Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO 12

Mbalewani Mafala ‘Yomwe Njakulimbisa’

Mbalewani Mafala ‘Yomwe Njakulimbisa’

‘Mafala yali-yense yakubvunda yaleke kucoka pa mulomo panu, koma yali-yense yomwe njabwino kuti yalimbise mwakubverana na momwe bzingafunikire.’ —WAYEFEZO 4:29.

1-3. (a) Kodi Yahova adatipasa mphaso iponi yakufunika kwene-kwene, ndipo ingaphatisidwe tani basa mwakuphonyeka? (b) Kodi tin’funika kuphatisa tani basa mphasoyi kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu?

PENU mwapereka mphaso kwa munthu omwe mumbamufuna, kodi mungabve tani muciwona kuti iye ankuiphatisa lini bwino basa? Tiyezezere kuti mwam’pasa kandere-ndere, ndipo mwazindikira kuti iye ambaitekenya mwakusaya kusamala, ndipo ankumbapweteka nayo wanthu. Kodi bzimwebzi bzingakukondweseni?

2 Luso lakulewalewa ni mphaso yakucokera kwa Yahova, omwe ambatipasa ‘mphaso iri-yense yabwino na yakulungamiratu.’ (Tiyago 1:17) Mphaso imweyi imbatisiyanisa na bzirombo, ndipo imbatithandizambo kufotokozera anzathu bzomwe timbakumbuka na momwe timbabvera mu mtima mwathu. Ninga nyakutekenya kandere-ndere, nthawe zinango ifepano tingaiphatise basa mwakuphonyeka mphasoyi, mwa kumbalewalewa bzinthu bzomwe bzingapweteke anzathu na kukalipisambo Yahova!

3 Kuti tipitirize kufunidwa na Mulungu, tin’funika kumbaphatisa basa mwakuthemera luso lathu la kulewalewa. Yahova ambatilatiziratu padeca mtundu wa kalewelewedwe komwe iye ambakomedwa nako. Fala lace limbati: ‘Mafala yali-yense yakubvunda yaleke kucoka pa mulomo panu, koma yali-yense yomwe njabwino kuti yalimbise mwakubverana na momwe bzingafunikire, kuti yakondwese anyakuyabva.’ (Wayefezo 4:29) Tsapano mbatiwoneni thangwe lomwe tin’funikira kumbalinyang’anira lirime lathu, mtundu wa kalewelewedwe komwe tin’funika kutcenkha pabodzi na bzomwe tingacite kuti timbalewelewe mafala ‘yakulimbisa.’

THANGWE RANYI TIN’FUNIKA KUSAMALA PA KULEWALEWA?

4, 5. Kodi pa Mimwani 12:18 pambafotokoza ciyani bza mphanvu ya mafala?

4 Thangwe libodzi lakufunika kwene-kwene kuti timbasamale pa kulewalewa, ndakuti mafala yana mphanvu. Pa Mimwani 15:4 pambati: ‘Lirime lakuderekha ni muti wa moyo, koma mafala yakuipa yambakalipisa.’ * Mafala yakuderekha yambalimbisa munthu ninga momwe madzi yambatsangalazira muti omwe ukhauma. Tsono mwakusiyana na bzimwebzi, mafala yakuipa yambakhumudwisa wanthu winango. Kulewa cadidi, mafala yomwe timbalewalewa yana mphanvu ya kupweteka ayai kupoza munthu.—Mimwani 18:21.

5 Pakufotokoza bza mphanvu ya mafala, pa Mimwani 12:18 pambati: ‘Alipo munthu omwe ambalewalewa mwakusaya kukumbuka ninga kulasa kwa mphanga.’ Tenepo, mafala yakulewedwa mwakusaya kukumbuka bwino yangakhumudwise anzathu na kupfudza uxamwali. Kodi mudapwetekedwambo kale na mafala yomwe yakhali ninga kupfikidwa na mphanga? Mwani m’bodzi-bodziyu umbalewambo kuti: ‘Lirime la wanthu wanzeru limbalimbisa.’ Mafala yakukumbukidwa bwino yakucokera kwa munthu omwe ambalatiza nzeru za Mulungu, yangatsangalaze mtima wakusunama na kubveranisa pomwe axamwali. Kodi mungaikumbukire nthawe yomwe mudalimbisidwa na mafala yabwino? (Werengani Mimwani 16:24.) Kudziwa kuti mafala yomwe timbalewalewa yambatokonya anzathu, kun’dzatithandiza kuphatisa basa lirime lathu kuti tilimbise nalo anzathu, m’mbuto mwa kuwakhumudwisa.

