1, 2. Epulilo lipi tu ka konomuisa, kuenda momo lie?

OVE hẽ wuhueli? Nda wuhueli, o kuete esanju, ale wa siata oku liyaka lika lovitangi? Anga hẽ ukamba wa kala pokati kene wa tepuluka? Ale wa siati ño oku pandikisa lovitangi, okuti ka u kuete esanju? Nda oco, wa sumua momo ku kuete esanju wa lavokaile volohuela viove. Omo ove Wukristão, wa yonguile okuti olohuela viove vi sivaya Yehova, Suku yocisola. Ovitangi viaco via siata oku ku nenela asakalalo kuenda ohali. Pole, ku ka sime okuti ovitangi viaco ka vi tetuluiwa.

² Kuli Akristão valua olohueli okuti ndaño va siata oku pita lovitangi vamamako oku kala pamosi. Ovo va sanga onjila yoku pamisa olohuela viavo. Oco hẽ, ndamupi ove o pondola oku sanga esanju volohuela viove?

3, 4. Momo lie pokati kolohueli pa kalela omunga, nda va likosilako oku kuata ukamba la Suku? Tukula ocindekaise cimue.

³ Oco ove lukãi wove u li soli pokati, vu sukila oku likolisilako oku kuata ukamba la Suku. Momo lie? Kũlĩhĩsa ocindekaise eci: Sokolola omunda yimue ya lepa calua okuti vemehi ya tanda pole kilu ya li kupika. Ulume o tãi konele eyi, kuenda ukãi o kasi konele yikuavo. Kavali kavo va yongola oku lamana toke kilu liomunda. Osimbu ka va fetikile oku lamana, pokati kavo  pa kasi ocinãla calua. Pana okuti va fetika oku lamana, ocinãla caco ci fetika oku tepuluka toke eci va li sanga kilu liomunda. Nye ove o lilongisila kocindekaise eci?

⁴ Alikolisilo wa siata oku linga oco o vumbe Yehova, a sokisiwa loku lamana omunda. Omo ove o sole Yehova, o kasi oku likolisilako ndoku lamana omunda poku u vumba. Omo liaco, nda ocisola cene ci kasi oku tepuluka, ci kasi ndu okuti ove o kasi konele yilo, ukãi wove o kasi konele yikuavo yomunda. Pole, nye ci pondola oku pita lene osimbu vu kasi oku lamana? Kefetikilo, pokati kene pa kala ocinãla calua. Pole, osimbu vu likolisilako oku kuata ukamba la Suku​—ndoku lamana omunda​—ocisola pokati kene ci li vokiya. Oku  kuata ukamba la Suku, oyo osapi yoku kuatela ocisola ukãi wove. O pondola oku ci linga ndati?

5. (a) Yipi onjila yimue yoku kuata ukamba la Yehova kuenda omunu tua li kuela laye? (b) Yehova o tenda ndati olohuela?

⁵ Oco vu kuate esanju, ocina ca velapo, oku kapako olonumbi vi sangiwa Vondaka ya Suku viatiamẽla kolohuela. (Osamo 25:4; Isaya 48:17, 18) Kũlĩhĩsa etosi limue upostolo Paulu a tukula. Eye wa popia hati: “Olohuela vi sumbiwe lomanu vosi.” (Va Heveru 13:4) Eci ci lomboloka nye? Ondaka vi “sumbiwe,” yi lomboloka oku tata ciwa ocina cimue ci kuete esilivilo lialua. Yehova o tenda olohuela ndocikuata cimue ci kuete esilivilo.

6. Elungulo Paulu a tukula li tu longisa nye catiamẽla kolohuela, kuenda momo lie ci kuetele esilivilo oku kapako elungulo liaco?

