Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 12

Kukx qo jyon kyiʼj tbʼanel qyol tuʼn qonin kyiʼj txqantl

Kukx qo jyon kyiʼj tbʼanel qyol tuʼn qonin kyiʼj txqantl

«Miʼn kymaye jun tkʼayil yol, noq oʼkx tuʼn kyyoline tiʼj ju yol bʼaʼn, tuʼntzun tok kynabʼl mastl.» (EFESIOS 4:29.)

1-3. a) ¿Alkye oyaj o tzaj tqʼoʼn Jehová qe, ex tzeʼn in najbʼen jlu kyuʼn nimku xjal? b) Qa qaj tuʼn kukx qten toj tkʼujlabʼil Dios, ¿alkye tten kajbʼel oyaj lu quʼn?

QA MA txi qoyen jun kʼuxbʼil te jun xjal kʼujlaʼn quʼn ex qa nya bʼaʼn sajbʼen jlu tuʼn, tuʼnju mitiʼ (tiloʼ) in nok t-xqʼuqen tibʼ aj tex tiʼn ex tuʼnju in nok tbʼinchen nya bʼaʼn kyiʼj txqantl tuʼn jlu. ¿Tiʼ jaku qnaʼ tuʼn jlu? Jakule tzajxix qbʼis tuʼn.

2 A Jehová qʼol «tkyaqil oyaj bʼaʼn ex tkyaqil oyaj tbʼanilxix» (Santiago 1:17). Jun techel, o tzaj tqʼoʼn jun oyaj qe aju mitiʼ tzaj tqʼoʼn kye txkup ex tuʼn jlu jaku txi qqʼamaʼn qxim ex aju in qnaʼn: aju in bʼant qyolen. Naqtzen tuʼnj, aju oyaj lu, ik tzeʼn kʼuxbʼil xkubʼ qqʼoʼn te techel, jaku tzʼajbʼen tuʼn tkubʼ bʼinchet nya bʼaʼn. At nim (bʼampo) xjal nya bʼaʼn in najbʼen oyaj lu kyuʼn ex in nok kybʼinchen nya bʼaʼn kyiʼj txqantl xjal tuʼn jlu. Aju techel xqo yolen tiʼj ma qo tzaj tonin tuʼn tel qnikʼ tiʼ in tnaʼn Jehová tuʼn jlu.

3 Qa qaj tuʼn kukx qten toj tkʼujlabʼil Dios, ilxix tiʼj tuʼn tajbʼen oyaj lu quʼn ik tzeʼn taj (tgan). Toj juntl yol, ilxix tiʼj tuʼn kyxi qbʼiʼn tkawbʼil ateʼkux toj Tuʼjil Tyol: «Miʼn kymaye jun tkʼayil yol, noq oʼkx tuʼn kyyoline tiʼj ju yol bʼaʼn, tuʼntzun tok kynabʼl mastl, ex tuʼn tajbʼen te jun onbʼil te kye qeju in che bʼin tiʼj» (Efesios 4:29). Tuʼntzen jlu, ok qo xnaqʼtzal tiʼj alkyeqe yol che elel qikʼen ex tzeʼn jaku tzʼajbʼen qyol tuʼn qonin kyiʼj txqantl. Naqtzun tuʼnj, tnejel qo xnaqʼtzal chʼin tiʼj tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn qjukʼunte qaqʼ.

¿TIQUʼN ILXIX TIʼJ TUʼN QJUKʼUNTE QAQʼ?

4, 5. ¿Tiʼ in kyqʼamaʼn junjun proverbio toj Tyol Dios tiʼj kyipumal yol?

4 Aju tnejel tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn qjukʼunte qaqʼ aj qyolen aju qa at nim kyipumal (kybʼalor) yol. Tiʼj jlu in yolin Proverbios 15:4: «Aju yol at tchyaʼl in tzaj tqʼoʼn qchwinqlal, atzunju yol puro ploj in qo kʼixbʼi tuʼn». * Aʼyejo tbʼanel yol in chewix qkʼuʼj kyuʼn ik tzeʼn taʼl (tʼal) cheʼw ex tbʼanelxix ik tzeʼn aj tok suʼn chʼin qʼanbʼil qiʼj. Aʼyetzen nya bʼaʼn yol in che etz toj ttziʼ jun nya bʼaʼn xjal in tzaj tbʼis alkyexku tuʼn. Ik tzeʼn in qo xnaqʼtzan tiʼj, jaku che ok qyol te jun kʼixbʼisabʼil moqa te jun qʼanbʼil (Proverbios 18:21).

5 At kyipumal yol. Tuʼntzunju in tzaj tyekʼun juntl taqikʼ Tyol Dios qa aju «xjal mitiʼ in ximen aj tyolen, ik qe tyol ik tzeʼn kʼixbʼisabʼil tuʼn jun espada» (Proverbios 12:18, TNM). Qa mitiʼ in ximen jun xjal aj tyolen, jaku che ok tkʼixbʼisaʼn txqantl ex jaku che naj tbʼanel tamiw. Ikju, mas jaku che kux chyon yol tiʼj qanmi twitzju qa ma tzʼokx xuyuʼn jun espada tiʼj qanmi. Naqtzun tuʼnj, ax ikx in tzaj tqʼamaʼn proverbio lu: «Atzen kyyol qe xjal at kynabʼil in nok te jun qʼanbʼil». Aju xjal in nok tilel tuʼn tuʼn tel tkanoʼn tnabʼil Dios in ximen tiʼj alkye tyol kxel tqʼamaʼn. Kyukʼe tbʼanel tyol in nel tiʼn chyon tiʼj kyanmi txqantl ex in ten juntl maj tbʼanel kyxol kyukʼe tamiw. Qkyaqilx ole qnaʼ qa in che ok yol te jun qʼanbʼil (kjawil uʼjit Proverbios 16:24). Aju in netz toj qtziʼ at nim tipumal, tuʼntzen aju, ilxix tiʼj tuʼn tajbʼen qtziʼ tuʼn tok qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj txqantl ex nya tuʼn kyok qkʼixbʼisaʼn.

Aʼyeju tbʼanel yol ik kyten ik tzeʼn taʼl cheʼw

6. ¿Tiquʼn kwest-xix tuʼn tjukʼet qaqʼ?

6 In nok tilel quʼn tuʼn tok qxqʼuqen qibʼ aj qyolen, naqtzen tuʼnj, at maj in qo el txalpaj tiʼj qyol. A jlu in tzaj tyekʼun aju tkabʼ tiquʼn ilxix tuʼn qjukʼunte qaqʼ aj qyolen: tuʼnju aj il xjal qoʼ qaj tuʼn qyolen nya bʼaʼn yol. Ikju, kwest tuʼn qjukʼunte qaqʼ tuʼnju atz tzajneqe yol toj qanmi ex, ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, aju xjal «oʼkx in ximan tiʼj mya bʼaʼn» (Génesis 8:21; Lucas 6:45; kjawil uʼjit Santiago 3:2-4). Kwest tuʼn qjukʼunte qaqʼ toj tkyaqil ambʼil tuʼnju aj il qoʼ, naqtzun tuʼnj, jaku bʼant qyolin toj tbʼanel. Aj tikʼx jun xjal toj jun nimaʼ otaq jaw chʼiy, ilxix tiʼj tuʼn tok tilel tuʼn, tuʼn miʼ t-xi iqen tuʼn aʼ. Ax ikx qe tuʼn miʼ t-xi qqʼamaʼn nya bʼaʼn yol, il tiʼj tuʼn tok tilel quʼn tuʼn qjukʼunte qaqʼ.

7, 8. ¿Tiʼ kyoklen yol in che ajbʼen quʼn tukʼeju in qo ajbʼen te Jehová?

7 Aju toxen tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn qjukʼunte qaqʼ aj qyolen tuʼnju in qo ajbʼen te Jehová. Aju in xi qqʼamaʼn nya oʼkx at toklen kyukʼe qeju in che anqʼin qtxlaj, quʼn ax ikx at toklen tukʼe qamiwbʼel tukʼe Jehová. Ik in tzaj tqʼamaʼn Santiago 1:26: «Qa at jun kyxole tuj tnabʼl qa in niman Dios, pero qa mintiʼ in ajtz tjakʼuʼn tiʼj ttziʼ, in kubʼ t-sbʼun tibʼ, ex aju tokslabʼl noqx gan». Ik tzeʼn saj qʼamaʼn toj xnaqʼtzbʼil xkyaj, at-xix kyoklen yol in che ajbʼen quʼn tukʼeju in qo ajbʼen te Dios. Qa mitiʼ sok qxqʼuqen qibʼ aj qyolen ex qa ma tzʼok qkʼixbʼisaʼn juntl tukʼe qyol ex qa at tkʼayel yol setz toj qtziʼ ik tzeʼn veneno, aju in xi qqʼoʼn te Dios jaku tzʼok te mitiʼ tajbʼen. A jlu jaku tzʼonin tuʼn tkubʼ qximen alkyeqe yol in che ajbʼen quʼn (Santiago 3:8-10).

8 Ma qo xnaqʼtzan tiʼj oxe tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn tok qxqʼuqen qibʼ aj qyolen. Atzen jaʼlo qo xnaqʼtzal tiʼj alkyeqe yol mlayx che ajbʼen quʼn ex alkyeqe yol che ajbʼel quʼn tuʼn qonin kyiʼj txqantl.

AʼYEJU YOL IN TZAJ XITBʼIL KYUʼN

9, 10. a) ¿Alkyeqe yol in che yolen xjal tiʼj tkyaqil qʼij? b) ¿Tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn kyel qikʼen tzʼil yol? (Ax ikx jyonkuxa tqanil tkuʼx t-xe t-xaq uʼj.)

9 Nya bʼaʼn yol. Toj ambʼil jaʼlo, nim xjal in tzaj kyqanin nya bʼaʼn tibʼaj juntl, in che yasen ex in netz tkyaqil wiq tkʼayel yol toj kytziʼ tkyaqil qʼij. Nim xjal in che ok ten yasel qa otaq che jaw qʼojle ex in najbʼen nya bʼan yol kyuʼn tuʼn kyyolin tiʼj tajbʼil kychibʼjal naq tuʼn kytzeʼn xjal kyuʼn. Naqtzen tuʼnj, nya tzebʼajil te jlu. Ma tzikʼ chʼixmelo kabʼe mil abʼqʼi, xi t-samaʼn Pablo jun uʼj kye okslal te Colosas atz jatumel xi tqʼoʼn kawbʼil lu kye: «Miʼn che yoline tiʼj tkʼayil yol» (Colosenses 3:8). Ax ikx xi ttzʼibʼen jlu kye okslal te Éfeso: «Mintiʼ tuʼn kyyoline tiʼj [...] yaqbʼil mya bʼaʼn» (Efesios 5:3, 4).

10 In nel tikʼen qMan Dios aʼyeju tzʼil yol. Tuʼntzunju, ax ikx qe in nel qikʼen ex mitiʼx in najbʼen quʼn. Ojtzqiʼnxix quʼn qa jaku tzʼok jlu te jun «ttzʼilil», aju at kyxol qeju «tajbʼil kychibʼjal» xjal, aju tqʼama Pablo qa nya bʼaʼn (Gálatas 5:19-21). Ax tok (bʼaʼn ax), nim toklen jlu. ¿Tiʼ kbʼajel tiʼjju o naqʼet tuʼn kukx tyolen kyiʼj nya bʼaʼn yol, moqa kyiʼj tzʼil yol, qa mitiʼ in tzaj tchʼixwi aj ttzaj tqʼamaʼn moqa naq toj yaqbʼil in tzaj tqʼamaʼn? Tnejel, kxel qʼamet nim maj te qa nya bʼaʼn jlu. Qa mitiʼ sajtz tiʼj tanmi ex qa mitiʼ xkyaj ttzaqpiʼn jlu, ok kʼelex lajet toj ttnam Jehová. *

11, 12. a) ¿Tiʼ nya bʼaʼn tuʼn tbʼant quʼn aj qyolin kyiʼj txqantl? b) ¿Tiquʼn mitiʼ tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil te siʼmij yol?

11 Aʼyeju naq in che yolen kyiʼj txqantl ex aju siʼmij yol. Jaku qo yolin tiʼj kyanqʼibʼil txqantl, naqtzun tuʼnj, oʼkx tiʼjju tbʼanel ex tiʼjju at tajbʼen, ik tzeʼn alkye ma jaw aʼ twiʼ ex moqa alkye il tiʼj tuʼn t-xi qʼuqbʼet tkʼuʼj. Aʼye okslal toj tnejel syent abʼqʼi ax ikx in che ximentaq kyiʼj kyerman ex in che yolintaq kyiʼj toj tbʼanel (Efesios 6:21, 22; Colosenses 4:8, 9). Aju nya bʼaʼn aju qa ma kubʼ qchʼixpuʼn aju axix tok, ex moqa ma txi qqʼamaʼn aju in bʼaj toj tanqʼibʼil juntl aju mitiʼ qoklen tiʼj. Tuʼn jlu jakulo kubʼ qbʼinchen juntl matij il: aju siʼmij yol (stzʼimej, jkʼuj yol), atz in yolin jlu tiʼj «nya ax tok yol in bʼaj ximet tuʼn t-xi qʼamet tiʼj jun xjal naq tuʼn tel te nya bʼaʼn toj kywitz txqantl» (Diccionario del español usual en México). Jun techel tiʼj siʼmij yol, aju nya ax tok yol kyqʼama qe fariseo tiʼj Jesús naq tuʼn tel te nya bʼaʼn toj kywitz xjal (Mateo 9:32-34; 12:22-24). Ax tok, in tzaj nim xitbʼil tuʼn siʼmij yol (Proverbios 26:20).

