1-3. (a) Ki mpo ifi ya lu file Jehova, mi mpo yeo i kona ku itusiswa cwañi maswe? (b) Kuli lu tiiseze mwa lilato la Mulimu, lu swanela ku itusisa cwañi mpo ya ku bulela?

 HAIBA mu fa mulatiwa wa mina mpo, ne mu ka ikutwa cwañi haiba a itusisa yona maswe? Lu bulele kuli mu mu file mota, mi hasamulaho mu lemuha kuli u i matisa maswe mane u holofaza ba bañwi. Kana ne mu si ke mwa ikutwa maswe?

² Ku bulela ki mpo ye zwa ku Jehova, yena Mufani wa “mpo ye nde kaufela, ni mpo ye petehile kaufela.” (Jakobo 1:17) Mpo yeo ye taluhanya luna batu kwa lifolofolo ha i lu tusi feela ku talusa mihupulo ya luna kono mane ni ku bonisa maikuto a luna ku ba bañwi. Niteñi, sina mota ye se talusizwe, mpo ya ku bulela ya kona ku itusiswa maswe. Ku si na ku kakanya, Jehova wa swabanga luli mpo yeo ha i itusiswa maswe ka ku bulela lika ze utwisa ba bañwi butuku kwa pilu.

³ Kuli lu tiiseze mwa lilato la Mulimu, lu swanela ku itusisa mpo ya ku bulela ka mwa naa lelezi Mufani wa yona kuli lu itusiseze yona. Jehova u lu taluselize hande ka ku utwahala mufuta wa lipulelo za tabela. Linzwi la hae li li: “Ku si ke kwa zwa linzwi le li maswe mwa milomo ya mina, kono ku zwe taba ye nde feela, ye tusa ku yahisa, kuli i batiseze ba ba i utwa sishemo.” (Maefese 4:29) Ha lu  nyakisiseñi mabaka ha lu swanela ku tokomela ze lu bulela, mufuta wa lipulelo ze lu swanela ku ambuka, ni se si kona ku lu tusa ku bulela lika ze “tusa ku yahisa.”

4, 5. Mashitanguti a mañwi a Bibele a talusa cwañi maata a iputezi mwa manzwi?

⁴ Libaka le lituna ha lu swanela ku tokomela ze lu bulela ki kuli manzwi a na ni maata. Liproverbia 15:4 i li: “Lilimi le linde ki kota ya bupilo; kono lilimi le li lunya li taba kwa pilu.” a Sina feela mezi mwa kona ku wetuluseza kota ye omile, lipulelo ze tabusa ze bulelwa ki lilimi le linde za kona ku katulusa, kamba ku wetulusa ba bañwi. Kono lipulelo ze kopami za lilimi le li maswe li kona ku tunka ba bañwi kwa pilu. Kaniti, manzwi a luna a na ni maata a ku holofaza ba bañwi kamba ku ba omba-omba.—Liproverbia 18:21.

⁵ Lishitanguti le liñwi li talusa hande maata aa mwa manzwi a luna cwana: “Yo muñwi haa bulela, manzwi a hae a taba sina mukwale.” (Liproverbia 12:18) Mutu ya pakisa  ku bulela manzwi aa sa yahisi, u kona ku tunka maswe ba bañwi kwa lipilu ni ku sinya silikani sa hae ni bona. Kana se mu kile mwa tabiwa kwa pilu ki manzwi a swana sina mukwale? Lishitanguti le li swana leo hape li na ni manzwi a li: “Mulomo wa ya butali u wisa pilu.” Manzwi a mande a mutu ya na ni butali bwa Mulimu a kona ku omba-omba pilu ye utwa butuku ni ku tahisa kutwano hape. Kana mwa hupula nako ye ne mu kile mwa omba-ombiwa pilu ki manzwi a mande? (Liproverbia 16:24) Ku ziba kuli manzwi a luna a na ni maata a matuna ku swanela ku lu susueza ku itusisa mpo ya luna ya ku bulela ka nzila ye wetulusa ba bañwi isike ku ba holofaza.

