1-3. (a) Limbe likébla Yéhôva a bi ti bés, lelaa di nla bep gwélél jo? (b) Ibale di nsômbôl tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe, lelaa di nlama gwélél likébla li hop?

IBALE u nti mut u ngwés likébla ndi a bep gwélél jo, lelaa u ga nôgda? Hégda le u nkébél nye tutus, ndi u sôk nok le a nluk nye tolaa tolaa, a bablak bôt bape. Baa hala a ga téñga yaga we?

² Ngap i pot mahop i yé likébla li nlôl bés yak Yéhôva nu a nti bés “hi likébla lilam ni hi likébla li yôni.” (Yakôbô 1:17) Likébla lini binuga bi gwé bé, li nhôla ndigi bé bés i kal bôt mam di nhoñol, ndi yak i nôgha bo i mam di nôgda. Ndi nlélém kiki tutus, di nla bep gwélél likébla li hop. Hala a nwéha Yéhôva nyuu ngandak ngéda di ngwélél bipôdôl ngi pék, kayéle di nôgha bôt bape njôghe!

³ Inyu tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe, di nlama gwélél likébla li hop kiki Djob a nsômbôl. Yéhôva a ntoñol loñge umbe ntén bipôdôl u nlémél nye. Bañga yé i nkal le: “Minkwel mi nyega nwo ki nwo mi pam bañ manyo manan, ndik mi mi nhôlôs bôt kiki i nsômbla, le ndi bôt ba nok nwo ba kôs karis.” (Efésô 4:29) Di wan nano inyuki di nlama yoñ  yihe ni bipôdôl gwés, bimbe bipôdôl di nlama keñgle, ni lelaa di nla bana bipôdôl bi bi “nhôlôs.”

4, 5. Lelaa bipes bi kaat Bingéngén bi ntoñol i ngui bibuk bi gwé?

⁴ Njom bisu di gwé inyu yoñ yihe ni yom i pam bés i nyo i yé le bibuk bi gwé ngui. Kaat Bingéngén 15:4 i nkal le: “Tomba hilémb hi yé e niñ, ndi hi hi yé nkoda hi nsiidaha mbuu.” * Kiki malép ma nti nkôt e niñ, hala nyen bipôdôl bilam bi nlôl i tomba hilémb bi nla hôyôs miñem mi baemble. Mahéñha ni la, nkoda hilémb hi nla boñ le miñem mi yodop bôt bape. Ni maliga, bibuk bi mpam bés i nyo bi nla lona niñ tole nyemb.​—Bingéngén 18:21.

⁵ Ngén ipe i ngwélél bibuk bi ngui inyu toñol i béba bipôdôl bi nla boñ, i nkal le: “Mut wada a mpot bipopoda kiki pansoñ i mbabaa.” (Bingéngén 12:18) Bibuk mut a nleñ tolaa tolaa ngi hek pék, bi nla nôgha njôghe i ñem, bi nla ôbôs ki liwanda ipôla bôt. Baa mut a ma leñ we bibuk bi bi mbabaa i ñem?  Ndi ngén i, i nkal ki jam lilam le: “Hilémb hi mut pék hi yé mbôô nyuu.” Bibuk bi nyét gwon bi mpam i nyo i mut nu a gwé pék i Nyambe, bi nla mbuubaha ñem u nyodop, bi boñ ki le bôt ba témb mawanda. Baa u nhoñol mut a bi gwélél bibuk bi mbuubaha? (Añ Bingéngén 16:24.) Kiki di nyi le bibuk bi gwé ngui, di nlama ni bana ngôñ i gwélél bipôdôl inyu mbuubaha, ha nôgha bôt njôghe bé.

6. Inyuki hala a yé sañ ikeñi i gwel hilémb hiés?

⁶ To di mboñ yaa biliya lelaa, mut a nla bé gwel hilémb hié i nya i yôni. Jon, njom ipe i i mboñ le di yoñ yihe ni bipôdôl bi mpam bés i manyo i yé le: Béba ni libak jés li ngi yon bi ntinde bés i bep gwélél hilémb hiés. Hop u nlôl i ñem, ndi di nyi le “hégda i ñem mut i yé béba.” (Bibôdle 8:21; Lukas 6:45) Jon, i gwel hilémb hiés i yé sañ ikeñi. (Añ Yakôbô 3:2-4.) To hala kiki di nla bé gwel hilémb hiés nya i yé peles, di nla kônde ke ni bisu i boñ biliya inyu gwélél hio ni pék. Ngéda di mboñ biliya inyu jôs i minhéña mi ntinde bés i bana bibuk bibe, a yé wengoñle mut a nhok ni ngui yé yosôna i ke i mabeda ma lép ikété sañ le lép u kulna bañ nye.