Mafala yakuderekha yambalimbisa

6. Thangwe ranyi pambafunika nyongo ikulu kwene-kwene kuti titcenkhe kumbaphatisa basa kuipa lirime lathu?

6 Napo ticicita nyongo iri-yense, tingakwanisiretu lini kumbalinyang’anira lirime lathu. Tenepo, thangwe laciwiri lomwe tin’funikira kupitiriza kumbasamala na mafala yathu, ndiri: Pikado na kuperewera kwathu, bzingacitise kuti tiphatise basa lirime lathu mwakuphonyeka. Mafala yambacokera mu mtima, ndipo ‘mtima wa munthu ngwakuipa.’ (Ciyambo 8:21; Luka 6:45) Tenepo, bzingatinese kwene-kwene kunyang’anira lirime lathu. (Werengani Tiyago 3:2-4.) Napo tingakwanisiretu lini kunyang’anira lirime lathu, ifepano tingapitirize basi kucita nyongo yakuliphatisa basa mwakuthemera. Munthu angafunikire kucita nyongo ikulu pakuyanca pa mbuto yomwe ina madzi yakupfuwa kwene-kwene. Tenepo, ifepano tin’funikambo kumbacita nyongo ikulu kwene-kwene kuti titcenkhe kumbaphatisa basa kuipa lirime lathu.

7, 8. Kodi kalewelewedwe kathu kambatokonya tani kunamata kwathu Yahova?

7 Thangwe lacitatu kuti timbasamale na mafala yathu, ndakuti Yahova ambatiuza kuti ticite bzimwebzo. Momwe timbaphatisira basa lirime lathu, kumbandotokonya lini Akristau anzathu okha, koma kumbatokonyambo uxamwali bwathu na Yahova. Pa Tiyago 1:26 pambati: ‘Penu munthu ankubziwona ningati ambanamata Mulungu, koma ankukwanisa lini kutonga bwino lirime lace, munthu umweyo ankunamiza mtima wace, ndipo kunamata kwace n’kwapezi.’ * Ninga momwe tawonera mu msolo wapitayu, momwe timbalewelewera kumbatokonya kunamata kwathu. Tenepo, tikambatazira kunyang’anira lirime lathu mwa kumbalewa mafala yakuipa, yakukhumudwisa na yakunyansa, kunamata kwathu kun’dzakhala kulibe phindu pamaso pa Mulungu. Ndipopa, mpsakufunika kwene-kwene kusamala na mafala yathu.—Tiyago 3:8-10.

8 Bzinkuwonekeratu kuti tina mathangwe yakubveka bwino kuti timbatcenkhe kuphatisa basa mwakuphonyeka mphaso yathu ya kulewalewa. Tsono, pomwe tikanati kucezerana bza njira zabwino za kaleweledwe komwe kambalimbisa winango, mbatiwoneni mtundu wa kalewelewedwe komwe kan’funika lini kuphatisidwa basa na Mkristau wacadidi.

MAFALA YOMWE YAMBADZONGA

9, 10. (a) Kodi ni mtundu uponi wa mafala omwe wanthu azinji ambaphatisa basa nsiku zino? (b) Thangwe ranyi tin’funika kutcenkha kumbalewa mafala yakutukana? (Onani mafala ya m’nyansi.)

9 Mafala yakutukana. Nsiku zino, wanthu azinji ambaphatisa basa kwene-kwene mafala ya kunyoza, kutukana pabodzi na mtundu uli-wense wa mafala yakuipa. Winango wa iwo ambathamangira kulewa mafala yamweya kuti apase mphanvu bzomwe ankulewabzo ayai akasaya mafala caiyo yakulewera cinthuco. Ndipo, kawiri-kawiri anyanthabwala ambaphatisa basa mafala ya kutukana kuti asekese wanthu akakhala ankulewa bzinthu bzakulimbisa kucita bza unzazi. Tenepo, mafala yakutukana ni nkhani lini yakumbasekesa nayo wanthu. Magole 2000 m’mbuyomu, mpostolo Paulo adapereka malango yakufuliziridwa ku gwere la ku Koloso kuti alekeretu kumbalewa ‘mafala yakunyansa.’ (Wakoloso 3:8) Ndipo iye adauzambo gwere la ku Efezo kuti ‘mafala yakupusa’ ni bzinthu bzomwe bziri pakati pa bzomwe ‘bzin’funika lini kulewedwa pakati pa’ Akristau wacadidi.—Wayefezo 5:3, 4.