6. Ki kabakalañi ku itusisa lilimi la luna hande ha ku li ndwa ye tuna?

⁶ Niha lu ka lika cwañi ka taata, ha lu na ku kona ku itusisa lilimi la luna lu sa fosezi mutu ni kamuta. Kacwalo libaka la bubeli ha lu swanela ku tokomela lipulelo za luna ki kuli: Sibi ni ku sa petahala li lu susueza ku itusisa maswe lilimi la luna. Mutu u ambolanga ze mwa pilu ya hae, kono cwale “mihupulo ya mutu ki ye maswe.” (Genese 8:21; Luka 6:45) Kacwalo, ku swala lilimi la luna ki ndwa luli. (Jakobo 3:2-4) Niteñi, niha lu sa koni ku itusisa lilimi la luna ka nzila ye petehile, lwa kona ku zwelapili ku eza buikatazo bwa ku itusisa lona hande. Sina feela mutu ya tapa ku liba ko ku zwelela mezi ha na ni ku lwana ni ona, ni luna lu na ni ku lwana ni takazo ya luna ya sibi ya ku itusisa maswe lilimi la luna.

7, 8. Lu ka ikalabela cwañi ku Jehova ka lipulelo za luna?

⁷ Libaka la bulaalu ha lu swanela ku tokomela ze lu bulela ki kuli lu ka ikalabela ku Jehova ka lipulelo za luna. Mo lu itusiseza lilimi la luna ha ku ami feela bulikani bwa luna ni ba bañwi kono mane ni bulikani bwa luna ni Jehova. Liñolo la Jakobo 1:26 li li: “Haiba yo muñwi wa ku mina u hupula kuli u pila ka bulumeli, bo ki ya sa iswali lulimi ka tumo, kono a ipuma pilu, bulumeli bwa mutu yo ha bu na  tuso.” b Sina mo lu itutezi mwa kauhanyo ye felile, lipulelo za luna ni bulapeli bwa luna ha li siyani. Haiba lu sa swali lilimi la luna—ku bulela lipulelo ze taba kwa pilu ni ze swana sina sifanu—misebezi ya luna kaufela ya Sikreste i kona ku ba ye si na tuso ku Mulimu. Kacwalo, kana ha lu swaneli ku tokomela lipulelo za luna?—Jakobo 3:8-10.

⁸ Kaniti luli, lu na ni mabaka a tiile ha lu sa swaneli ku itusisa maswe mpo ya ku bulela. Pili lu si ka nyakisisa kale lipulelo ze yahisa, ha lu nyakisiseñi lipulelo ze ba sa swaneli ku itusisa Bakreste ba niti.

9, 10. (a) Ki lipulelo ze cwañi ze se atile hahulu mwa lifasi kacenu? (b) Ki kabakalañi ha lu swanela ku ambuka lipulelo za butanya? (Mu bone ni litaluso za kwatasi.)

⁹ Lipulelo za butanya. Lipulelo za ku fuya, za ku konka, ni za matapa li atile hahulu mwa lifasi kacenu. Batu ba bañata ba itusisanga lipulelo za ku konka ka ku bata ku koñomeka ze ba bulela kamba ha ba nyemile. Mwa lipapali ze ñwi za fa TV, ba bañwi ba sehisanga sicaba ka ku itusisa lipulelo za matapa, ze ama tobali. Kono lipulelo za butanya ha li swaneli ku ngiwa ka likesha. Lilimo ze bato ba 2,000 kwamulaho, muapositola Paulusi naa susumelizwe ki moya wa Mulimu ku eleza Bakreste ba mwa puteho ya Kolose kuli ba ambuke “linzwi le li swabisa,” kamba la butanya. (Makolose 3:8) Paulusi naa bulelezi Bakreste ba mwa puteho ya Efese kuli litaba za ‘butanya ze sehisa maswe’ ki ze ñwi za lika ze sa swaneli ku “bulelwa nihaiba mabizo” mwahalaa Bakreste ba niti.—Maefese 5:3, 4.

