1-3. (a) Das avé Yéhôva a nga ve bia, a aval avé bi ne dimine belane de? (b) Nge bia kômbô ba’ale biabebien nye’ane Zambe été, aval avé bia yiane belane nkobô?

Ô NE wô’ôtan aya nge wo yene môt a vañe ndamane das wo te nye ve? Bi tame jô na wo te ve nye metua, éyoñ ete nje wo wô’ô na, a dutu metua ate aval abé é ne na, a ke a jimbi bôt éjimbijimbi. Nga jam ete da ye wo taé nlem?

² Ñyeman bia yeme nkobô ô ne das da so bia be Yéhôva, Mbôndé ya “mbamba mvean ase,” a nyi ya “nya mvean ase.” (Jacques 1:17) Mvean ôte wo bo na môta binam a selan a betit, wo volô fe môta binam na, a bo ngule ya kate môte mbok asimesane dé a aval a wô’ôtane nlem. Ve bi ne dimine belan nkobô, avale môt a ne dimine belane metua. Yéhôva a wô’ô mbia ôlun éyoñe môt a belane nkobô na a balé bôte bevok.

³ Nge bia kômbô ke ôsu a ba’ale biabebien nye’ane Zambe été, bia yiane belane nkobô avale Zambe a yi. Yéhôva a liti bia avale minkobô da ve nye nlem avak. Kalate Zambe a jô na: “Mbia nkobô éziñ a bo’o te kui biyaé bienan. Ve nge e ne mfi ya kobô, e bo’o mbamba éfia, e ji ja volô bôt a zuu mvam e be ba ba  wô’ô je.” (Beéphésien 4:29, Mfefé Nkôñelan.) Bi tame zu yen amu jé é ne mfi na bi tabe ntyel éyoñ bia kobô, avale minkobô bia yiane sa’ale, a aval avé bi ne belane nkobô asu na bi “volô bôt.”

4, 5. Aval avé bifuse biziñe ya kalate Minkana bia liti ngule bifia bi bili?

⁴ Jam ôsu da tindi bia na bi tabe ntyel éyoñ bia kobô é ne na, minkobô mi bili ngul. Kalate Minkana 15:4 a jô na: “Évôvoé ôyem é n’élé ja v’ényiñ, ve ng’ékotekot é n’été ja ve ate’e nyô.” (Mfefé Nkôñelan) Aval ane mendim ma wômôlô élé é nto nkôt, aval ete fe évôvoé nkobô ja beta ve môte ngule nyul. Mbia minkobô ki mi ne te’e bôte bevo’o nyul. Bia yene valé na, bifia bia belane bie bi ne volô bôte nge ke ndeñele be.​—Minkana 18:21.

⁵ Nkana ôfe wo liti ngule mejô ma kui bia menyu me bili; wo jô na: “Bifia biziñ bi ne yené éveves, ve bi bala’an ane nkpwaté mekôn.” (Minkana 12:18, Mfefé Nkôñelan.) Bifia môt a kuli teke fas bi ne taé nlem, a ndamane bilat. Ye môt éziñ a jôya wo mejô  ma taé wo nlem? Nkana ôte wo man a mbamba bifia bi: “V’ôyeme mimfefe’e mi bôt wo soo mvo’é.” Éyoñ môt a bili fe’e ja so be Zambe a belane mbamba bifia, a volô minlem mi bôte bevok, a yemete fe élat é ne zañe jap. Ye ô ngenan ô simesa’an aval ô nga wô’ôtan éyoñ môt a nga jô wo mbamba bifia? (Lañe’e Minkana 16:24.) Mbôle bia yeme na bifia bi bili ngul, bia belan nkobô asu na bi ve bôte bevo’o ngule nyul, sa ke na bi balé be.