⁶ Omo ove lohueli yove wafendeli va Suku, vu ci okuti olohuela vi kuete esilivilo kuenda vi kola. Yehova eye usovoli wolohuela. (Tanga Mateo 19:4-6.) Ndaño vu kasi oku liyaka lovitangi, vu sukila oku amamako oku li sumbila kuenda oku li sola pokati, momo olohuela vi kola kovaso a Suku. Nye ci ka ku vetiya oku ci linga? Konomuisa etosi Paulu a tukula liatiamẽla kesumbilo. Eye ka popele hati, ‘olohuela via sumbiwa,’ pole, wa popia hati, “olohuela vi sumbiwe.” Paulu ka kaile oku vangula lika ovina vi pita volohuela, eye wa eca elungulo. * Onumbi yaco yi pondola oku ku kuatisa oku tata ciwa ohueli yove. Momo lie tu popela ndoco?

7. (a) Ocisonehua cipi tu sukila oku kapako, kuenda momo lie? (b) Onima yipi yi iyilila koku pokola?

 ⁷ Kaliye sokolola ndomo o kapako ocikundi ci sangiwa Vovisonehua catiamẽla koku linga olondonge lelungulo lioku endaenda kolohongele. (Mateo 28:19; Va Heveru 10:24, 25) Ocili okuti oku kapako olonumbi viaco, olonjanja vimue ka ca lelukile. Citava okuti o yeva ekavo omo omanu vana tu kundila pamue va tu tambulula lãvi, ale upange wove ka u ku ecelela oku enda kolohongele. Ndaño lovitangi viaco, lopo wa siata oku likolisilako oku kunda Usoma kuenda oku endaenda kolohongele. Lomue o pondola oku ku tateka, ndaño muẽle Satana ka tẽla oku ci linga! Momo lie? Momo ocisola o kuetele Yehova cu ku vetiya oku amamako oku pokola kovihandeleko viaye. (1 Yoano 5:3) Onima yipi wa siata oku kuata? Ndomo wa ci kũlĩha, upange woku kunda loku endaenda kolohongele u ku ĩha ombembua yo vutima omo lioku linga ocipango ca Suku kuenda oku sanga ekavuluko. (Nehemiya 8:10) Eci ci tu longisa nye?

8, 9. (a) Nye ci tu vetiya oku pokola konumbi yoku sumbila olohuela, kuenda momo lie? (b) Atosi api avali tu ka konomuisa?

⁸ Ndeci ocisola o kuetele Suku ca siata oku ku vetiya oku pokola kocikundi coku kunda kuenda oku endaenda kolohongele, ndaño lovitangi, ocisola caco cu ku vetiyavo oku pokola konumbi ya Yehova yoku “sumbila olohuela” ndaño lovitangi. (Va Heveru 13:4; Osamo 18:29; Ukundi 5:4) Handi vali, ndeci alikolisilo wa siata oku linga poku pokola kocikundi coku kunda loku endaenda kolohongele a siata oku sumũlũisiwa, cimuamue haico ci ka pita volohuela viove, nda wa kapako olonumbi via Yehova.​—1 Va Tesalonike 1:3; Va Heveru 6:10.

 ⁹ Ndamupi o pondola oku sumbila olohuela viove? O sukila oku yuvula ovituwa vi nena ovitangi volohuela. O sukilavo oku eca ananga a pamisa olohuela viove.

10, 11. (a) Ovituwa vipi vi sepuisa olohuela? (b) Apulilo api o sukila oku konomuisa lohueli yove?

¹⁰ Ukãi umue Ukristão wa popia ndoco: “Nda likutilila ku Yehova oco a ndi kuatise.” Momo lie a pingila ekuatiso liaco? Eye wa lombolola hati: “Ulume wange wa enda oku ndi popia lãvi. Olondaka viaye ndeci, ‘Wa tuwa lãvi’ kuenda ‘Ku silivila,’ via enda oku ndi valula calua kutima.” Manji yaco, wa tukula ovina via siata oku nena ovitangi volohuela, ndeci upopi ka wa sungulukile.