¹⁰ Jehova ha tabeli lipulelo za butanya. Mi ba ba lata Mulimu ni bona ha ba tabeli lipulelo ze cwalo. Kaniti, lilato la luna ku Jehova li lu susueza ku ambuka lipulelo za butanya. Paulusi ha naa kolokisa “misebezi ya nama” naa pundile  ni “mikwa ye masila,” ili mikwa ye kopanyeleza ni lipulelo ze masila. (Magalata 5:19-21) Yeo ki taba ye tuna. Mutu wa kona ku zwisiwa mwa puteho haiba a zwelapili ni mukwa wa ku itusisanga lipulelo ze maswe ze susueza muzamao o maswe niha sa kuta-kutezwi ku fiwa kelezo. c

11, 12. (a) Ku bulela za ba bañwi ku kona ku fetuha cwañi ku ba lusebo lo lu maswe? (b) Ki kabakalañi balapeli ba Jehova ha ba swanela ku ambuka busawana?

¹¹ Lusebo lo lu maswe, busawana. Batu ba tabelanga ku bulela za ba bañwi. Kana ku eza cwalo ku fosahalile? Batili ha ku si ka fosahala, sihulu haiba lu ambolisana litaba ze nde, inge cwalo za mutu ya sa zo kolobezwa kamba ya tokwa ku susuezwa. Bakreste ba mwa miteñi ya baapositola ne ba iyakatwa hahulu za buiketo bwa Bakreste ba bañwi mi ne ba ambolanga litaba ze swanela ka za balumeli ba bañwi. (Maefese 6:21, 22; Makolose 4:8, 9) Kono ku ambola za ba bañwi ku kona ku ba lusebo lo lu maswe haiba lu kopamisa litaba kamba ku patulula likunutu za bona. Mi mane mafelelezo lusebo lo lu cwalo lu kona ku libisa kwa busawana, ili mukwa o holofazanga kamita. Ku sawana ki “ku tama mutu taba ya buhata . . . ya ku mu sinya libizo.” Ka mutala, Bafalisi ne ba sawanile maswe Jesu ilikuli ba sinye libubo la hae le linde. (Mateu 9:32-34; 12:22-24) Busawana hañata bu tahisanga lindwa.—Liproverbia 26:20.

¹² Jehova ha ngi ka likesha batu ba ba itusisa maswe mpo ya bona ya ku bulela ku sinya ba bañwi mabizo kamba ku tahisa mifilifili. U toile batu ba ba tisa “lifapano kwa batu ba ndu i li ñwi.” (Liproverbia 6:16-19) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “lisawana” ki di·aʹbo·los, ili  le liñwi la mabizo a Satani. Satani ki “Diabulosi” ya sawananga Mulimu ka ku mu tameleza bumaswe. (Sinulo 12:9, 10) Kaniti, ha lu tabeli ku itusisa lipulelo ze ka lu tahiseza ku ba bo diabulosi. Masawana ba ba tahisa misebezi ya nama ye cwale ka “likañi” ni “likauhano” ha ba koni ku ba mwa puteho. (Magalata 5:19-21) Kacwalo, mu si ka bulelela kale ba bañwi taba ye mu utwile ka za mutu yo muñwi, mu ipuzange kuli: ‘Kana taba ye ki ya niti? Kana ki ku eza ka sishemo ku bulela taba ye ku ba bañwi? Kana kwa swanela ku i bulela?’—1 Pitrosi 4:15.

13, 14. (a) Lipulelo za matapa li kona ku ama cwañi ba bañwi? (b) Ki kabakalañi mutu ya na ni mukwa wa ku zwapaula ba bañwi ha ipatiseza bumai?

¹³ Matapa. Sina mo se lu itutezi, manzwi a na ni maata a ku holofaza ba bañwi. Mi ki niti kuli kabakala ku sa petahala, kaufela luna fokuñwi lu bulelanga lika ze lu inyazanga hasamulaho kuli kambe ha lu si ka bulela. Kono Bibele i nyaza mukwa wa ku itusisanga lipulelo ze sa swaneli ku itusiswa ni hanyinyani mwa ndu ya Sikreste kamba mwa puteho. Paulusi naa elelize Bakreste kuli: “Ze baba kaufela, ni ku nyema, ni buhali, ni komano, ni matapa, ni lunya kaufela li zwiswe ku mina.” (Maefese 4:31) Mwa Libibele ze ñwi, linzwi la “matapa” li tolokilwe sina “manzwi a maswe,” ni “lipulelo ze tunka ba bañwi.” Ku tapaula ba bañwi, ku ba shenda, ku sebelisana ni bona ka buhali, kamba ku swalelela ku ba nyaza ku kona ku ba apula likute ni ku ba tahiseza ku ikutwa kuli ha ba na tuso. Sihulu banana ba tunkiwanga hahulu ki lipulelo ze cwalo bakeñisa lipilu za bona ze sa fokola.—Makolose 3:21.

¹⁴ Bibele i nyaza hahulu mukwa wa ku tapaula ba bañwi, ku ba nenauna, ni ku ba shenda kamba ku itusisa lipulelo ze maswe. Mutu wa lipulelo ze cwalo u ipatiseza bumai kakuli wa kona ku zwisiwa mwa puteho kabakala mukwa wo haiba a sa cinci a mano kuta-kutelwa ku fiwa tuso. Haiba a sa baki, wa kona ku yawa ni limbuyoti ze ka ikoliwa mwa  Mubuso. (1 Makorinte 5:11-13; 6:9, 10) Kaniti luli, ha lu koni ku tiiseza mwa lilato la Mulimu haiba lu ba ni mukwa wa ku itusisanga lipulelo ze maswe, za buhata, kamba ze situhu. Lipulelo ze cwalo za lutulula.

15. Ki lipulelo ze cwañi ze “tusa ku yahisa”?

¹⁵ Lu kona ku itusisa cwañi mpo ya ku bulela ka mwa naa lelezi Mufani wa yona? Mu hupule kuli Linzwi la Mulimu li lu susueza kuli lu bulele “taba ye nde feela, ye tusa ku yahisa.” (Maefese 4:29) Jehova wa tabela ha lu bulela manzwi a yahisa, a susueza ni ku tiisa ba bañwi. Manzwi a cwalo haa itaheli feela, a tokwa ku nahaniwa. Bibele ha i si ka lu fa mukoloko wa “manzwi . . . aa si na se si nyazahala” e lu swanela ku itusisanga. (Tite 2:8) Kuli lu bulele manzwi a “tusa ku yahisa,” lu swanela ku hupulanga lika za butokwa ze taalu ze: Manzwi a luna a swanela ku ba a mande, a niti, ni a sishemo. Ha lu nyakisiseñi mitala i sikai ya lipulelo ze yahisa inze lu beile lika ze taalu zeo mwa munahano.—Mu bone taba ye na ni toho ya taba ye li  “Kana Lipulelo za ka za Yahisa?” ye fa likepe 140.

16, 17. (a) Ki kabakalañi ha lu swanela ku babazanga ba bañwi? (b) Ki lika lifi ze ñwi ze lu kona ku babazela ba bañwi mwa puteho? mwa lubasi?

