1, 2. Ni fumbo wuli ilo tidumbiskanenge, ndipo chifukwa wuli?

KASI muli kutora panji kutengwa? Para ndimo viliri, kasi muli ŵakukondwa mu nthengwa yinu panji mukukhalira waka masuzgo? Kasi chitemwa pakati pa imwe na munyinu wa mu nthengwa chili kuzizima? Kasi mukukhalira waka kuzizipizga mu nthengwa m’malo mwa kusangwa? Para ndimo viliri, ntchakuwonekerathu kuti mukudandawura kuti chitemwa icho mukaŵa nacho pakwamba chili kuzizima. Pakuti ndimwe Mkhristu, ntchakuwonekerathu kuti mukukhumba kuti nthengwa yinu yipelekenge ntchindi kwa Yehova, Chiuta uyo mukumutemwa. Mwantheura, mukufipa mtima na umo vinthu viliri sono ndipo mukukwenyelera chomene. Nangauli vili nthena, kweni lekani kughanaghana kuti palije icho mungachita.

² Mazuŵa ghano, pali Ŵakhristu ŵanandi ŵakutorana awo kumanyuma ŵakakhaliranga waka masuzgo mu nthengwa yawo m’malo mwa kusangwa nayo. Kweni ŵakasanga nthowa yakukhozgera nthengwa yawo. Kasi namwe mungachita wuli kuti muŵenge ŵakukondwa mu nthengwa yinu?

3, 4. Kasi ŵakutorana ŵangasendelera wuli kwa yumoza na munyake para ŵakufwilirapo kusendelera kwa Chiuta? Yowoyani chiyelezgero.

³ Imwe na munyinu wa mu nthengwa musendelerenge kwa yumoza na munyake usange mukuyezgayezga kusendelera kwa Chiuta. Chifukwa wuli? Wonani chiyelezgero ichi: Tiyelezgere kuti pali phiri ilo ndisani chomene musi kweni  ndakufyota kuchanya. Mwanalume wimilira musi kulwande linyake, ndipo mwanakazi nayo wimilira kumphepete yinyake. Wose ŵakwamba kukwera phiri ili. Para waliyose wali musi mu phiri ili, wakuŵa kutali na munyake. Kweni para waliyose wakulutilira kukwera m’paka pachanya nkhanira, wakwamba kuŵa pafupi na munyake. Kasi mwaliwona sambiro lakukhozga mu chiyelezgero ichi?

⁴ Para mukufwilirapo kuti muteŵetere Yehova mwakukwana vingayana waka na kukwera phiri. Pakuti mukutemwa Yehova, mukufwilirapo kale kukwera phiri lakuyelezgera. Kweni para imwe na munyinu wa mu nthengwa mukupulikana yayi, vili nga ni para waliyose wakunjilira kwayekha pakukwera phiri. Sono kasi chikuchitika ntchivichi para mukulutilira kukwera? Ntchakuwonekerathu kuti pakwamba, mungatalikirana chomene.  Ndipouli, para mwafwilirapo chomene kuti musendelere kwa Chiuta, icho chikuyana waka na kukwera phiri m’paka pachanya nkhanira, mbwenu musendelerenge pafupi na munyinu. Enya, kusendelera kwa Chiuta ndiyo ni nthowa yakwamba yakuti musendelelere kwa munyinu wa mu nthengwa. Kweni kasi mungachita wuli nthena?

5. (a) Kasi nthowa yimoza yakusendelelera kwa Yehova na kwa munyinu wa mu nthengwa njakuti wuli? (b) Kasi Yehova wakuyiwona wuli nthengwa?

⁵ Nthowa yimoza ya umo mungachitira nga ni para mukukwera phiri, njakuti imwe na munyinu wa mu nthengwa mulondezgenge ulongozgi wakukhwaskana na nthengwa uwo uli mu Mazgu gha Chiuta. (Masalimo 25:4; Yesaya 48:17, 18) Mwantheura, ghanaghanirani ulongozgi wakudunjika uwo mpositole Paulosi wakayowoya. Wakati: “Nthengwa yiŵenge yakuchindikika na ŵanthu wose.” (Ŵahebere 13:4) Kasi ichi chikung’anamurachi? Mazgu ghakuti ‘kuchindikika’ ghakung’anamura kuti chinthu ntchapachanya ndiposo chakuzirwa. Umu ndimo Yehova wakuwonera nthengwa. Wakuyiwona kuŵa yakuzirwa.

6. Kasi ulongozgi wakukhwaskana na nthengwa uwo Paulosi wakalemba ukulongorachi? Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuukumbuka?

⁶ Pakuti ndimwe ŵateŵeti ŵa Chiuta, imwe na munyinu wa mu nthengwa mukumanya kale kuti nthengwa njakuzirwa ndiposo njakupatulika. Yehova ndiyo wakambiska nthengwa. (Ŵerengani Mateyu 19:4-6.) Ndipouli, usange panyengo yasono nthengwa yinu yili na masuzgo, ntchakukwana yayi kumanya waka kuti nthengwa njakuchindikika kuti imwe na munyinu mutemwanenge na kuchindikana. Ipo ntchivichi icho chingamovwirani kuti mutemwanenge na kuchindikana? Wonani mwakupwelelera umo Paulosi wakayowoyera pa nkhani ya ntchindi. Iyo kuti wakati “nthengwa njakuchindikika” yayi, kweni wakati “nthengwa yiŵenge yakuchindikika.” Apa Paulosi wakayowoyanga waka ivyo wakawona yayi  kweni wakachiskanga. * Kukumbukira kuti Paulosi wakachiskanga kungamovwirani kuti mwambeso kutemwa munyinu wa mu nthengwa. Chifukwa wuli vili nthena?

7. (a) Ni malango wuli gha mu Malemba agho tikulondezga, ndipo chifukwa wuli? (b) Kasi pakuŵa uwemi wuli para tikupulikira?

⁷ Kwa nyengo yichoko ghanaghanirani umo mukuwonera malango ghanyake gha mu Malemba, nga ni dango lakukhwaskana na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri panji lakuti tiwunganenge pamoza na kusopa. (Mateyu 28:19; Ŵahebere 10:24, 25) Mbunenesko kuti kulondezga malango agha kungaŵa kwakusuzga nyengo zinyake. Ŵanthu awo mukuŵapharazgira ŵangazgora mwamsinjiro, panji ntchito iyo mukugwira yingamuvuskani chomene mwakuti chingamuŵirani chakusuzga kuluta ku maungano Ghachikhristu. Nanga vingaŵa nthena, mukulutilira kupharazga uthenga wa Ufumu, ndipo mukuluta nipera ku maungano Ghachikhristu. Palije uyo wangamutondeskani, nanga waŵe Satana. Chifukwa wuli? Chifukwa kutemwa Yehova mwakufumira pasi pa mtima kukumupangiskani kuti mupulikire malango ghake. (1 Yohane 5:3) Kasi uwemi wa kuchita nthena ngwakuti wuli? Kuchitako mulimo wa kupharazga na kufika pa maungano kukumupangiskani kuŵa na mtende wa mu mtima ndiposo chimwemwe chifukwa mukumanya kuti mukuchita khumbo la Chiuta. Ndipo ivi vikuwezgeramo nkhongono mwa imwe. (Nehemiya 8:10) Kasi tikusambirapo vichi apa?

8, 9. (a) Ntchivichi chingatipangiska kupulikira fundo yakuti tichindikenge nthengwa, ndipo chifukwa wuli? (b) Ni fundo wuli ziŵiri izo tiwonenge sono?

⁸ Nga umo chifukwa cha kutemwa Chiuta mukupulikira malango ghakuti mupharazgenge na kuwungana nanga pangaŵa masuzgo, chifukwa cha kutemwa Yehova, mupulikirengeso dango la mu Malemba lakuti “nthengwa [yinu] yiŵenge yakuchindikika,” nanga ni para ichi chingawoneka chakusuzga. (Ŵahebere 13:4; Masalimo 18:29; Mupharazgi 5:4) Kweniso, nga  umo Chiuta wakumutumbikirani para mukuyezgayezga kupharazga na kuwungana pamoza, Yehova wawonengeso na kumutumbikani para mukuyezgayezga kuchindika nthengwa yinu.—1 Ŵatesalonika 1:3; Ŵahebere 6:10.

⁹ Ipo mungachita wuli kuti nthengwa yinu yiŵe yakuchindikika? Mukwenera kugega nkharo izo zingananga nthengwa. Mukweneraso kuchita vinthu ivyo vingakhozga nthengwa yinu.

10, 11. (a) Ni nkharo wuli iyo yikuyuyura nthengwa? (b) Ni fumbo wuli ilo tikwenera kuliwonera lumoza na munyithu wa mu nthengwa?

¹⁰ Kumanyuma uku, muwoli munyake Wachikhristu wakati: “Nkhupempha Yehova kuti wanipe nkhongono zakuzizipizgira.” Kuzizipizga vichi? Wakalongosora kuti: “Mfumu wane wakunitimba na mazgu. Nkhuwoneka wambura vikomokomo, kweni mazgu ghakuŵinya agho wakutemwa kuniyowoyera, nga ghakuti ‘Ndiwe waka mphingo kwa ine’ panji ‘Nilije nawe ntchito,’ ghakunipangiska kuŵa na vikomokomo mu mtima.” Mudumbu uyu wakavumbura suzgo likuru, ilo nkhuyowoya mazgu ghakuŵinya mu nthengwa.

¹¹ Ntchachitima chomene usange ŵakutorana awo Mbakhristu ŵakuyowoyerana mazgu ghankhaza, agho ghakwambiska vilonda ivyo vikupora luŵiro yayi mu mtima. Ntchakuwonekerathu kuti nthengwa iyo muli munthu uyo wakuyowoya mazgu ghakulasa njakuchindikika yayi. Kasi nthengwa yinu yikuchita wuli pa chigaŵa ichi? Nthowa yimoza yakuti mumanyire umo nthengwa yinu yiliri nkhufumba munyinu wa mu nthengwa. Mufumbani kuti, “Kasi mazgu agho nkhukuyowoyera ghakukukhwaska wuli?” Para munyinu wakuwona kuti kanandi mukumuyowoyera mazgu ghakuŵinya, mukwenera kuchitapo kanthu kuti musinthe nkharo yinu mwakuti vinthu viŵe makora.—Ŵagalatiya 5:15; ŵerengani Ŵaefeso 4:31.

12. Kasi kusopa kwa munthu kungaŵa wuli kwawaka pamaso pa Chiuta?

¹² Kumbukani kuti ubwezi winu na Yehova ukukhwaskika  na umo mukugwiliskira ntchito lulimi lwinu mu nthengwa. Baibolo likuyowoya kuti: “Usange munthu wakujiwona kuti wakusopa Chiuta kweni wakutondeka kukora lulimi lwake, wakupusika mtima wake, ndipo kusopa kwa munthu uyu nkhwawaka.” (Yakobe 1:26) Pali kukolerana pakati pa ivyo mukuyowoya na kusopa kwinu. Baibolo likukhozgera yayi fundo yakuti chikuru munthu wakuti wakusopa Chiuta, ivyo wakuchita pa nyumba nkhanthu yayi. Lekani kujipusika. Ivyo tikuyowoya ni nkhani yamaseŵera yayi. (Ŵerengani 1 Petrosi 3:7.) Mungaŵa na maluso panji mwamphu, kweni para mukuyowoyera dala mazgu ghakulasa kwa munyinu wa mu nthengwa, mukuyuyura nthengwa ndipo Chiuta wangawona kusopa kwinu kuŵa kwawaka.

13. Kasi yumoza mu nthengwa wangapweteka wuli maghanoghano gha munyake?

¹³ Ŵakutorana ŵakweneraso kuŵa maso kuti ŵaleke kupweteka maghanoghano gha munyawo mu nthowa zinyake. Wonani viyelezgero viŵiri: Mama wambura mwanalume wakutemwa kwimbira telefoni mubali wakutora mu mpingo kuti wafumbeko ulongozgi, ndipo ŵakudumbiskana nyengo yitali. Mubali wambura kutora wakutemwa kwendera lumoza na mudumbu wakutengwa mu uteŵeti wa m’munda sabata yiliyose. Mu viyelezgero ivi, ŵanthu ŵa mu nthengwa aŵa ŵangaŵa kuti ŵali na vilato viwemi, kweni kasi ivyo ŵakuchita vikhwaskenge wuli munyawo wa mu nthengwa? Mwanakazi uyo ivi vikamuchitikirapo wakati: “Chikuniŵinya chomene kumanya kuti afumu ŵane ŵakumalira nyengo yinandi kweniso ŵakuŵika chomene mahara kwa mudumbu munyake mu mpingo. Chikunipangiska kujiwona nga ndine wambura kuzirwa.”