¹¹ Ci sumuisa calua oku mola ndomo olohueli vimue Viakristão via siata oku lihoyisa! Ocili okuti, olondaka viukãlu ka vi lekisa esumbilo volohuela. O tenda ndati ocitangi eci? Onjila yimue yoku ci linga oku pulisa lumbombe kohueli yove ndoco: “Anga hẽ olondaka viange via siata oku ku sanjuisa, ale sio?” Nda olondaka viove via siata oku sumuisa ohueli yove, o sukila oku yuvula ocituwa caco oco pokati kene pa kale esanju.​—Va Galatia 5:15; tanga Va Efeso 4:31.

12. Efendelo lietu li kala ndati liolivova kovaso a Suku?

¹² Ivaluka okuti ombangulo yove volohuela yi pondola oku nyõla ale oku pamisa ukamba wove la Yehova. Embimbiliya li popia hati: “Nda umue wa soka hati, ndukuetavo, puãi ka kapi olelia kelimi liaye, kuenje o kembisa utima waye, etavo liomunu waco liesanda.” (Tiago 1:26) Oku vangula kuove ku sukila oku li kuata  lekolelo liove. Embimbiliya ka li lekisa okuti omunu o vumba Suku ka sukila vali oku tetulula ovitangi vi pita vepata. Ku ka likembise ove muẽle. Eli elungulo limue o sukila oku kapako. (Tanga 1 Petulu 3:7.) Nda wa siata oku sumuisa ohueli yove poku vangula, ukamba wove la Suku ka u kuata esilivilo, ndaño wa loñoloha calua kuenda o kuete ombili kovina viespiritu.

13. Omunu o kuele o pondola oku nena ndati ovitangi volohuela?

¹³ Ohueli yi sukilavo oku yuvula ovituwa vi sumuisa ukuavo. Kũlĩhĩsa ovindekaise vivali: Manji umue ukãi ocimbumba wa siata oku telefonalela oloneke viosi manji umue ulume o kuele, oco o wĩhe alungulo. Kuenje va pita otembo yalua loku vangula votelefone. Manji ukuavo okuti ka kuelele, olosemana viosi wa siata oku talavaya kupange woku kunda la manji umue ukãi okuti o kuele. Ocili okuti, vamanji ava va kuele kavali kavo ka va kuete ovisimĩlo vĩvi, pole olohueli viavo via siata oku li yeva ndati? Manji umue ukãi wa pita locitangi caco wa popia hati: “Eci nda limbuka okuti ulume wange wa fetika oku linga ukamba walua la manji umue ukãi vekongelo, ca mbala calua vutima. Nda fetika oku sima okuti si kuete vali esilivilo.”

14. (a) Ondaka yipi ya lomboluiwa kelivulu Liefetikilo 2:24? (b) Nye tu sukila oku li pula etu muẽle?

¹⁴ Olohueli via siata oku pita lovitangi viaco, vi kuete esunga lioku sumua. Momo omanu vana va li kuela lavo ka va kapeleko onumbi ya Suku yatiamẽla kolohuela, yokuti: “Ulume o sia isiaye la inaye ha hã litokeka lukãi waye, kuenje va linga etimba limuamue.” (Efetikilo 2:24) Ocili okuti vana va kuela va sukila oku amamako oku sumbila olonjali viavo. Pole, vesokiyo lia Suku, ovo va sukila oku sumbila olohueli  viavo. Ndaño Akristão va lekisa ocisola ku vamanji, tete va sukila oku sola olohueli viavo. Eci Akristão va kuele va kuata ukamba walua la vamanji ka va kuele, ci koka ovitangi volohuela. Anga hẽ eci ca siatavo oku pita volohuela viove? Lipulisa ndoco, ‘Nda siata hẽ oku kala otembo yalua lohueli yange, loku u lekisa ocisola a sesamẽla?’

15. Ndomo ca lekisiwa kelivulu lia Mateo 5:28, momo lie Akristão vana va kuele va sukilila oku yuvula oku vanja omunu ka kuelele lonjongole ka ya sungulukile?