6. Amu jé e ne ayaé na bi jôé ôyeme wongan?

⁶ Ve ja’a bia ve ngul aya, da ye kui biyoñe biziñ na bi kobô aval é nji yian. Jame baa da tindi bia na bi tabe ntyel éyoñ bia kobô nde bia nambe le: Abé bi nga bialé de da bo na bi dimine belane nkobô. Bifia môt a kuli bia so nye nlem; bia yeme ki na “ôsimesane ya nleme môt ô ne abé.” (Metata’a 8:21; Luc 6:45) Ajô te, bia yiane ve ngul ése asu na bi bo te belane bifia bia kolé bôte bevo’o ôbak. (Lañe’e Jacques 3:2-4.) Akusa bo é ne ayaé ya jôé ôyeme wongan éyoñ ése, bia yiane juan asu na bi ke ôsu a belane mbamba bifia. Aval ane môt a jok a yiane ve ngul asu na a ke kui kindik, aval ete fe, bia yiane juan a mbia fulu ya dimine belan ôyeme wongan.

7, 8. Aval avé Yéhôva a yen ékaña’a môt a dimine belan ôyeme wé?

⁷ Jame lale da yiane tindi bia na bi tabe ntyel éyoñ bia kobô é ne na, Yéhôva a biasé ki bifia bia so bia menyu. Minkobô miangan mi nji nambe ve élat é ne zañe bia be bôte bevok, ve mia fombô fe élat é ne zañe bia be Yéhôva. Jacques 1:26 a jô na: “Nge môt éziñ a simesane na, émien a ne mbo mame ya mbunan, éyoñe te a bo te tiñeti ôyeme vié, ve du’u nleme wé, mboane mame ya mbunane môt ate ô ne  momo.” * Avale bi nga yene kabetôlô ya mvus, bifia bia belane bie bi tii a ékaña’a bia ve Yéhôva. Nge bi teke jôé ôyeme wongan, ékaña’a bia ve Yéhôva ja ye bo momo mise mé. Ajô te, bia yiane sa’ale bifia bia balé bôte bevok. Nga nalé a bo na bi fas?​—Jacques 3:8-10.

⁸ Bia yene na, bi bili mbamba beamu ya tabe ntyel éyoñe bia kobô. Bi tame taté zu yen avale minkobô Kristen é nji yiane kuli anyu dé; mvuse ya valé, bia ye fe yen avale minkobô da ve bôte ngule nyul.

9, 10. (a) Avale minkobô avé bôte ba dañe nye’e émo ji? (b) Jé é ne volô bia na bi vini mvite minkobô? (Lañe’e fe ayemé.)

⁹ Mvite minkobô. Bia wô’ô mvite minkobô môs ôse émo ji. Abui bôte da belan avale minkobô te éyoñe ba wô’ô ôlun, nge ke éyoñ ba bo fianga. Ve mvite minkobô é nji bo jame ya bo de fianga. Den a nto mimbu a lôte 2 000, Zambe a nga tindi nlômane Paul na ô lebe Becolossien na be sa’ale ‘mvite minkobô.’ (Becolossien 3:8, Mfefé Nkôñelan.) Paul a nga jô fe Bekristene ya Éphèse na ‘mvite fianga’ é nji yiane “totebane vôm” benya Bekristen be too.​—Beéphésien 5:3, 4.

¹⁰ Yéhôva a wô’ô mvite minkobô abé. Bôte ba nye’e Yéhôva fe ba wô’ô mvite minkobô abé. Yaa, bia sa’ale mvite minkobô amu bia nye’e Yéhôva. Éyoñ a lañe “mimboane mi mame ya minsôn,” Paul a kobô fe ajô “mvin;” éfia éte ja fombô fe mvite minkobô. (Begalate 5:19-21) A nji bo jame ya nyoñ éngbwemese. Môt a  belane mvite minkobô a ne tebe feñ nge a bene tyendé éyoñe be jaéya ve nye melep. *

11, 12. (a) Ye é ne abé na bi kobô éza mam, éyoñ évé ba jô na môt a bo ékobôkobô? (b) Amu jé bebo bisaé be Yéhôva ba yiane sa’ale bibôta?