10 Mafala yakutukana yambakhumudwisa Yahova, ndipo yambakhumudwisambo wale omwe ambamutumikira. Kulewa cadidi, lufoyi lathu kuna Yahova limbaticitisa kuti titcenkhe kumbalewalewa mafala yakutukana. Pakulewa bza ‘mabasa ya thupi,’ Paulo adaguma ‘bzinthu bzakupsipiza,’ ndipo cinthu cibodzi pa bzomwe bzimbapsipizabzo, ni kulewalewa bzinthu bzakunyansa. (Wagalata 5:19-21) Imweyi ni nkhani ikulu kwene-kwene, pakuti munthu angacosedwe m’gwere, akasaya kusiya kumbalewalewa mafala yakuipa, yakutukana na yamaika, pambuyo pa kutambira malango mwakubwereza-bwereza. *

11, 12. (a) Kodi kufudza n’ciyani, ndipo kungabwerese ngozi iponi? (b) Thangwe ranyi wanthu omwe ambanamata Yahova an’funika kutcenkha kumbalewa magunkha?

11 Magunkha na kufudza winango. Kufudza n’kulewa bzinthu bza wanthu winango pomwe iwo palibe. Kodi kulewa bzinthu bza wanthu winango n’kuphonyeka? N’kuphonyeka lini bzikakhala kuti tinkulewa nkhani zabwino na kufotokozerana bzinthu bzakulimbisa, ninga kulewa bza munthu omwe wabatizidwa tsapanopa ayai omwe ankufunikira cirimbiso. Akristau wakuyambirira akhafuna kudziwana bwino na anzawo, ndipo akhambauzanambo bza Akristau wakukhulupirika wa m’magwere manango. (Wayefezo 6:21, 22; Wakoloso 4:8, 9) Tsono, kulewa bza munthu munango kungakhale kwakuphonyeka maka-maka tikambacinja nkhanizo ayai tikambazimbula bzinthu bza cinsinsi bza wanthu winango. Ndipo kuposa bzimwebzi, kufudzako kungacitisembo kuti munthu ayambe kulewa magunkha. Ndipo magunkha yadaipa kwene-kwene. Magunkha ni kulewera munthu munango bzinthu bzakuipa na cakulinga cakumuipisira mbiri yace. Mwa ciratizo, Afalizeu adanamizira Jezu bzinthu bzizinji na cakulinga cakuti wanthu aleke kumukhulupira. (Mateu 9:32-34; 12:22-24) Kawiri-kawiri, magunkha yambacitisa kuti wanthu ambanesane.—Mimwani 26:20.

12 Yahova ambakomedwa lini na wanthu omwe ambaphatisa basa mphaso ya kulewalewa kuti aipise mbiri ya anzawo ayai kuti ayambise migawano. Iye ambawenga wale omwe ‘ambayambisa ndewo pakati pa abale.’ (Mimwani 6:16-19) M’Cigerego, fala lakuti ‘nyamagunkha’ ni di·aʹbo·los lomwe limbaphatisidwambo basa ninga dzina la Sathani. Iye ni ‘Dyabu,’ omwe adalewera Mulungu magunkha yakuipa kwene-kwene. (Cibvumbulutso 12:9, 10) Ndipopa, ifepano tin’funika kutcenkha mafala yomwe yangaticitise kukhala adyabu ayai anyamagunkha. M’gwere mumbabvumizidwa lini kuti wanthu ambalewe mafala yakunama yomwe yambalimbisa mabasa ya thupi ninga ‘kupopotezana’ na ‘migawano.’ (Wagalata 5:19-21) Tenepo, pomwe mukanati kumwaza nkhani yakulewa bza munthu munango, bzibvunzeni kuti: ‘Kodi nkhaniyi njacadidi? Kodi kungakhale kudeka mtima kuuza wanthu winango? Bzingakhale bwino kuimwaza nkhaniyi m’gwere?’—Werengani 1 Watesalonika 4:11.

13, 14. (a) Kodi mafala yakutukana yangatokonye tani anzathu? (b) Thangwe ranyi munthu omwe ambatukana ambabziikha pa ngozi?