 ¹⁵ Akristão vana va kuele nda va kuata ukamba walua la manji umue okuti ka kuelele, va kasi oku kapa ekalo liavo kohele. Ci sumuisa calua oku yeva ndomo Akristão vamue va kupukila veyonjo lioku lekisa olonjongole ka via sungulukile komanu vana okuti halohueliviavoko. (Mateo 5:28) Olonjongole viaco via siata oku vetiyila omanu kovituwa ka vi lekisa esumbilo volohuela. Konomuisa eci upostolo Paulu a popia catiamẽla kondaka eyi.

16. Onumbi yipi Paulu a eca kolohueli?

¹⁶ Paulu noke yoku eca elungulo liokuti, “olohuela vi sumbiwe,” eye wamisako hati: ‘Lula waco ka u ka kale levĩho, momo Suku o tetuluila vana va linga evĩho liukahonga la vakahokolo.’ (Va Heveru 13:4) Ondaka ‘ula’ Paulu a tukula palo, yatiamẽla koku lipekela. Nda olohueli vi yuvula ukahokolo, ula waco ka u kala “levĩho.” Omo liaco, Akristão va pokola konumbi yi popia hati: “Sanjukila ukãi wove wombutulua.”​—Olosapo 5:18.

17. (a) Momo lie Akristão ka va tendela ukahokolo ndomanu vakualuali? (b) Tu kuama ndati ongangu ya Yovi?

¹⁷ Vana va linga ukahokolo va pembula ovihandeleko via Suku viatiamẽla kolohuela. Ocili okuti, omanu valua va tenda ukahokolo ndocina cimue ciwa. Pole, Akristão va sukila oku yuvula oku vetiyiwa lovituwa viomanu viatiamẽla kukahokolo. Ovo va kũlĩha okuti ‘Suku eye o ka tetuluila vana va linga evĩho liukahonga la vakahokolo,’ omanu havoko. (Va Heveru 10:31; 12: 29) Akristão vocili, va tenda ondaka eyi ndeci  Yehova a yi tenda. (Tanga Va Roma 12:9.) Ivaluka ohuminyo Yovi a linga poku popia hati: “Nda lisila lovaso ange.” (Yovi 31:1) Akristão vocili, va yuvula enanga li tuala koku linga ukahokolo, poku likala oku vanja omanu vana okuti halohueliviavoko lonjongole ka ya sungulukile.​—Tala Alomboluilo a Vokiyiwako kemẽla 219-221.

18. (a) Yehova o tenda ndati ukahokolo? (b) Ukahokolo u sokisiwa ndati loku fendela oviteka?

¹⁸ Yehova o tenda ndati ukahokolo? Ocihandeleko ca Mose ci tu kuatisa oku limbuka ndomo Yehova a tenda elinga liaco. Ko Isareli, omanu vosi va lingaile ukahokolo ale oku fendela oviteka va enda oku pondiwa. (Ovisila 20:2, 10) O tẽla oku limbuka elitokeko li kasi pokati kakandu aco avali? Va Isareli vana va enda oku fendela oviteka, va kala oku tokoka ohuminyo va lingile la Yehova. Cimuamue haico catiamẽla kukahokolo. Vana va enda oku linga ukahokolo va kala oku tokoka ohuminyo va lingile lohueli yavo. Kuenje vosi yavo va linga usuanji. (Etundilo 19:5, 6; Esinumuĩlo 5:9; tanga Malakiya 2:14.) Omo liaco, Yehova, Suku yocili haeye ukuesunga wa yambula omanu vaco.​—Osamo 33:4.

19. Nye ci kuatisa omunu oku yuvula ukahokolo, kuenda momo lie?

¹⁹ Ocili okuti Akristão ka va kasi vali vemehi Liocihandeleko ca Mose. Pole, ndomo va Isareli va tendele ukahokolo, ci kuatisa Ukristão oku yuvula ekandu liaco. Momo lie? Kũlĩhĩsa ocindekaise eci: Anga hẽ o tava oku iñila vonembele yimue ale vetambo oku fendela oviteka? Ove pamue o kumbulula hati, ‘Lalimue eteke ndi ka ci linga!’ Pole, nda va ku ĩha olombongo vialua o tava hẽ oku ci linga? Pamue o kumbulula hati, ‘Si kuatako!’ Ocili okuti, Akristão vocili va tenda oku kekamẽla  ociteka ndoku lingila Yehova usuanji. Akristão va yuvula ukahokolo ndeci va yuvula oku lingila Yehova Suku usuanji ndaño va liyaka layonjo. (Osamo 51:1, 4; Va Kolosai 3:5) Ka tu yongola oku linga cimue ci sanjuisa Satana okuti ci sumuisa Yehova loku sepuisa esokiyo liolohuela.