¹⁶ Pabazo ye buniti. Jehova ni Jesu, sibeli sa bona ba ziba butokwa bwa ku babaza ba bañwi ka manzwi a mande. (Mateu 3:17; 25:19-23; Joani 1:47) Ka ku ba Bakreste, ni luna lu swanela ku babazanga ba bañwi ha buniti. Kabakalañi? Liproverbia 15:23 i li: “Linzwi le li bulelwa ka ku swaneleha li munati hahulu.” Mu ipuze kuli: ‘Ni ikutwanga cwañi ha ni fiwa pabazo ye zwelela kwatasaa pilu? Kana ha ni utwangi hande ni ku katuluswa?’ Kaniti, ku amuhela pabazo ye buniti ku mi bonisa kuli ku na ni ya bona ze mu sweli ku eza, ya mi iseza pilu, ni ku itebuha ze nde ze mu ikatalize ku eza. Lipabazo ze cwalo li tiisa  sepo ya mina ni ku mi susueza ku zwelapili ku sebeza ka taata. Haiba mwa itebuhanga pabazo ye mu fiwa, kana ha mu swaneli ku lika ka taata ku fa ba bañwi pabazo?—Mateu 7:12.

¹⁷ Mu itwaeze ku batanga bunde ku ba bañwi ni ku ba babaza fo ba eza hande. Kwa mikopano ya puteho, mu kana mwa teeleza kwa ngambolo ye nde, mu kana mwa lemuha mukulwani ya sweli ku eza zwelopili ye nde ya ku kwanisa likonkwani za kwa moya, kamba musupali ya sa shuti mikopano ku si na taba ni mapalelwi a busupali. Ha mu babaza batu ba ba cwalo ha buniti, mwa kona ku ba fita kwa pilu ni ku ba tiisa kwa moya. Mwa lubasi, muuna ni musali ba tokwa ku babazananga ni ku itebuha yo muñwi ku yo muñwi. (Liproverbia 31:10, 28) Mi ba swanela ku ezanga cwalo ni kwa bana, ili bao hañata ba tokwanga ku lemuhiwa ni ku itebuhiwa kuli ba eze zwelopili. Banana ba tokwa hahulu pabazo ni tumbo sina feela limela mo li tokwela lizazi ni mezi. Bashemi, mu batange kolo ya ku babaza bana ba mina kabakala mikwa ya bona ye minde ni buikatazo bwa bona. Pabazo ye cwalo i ka tiisa bana ba mina ni ku ba fa sepo mi i ka ba susueza ku zwelapili ku lika ka taata ku eza ze lukile.

18, 19. Ki kabakalañi ha lu swanela ku lika ka taata ku tiisa ni ku omba-omba balumeli ba bañwi, mi lu kona ku eza cwañi cwalo?

¹⁸ Mu tiise ni ku omba-omba ba bañwi. Jehova u iyakatwa hahulu batu ba ba “ishuwa” ni ba ba “lobehile pilu.” (Isaya 57:15) Linzwi la hae li lu susueza kuli lu “tiisane lipilu” ni kuli lu “tiise ba lipilu ze shekesha.” (1 Matesalonika 5:11, 14) Lwa kolwa kuli Mulimu wa bona ni ku itebuha buikatazo bwa luna bwa ku tiisa ni ku omba-omba balumeli ba bañwi ba ba lobehile lipilu.

¹⁹ Kono ki lika mañi ze mu kona ku bulela ku Mukreste ya zwafile kamba ya lobehile pilu kuli mu mu tiise, kamba ku mu yaha? Mu si ke mwa ikutwa kuli mu na  ni ku tatulula butata bwa li ku bona. Hañata manzwi a bunolo ki ona a tiisa. Mu bonise mutu ya lobehile pilu kuli mwa mu lata ni ku mu iseza pilu. Mu itatele ku lapela hamoho ni mutu ya zwafile; mwa kona ku kupa Jehova kuli a mu tuse ku lemuha mwa latelwa ki ba bañwi mane ni mwa latelwa ki Mulimu. (Jakobo 5:14, 15) Mu mu kolwise kuli ki silama wa puteho ya butokwa. (1 Makorinte 12:12-26) Mu bale ni yena timana ya mwa Bibele ye mu omba-omba ni ku mu bonisa kuli Jehova wa iyakatwa yena ka butu. (Samu 34:18; Mateu 10:29-31) Ku tanda nako ku ambolisana ni mutu ya lobehile pilu ka “[manzwi a] . . . musa” ni ku bulela ka ku zwelela kwa pilu ya mina, ku si na ku kakanya ku ka tusa mutu yo ku ikutwa kuli wa latiwa ni ku itebuhiwa.—Liproverbia 12:25.

20, 21. Ki likuka lifi ze kona ku tusa mutu ku fa kelezo ye sebeza?

²⁰ Kelezo ye sebeza. Bakeñisa ku sa petahala, kaufela luna lu tokwanga ku fiwa kelezo ka linako ze ñwi. Bibele i lu fa susuezo ye, ye li: “Utwa kelezo, u amuhele temuso, kuli kwapili u be ya talifile.” (Liproverbia 19:20) Haki maeluda feela ba ba swanela ku elezanga ba bañwi. Bashemi ba tokwa ku eleza bana ba bona. (Maefese 6:4) Basali ba ba hulile ba kana ba fa kelezo kwa likalibe. (Tite 2:3-5) Lilato la luna ku ba bañwi li lu susueza ku ba fa kelezo ye ba ka  amuhela ka bunolo ku si na ku ba sitatalisa. Ki sika mañi se si ka lu tusa ku fa kelezo ye cwalo? Ha mu nyakisise likuka ze taalu ze, ze kona ku lu tusa ku fa kelezo ye sebeza: mulelo wa mutu ya fa kelezo ni moya wa bonisa, fo i tomile kelezo, ni mo i felwa kelezo.

²¹ Mutu ya bata ku fa kelezo ye sebeza u swanela pili ku itatuba isali yena. Mu ipuze kuli, ‘Ki mwa miinelo ye cwañi mo ni fumananga bunolo ku amuhela kelezo?’ Haiba mwa ziba kuli mutu ya mi fa kelezo wa mi lata, mi ha buleliswi feela ki ku filikana, ni kuli haa na libaka le liñwi la patile la fela kelezo yeo, mu ka fumana bunolo ku amuhela kelezo ya fa. Kana wo hasi ona moya ni mulelo o mu swanela ku ba ni ona ha mu eleza ba bañwi? Hape kelezo ye sebeza i swanela ku ba ye tomile fa Linzwi la Mulimu. (2 Timotea 3:16) Ibe kuli lu fa kelezo ka ku itusisa manzwi a mwa Bibele kamba kutokwa, kelezo kaufela ye lu fa i swanela ku toma fa Mañolo. Kacwalo, maeluda ba swanela ku tokomela kuli ha ba hapelezi ba bañwi ku amuhela mibonelo ya bona; ha ba swaneli ku kopamisa Mañolo ka ku bata feela ku bonisa kuli Bibele ya lumelelana ni mibonelo ya bona. Hape kelezo i kona ku ba ye tusa haiba i fiwa ka nzila ye nde. Ku bunolo ku amuhela kelezo ye fiwa ka sishemo mi kelezo ye cwalo ha i shwaulisi mutu ya elezwa.—Makolose 4:6.

22. Ki sika mañi se mu ikatulezi ku eza ka za mwa ku itusiseza mpo ya mina ya ku bulela?

²² Kaniti luli, ku bulela ki mpo ya butokwa ye zwa ku Mulimu. Lilato la luna ku Mulimu li swanela ku lu susueza ku itusisa mpo ye ka swanelo isike ku itusisa yona maswe. Lu hupulange kuli lipulelo ze lu itusisa ha lu ambola ni ba bañwi li na ni maata a ku yaha kamba ku lutulula ba bañwi. Kacwalo, ha lu likeñi ka taata ku itusisa mpo ye ka mwa naa lelezi Mufani wa yona—ku itusisa yona kwa “ku yahisa.” Ha lu eza cwalo, lipulelo za luna li ka wetulusa ba bañwi mi li ka lu tusa ku tiiseza mwa lilato Mulimu.