekani va ha va xixima vatswari va vona; hambiswiritano, Xikwembu xi lava leswaku va khathalela vanghana va vona va vukati ku sungula. Hilaha ku fanaka, Vakreste va va rhandza vapfumeri-kulobye; kambe, vanhu lava va faneleke va va rhandza ngopfu i vanghana va vona va  vukati. Hikwalaho, loko vatekani lava nga Vakreste va heta nkarhi wo tala ni vapfumeri-kulobye kumbe va va tolovela ku tlula mpimo, ngopfu-ngopfu va rimbewu leri hambaneke ni ra vona, va vanga gome evukatini bya vona. Xana swi nga endleka leswaku hi swona leswi endlaka leswaku ku nga vi na ku rhula evukatini bya n’wina? Tivutise: ‘Xana nkatanga ndzi n’wi nyika nkarhi lowu ringaneke naswona ndzi n’wi rhandza hi mbilu hinkwayo?’

15. Hi ku ya hi Matewu 5:28, ha yini Vakreste lava tekeke kumbe ku tekiwa va fanele va papalata ku tolovelana ngopfu ni vanhu lava nga riki vanghana va vona va vukati?

 ¹⁵ Ku engetela kwalaho, Vakreste lava tekeke ni lava tekiweke, lava tshikaka ku rhandza vanghana va vona va vukati kutani va tolovelana ni vanhu lava nga riki vanghana va vona va vukati, va tivitanela khombo ri ri kule na vona. Khombo ra kona, Vakreste van’wana lava tekeke kumbe ku tekiwa va tikume va rhandza vanhu lava vuxaka bya kona byi nga lo sungula hi ku tolovelana ntsena. (Matewu 5:28) Kutani vuxaka byebyo byi endle leswaku vukati bya vona byi nga xiximeki. Xiya leswi muapostola Pawulo a swi vuleke emhakeni leyi.

16. Hi xihi xileriso lexi Pawulo a xi nyikaka emhakeni ya vukati?

¹⁶ Loko Pawulo a heta ku vula leswaku vukati a byi ve lebyi xiximekaka, u te: “Sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka, hikuva Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.” (Vaheveru 13:4) Loko Pawulo a tirhisa xiga lexi nge “sangu ra vukati,” a a vulavula hi vuxaka bya rimbewu. Vuxaka byo tano a byi vi ni ‘xilo lexi nyamisaka’ naswona byi va lebyi tengeke loko byi endliwa ntsena hi vatekani. Hikwalaho, Vakreste va yingisa marito lama huhuteriweke lama nge: “Tsaka hi nsati wa vuntshwa bya wena.”—Swivuriso 5:18.

17. (a) Ha yini Vakreste va nga fanelanga va lawuriwa hi langutelo ra vanhu va misava emhakeni ya vuoswi? (b) Xana hi nga xi landzela njhani xikombiso xa Yobo?

¹⁷ Lava va etlelaka ni munhu loyi va nga tekanangiki na yena va kombisa leswaku a va na mhaka nikatsongo ni nawu wa Xikwembu wa mahanyelo lamanene. I ntiyiso leswaku vuoswi bya amukeleka eka vanhu vo tala namuntlha. Hambiswiritano, Vakreste a va fanelanga va lawuriwa hi langutelo leri vanhu van’wana va nga na rona emhakeni ya vuoswi. Va swi tiva leswaku eku heteleleni a hi vanhu lava nga ta avanyisa, kambe “Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.” (Vaheveru 10:31; 12:29) Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso va hanya hi ku  pfumelelana ni nawu wa Yehovha emhakeni leyi. (Hlaya Varhoma 12:9.) Mupatriyaka Yobo u te: “Ndzi endle ntwanano ni mahlo ya mina.” (Yobo 31:1) Ina, leswaku Vakreste va ntiyiso va nga pfuki va wele evuoswini, va fanele va lawula mahlo ya vona naswona va nga singiti va languta munhu wa rimbewu rin’wana hi ku n’wi navela.—Vona Xiengetelo lexi nga ni nhlokomhaka leyi nge “Xana Bibele Yi Ri Yini Hi Ku Dlaya Vukati Ni Ku Thalana?.”