20. Ocitangi cipi ca siata oku pita volohuela vimue? Tukula ocindekaise cimue.

²⁰ Oco o yuvule oku linga ovina vi sepuisa olohuela, ananga api o sukila oku eca, a ka ku kuatisa oku sumbila ohueli yove? Oco o tambulule epulilo liaco, sokisa olohuela loku tunga onjo. Noke sokolola olondaka viwa, ovilinga via sunguluka, kuenda ovina vikuavo olohueli vi pondola oku li lingila pokati haivio vi posuisa olohuela ndovikuata vi posuisa onjo. Nda wa li kuateli ocisola pokati, olohuela viene vi ka sokisiwa lonjo ya posuisiwa haiyo ya yela. Eci ocisola cene ci fetika oku tepuluka, eposo liaco li tepulukavo, kuenje olohuela viove vi kala ndonjo ka ya posuisiwile. Nda wa kapako onumbi ya Suku yokuti “olohuela vi sumbiwe,” o ka vetiyiwa oku potolola ovitangi viene. Nda ocina cimue ci kuete esilivilo lialua ci kasi oku nyõleha, ci sesamẽla oku semuluiwa. O ci linga hẽ ndati? Ondaka ya Suku yi popia hati: “Onjo yi tungiwa lolondunge, yi kolisiwa luloño. Nda kuli ukũlĩhiso olohondo viayo vi yukisua ovina viosi viwa haivio via posoka.” (Olosapo 24:3, 4) Kũlĩhĩsa ndomo o kapako olondaka evi volohuela viove.

21. O pondola oku pamisa ndati olohuela viove? (Tala vokakasia kemẽla  131.)

²¹ Ovituwa viwa ndeci, ocisola, oku sumbila Suku  kuenda ekolelo, vi kasi pokati ‘kovina via posoka’ vi nena esanju volohuela. (Olosapo 15:16, 17; 1 Petulu 1:7) Ovina viaco vi pamisa olohuela. Ove hẽ o tẽla oku limbuka ovina via posoka vi yukisa olohondo via tukuiwa volusapo olu? Ovina viaco “ukũlĩhiso.” Ukũlĩhĩso u sangiwa Vembimbiliya, u kuete unene woku pongolola ovisimĩlo viomanu kuenda oku vetiya omanu oku li kuatela ocisola. (Va Roma 12:2; Va Filipoi 1:9) Eci ove lohueli yove vu tumãla pamosi oku tanga Embimbiliya, ndeci ocisonehua ceteke, ale ocipama cimue Cutala Wondavululi pamue o Despertai!, ci kala ndu okuti vu kasi oku posuisa onjo yene. Kuenje eci ocisola o kuetele Yehova cu ku vetiya oku pokola kolonumbi viatiamẽla kolohuela, o kasi oku yukisa “olohondo viayo” lovina via posoka. Poku ci linga olohuela viove vi ka kuata eposo lina ove o sole.

22. Onima yipi o pondola oku kuata nda wa likolisilako oku pamisa olohuela viove?

²² Oco o posuise onjo yove, ci sukila otembo lalikolisilo alua. Nda wa likolisilako oku ci linga, o ka mola esanju li iyilila koku kapako onumbi eyi Yembimbiliya: “Koku sumbila, velisipo vakuele.” (Va Roma 12:10; Osamo 147:11) Alikolisilo ove oku kuata olohuela via sumbiwa, a ka ku kuatisa oku kala vocisola ca Suku.