13 Mafala yakutukana. Ninga momwe tawonera kale, mafala yana mphanvu yakupweteka anzathu. N’cadidi kuti thangwe ra kuperewera, nthawe zinango ifepano timbalewa bzinthu bzomwe patsogolo pace timbadzadandaula nabzo. Tsono, Bibliya limbacenjeza bza kalewelewedwe komwe tin’funikira kutcenkha kuphatisa basa m’banja na m’gwere. Mpostolo Paulo adacenjeza Akristau kuti: ‘Musiyiretu kusunga ca ku mtima, kupsa mtima, ukali, mulomo, kutukana pabodzi na kuipa kuli-kwense.’ (Wayefezo 4:31) M’mabibliya manango, fala lakuti “kutukana” lidasanduliziridwa kuti ‘mafala yakuipa,’ ayai ‘mafala yakusaya ulemu.’ Mafala yakutukana, yomwe yambaphatanidza kusinjirira munthu pabodzi na kumbamutsutsa kawiri-kawiri, yangacosere munthuyo ulemu bwace na kucitisambo kuti iye abzibve kukhala wakusaya kufunika. Kalewelewedwe kamweka kambatokonya maka-maka wana, pakuti iwo bzimbawanesa lini kukhulupira bzomwe akulu-akulu ambalewa.—Wakoloso 3:21.

14 Bibliya limbaletseratu kutukana, komwe ni kukhumudwisa wanthu na mafala yakunyoza ayai ya makiriyado. Munthu omwe ambaphatisa basa kalewelewedwe kamweka ambabziikha pa ngozi, pakuti munthu omwe ambatukana, angacosedwe m’gwere akasaya kubvuma thandizo kuti acinje. Ndipo angaluzembo cisimbo cakudzakhala na moyo m’dziko lipsa. (1 Wakolinto 5:11-13; 6:9, 10) Tenepo, bzinkuwonekeratu kuti Mulungu an’dzapitiriza lini kutifuna, tikambaphatisa basa mafala yakuipa, yakunama na yakusaya kudekera anzathu. Mafala ya mtundu umweyu yambalimbisa lini anzathu.

MAFALA YOMWE ‘NJABWINO KUTI YALIMBISE’ ANZATHU

15. Kodi mafala yakulimbisa yan’funika kutsogoleredwa na nfundo ziponi?

15 Kodi tingaiphatise tani basa mphaso ya kulewalewa ninga momwe Mulungu ambafunira? Tikumbukire kuti Fala la Mulungu limbatiuza kuti timbalewelewe mafala yokha ‘yomwe njabwino kuti yalimbise’ anzathu. (Wayefezo 4:29) Yahova ambakomedwa tikambalewalewa mafala yakulimbisa. Kutoma takumbuka kungatithandize kuti timbalewelewe mafala yakulimbisayo. Bibliya limbapereka lini mitemo yense ya kalewelewedwe kabwino, ndipo liribe ndandanda ya mitundu yense ya ‘mafala yakuthemera.’ (Tito 2:8) Tenepo, kuti timbalewelewe mafala yomwe ‘njabwino kuti yalimbise’ anzathu, tin’funika kumbakumbukira nfundo zitatu zakufunika kwene-kwene zomwe zimbatsogolera mafala yakulimbisa. Mafalayo yan’funika kukhala: yakuthemera, yacadidi na yakudeka mtima. Pomwe tinkukumbukira nfundo zimwezi, mbatiwoneni bziratizo bzakucepa bza mafala yomwe yambalimbisa.—Onani kwadru yakuti “ Kodi Bzomwe Ndimbalewa, Bzimbalimbisa Anzangu?

16, 17. (a) Thangwe ranyi tin’funika kumbatenda anzathu? (b) Kodi tingatende tani anzathu pa mitsonkhano na m’banja?