7, 8. Mambe maada ma yé ipôla bipôdôl gwés ni bibégés di nti Yéhôva?

⁷ Njom i nyônôs aa i ntinde bés i gwel hilémb hiés i yé le Yéhôva a ga bat bés ñañga mu ligwélak jés li bipôdôl. Ligwélak di ngwélél hilémb hiés li ntihba maada més ni bôt bape, ndi li ntihba yak maada més ni Yéhôva. Yakôbô 1:26 a nkal le: “Ibale mut a nhoñol le a yé mut base, ndi a ane bé hilémp hié, a lôgôk ndigi ñem wé, wee base i mut nu i yé yañga.” Kiki di ntehe mu i pes di ntip nigil, maselna ma ta bé ipôla bipôdôl gwés ni bibégés di nti Djob. Ibale  di ngwel bé hilémb hiés, ibale di gwé nyo mbe, di leñek bôt bibuk bi mbablana, biliya gwés gwobisôna i bégés Djob bi nla ba yañga i mis mé. Baa hala a ntinde bé bés i hek pék?​—Yakôbô 3:8-10.

⁸ Di gwé manjom makeñi ma mboñ le di tibil gwélél likébla li hop. Ilole di nwan mintén mi bipôdôl mi mi nhôlôs, di bôk ndugi di pôdôl mintén mi mahop mi mi nlama bé ba i ti i bikristen.

9, 10. (a) Mimbe mintén mi bipôdôl bi ntôl i len ini? (b) Inyuki di nlama tjél bipôdôl bi mahindi? (Béñge yak i si lipep)

⁹ Bipôdôl bi mahindi. Ngandak bôt i len ini i ngwélél bipôdôl bi mahindi, kiki bo ndiihe, bo téé iwiye, ni bipôdôl mut a nlama bé pahal i ti bôt. Bahogi ba ngwélél mpuñgu ikété bipôdôl gwap inyule ba nhañ bibuk. Yak bôt ba minjôha ba nkuu biliñge liñge ba gwélél bisol, minkwel mi mayel inyu nôlha bôt. Ndi bipôdôl bi mahindi bi ta bé yom i minjôha. Bebee le 2 000 ñwii i len ini, mbuu mpubi u bi tinde ñôma Paul i béhe likoda li Kôlôsé le ba tjél “bipôdôl bi ngagal [tole bi mpuñgu].” (Kôlôsé 3:8) Paul a kal likoda li Efésô le “minjôha mimbe” mi yé ikété ‘mam ba nlama yaga bé sima’ ipôla bañga bikristen.​—Efésô 5:3, 4.

¹⁰ Bipôdôl bi mahindi bi nsuñgaha Yéhôva ñem. Bi mbébél yak i bet ba ngwés nye. Jon gwéha inyu Yéhôva i ntinde bés i tjél bipôdôl bi mahindi. Ngéda Paul a bé sima “minson mi minsôn,” a bi sima “nyega.” Ini buk le nyega i nla tihba yak bipôdôl gwés. (Galatia 5:19-21) Di nlama yoñ yihe ngandak ni jam li. Inyule ibale mut a nkônde ke ni bisu i gwélél bipôdôl bi mahindi mbus ngandak maéba a nkôs,  a tindge ki bape i bana mimbolok mi bipôdôl, to bi bi nwéha nyuu, tole mpuñgu, ba nla héya nye i ntôñ. *

11, 12. (a) Imbe ngéda i pôdôl bôt i nyila béba? (b) Inyuki bagwélél ba Yéhôva ba nlama keñgle minsohi?