14. (a) Kasi ni dango wuli lakukhwaskana na nthengwa ilo lili pa Genizesi 2:24? (b) Kasi tikwenera kujifumba vichi?

¹⁴ Ntchakupulikikwa kuti mudumbu uyu na ŵanji awo vinthu vyanthena ivi vikuŵachitikira vikuŵaŵinya chomene, chifukwa awo ŵali kutorana nawo ŵakupulikira yayi ulongozgi wa Chiuta wakukhwaskana na nthengwa. Ulongozgi uwu ukuti: “Mwanalume walekenge awiske na anyina na kubatikana na muwoli wake.” (Genizesi 2:24) Mbunenesko kuti awo ŵatora  panji kutengwa ŵakuchindika nipera ŵapapi ŵawo; ndipouli, ndondomeko ya Chiuta njakuti munyawo wa mu nthengwa ndiyo wakwenera kuŵa pakwamba. Mwakuyana waka, Ŵakhristu ŵakutemwa ŵasopi ŵanyawo; ndipouli, uyo ŵali kutorana nayo ndiyo wakwenera kuŵa pakwamba. Mwantheura, usange Ŵakhristu ŵakutora panji kutengwa ŵakukhala nyengo yitali na ŵasopi ŵanyawo panji kuzgoŵerana nawo chomene,  chomenechomene awo mbanalume panji ŵanakazi ŵanyawo yayi, ŵakunjizga mphepo mu nthengwa. Kasi ichi ndicho chikupangiska suzgo mu nthengwa yinu? Jifumbani kuti: ‘Kasi munyane wa mu nthengwa nkhumupa nyengo yakukwana, kuŵika mahara pa iyo, ndiposo kumupa chitemwa chakwenelera iyo pera?’

15. Kuyana na lemba la Mateyu 5:28, chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakutorana ŵakwenera kugega kuzgoŵerana chomene na munthu uyo ni mwanalume panji mwanakazi wawo yayi?

¹⁵ Mwakusazgirapo, Ŵakhristu ŵakutorana awo ŵakuzgoŵerana chomene na ŵanthu awo mbanalume panji ŵanakazi ŵanyawo yayi, padera pa munyawo wa mu nthengwa, ŵakujiŵikira dala pa ngozi. Ntchachitima kuti Ŵakhristu ŵanyake awo ŵali mu nthengwa ŵali kwamba kudokera munthu munyake uyo ŵali kuzgoŵerana nayo chomene. (Mateyu 5:28) Ndipo kuzgoŵerana kwambura kwenelera uku kuli kupangiska kuti ŵachitenge vinthu ivyo vikuyuyura nthengwa panji kujumpha apa. Wonani ivyo mpositole Paulosi wakayowoya pa nkhani iyi.

16. Ni ulongozgi wuli wakukhwaskana na nthengwa uwo Paulosi wakapeleka?

¹⁶ Pamanyuma pakuti Paulosi wayowoya mazgu ghakuti “nthengwa yiŵenge yakuchindikika,” wakasazgirapo chenjezgo lakuti: “Pakugona paŵenge pambura kufipirwa, chifukwa Chiuta wazamweruzga ŵazaghali na ŵaleŵi.” (Ŵahebere 13:4) Mazgu ghakuti “pakugona” agho Paulosi wakayowoya, ghakung’anamura kugonana. Kugonana uku kukuŵa ‘kwambura kufipirwa’ panji kwakuzomerezgeka usange kukuchitika mu nthengwa pera. Antheura, Ŵakhristu ŵakupulikira ulongozgi wakupelekeka na Chiuta, uwo ukuti: “Sekelera na muwoli wa uphya wako.”—Zintharika 5:18.

17. (a) Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera kuwona uleŵi mwakupambana na umo charu chikuwonera? (b) Kasi tingalondezga wuli chiyelezgero cha Yobu?

¹⁷ Awo ŵakugonana na munthu munyake padera pa mfumu panji muwoli wawo, ŵakulongora kuti ŵakuyuyura chomene  malango gha Chiuta. Mbunenesko kuti ŵanandi mazuŵa ghano ŵakuwona uleŵi kuti nkhwananga viŵi yayi. Ndipouli, Ŵakhristu ŵakwenera kutolera maghanoghano gha ŵanthu yayi pa nkhani ya uleŵi. Ŵakumanya kuti paumaliro, ni “Chiuta [uyo] wazamweruzga ŵazaghali na ŵaleŵi,” munthu yayi. (Ŵahebere 10:31; 12:29) Antheura, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakudemelera ku maghanoghano gha Yehova pa nkhani iyi. (Ŵerengani Ŵaroma 12:9.) Kumbukani kuti Yobu wakati: “Nachita phangano na maso ghane.” (Yobu 31:1) Enya, kuti ŵagege chinthu icho chingaŵalongozgera ku uleŵi, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakukanizga maso ghawo kuti ghaleke kulaŵisiska mwanalume panji mwanakazi uyo ŵandatorane nayo.—Wonani Vyakusazgirapo pa mutu wakuti Ivyo Baibolo Likuyowoya pa Nkhani ya Kupatana na Kupatukana.

18. (a) Kasi uleŵi nguheni wuli pamaso pa Yehova? (b) Kasi pali kukolerana wuli pakati pa uleŵi na kusopa vikozgo?

¹⁸ Kasi Yehova wakuwuwona wuli uleŵi? Dango ilo Chiuta wakapeleka kwa Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi likulongora umo Yehova wakuwonera uleŵi. Mu Israyeli, uleŵi na kusopa vikozgo kukaŵa kwananga uko munthu wakakomekerangapo. (Levitiko 20:2, 10) Kasi mukuwona kukolerana pakati pa vinthu viŵiri ivi? Muisrayeli uyo wakasopanga vikozgo wakaswanga phangano lake na Yehova. Mwakuyana waka, Muisrayeli uyo wachita uleŵi wakaswanga phangano lake na mfumu panji muwoli wake. Wose ŵakaŵa ŵapusikizgi. (Ekisodo 19:5, 6; Dotoronome 5:9; ŵerengani Malaki 2:14.) Mwantheura, wose ŵakaŵanga na mulandu pamaso pa Yehova, Chiuta wakugomezgeka.—Masalimo 33:4.

19. Ntchivichi chingapangiska munthu kuti wafwilirepo kukana uleŵi, ndipo chifukwa wuli?

¹⁹ Mbunenesko kuti Ŵakhristu ŵali pasi pa dango ilo Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi yayi. Ndipouli, para Ŵakhristu ŵakukumbuka kuti mu nyengo ya Ŵaisrayeli, uleŵi ukaŵa kwananga kukuru chomene, mbwenu ŵafwilirengepo kuleka kuwuchita. Chifukwa wuli? Wonani chiyelezgero ichi: Kasi munganjira mu tchalitchi, kujikama pasi, na kulomba panthazi pa chikozgo? Mungazgora kuti ‘Ine ningachita nthena yayi.’ Kweni kasi mungachita nthena usange munyake wangamupani  ndalama zinandi? Mungazgora kuti, ‘Ntchambura mahara kuchita nthena.’ Enya nadi, kughanaghana waka za kumutaya Yehova mwa kusopa chikozgo nkhwakuseluska kwa Mkhristu waunenesko. Mwakuyana waka, Ŵakhristu ŵakwenera kuwona kuti ntchakuseluska kutaya Yehova Chiuta wawo, ndiposo munyawo wa mu nthengwa mwa kuchita uleŵi, nanga ŵangayezgeka wuli kuchita kwananga uku. (Masalimo 51:1, 4; Ŵakolose 3:5) Tikukhumba yayi kuchita chinthu icho chingapangiska kuti Satana wakondwe, na kuyuyura chomene Yehova ndiposo ndondomeko ya nthengwa iyo wali kunozga.

20. Ntchivichi chachitika mu nthengwa zinyake? Yowoyani chiyelezgero.

²⁰ Padera pa kugega nkharo izo zingayuyura nthengwa, ni vichi ivyo mungachita kuti mwambeso kuchindika munyinu wa mu nthengwa? Kuti tizgore fumbo ili, nthengwa tiyitore nga ni nyumba. Ndipo mazgu ghawemi, vyakuchita vyamahara, na ntchindi izo ŵakutorana ŵakupana tivitore nga ni vitoweskero vya mu nyumba. Para muli paubwezi uwemi na munyinu wa mu nthengwa, nthengwa yinu yikuyana waka na nyumba iyo muli vitoweskero viwemi ndiposo vyakukondweska. Para chitemwa chinu chamara, vitoweskero ivi vikuwukamo, ndipo nthengwa yinu yikuŵa nga ni nyumba iyo mulije vitoweskero. Pakuti mukukhumba kupulikira dango la Chiuta lakuti “nthengwa yiŵenge yakuchindikika,” muchitengepo kanthu kuti munozge vinthu. Nakuti ntchakwenelera nadi kunozga panji kuwezgerapo chinthu icho ntchakuzirwa ndiposo chakuchindikika. Kasi mungachita wuli nthena? Mazgu gha Chiuta ghakuti: “Nyumba yikuzengeka na vinjeru, ndipo yikukhozgeka na umanyi. Chifukwa cha kumanya vinthu, vipinda vyake vikuzuzgika na mtundu wose wa usambazi wakuzirwa na wakukondweska.” (Zintharika 24:3, 4) Wonani umo mazgu agha ghangagwilira ntchito mu nthengwa.

21. Kasi mukuluta kwa nyengo mungakhozga wuli nthengwa yinu? (Wonaniso bokosi lakuti  Kasi Ningachita Wuli Kuti Nthengwa Yane Yende Makora?)

²¹ Vinyake mwa vinthu vyakuzirwa ivyo vikuŵa mu nthengwa  yakukondweska ni mikhaliro nga ntchitemwa chanadi, kopa Chiuta, na chipulikano chakukhora. (Zintharika 15:16, 17; 1 Petrosi 1:7) Vikupangiska nthengwa kuŵa yakukhora. Kweni kasi mwanguwona umo vipinda vya mu ntharika iyo yayowoyeka mu ndime 20 vikuzulira na vinthu vyakuzirwa? Vikuzura “chifukwa cha kumanya vinthu.” Enya, para mwazilondezga, fundo za mu Baibolo zili na nkhongono ya kusintha maghanoghano gha ŵanthu na kuŵapangiska kuti ŵambeso kutemwana. (Ŵaroma 12:2; Ŵafilipi 1:9) Antheura, nyengo yiliyose iyo imwe na munyinu wa mu nthengwa mukukhalira pasi na kudumbiskana mwakuzika fundo za mu Baibolo, nga ni lemba la zuŵa, panji nkhani ya mu Baibolo yakukhwaskana na nthengwa kufuma mu Gongwe la Mulinda panji Wukani! vili nga ni para mukusankha vitoweskero ivyo vingatoweska nyumba yinu. Para mu nthengwa yinu mukulondezga ulongozgi uwo tadumbiskana chifukwa cha kutemwa Yehova, vili nga ni para mukuŵika vitoweskero mu vipinda vya nyumba yinu. Chifukwa cha kuchita nthena, vitoweskero vinyake ivyo mukakondwanga navyo pakwamba vingaŵamoso mu nthengwa yinu.

22. Kasi para tikuchita chigaŵa chithu, chichitikenge ntchivichi?

²² Mbunenesko kuti pakukhumbikwa nyengo na kufwilirapo kuti muŵike vitoweskero ivi mu malo ghake. Ndipouli, para mukuyezgayezga kuchitapo chigaŵa chinu, mukhorwenge kumanya kuti mukupulikira dango la mu Baibolo lakuti: “Yambani ndimwe kulongora ntchindi ku ŵanyinu.” (Ŵaroma 12:10; Masalimo 147:11) Chakuluska vyose ntchakuti usange mukufwilirapo kuchindika nthengwa yinu, mujisungilirenge mu chitemwa cha Chiuta.