18. (a) Xana Yehovha u byi languta njhani vuoswi? (b) Hi kwihi ku fana loku nga kona eka vuoswi ni ku gandzela swikwembu swa hava?

¹⁸ Xana Yehovha u byi languta njhani vuoswi? Nawu wa Muxe wu hi pfuna ku vona ndlela leyi Yehovha a titwaka ha yona emhakeni leyi. Hi nkarhi wa Vaisrayele, munhu la endleke vuoswi ni la gandzelaka swikwembu swa hava a va kuma xigwevo xa rifu. (Levhitika 20:2, 10) Xana wa ku vona ku fana loku nga kona eka vuoswi ni ku gandzela swikwembu swa hava? Phela, Muisrayele la gandzelaka swikwembu swa hava a a tshova ntwanano lowu a wu endleke na Yehovha. Hilaha ku fanaka, Muisrayele la oswaka a a tshova ntwanano lowu a wu endleke ni nkatakwe. La gandzelaka swikwembu swa hava ni la osweke i vaxengi. (Eksoda 19:5, 6; Deteronoma 5:9; hlaya Malakiya 2:14.) Hi yona mhaka leyi Yehovha a nyenyaka swiendlo swo tano hikuva i Xikwembu lexi tshembekaka.—Pisalema 33:4.

19. I yini lexi nga tiyisaka ku tiyimisela ka munhu leswaku a papalata vuoswi naswona ha yini?

¹⁹ I ntiyiso leswaku Vakreste a va le hansi ka Nawu wa Muxe. Kambe ku tsundzuka leswaku vuoswi a byi nga amukeleki nikatsongo eka Vaisrayele va khale, swi pfuna Vakreste leswaku va tiyimisela ku byi papalata. Ha yini? Anakanya hi xikombiso lexi: Xana u nga nghena ekerekeni kutani u nkhinsama u khongela xifaniso? U nga ha ku, ‘A ndzi nge pfuki ndzi swi endlile sweswo!’ Kambe, xana u nga ringeka ku endla tano loko wo nyikiwa mali yo tala? U nga ha ku, ‘Nikatsongo!’ Entiyisweni mhaka ya ku nga tshembeki eka Yehovha hi ku gandzela xifaniso xa hava i nchumu lowu nyenyetseka eka Mukreste wa ntiyiso. Hi ndlela leyi fanaka, Vakreste va fanele va nyenya vuoswi hikuva byi endla leswaku va nga tshembeki eka  Xikwembu xa vona, Yehovha ni le ka vanghana va vona va vukati—ku nga khathariseki leswaku i yini lexi va susumeteleke leswaku va endla vuoswi. (Pisalema 51:1, 4; Vakolosa 3:5) Hi nga tshuki hi endla nchumu lowu nga ta endla leswaku Sathana a tsaka ni ku tisa ndzhukano eka Yehovha ni le ka lunghiselelo ra yena ro kwetsima ra vukati.

20. Xana ku endleka yini evukatini byin’wana? Kombisa.

²⁰ Handle ko papalata mahanyelo lama endlaka leswaku vukati byi nga xiximeki, u nga endla yini leswaku u hambeta u xixima nkataku? Leswaku hi hlamula xivutiso lexi, a hi fanise vukati ni yindlu. Kutani teka marito lamanene, swiendlo leswinene leswi vatekani va endlelanaka swona ni tindlela tin’wana leti endlaka leswaku vukati byi xiximeka, u swi fanisa ni swilo leswi khaviseke yindlu. Loko mi rhandzana, vukati bya n’wina byi fana ni yindlu leyi khavisiweke kahle. Loko mi nga ha rhandzani hi mbilu hinkwayo, swi fana ni loko swilo leswiya swi khavisaka vukati bya n’wina swi sungula ku hlakala, swi endla leswaku vukati bya n’wina byi fana ni yindlu leyi nga khavisiwangiki. Tanihi leswi u tiyimiseleke ku yingisa xileriso xa Xikwembu lexi nge, “vukati a byi xiximeke,” u ta tiyimisela ku antswisa vukati bya n’wina. Nchumu wa risima ni lowu xiximekaka wu lava ku tshama wu ri karhi wu khathaleriwa ni ku lunghisiwa. Xana u nga swi endlisa ku yini sweswo? Rito ra Xikwembu ri ri: “Yindlu yi ta akiwa hi vutlhari, naswona yi ta simekiwa yi tiya hi ku twisisa. Hi vutivi makamara ya le mpfungwe ma ta tala swilo hinkwaswo swa risima ni leswi tsakisaka swa nkoka.” (Swivuriso 24:3, 4) Anakanya ndlela leyi marito lawa ma nga tirhaka ha yona evukatini bya wena.

21. Xana vatekani va nga byi tiyisa njhani vukati bya vona? (Nakambe vona bokisi leri nge “ Xana Ndzi Nga Byi Antswisa Njhani Vukati Bya Mina?”)

²¹ Swilo swin’wana swa “risima” leswi kumekaka endyangwini lowu tsakeke i timfanelo to fana ni rirhandzu ra xiviri, ku chava Xikwembu ni ripfumelo leri tiyeke. (Swivuriso 15:16, 17; 1 Petro 1:7) Timfanelo leti ti tiyisa vukati. Kambe, xana  u xiyile leswaku makamara ya yindlu leyi ku vulavuriweke ha yona ebukwini leyi ya swivuriso ma tele hi yini? Ma tele “hi vutivi.” Ina, loko vutivi lebyi humaka eBibeleni byi tirhisiwa, byi kota ku hundzula ndlela leyi vanhu va anakanyaka ha yona ivi byi va pfuna leswaku va pfuxeta rirhandzu ra vona. (Varhoma 12:2; Vafilipiya 1:9) Hikwalaho, loko wena ni nkataku mi tshama ehansi ivi hi moya wo rhula mi bula hi rungula ro karhi ra Bibele, ro kota ndzimana ya siku kumbe nhloko-mhaka yo karhi leyi sekeriweke eka Xihondzo xo Rindza kumbe eka Xalamuka! leyi vulavulaka hi vukati, swi fana niloko mi ri karhi mi hlawula swilo leswi mi nga khavisaka yindlu ya n’wina ha swona. Loko ku rhandza Yehovha ku endla leswaku mi tirhisa ndzayo ya vukati leyi ma ha ku yi kambisisaka, swi fana ni loko mi veka nchumu lowu khavisaka ‘emakamareni ya le mpfungwe.’ Hikwalaho ka sweswo, vukati bya n’wina byi ta tlhela byi va ni rirhandzu ni ntsako lowu mi nga tshama mi tiphina ha wona.

22. I yini lexi nga ta hi tsakisa loko hi tiyimisela ku aka vukati?

²² I ntiyiso leswaku swi nga teka nkarhi wo lehanyana naswona swi lava ku tikarhata leswaku mi pfuxeta timfanelo to tano. Kambe, loko un’wana ni un’wana a tiyimisela ku aka vukati, swi ta mi tsakisa ku tiva leswaku mi yingisa xileriso xa Bibele lexi nge: “Vanani lavo rhanga eku xiximaneni.” (Varhoma 12:10; Pisalema 147:11) Ku tlula kwalaho, ku tiyimisela ka wena leswaku vukati byi xiximeka ku ta endla leswaku u tshama u ri la rhandzekaka eka Xikwembu.