¹¹ Hilégé ni minsohi. Bahogi ba mbéna pôdôl biniñ bi bôt. Baa ndi, i pôdôl bôt i yé béba ngéda yosôna? To. Inyule di nla kwélél mam malam ma ntihba biniñ bi bôt kiki bo le mankéé sém a nsôblana, tole mankéé ikaa a gwé ngôñ le ba nlédés nye. Bikristen bi hiai hi bisu bi bé tôñna, ba nkabnaga ki manwiñ malam ma mbéñge lôktata yap. (Efésô 6:21, 22; Kôlôsé 4:8, 9) Ndi i pôdôl bôt i nla ba béba ibale di nton maliga tole di mpôdôl mam ma mbéñge bé bés: Hala a yé hilégé. Ndutu ikeñi i yé le hala a nla tinde bés i kwo i hiandi hi minsohi, mi mi yé béba ngandak. Minsohi mi yé i pahal mam ma ta bé maliga inyu ôbôs mut jôl. Kiki hihéga, Farisai i bi gwélél minsohi inyu boñ le bôt ba hémle bañ Yésu. (Matéô 9:32-34; 12:22-24) Minsohi mi mbéna lona mindañ.​—Bingéngén 26:20.

¹² I mis ma Yéhôva, hala a yé béba i gwélél likébla li hop inyu ôbôs bôt môl tole lona mbagla ipôla bôt. A ñoo bet ba ‘ñwes mbôô i mindañ ikété lôktata.’ (Bingéngén 6:16-19) Buk Grikia ini le “di·aʹbô·lôs” i nkoblana le Nsohop, ba gwélél ki yo inyu sébél Satan. A yé toi “Nsohop,” inyule a nsohbene Djob. (Masoola 12:9, 10) Jon, di nsômbôl keñgle bipôdôl  bi nla yilha bés nsohop. Minsohi mi nlama bé ba ikété likoda inyule mi nlona minson mi minsôn kiki bo “pééna” ni “lisañda.” (Galatia 5:19-21) Jon, ilole di mpahal jam li mbéñge mut, di nlama badba le: ‘Baa jam li, li yé maliga? Baa hala a yé unda loñgeñem ibale me mpahal jo? Baa i yé nseñ le me tjam jam li?’​—Añ 1 Tésalônika 4:11.

13, 14. (a) Ngéda ba nsol mut, lelaa a nla nôgda? (b) Kii yé bisol, inyuki di nkal le ndutu i yé mut bisol i nyuu?

¹³ Bisol. Kiki di mbôk kal, bibuk bi gwé ngui i babaa. I yé maliga le, kiki di gwé libak li ngi yon, di yé di pot ngim mam, mbus di yik tam. Ndi, Bibel i mbéhe inyu mintén mi bipôdôl mi nlama bé ba hies ikété likoda tole ikété ndap i kristen. Paul a bi béhe bikristen le: “Hénana lôlha ôa yosôna ikété nan, ni nyai, ni hiun, ni jenakiñ, ni liôbôsjôl.” (Efésô 4:31) I buk ini le “liôbôsjôl,” Bibel ipe i nkobol yo le “bisol.” Ikété bisol, di nléba minsébla mi diyana, ni i yahal mut. Mintén mi bipôdôl mini, mi nla héya mut lipém jé, bi boñ nye le a hoñol le a gwé bé nseñ wo ki wo. Tôbôtôbô, bisol bi ntéñga boñge batitigi ngandak inyule ba mpala hémle i mam ba nok, ba ban-ga ki ngôô.​—Kôlôsé 3:21.

¹⁴ Bibel i nsôña bisol tjagda, hala wee i o bôt môl inyu yan, inyu babaa, tole inyu nyumbla bo. Mut nu a gwé lem i gwélél nya bibuk i, ndutu i yé nye nyuu, inyule ba nla pémés mut bisol ikété likoda ibale a neebe bé mahôla ba nti nye inyu héñha. Ibale a nhéñha bé, a nla yak nimis botñem i niñ boga. (1 Korintô 5:11-13; 6:9, 10) Jon, i yé ntiik le, di nla bé tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe ibale di gwé lem i pahal bibuk bibe, bi bi ta bé maliga tole bi bi mbablana. Mintén mi bipôdôl mi, mi nsagal mam.