16 Kutenda kucokera pansi pa mtima. Yahova na Jezu ambadziwa kufunika kwa kulewalewa mafala yakulatiza kutenda ayai kukomedwa na cinthu. (Mateu 3:17; 25:19-23; Juwau 1:47) Tenepo, Akristaufe tin’funikambo kumbatenda anzathu. Thangwe ranyi? Pa Mimwani 15:23 pambati: ‘Mafala yakulewedwa pa nthawe yakuthemera njabwino kwene-kwene!’ Tenepo, bzibvunzeni kuti: ‘Kodi ndimbabva tani ndikambatendedwa kucokera pansi pa mtima? Ndimbabva lini bwino, ndicikhalambo na mphanvu?’ Kulewa cadidi, kutenda kucokera pansi pa mtima kungakuthandizeni kudziwa kuti wanthu winango a mbawona bzomwe mumbacita, kudziwa kuti iwo ambakukumbukirani, na kudziwambo kuti yawonedwa nyongo yanu pa basa labwino lomwe mwacita. Kutenda kumbathandiza munthu kucita bzinthu na cikhulupiro, ndipo kumbamupasambo mphanvu kuti adzacite pomwe nyongo kutsogolo. Tenepo, pakuti imwepo mumbadekedwa munthu akambakutendani, mun’funikambo kucita nyongo yakumbatenda anzanu.— Werengani Mateu 7:12.

17 Mbacitani nyongo yakumbawona bzabwino bzomwe anzanu ambacita, muciwatenda. Pa mitsonkhano, mungabve nkhani yakufotokozedwa bwino, mungawone m’bale tswaka omwe ankulimbikira kukwanisa bzakulinga bzace bzauzimu ayai mungawone m’bale wacikulire omwe ambabwera mwakukhulupirika pa mitsonkhano napo alibe thanzi labwino thangwe ra kukalamba. Kuwatenda wanthu amwewa kucokera pansi pa mtima, kungatokonye abalewo na kuwalimbisa mwauzimu. M’banja, mwamuna na mkazi an’funika kumbatendana kawiri-kawiri. (Mimwani 31:10, 28) Ndipo, maka-maka wana ambakula bwino akazindikira kuti abereki wawo ambawona bzomwe iwo ambacita, aciwatenda. Abereki akambatenda na kulatiza kuti adekedwa na bzomwe mwana awo wacita, bzimbakhala ninga dzuwa na madzi yomwe njakufunika kuti miti ikule bwino. Abareki, mbanyang’anani mipata yakumbatenda makhalidwe yabwino ya wana wanu, pabodzi na nyongo yomwe iwo ambalatiza. Kutendako kungawathandize kukhala wakulimba mtima na kuwapasa mphanvu kuti ambalimbikire kucita bzinthu bzabwino.

18, 19. Thangwe ranyi tin’funika kucita nyongo yakumbalimbisa na kutsangalaza Akristau anzathu, ndipo tingacite tani bzimwebzo?

18 Kulimbisa na kutsangalaza. Yahova ambawakumbukira kwene-kwene wanthu wakubonera pabodzi na ‘wense omwe ana mitima yakusweka.’ (Zaiya 57:15) Fala lace limbatiuza kuti ‘tipitirize kumbalimbisa’ na ‘kumbatsangalaza anyakusunama.’ (1 Watesalonika 5:11, 14) Tingakhale wakutsimikiza kuti Mulungu ambawona, acitenda nyongo yomwe timbacita kuti tilimbise na kutsangalaza Akristau anzathu wakudzalidwa na msunamo.

Yahova ambakomedwa tikambalewalewa mafala yakulimbisa anzathu

19 Tsono, mungacite tani kuti mulimbise m’bale wanu omwe asunama ayai ataya mtima? Lekani kukumbuka kuti mungamalise bvuto lacero. Kawiri-kawiri, bzomwe bzimbathandiza n’kundolewa mafala yakucepa. Mutsimikizireni munthuyo kuti mumbamukumbukira. Pembani naye pabodzi; kumbirani Yahova kuti amuthandize kuwona momwe iye ambafunidwira kwene-kwene na abale pabodzi na Mulungu. (Tiyago 5:14, 15) Mutsimikizireni kuti iye ni munthu wakufunika kwene-kwene m’gwere. (1 Wakolinto 12:12-26) Muwerengereni vesi la m’Bibliya lakulimbisa kuti mumutsimikizire kuti Yahova ambamukumbukira pa yekha. (Psalymo 34:18; Mateu 10:29-31) Kusunga nthawe yakukwanira kuti muuze ‘mafala yabwino’ mwanzanu wakutaya mtima, bzin’dzamuthandiza kubzibva kukhala wakufunidwa kwene-kwene.—Werengani Mimwani 12:25.

20, 21. Kodi malango yabwino yan’funika kutsogoleredwa na nfundo ziponi?