¹¹ Ékobôkobô a bibôta. Ékobôkobô é ne fulu ya kobô éza mam. Ve ye é ne abé na bi kobô ajô ya ényiñe bôte bevok? Biyoñe biziñ nalé a ndeñele ki. Bi ne kobô ajô mbamba jam a te kui môte bia yem, nge laan ajô bôte ba te duban, nge ke fas ajô bôte béziñ ba yi mvolan. Bekristene ya ntete mimbu ôsu be mbe be fase’e mam ma fombô Bekristene bevok, amu be mbe be wô’ane mintaé. (Beéphésien 6:21, 22; Becolossien 4:8, 9) Ékobôkobô bia jô je va é ne na, môt a kobô mam me nji bo été, nge ke na a kulane mame ya éza binyiñ. Jam da dañ é ne na, ékobôkobô é ne tindi môte na a bo bibôta, bibôta ki bi ne kom ése ve abé. Ba jô na môt a bo bibôta éyoñ “a vañe bôte môte mfe ajô asu na a ve nye jôé mvit.” Bi ne nyoñ éve’an Bepharisien; be nga bôte Yésus mejô asu na bôte be bo te beta vô’ôlô nye. (Matthieu 9:32-34; 12:22-24) Nde fe, bibôta bi wô’ô soo mewôman.​—Minkana 26:20.

¹² Yéhôva a vini bôte ba ve ba bevo’o éyôlé mvit, a ba ba soo zô’é. A vini môt ase a “miase metyama’ane zañe bobenyañ.” (Minkana 6:16-19) Éfia ya nkobô grek be nga kôñelane na “bibôta” é ne diabolos; be  wô’ô belan éfia éte asu Satan. Satan a ne “Diable,” mbia môt a bôte Zambe mejô. (Nlitan 12:9, 10) Bi nji yi na bi belane fatane nkobô é ne bo na bi funane diable, sa nalé? Bôte ba bôte ba bevo’o mejô, a ba ba soo “metyamane” a ‘minkandane mengam’ e zañe bobejañ, be nji yiane tabe akônda été. (Begalate 5:19-21) Nde, ôsusua na bia kate môt jam da fombô ényiñe môte mfe, bia yiane sili biabebiene na: ‘Ye jam ete e ne fo’o été? Ja’a e ne été, ye e ne mvo’é na me kobô de? Ye e ne mfi na bôte befe be yeme de?’​—Lañe’e 1 Bethessalonicien 4:11.

13, 14. (a) Meta me ne bo na môt a wô’ôtan aya? (b) Jé é ne meta, a jé é ne kui môt a ta?

¹³ Meta. Avale bia te yen, bifia bia belane bie bi ne balé bôte bevok. É ne kui na bi jô mam bi ne su’ulane jôban, amu bi nga bialé abé été. Ve Kalate Zambe a kate bia avale minkobô Kristen é nji yiane belane de. Paul a nga jô Bekristene na: “Ziñ, ôlun, ayaa, mewôman, meta, mame mete mese ma yiane bo momo e zañe jenan.” (Beéphésien 4:31, Mfefé Nkôñelan.) Bekôñelane Kalate Zambe befe be nga belane bifia ‘nkobô ébiasé’ a “zok” señe “meta.” Meta me ne bo na môt a jañele éjijine jé, a na, a yen émien zezé jôm. Ba ta môt éyoñe ba ve nye mbia biyôlé, nge ke éyoñe ba ve mam mese a bo ve abé abé. Bongô ba yeme wô’ôtane mam, ajô te, meta me ne ndeñele be ényiñe jab ése.​—Becolossien 3:21.

¹⁴ Bible a kôme belane bifia bi ne ngul mfa’a ya liti na meta me ne abé. Ajô te, bi nji yiane jô bôte bevo’o bifia bia samele be. Môt a belan avale minkobô te a ne tebe feñ, nge a ve ke ngule na a tyendé éyoñe be jaéya jeñe na ba volô nye. Nge a kele ôsu a mbia  mboon ate, a ne fe sub ényiñe ya melu mese. (1 Becorinthien 5:11-13; 6:9, 10) Nde ñhe, bia yiane kôme yeme na, bi vo’o ke ôsu a ba’ale biabebien nye’ane Zambe été nge bia belane mvite minkobô, minsos, a minkobô mia balé bôte bevok. Amu avale minkobô ete da te’e nyul.

15. Avale minkobô avé da “volô bôt”?

¹⁵ Jé é ne volô bia na bi belane nkobô avale Zambe a yi? Te bia vuane na, Kalate Zambe a jô bia na bi belane bifia bia “vôlô bôt” éyoñ ése bia kobô. (Beéphésien 4:29) Yéhôva a wô’ô mvaé éyoñe bia belane bifia bia ve bôte bevo’o ngule nyul. Asu na bi belane avale bifia ete, bia yiane kôme fas ôsusua na bia kobô. Kalate Zambe a ve ki bia ngume nkobe bifia bia yiane belane wô éyoñe bia kobô; a nji mane kate bifia bise bi ne abé a bi bi ne “mvo’é.” (Tite 2:8) Asu na bi belane minkobô mia “volô bôt,” bia yiane ba’ale mam melale ma ôsimesan: Mbamba minkobô mi ne mi mi ne mvo’é, betotyi, a mvaé ya wôk. Bi tame zu yen avale minkobô é ne ve bôte ngule nyul.​—Lañe’e nka’ale ô ne nlô ajô na,  “Ye minkobô miam mia volô bôt?”

16, 17. (a) Amu jé bia yiane se’e bôte bevok? (b) Éyoñ évé bia yiane se’e bôt akônda, a nda bôt été?

¹⁶ Mese’esa ma so nlem. Yéhôva ba Yésus ba yeme mfi ya mese’esa. (Matthieu 3:17; 25:19-23; Jean 1:47) Mbôle bi ne Bekristen, bia fe bia yiane se’e bôte bevok a nlem ôse. Amu jé? Minkana 15:23 a jô na: “Éfia j’akoban éyoñ j’ayian, ngo’o aka’a mvaé!” Nde sili’i womiene na: ‘Me wô’ô wô’ôtan aya éyoñe môt a se’e ma? Nga nalé a ve ma ngule nyul?’ Ôwé, mese’esa ma  so nlem ma liti na, môt a yen nju’u wo nyoñ, a na, a nyoñe ngab a wo. Nalé a yemete ndi nlem ô bili be womien, a nalé a ve wo ngule ya kee ésaé jôé ôsu. Nde ñhe, nge wo wô’ô mvaé éyone môt a se’e wo, ye wo fe ô nji yiane jeñe na ô se’e bôte bevok?​—Lañe’e Matthieu 7:12.

¹⁷ Jeñe’e na ô yene ve mam me ne mvaé be bôte bevok, nalé a ye volô wo na ô yeme se’e be. Ô ne wô’ô abeñe nkañete ésulan, nge yen ésoé é va’a ngule na é tôé minsôñane miziñe ya nsisim, nge ke yene nnôme mojañ éziñ ô to mbane bisulan akusa bo minju’u ya ôkala. Nge wo nyoñ éyoñe ya se’e avale bôt ete, wo ye ve be ngule nyul, a wônô be mfa’a ya nsisim. Bôte be ne nlu’an ba yiane bo mbane ya se’an. (Minkana 31:10, 28) Bebiaé ba yiane fe se’e bone bap, amu bone ba nye’e be wô’ôtane na ba nye’e be, a na, ba nye’e mam ba bo. Mese’esa me ne mfi asu bongô aval ane vian a mendim bi ne mfi asu bilé. A bebiaé, jeñané fane ya se’e bone benan asu mbamba mefulu map, a asu ngule ba ve. Avale mese’esa ete e ne ve bongô ngule nyul, e ne yemete ndi be bili be bebien, a tindi be na be ke ôsu a bo mam me ne mvaé.

18, 19. Amu jé bia yiane jeñ a ngul ése na bi ve bobejañ ngule nyul, a aval avé bi ne kui na bi bo de?

¹⁸ Minkobô mia volô bôte minlem. Yéhôva a kôme nyoñe ngab a ‘bôte be sameya nsisime wop été,’ a ba “minlem mi ntoo ntya’an.” (Ésaïe 57:15, Mfefé Nkôñelan.) Kalate Zambe a jô bia na bi veane ngule minlem, a na, bi volô “minlem ya ba be ne ate’e minlem.” (1 Bethessalonicien 5:11, 14) Bi ne tabe ndi na, Zambe a yene ngule bia ve na bi ve bobejañ be tele minju’u  été ngule nyul, a yene fe mboan ôte mvaé.

¹⁹ Nde jé ô ne jô mojañ a bili ate’e nyul? Te buni na ô mba’a ve kôme jam da ndeñele nye. É ne kui na, bone bifia wo belane bie mbie bi dañe volô nye. Kate’e môt a biliya ate’e na wo wô’ô nye mintaé. Ye’elan a nye; ô ne sili Yéhôva na a volô nye na, a yeme na Zambe a bobejañ ba nye’e nye abui. (Jacques 5:14, 15) Kate’e nye na a ne édima mise me bobejañ bevo’o ya akônda. (1 Becorinthien 12:12-26) Lañe’e nye bifuse ya Kalate Zambe bia liti na Yéhôva a wô’ô nye mintaé. (Besam 34:18; Matthieu 10:29-31) Éyoñ wo kôme nyoñ éyoñe ya volô môt a bili ate’e nlem a ‘mbamba bifia,’ nalé a bo na a wô’ôtane na ba nye’e nye.​—Lañe’e Minkana 12:25.

20, 21. Jé ja bo na melep me wô’é?

²⁰ Melebe ma wô’é. Mbôle bi ne bebo mam abé, é wô’ô kui na be ve bia melep. Kalate Zambe a jô bia na: “Wô’ô mbôndane fek a nyoñe fe nleban, nde te wo ye su’ulane bo fek.” (Minkana 19:20) Sa ke bemvendé étam mbe ba yiane ve melep. Bebiaé ba yiane lebe bone bap. (Beéphésien 6:4) Besista be ne bitôtôlô ba  yiane lebe bengon be binga. (Tite 2:3-5) Nye’ane bia nye’e bôte bevok wo yiane tindi bia na bi bo te belane bifia bia balé éyoñ bia lebe be. Jé é ne volô bia na bi bo nalé? Bi tame zu yene mam melal me ne bo na melebe me wô’é: 1) jam da tindi môte na a ve melep, 2) mbôka’a ya melep a ve, 3) tyiñ nkobô a belane je.

²¹ Môt a ve melep nnye a ne bo na melebe a ve me wô’é nge momo. Sili’i womiene na: ‘Jé é ne bo na me ji’a kañese melep?’ Éyoñe wo yeme na, môt a lebe wo a wô’ô wo mintaé, na a nji kobô wo amu a wô’ô ôlun, a na, a lebe wo amu a yi mvaé jôé, nalé a bo na ô kañese melebe mete tyi’ibi. Ajô te, éyoñe wo lebe bôte bevok, bo’o fe nalé. Kalate Zambe nnye a ne mbôka’a ya melep ma wô’é. (2 Timothée 3:16) Éyoñ ése bia lebe môt, bia yiane belane mejô ma so Kalate Zambe. Ajô te, bemvendé ba yiane tabe ntyel ya telé ôsimesane wop ôsu éyoñ ba lebe môt, be nji yiane belane Kalate Zambe mfa’a ya yemete ôsimesane wop. Melebe ma wô’é fe éyoñe bia belane tyiñ nkobô ja yian. Melebe ba tyiti a mbamba tyiñ nkobô me ne tyi’ibi ya kañese, a ma bo na môt a ba’ale éjijine jé.​—Becolossien 4:6.

22. Ntyi’an ôvé wo nyoñ a lat a avale wo ye belan ôyeme wôé?

²² Nkobô ô boya fo’o édima das da so be Yéhôva. Nye’an bia nye’e Yéhôva ñwô wo tindi bia na bi yeme belane das ete. Te bia vuane na, bifia bia jô bôte bevok bi bili ngule ya volô be, nge ke te’e be. Nde ñhe, bia yiane jeñ a ngul ése na bi belane nkobô avale Zambe a yi, avale da ve bôte bevo’o ngule nyul. Nalé a ye bo na nkobô wongan ô volô bôte bevok, a na, bi ke ôsu a ba’ale biabebien nye’ane Zambe été.