15. Mimbe mintén mi bipôdôl mi “nhôlôs”?

¹⁵ Lelaa di nla gwélél likébla li hop kiki Djob a nsômbôl? Di nlama yi le Bibel i yigye le di pot “ndik bibañga bi bi nhôlôs kiki i nsômbla.” (Efésô 4:29) Yéhôva a nkon maséé ngéda di mpot bibuk bi nhôlôs, bi bi nti makénd ni bi bi nlédés bape. Ndi i mbéda le di hek pék inyu bana mintén mi bipôdôl mi, inyule Bibel i nti bé nsoñgi u mambén di nlama noñ, tole nsoñgi u “bibañga bi maliga” di kôli pot. (Titô 2:8) Inyu pot bibañga ‘bi bi nhôlôs,’ di nlama tééda ikété mahoñol més mam maa, ma ma nene yañga, ndi ma nlôôha ba nseñ: bipôdôl bi nhôlôs bi yé bilam, bi yé maliga, bi mbablana bé. Hala kiki di gwé mam ma mo-maa ño, di béñge ni nano ndék dihéga di bipôdôl bi bi nhôlôs.​—Béñge nkéñég matila “ Baa bipôdôl gwem bi nhôlôs?”

16, 17. (a) Inyuki di nlama bégés bôt bape? (b) Imbe ngéda di nla bégés bôt bape i likoda, ni i ndap lihaa?

¹⁶ Bibégés bi nlôl ñem. Yéhôva bo Yésu ba nyi le hala a yé nseñ i yis mut le a mboñ nson nlam. (Matéô 3:17; 25:19-23; Yôhanes 1:47) Kiki di yé bikristen, yak bés di nlama gwélél bipôdôl bi nlôl ñem inyu pahlene bôt le di ndiihe mam malam ba mboñ. Inyuki di nlama boñ hala? Bingéngén 15:23 a ntimbhe le: “Lipôdôl ngéda i kôli, kili loñge i.” Badba le: ‘Lelaa me yé me nôgda mu ñem, ngéda mut a mbégés jam lilam me mboñ? Baa hala a ta a kônha bé me maséé, a ti ki me makénd?’ Maliga ma yé le, bibégés bi nlôl ñem bi ñunda le mut a ntehe jam lilam u mboñ, le mut a ntôñ ki we, ni le biliya u mboñ, bi yé mahee ngandak. Mintén mi bipôdôl  mi makénd mini, mi mboñ mut le a bana ét nyuu, mi ti ki nye ngui i kônde ke ni bisu i boñ biliya. Kiki hala a nlémél bés i kôhna bibégés, baa yak bés di nlama bé boñ biliya i ti bôt bape bibégés?​—Añ Matéô 7:12.

¹⁷ Bana lem i béñge bilem bilam bi bôt, mbus u pahlene bo hala. U nla emble loñge nkwel i likoda, tole u tehe mañge wanda nu a gwé mahol i pes mbuu, tole mañ mut u u ntéñbe i lo makoda to hala kiki bimañ bi ntéñga nye. Bibégés bi bi nlôl ñem, bi nla tihba miñem mi nya bôt i, bi lédés ki bo i pes mbuu. Ikété lihaa, ñwaa bo nlôm ba nlama béghana bo ni bo. (Bingéngén 31:10, 28) Téntén boñge batitigi ba gwé ngôñ i nôgda le ba mbégés bo, le ba ndiihe ki mam malam ba mboñ. Kiki malép ni mapubi ma hiañgaa ma mboñ le e i too, i num ki matam malam, hala nyen i bégés mañge ni i yis nye le u ndiihe nye, i nhôla nye i too. A bagwal, yoña ngéda i bégés bon banan inyu bilem bilam ba gwé ni biliya ba mboñ. Mintén mi bipôdôl mi, mi nla ti mañge makénd ni ét nyuu, mi tinde ki nye i ke ni bisu i boñ loñge.

18, 19. Inyuki di nlama boñ biliya inyu ti lôkkéé makénd ni hogbe, lelaa di nla boñ hala?

¹⁸ Bipôdôl bi nti hogbe ni makénd. Yéhôva a ntôñ “bôt ba gwé miñem mi nyodop” bañga litôñôg. (Tjémbi 147:3) Bañga yé i nkal bés le: ‘Ni tina hogbe bé ni bé,’ “ni lédhak ba ba gwé bihôya bi miñem.” (1 Tésalônika 5:11, 14) Di ba nkwoog nkaa le Djob a ntehe, a ndiihe ki biliya di mboñ inyu ti lôktata yés i i gwé miñem nyonok ni ndutu, hogbe ni makénd.