20 Malango yabwino. Pakuti ndife wanthu wakuperewera, tensenefe timbafunikira kupasidwa malango nthawe na nthawe. Bibliya limbatilimbisa kuti: ‘Tetekera malango, ndipo bvuma kulangidwa, kuti udzakhale wanzeru kutsogolo.’ (Mimwani 19:20) Si akulu okha omwe an’funikira kumbapereka malango. Abereki angaperekembo malango kwa wana wawo. (Wayefezo 6:4) Mpfumakazi zacikulire zingapereke malango kwa atsikana. (Tito 2:3-5) Lufoyi na anzathu lin’funika kumbatithandiza kupereka malango mu njira yomwe ingawathandize kuyabvuma mwakusaya kukhumudwa. Kodi n’ciyani cingatithandize kupereka malango mu njira imweyi? Pana nfundo zitatu zomwe zimbathandiza kuti malango yakhale yabwino: (1) cakulinga ca nyakupereka malangoyo, (2) thangwe lakuperekera malangoyo, na (3) momwe yankuperekedwera malangoyo.

21 Kuti malango yathandize, bzimbayamba na nyakuyaperekayo. Tenepo, bzibvunzeni kuti: ‘Kodi bzimbandipusira kubvuma malango yakuperekedwa mu njira iponi?’ Mukawona kuti munthu omwe ankukupasani malangoyo ambakukumbukirani, ankulewalewa lini mwaukali, ndipo alibe mathangwe yakuipa pakukupasani malangayo, imwepo mumbanesedwa lini kubvuma malango yaceyo. Tenepo, mukafuna kupasa malango anzanu, mun’funikambo kumbacita bzinthu na mathangwe yabwino na mu njirambo yakuthemera. Malango yabwino yambafunikirambo kucokera m’Fala la Mulungu. (2 Timotio 3:16) Bziribe basa penu tin’cita kuwerenga ayai kundoguma mafala ya m’Bibliya, cikulu n’cakuti malangoyo yambacokere m’Bibliyamo. Tenepo, akulu an’funika kumbasamala kuti aleke kukakamiza wanthu kucita bzinthu ninga momwe iwo an’funira ne kuphatisa basa kuipa mafala ya m’Bibliya kuti yabverane na momwe iwo ankuwonera bzinthubzo. Malango yambakhalambo yabwino yakambaperekedwa mu njira yakuthemera. Malango yomwe yambaperekedwa mwakudeka mtima yambabvumidwa mwakusaya kunesa, ndipo yambathandiza kusunga ulemu bwa munthu omwe ankupasidwa malangoyo.—Wakoloso 4:6.

22. Kodi mwatsimikiza kucita ciyani pa nkhani ya kuphatisa basa luso lanu la kulewalewa?

22 Luso la kulewalewa ni mphaso yakucokera kwa Mulungu. Lufoyi lathu kwa Yahova lin’funika kutithandiza kumbaphatisa basa bwino mphasoyi, sikuti tiiphatise basa mwakuphonyeka. Tikumbukire kuti mafala yomwe timbalewalewa yana mphanvu yakulimbisa ayai yakudzonga anzathu. Tenepo, mbaticiteni nyongo yakuphatisa basa bwino mphasoyi ninga momwe Mulungu akhafunira paciyambi kuti timbalimbise nayo anzathu. Tikacita bzimwebzi, mafala yathu yan’dzakhala cisimbo kwa wathu omwe timbalewalewa nawo, ndipo tin’dzapitirizambo kufunidwa na Mulungu.

^ ndi. 4 M’Cihebereu fala lakuti ‘kuipa’ lakugumanika pa Mimwani 15:4 limbathandauzambo “kupotoka; na kudzonga.”

^ ndi. 7 Mu cigirego mafala yakuti ‘cinthu capezi-pezi’ yambasanduliziridwambo kuti ‘cinthu comwe ciribe basa.’—1 Wakolinto 15:17.

^ ndi. 10 Mu Bzinembo mafala yakuti bzinthu bzakupswipiza yambathandauza pikado zakusiyana-siyana. Sikuti bzakupswipiza bziribzense bzimbafunikira komiti ya ciyeruzo, koma munthuyo angacosedwe mʼgwere penu ankupitiriza kucita bzakunyansabzo.—2 Wakolinto 12:21; Wayefezo 4:19; onani nkhani yakuti “Mafunso Ochokera kwa Owerenga” mu Nsanza ya Mulindiri ya 15 Julho, 2006, yakunembedwa na Mboni za Yahova.