12 ¿Tzeʼn in che ela toj twitz Jehová aʼyeju in che siʼmin yol ex in tzaj kyiʼn xitbʼil kyxol txqantl? Nya bʼaʼn in che ela toj twitz. Axpe ikx in nel tikʼen aju xjal in kux tawaʼn qʼoj kyxol «xjal kyerman kyibʼ tuʼn kyqʼojin kyxolx» (Proverbios 6:16-19). Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa aju yol ajbʼen toj griego tiʼj «in siʼmin yol» aju yol diábolos, ax yol jlu in najbʼen tiʼj «tajaw il» aju Satanás, toj juntl yol, aju in siʼmin yol tiʼj Dios (Apocalipsis 12:9, 10). Ax tok nya qaj tuʼn qok ik tzeʼn «tajaw il» (toj juntl yol, te jun siʼmil yol). Mitiʼx tuʼn t-xi qʼet ambʼil te siʼmij yol toj ttnam Jehová nix teju tajbʼil chibʼj aju in tzaj tuʼn siʼmij yol ik tzeʼn «in bʼaj kyikʼlen kyibʼ» xjal ex «in kubʼ ten pabʼl tibʼ kyxol» xjal (Gálatas 5:19-21). Kyjuʼtzun, naʼmxtaq qyolen tiʼj jun xjal, ilxix tiʼj tuʼn qximen tiʼj jlu: «¿Ojtzqiʼnxix wuʼne qa ax tok jlu? ¿Ok kbʼel nyekʼune qa at nkʼuʼje tiʼj aj t-xi nqʼamaʼne jlu? ¿Il tiʼj moqa bʼaʼn tuʼn tok kybʼiʼn txqantl?» (kjawil uʼjit 1 Pedro 4:15).

13, 14. a) ¿Tiʼ jaku kynaʼ xjal tuʼn yasbʼil? b) ¿Tiʼ nya bʼaʼn tzul kyiʼj qeju in che yasen?

13 Aju in kʼixbʼisan kyukʼe tyol. Ik tzeʼn ma qo xnaqʼtzaʼn tiʼj, jaku tzaj nim nya bʼaʼn kyuʼn qe yol. Ax tok tuʼnju aj il qoʼ in xi qqʼamaʼn junjun tiʼchaq aju in tzaj qbʼis tuʼn yajxitl. Naqtzen tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa at jun wiq yol aju mitiʼx tuʼn tajbʼen quʼn toj ttnam Jehová ex toj qja. Xi tqʼoʼn Pablo kawbʼil lu kye okslal: «Kykolinkje qʼoj, miʼn che jaw kyaqpaje, miʼn tzaj tloʼch kykʼuʼje, miʼn che jaw schʼine tuʼn kyqʼoje, miʼn che yasune» (Efesios 4:31). Kyuʼn qe yol lu —ax ikx qe yol in kubʼ tbʼajsaʼn juntl xjal, qe yol nya chiʼ qe ex qe yol in che tzaj qʼamaʼn qa mitiʼ tajbʼen aju in bʼant quʼn— jaku kynaʼ xjal qa mitiʼ kyoklen ex qa mitiʼ kyajbʼen. Mas jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kʼwaʼl tuʼn jlu tuʼnju naʼmx tok kynabʼil ex tzma in che chʼiy (Colosenses 3:21).

14 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kbʼel tqʼoʼn Dios kykastiw qeju in che yasen ex in tzaj tyekʼun qa tzul nya bʼaʼn kyiʼj. ¿Tiʼ kbʼajel tiʼjju xjal in yasen, in che el tikʼen txqantl xjal ex in che kubʼ tbʼajsaʼn tukʼe tyol? Tnejel kxel qʼamet nim maj te tuʼn tkyaj ttzaqpiʼn. Naqtzun tuʼnj, qa mitiʼ xkyaj ttzaqpiʼn, ok kʼelex lajet toj ttnam Jehová. Axpe ikx jaku mlay tzʼanqʼin te jun majx (juneleʼx) tjaqʼ tKawbʼil Dios (1 Corintios 5:11-13; 6:9, 10). Ik tzeʼn in qo xnaqʼtzan tiʼj, qa qaj tuʼn kukx qten toj tkʼujlabʼil Dios mitiʼ tuʼn kyajbʼen nya bʼaʼn yol quʼn, mitiʼ tuʼn qyolen nya ax tok yol, mitiʼ tuʼn qyasen ex, toj juntl yol, mitiʼx tuʼn tajbʼen tkyaqil yol quʼn aju in tzaj nya bʼaʼn kyiʼj txqantl tuʼn.

AʼYEJU YOL IN CHE ONIN KYIʼJ TXQANTL

15. ¿Alkyeqe yol che ajbʼel quʼn tuʼn qonin kyiʼj txqantl?

15 ¿Tzeʼn taj Jehová tuʼn tajbʼen qyol aju o tzaj toyen qe? Il tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Noq oʼkx tuʼn kyyoline tiʼj ju yol bʼaʼn, tuʼntzun tok kynabʼl mastl» (Efesios 4:29). In tzalaj Jehová qa in nok tilel quʼn tuʼn kyjaw qjyoʼn tbʼanel qyol tuʼn qonin ex tuʼn tok qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj txqantl. Naqtzen tuʼnj, mitiʼ tkuʼx jun tajlal yol toj Tyol Dios tiʼj alkyeqe yol che ajbʼel quʼn toj «tumil» (Tito 2:8, ATM). Tuʼn tel qnikʼ qa bʼaʼn jun qyol oʼkx qo ximel tiʼj qa saq, qa axix tok ex qa tbʼanel. Kukx qo ximen kyiʼj qe jlu aj qxnaqʼtzan kyiʼj junjun techel (jyonkuxa aju « ¿In nonen nyole kyiʼj txqantl?»).

16, 17. a) ¿Tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn t-xi qqʼamaʼn tbʼanel yol kye txqantl? b) ¿Tiʼ jaku txi qqʼamaʼn kye txqantl toj Ja te Chmabʼil ex toj qja?

16 Tuʼn t-xi qʼamet qa tbʼanel soka jun tiʼ tuʼn juntl. Ojtzqiʼn tuʼn Jehová ex Jesús qa ilxix tuʼn t-xi qʼamet kye txqantl qa in qo tzalaj kyiʼj ex qa tbʼanel aju in bʼant kyuʼn (Mateo 3:17; 25:19-23; Juan 1:47). Ax ikx ilxix tuʼn tbʼant jlu kyuʼn kykyaqil okslal. Ikju: «Mas at tzalajbʼil» teju xjal in tzaj qʼamaʼn jun tbʼanel «yol» te «ok tajbʼen» (Proverbios 15:23). Qa ma tzaj tqʼamaʼn juntl qa tbʼanel soka jun tiʼ quʼn, in qo tzalaj tuʼn ex in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj. In qnaʼn jlu tuʼnju at tkʼuʼj juntl qiʼj ex tiʼjju in bʼant quʼn. A jlu in tzaj tyekʼun qa at tajbʼen aju xbʼant quʼn, in nok tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj ex in qo tzaj tonin tuʼn kukx tok tilel quʼn tukʼe tzalajbʼil. Tuʼnju in qo tzalaj aj kytzaj qʼamaʼn tbʼanel yol qe, ¿nyapetzele ax ikx qe il tiʼj tuʼn kyxi qqʼamaʼn? (Kjawil uʼjit Mateo 7:12.)

17 Qa ma kubʼ qxnaqʼtzan qibʼ tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj tbʼanel in bʼant kyuʼn txqantl, ok che kanetel tbʼanel yol quʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye. Jun techel, ¿tiʼ jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj aj tok qchmon qibʼ? Jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj jun qerman tbʼanel chikʼbʼan, tiʼj jun qʼa kukx in nok tilel tuʼn tuʼn tajbʼen mastl te Jehová moqa tiʼj jun qerman ma tijen aju kukx in bʼet kyoj chmabʼil. Qa ma txi qqʼamaʼn junjun tbʼanel qyol kye ok kykuʼpenel toj kyanmi ex ok kʼokel tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj. ¿Yejtzun toj ja? Kykabʼel qeju o che kubʼ mojeʼ kyaj tuʼn tok kybʼiʼn junjun yol te qʼobʼel chjonte ex te qʼuqbʼil kykʼuʼj (Proverbios 31:10, 28). Ax ikx kye kʼwaʼl kyaj tuʼn tok kybʼiʼn qa at kyajbʼen ex qa nim kyoklen. Tbʼanel in nela toj kywitz qa at kykʼuʼj ex qa in che ximen tatbʼaj kyiʼj. Ik tzeʼn jun tzeʼ taj aʼ ex qʼij ax ikx jun kʼwaʼl taj tuʼn t-xi qʼamet te qa tbʼanel aju in bʼant tuʼn ex qa in qo tzalaj tiʼj. Tuʼntzen aju, ilxix tiʼj tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz tatbʼaj kyiʼj kykʼwaʼl ex tuʼn t-xi kyqʼamaʼn kye qa in che tzalaj kyiʼj tuʼnju tbʼanel kymod ex tbʼanel kybʼinchbʼen. Tuʼn jlu ok kʼelel kynikʼ kʼwaʼl qa nim kyoklen ex kʼokel tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj tuʼn tokxix tilel kyuʼn tuʼn tkubʼ kybʼinchen aju bʼaʼn.

18, 19. ¿Tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn tok tilel quʼn tuʼn tok qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj qerman, ex tzeʼn jaku bʼant jlu quʼn?

18 Tuʼn tok qʼuqbʼet kykʼuʼj txqantl. At-xix tkʼuʼj Jehová tiʼj «xjal mans ex ma tzʼajtz tiʼj tanmi [moqa ‹nbʼisun›, Xjan Tuʼjil]» (Isaías 57:15). In tzaj tqʼoʼn Jehová kawbʼil lu qe: «Kyqʼom kynabʼle kyxolxe [...] ex tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼne kykʼuʼj qeju chʼin kykʼuʼj» (1 Tesalonicenses 5:11, 14). Jaku tzʼok qʼuqeʼ qkʼuʼj qa in tzalaj Jehová qa in nok tilel quʼn tuʼn tok qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj qeju in che bʼisen.

In tzalaj Jehová qa ma che ajbʼen tbʼanel yol quʼn tuʼn qonin kyiʼj txqantl

19 ¿Tzeʼn jaku txi qonin jun qerman in bʼisen? Tnejel, kxel qqʼamaʼn junjun tbʼanel yol te. Inchq, moqa maske, miʼ kyaj nya bʼaʼn quʼn toj ttxolil. Aju mas nim toklen aju qa lu atoʼ ttxlaj ex qa at qkʼuʼj tiʼj. Ax ikx jaku txi qqanin te Jehová toj naʼj Dios junx tukʼe tuʼn tel tnikʼ qa nim toklen toj twitz Dios ex toj kywitz txqantl (Santiago 5:14, 15). Il tiʼj tuʼn t-xi qqʼamaʼn te qa nim toklen toj kywitz qerman ex qa at kykʼuʼj tiʼj (1 Corintios 12:12-26). Juntl tten, aju tuʼn t-xi quʼjin jun taqikʼ Tyol qMan Dios te tuʼn ttzaj tnaʼn qa nimxix tkʼuʼj Jehová tiʼj (Salmo 34:18; Mateo 10:29-31). Qa ma tzʼel qpaʼn ambʼil tuʼn t-xi qqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj tukʼe jun «yol bʼaʼnxix» aju kjawitz toj qanmi, ok kʼokel tqʼoʼn twitz tiʼj qa at qkʼuʼj tiʼj ex qa nim toklen qe (kjawil uʼjit Proverbios 12:25).

20, 21. ¿Alkye oxe tten jaku tzʼonin tuʼn kyxi bʼiʼn kawbʼil?

20 Tuʼn t-xi qʼet tbʼanel kawbʼil. Tuʼnju qkyaqil aj il qoʼ, at maj il tiʼj tuʼn qtzaj kawin. Tuʼntzunju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Bʼinxa qe consej ex nimanxa aju kxel kawinte teya; kyjaʼtzun jaku tzʼok tnabʼla» (Proverbios 19:20). In qo tzaj kykawin ansyan toj Ja te Chmabʼil. Naqtzun tuʼnj, nya oʼkx qe ansyan at kynabʼil tuʼn kykawin. Ax ikx qe tatbʼaj il tiʼj tuʼn kyxi kykawin kykʼwaʼl (Efesios 6:4). Ex qe ermana at kynabʼil ax ikx jaku chex kykawin qeju txin, moqa qʼapoj (Tito 2:3-5). Aju qkʼujlabʼil kʼonil qiʼj tuʼn kyxi qkawin txqantl toj tbʼanel tuʼntzen miʼ kynaʼ qa in che ok qikʼleʼn. Qo xnaqʼtzan jaʼlo tiʼj oxe tten tuʼn tel jun kawbʼil te bʼaʼn: tuʼn t-xi qʼet tukʼe jun tbʼanel ximbʼetz, tuʼn tjatz iqʼet toj Tyol Dios ex tuʼn t-xi qʼet toj tumel.

21 Aju tnejel tten aju tuʼn t-xi qʼet kawbʼil tukʼe jun tbʼanel ximbʼetz ex tuʼn tonin tiʼj juntl. ¿Tiʼ in nonen qiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn jun kawbʼil? Aju ojtzqiʼn quʼn qa in qo tzaj kawin tuʼnju kʼujlaʼnxix qoʼ ex nya tuʼnju in qʼojen qʼol kawbʼil qiʼj. Qbʼinchanku jlu aj kyxi qkawin txqantl. Aju tkabʼ tten aju tuʼn tjatz qiʼn kawbʼil toj Tyol Dios (2 Timoteo 3:16). Tkyaqilju kxel qqʼamaʼn ilxix tiʼj tuʼn tjatz qiʼn toj Tyol Dios, qa ma jatz quʼjin tojxix Tyol Dios moqa naq kxel qqʼamaʼn. Il tiʼj tuʼn tok kyxqʼuqen kyibʼ ansyan tuʼn miʼ t-xi kyqʼamaʼn aju kyex kyxim. Ax ikx mitiʼ tuʼn tkubʼ kychʼixpuʼn junjun taqikʼ Tyol Dios naq tuʼn tbʼant aju in kubʼ kyximen. Aju toxen tten aju tuʼn t-xi qʼet jun kawbʼil toj tumel. Aj t-xi qʼet toj tbʼanel, in kubʼ yekʼet qa teyele te junjun at toklen, nya kwest tuʼn t-xi qbʼiʼn kawbʼil lu (Colosenses 4:6).

22. ¿Alkye tten qaj tuʼn tajbʼen qyol aju o tzaj toyen Dios qe?

22 Ax tok, o tzaj tqʼoʼn Jehová jun tbʼanelxix oyaj qe tej qkubʼ tbʼinchen tuʼn tbʼant qyolen. Ex tuʼnju kʼujlaʼnxix qTat Jehová quʼn, qaj tuʼn tajbʼen quʼn toj tbʼanel. Mitiʼ tuʼn tel naj tiʼj qkʼuʼj qa jaku che onin yol moqa jaku tzaj xitbʼil kyuʼn. Tuʼntzen jlu, kukx tuʼn kyajbʼen quʼn ik tzeʼn taj Jehová tuʼn «tok kynabʼl mastl». Iktzun tten ok che tzalajel txqantl quʼn ex kukx qo tel toj tkʼujlabʼil Dios.

^ taqik' 4 Aju yol hebreo in kubʼ qʼoʼn te «puro ploj» toj Proverbios 15:4 ax ikx jaku kubʼ qʼet te «nya bʼaʼn» ex te «chʼixpubʼil axix tok».

^ taqik' 10 Aju yol «ttzʼilil» toj Tyol Dios in yolin tiʼj nimku wiq il. Nya tkyaqil wiq ttzʼilil ilxix tiʼj tuʼn tjaw jyet jun kʼloj ansyan tuʼn kyyolen tukʼe aj il, naqtzen tuʼnj, qa mitiʼ sajtz tiʼj tanmi xjal ma kubʼ tbʼinchen jun matij (nim, nintzkuʼ) ttzʼilil, ok kʼelex lajet toj ttnam Jehová (2 Corintios 12:21; Efesios 4:19; jyonkuxa aju «Preguntas de los lectores» toj uʼj La Atalaya te 15 te julio te 2006).