¹⁹ Ndi, kii di nla kal mut nu a nyodop, nu a nimis ki makénd mé? Hoñol bañ le u nlama ndigi mélés  ndutu yé. Ngim mangéda, bipôdôl bi bi nhôla bi gwé bé le bi ba bikeñi. Unda nwet a nimis makénd mé le u ntôñ nye. Bat nye too u nla soohe ni nye; mu masoohe ma, yemhe Yéhôva le a hôla nye i tééda ikété mahoñol mé le Djob ni bôt bape ba ngi gwéhék nye. (Yakôbô 5:14, 15) Tiimba yis nye le a yé bés nseñ ni mahee ngandak ikété likoda. (1 Korintô 12:12-26) Éñél nye pes kaat i i nkwés nye nkaa le Yéhôva a ntôñ nye bañga litôñôg. (Tjémbi 34:19; Matéô 10:29-31) Ibale u nyoñ jôga li ngéda inyu kap “loñge bañga” ni mut nu a nyodop, ni ibale bipôdôl gwoñ bi nlôl ñem, ibabé nkaa, hala a ga hôla nye i nôgda gwéha i Djob ni i lôktata.​—Añ Bingéngén 12:25.

20, 21. Mambe mam ma nla boñ le maéba ma ba malam?

²⁰ Maéba malam. Kiki di yé bôt ba libak li ngi yon, bés bobasôna di gwé ngôñ ni maéba. Bibel i nkal le: “Emble pék, u leege ki maéba, le ndi u bana pék ñwii nwoñ mi nsôk.” (Bingéngén 19:20) Mimañ mi likoda ñwotama bé ñwon mi gwé le mi ti maéba. Bagwal ba nti bon bap maéba. (Efésô 6:4) Minhôôlak mi bôda mi nla ti dingonda di bôda maéba. (Titô 2:3-5) Gwéha yon i ntinde bés i ti bilôk bikéé gwés maéba  ma ba nla neebe ibabé i wéha bo nyuu. Kii i nla hôla bés i ti mintén mi maéba mi? Di béñge mam maa ma mboñ le maéba ma ba malam: (1) Kii i ntinde nwet a nti maéba? (2) Baa i maéba ma, ma téé? (3) Lelaa a nti maéba?

²¹ Inyu boñ le maéba ma ba malam, hala a mbôdle yak nwet a nti maéba. Badba le: ‘Imbe ngéda me nla pala neebe maéba?’ Ngéda u nyi le nwet a nti we maéba a ntôñ we, le a mpôdôs bé we ikété hiun, ni le a gwé bé mahoñol mape mbus ño, u mpala neebe maéba mé. Jon, yak we, ngéda i mpam le u ti bôt bape maéba, baa minlélém mi mahoñol ni nlélém libak bé won u nlama bana? Maéba malam ma nlôl ki ikété Bañga i Djob. (2 Timôtéô 3:16) Too di ñañ pes kaat, too di ngwélél ndigi yi i pes kaat, maéba més momasôna ma nlama ndigi lôl i Bibel. Inyu hala nyen mimañ mi likoda mi nlama yoñ yihe le ba nyéksa bañ bôt le ba bana minlélém mi matehge kiki bo; ba nlama bé kôdôs Bitilna, ndi to kép gwo inyu boñ le bi nit mahoñol map. Maéba ma yé ki malam ngéda ma ntiba kiki i nsômbla. Bôt ba mpala neebe maéba ibale nwet a nti mo a nés maéba mé ni loñgeñem, a boñok ki le nwet a nkôs mo a tééda lipém jé.​—Kôlôsé 4:6.

22. Mambe makidik u nyoñ inyu gwélél likébla li hop?

²² Ibabé nkaa, hop u yé tik likébla kiyaga i nlôl yak Djob. Gwéha yés inyu Yéhôva i nlama tinde bés i tibil gwélél likébla li. Di hôya bañ le bibuk bi mpam bés i nyo bi gwé ngui​—ngui i hôlôs tole i ôbôs. Jon, di mboñ biliya i gwélél likébla li kiki Djob a nsômbôl​—hala wee inyu ‘hôlôs.’ Ibale di mboñ hala, bipôdôl gwés bi mba bisai inyu bet ba yé bés ipañ, bi ga hôla ki bés i tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe.