Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO 12

‘Longani Mafala Akuwangisa Ntima’

‘Longani Mafala Akuwangisa Ntima’

‘Lekani bulusa mafala akufudza nkanwa mwanu, mbwenye longani mafala akuwangisa ntima.’AEFESI 4:29CC.

1-3. (a) Ndi muoni upi udatipasa Yahova, na unaphatisirwa tani mwakuipa? (b) Toera kukhala mu ufuni wa Mulungu, kodi tisafunika kuphatisira tani muoni wakulonga?

KHALA mwapasa munthu anafuna imwe muoni, kodi mbumudapibva tani khala iye mwakufuna asauphatisira mwakuipa? Nyerezerani kuti mwampasa motokala, na kupita kwa ndzidzi musadziwa kuti iye asautekenya mwakuipa mbaphekesa anango. Kodi nee mbumudaipirwa?

2 Luso yakulonga mwadidi ndi muoni wakubuluka kwa Yahova, Mpasi wa ‘misapo yadidi yonsene na miyoni yakulungama yonsene.’ (Tyago 1:17) Muoni unoyu usasiyanisa anthu na pinyama, usatiphedza kulonga manyerezero athu, pontho na mabvero athu kwa anango. Mbwenye, ninga motokala, muoni wakulonga unakwanisa kuphatisirwa mwakuipa. Yahova anaipirwa kakamwe tingaphatisira malongero akukhonda thema, mbitipindisa anthu anango na kuphesa ntima wawo.

3 Toera kukhala mu ufuni wa Mulungu, tisafunika kuphatisira muoni wakulonga ninga munafunira Mpasi. Mwapakweca Yahova alonga pya malongero anankomeresa. Mafalace asalonga: ‘Lekani bulusa mafala akufudza nkanwa mwanu, mbwenye longani mafala akuwangisa ntima pa ndzidzi anafunika iwo, toera anyakubvesera akomerwe.’ (Aefesi 4:29, CC) Tendeni tidinge kuti thangwi yanji tisafunika kutsalakana mwadidi malongero athu, mafala anafunika ife kuacalira, na tinakwanisa tani kulonga ‘mafala akuwangisa ntima.’

THANGWI YANJI TISAFUNIKA KUTSALAKANA MWADIDI MALONGERO ATHU

4, 5. Kodi misangani inango ya Bhibhlya isafokotoza tani mphambvu ya mafala?

4 Thangwi ibodzi yakufunika inaticitisa kutsalakana mwadidi malongero athu ndi yakuti mafala ali na mphambvu. Misangani 15:4 isalonga: “Mafala akubalangaza asapasa moyo, mbwenye mafala akuipa asatsukwalisa ntima.” * Tenepa ninga madzi asapulumusa muti wakuti usafuna kuuma, tenepambo malongero akukhurudzika anakwanisa kubalangaza peno kuwangisa ale anaabvesera. Mwakusiyana na pyenepi, mafala akupotoswa, a lirimi yakuipa, anakwanisa kutsukwalisa anango. Mwakukhonda penula, mafala analonga ife ali na mphambvu yakuxola peno yakuwangisa.Misangani 18:21.

5 Mukufokotoza mwapakweca mphambvu ya mafala, nsangani unango usalonga: ‘Alipo anthu anakwaza andzawo na mafala awo ninga na dipa.’ (Misangani 12:18) Mafala analongwa mwakukhonda kunyerezerwa anakwanisa kucitisa pironda pikulu m’manyerezero na kufudza uxamwali. Kodi ntima wanu walaswa kale na mafala akukwaza ninga dipa? Munjira inango, nsangani ubodzi ene usalonga: ‘Mulomo wa nyandzeru usakondza andzace.’ Mafala akunyerezerwa akubuluka kwa munthu anapangiza cidziwiso ca Mulungu anakwanisa kuwangisa ntima wakubva kupha na kucitisa pontho uxamwali. Kodi musakumbuka ndzidzi udabva imwe mphambvu yakuwangisa ya mafala adidi? (Lerini Misangani 16:24.) Nakuti tisadziwa kuti mafala athu asakhuya anango, mwandimomwene tisafunika kuaphatisira toera kuwangisa anango, tayu kuatsukwalisa.

Malongero akukhurudzika asabalangaza

6. Thangwi yanji kutonga lirimi yathu ndi kwakunentsa kakamwe?

6 Mwakukhonda tsalakana kuwangisira kwathu, ife nkhabe kwanisa kutonga mwakukwana lirimi yathu. Natenepa, ineyi ndi thangwi yaciwiri toera kucita mphole-mphole na mafala athu: Madawo na kusowa ungwiro kusacitisa kuphatisira mwakuipa lirimi yathu. Mafala ndi nsapo wa ntima wathu, na ‘ntima wa munthu usanyerezera pyakuipa.’ (Genesi 8:21; Luka 6:45) Natenepa, kutonga lirimi yathu ndi kwakunentsa kakamwe. (Lerini Tyago 3:2-4.) Maseze tikhonde kwanisa kutonga mwakukwana lirimi yathu, ife tinakwanisa kupitiriza na kulungamisa njira yakuiphatisira. Tenepa ninga nyakusambirira asawangisira kuthimbana na ngulula ya madzi, ifembo tisafunika kuthimbana na cipendamiro cakuphatisira mwakuipa lirimi yathu.

7, 8. Kodi munthu asakhala na nseru ukulu tani kwa Yahova thangwi ya mafala?

7 Thangwi yacitatu toera kucita mphole-mphole na malongero athu ndi yakuti tiri akupitawirira kwa Yahova thangwi ya mafala athu. Njira inaphatisira ife lirimi yathu isakhuya tayu basi uxamwali wathu na anthu andzathu mbwenyembo uxamwali wathu na Yahova. Tyago 1:26 isalonga: ‘Mbwenye munthu anganyerezera kuti ndiye nyakulemedza Mulungu, mbakhonda kucita mphole na lirimi yace; uyu ananyengeteka ekha, kulemedzambo kwace nkhwapezi.’ * Ninga taona mu nsolo udamala, mafala athu asacita khundu ya ulambiri wathu. Khala nee tisakwanisa kutonga lirimi yathu mbatilonga mafala akukwaza peno malongero a nyongo, mabasa athu onsene Acikristu anakhala apezi pamaso pa Mulungu. Kodi pyenepi nee pisapangiza kuti tisafunika kucita mphole-mphole na mafala athu?Tyago 3:8-10.

8 Pisaoneka pakweca kuti tiri na mathangwi mazinji adidi akucita mphole-mphole toera tikhonde kuphatisira mwakuipa muoni wakulonga. Mbatisati kudinga malongero akuti ndi akuwangisa ntima, tendeni tidinge malongero akuti nkhabe funika kuphatisirwa na Akristu andimomwene.

MAFALA AKUTI ASAFUDZA

9, 10. (a) Ndi malongero a ntundu wanji akuti ndi akudzolowereka kakamwe lero? (b) Thangwi yanji tisafunika kucalira mafala akuipa? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

9 Malongero akuipa. Kutikana, kuxola na ntundu unango wa malongero akuipa ndi akudzolowereka kakamwe lero. Azinji asaphatisira mafala akuipa toera kugomezera pinalonga iwo peno thangwi yakukhonda kudziwa mafala akuthema toera kuaphatisira. Kazinji kene, anyanthabwalabwa asaphatisira mafala akuipa, akulonga pyaulukwali toera kusekesa anthu. Mbwenye, malongero akuipa si cinthu cakusekesa tayu. Mu pyaka 2.000 nduli, mwakupumirwa mpostolo Paulu apereka uphungu ku mpingo wa Akolose toera asiye “makani akunyanyasa.” (Akolose 3:8) Paulu apanga mpingo wa Aefesi kuti “pithankano pyakuipa” piri pakati pa pinthu pyakuti nkhabe funika “kubveka” pakati pa Akristu andimomwene.Aefesi 5:3, 4.

10 Yahova asanyanyasirwa na mafala akuipa. Pontho ale ananfuna asanyanyasirwambo. Mwandimomwene, kufuna kwathu Yahova kusatikulumiza kukhonda malongero akuipa. Pakulonga pya ‘pinacita manungo,’ Paulu atculula “pyakuzuda” pyakuti pisaphataniza mafala aulukwali. (Agalata 5:19-21) Ntsonga ineyi si yadzenda tayu. Munthu angapaswa uphungu mbakhonda tcinyuka, anakwanisa kubuluswa m’mpingo khala asapitiriza na malongero aunyambi, acipwazo na akuipisa makhaliro a anango. *

11, 12. (a) Ndi munjira ipi kulonga pya anango kunakhala psweda? (b) Thangwi yanji alambiri a Yahova asafunika kucalira mafala aupambiziri?

11 Psweda, kupambizira. Anthu asakomerwa kulonga pya anango. Kodi ndzidzi onsene kulonga pya anango mphyakuipa? Nkhabe, si kwakuipa tayu khala m’makani athu tisalonga pinthu pyadidi peno pyakuphindulisa, ninga mbani adamala kwene kubatizwa peno mbani anafuna mafala a ciwangiso. Akristu a pyaka dzana yakutoma akhatsalakana kakamwe ukhali wadidi wa unango na ndzace na akhalonga mphangwa zakukomeresa za anyakukhulupira andzawo. (Aefesi 6:21, 22; Akolose 4:8, 9) Mbwenye, kulonga anango kunakwanisa kukhala psweda peno kwakuipa khala kusagongonyesa undimomwene peno kulonga pinthu pyakuti anaciro nkhabe funa kuti pibviwe. Kusiyapo pyenepi, kunakwanisa kutsogolera ku upambiziri, wakuti ndzidzi onsene usaipisa makhaliro a anango. Kupambizira ndi ‘mafala aunthawatawa akuti asaipisa na kufudza makhaliro adidi a munthu unango.’ Mwacitsandzo, Afarisi akhaphatisira upambiziri toera kucitisa kuti anthu akhonde kukhulupira Yezu. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Kazinji kene kupambizira kusacitisa nthonga.Misangani 26:20.

12 Yahova asaipirwa na ale anaphatisira muoni wakulonga toera kuipisa anango peno kucitisa anthu kupambulana. Iye asaida ale anacitisa ‘abale kumwazana.’ (Misangani 6:16-19) Fala Yacigrego idathumburuzwa “nyakupambizira” ndi di·á·bo·los, yakuti isaphatisirwambo ninga cidzo ca Sathani. Iye ndi “Dyabo,” nyakupambazira wankulu wa Mulungu. (Apokalipse 12:9, 10) Mwandimomwene, ife tisafunika kucalira mafala akuti anaticitisa kukhala ninga dyabo. M’mpingo nkhabe mbuto ya mafala aupambiziri akuti asakulisa mabasa aunyama ninga ‘kupindisana’ na ‘tsankhulo.’ (Agalata 5:19-21) Natenepa, mbamusati kulonga mphangwa zidabva imwe zakulonga pya munthu unango, bvundzikani: ‘Kodi ndi zandimomwene? Kodi mbipidakhala pyadidi kuzilonga kwa anango? Kodi mphyakufunika peno mphyakuthema kumwaza mphangwa zenezi?’Lerini 1 Atesalonika 4:11.

13, 14. (a) Kodi mafala a mankriadu anakhuya tani anyakuabvesera? (b) Kuxola ndi ninji, na thangwi yanji nyakuxola asaikhika ekhene pangozwi?

13 Mafala a mankriadu. Ninga taona kale, mafala ali na mphambvu yakukwaza. Ndimomwene kuti m’midzidzi inango, thangwi yakusowa kwathu ungwiro, tonsene tisalonga pinthu pyakuti tisasandikika napyo. Natenepa, Bhibhlya isacenjeza pya mafala akuti nkhabe mbuto panyumba ya Nkristu peno m’mpingo. Paulu acenjeza Akristu: ‘Nyongo zonsene, ukali wonsene, kudungunya konsene, nthonga zonsene, kuxola konsene, kuthawuke kuna imwe.’ (Aefesi 4:31) Mabhibhlya anango asathumburuza mafala akuti ‘kuxola konsene’ ninga “mafala akuipa,” “malongero akuxola” na “malongero akutikana.” Mafala a mankriadu akuti asaphataniza kupasana madzina akupasa manyadzo, kusumulana ndzidzi onsene kunacitisa kuti anango akhonde kulemedzwa na kuacitisa kupibva ninga akusowa basa. Makamaka mitima yadidi na yakunyindirika ya anapiana ndi yakukhonda nentsa kudzadzadwa na malongero akuxola.Akolose 3:21.

14 Mu kuphatisira mafala a mphambvu kakamwe, Bhibhlya isakhondesa kuxola, ncitiro wakupasa manyadzo anango na kutikana peno kupwaza. Anthu onsene anaphatisira malongero anewa asaikhika okhene pangozwi, thangwi nyakuxola anakwanisa kubuluswa m’mpingo angakhonda kutawira ciphedzo cinapaswa iye kazinji kene. Angakhonda kucinja n’khaliro wace, iye anakwanisambo kuluza nkhombo za Umambo. (1 Akorinto 5:11-13; 6:9, 10) Natenepa, nee tinakhala mu ufuni wa Mulungu tingaphatisira mafala akukhonda thema, authambi, peno akusowa udidi. Mafala anewa asatsukwalisa.

MAFALA ADIDI TOERA ‘KUWANGISA NTIMA’

15. Ndi api mafala akuti ndi adidi toera ‘kuwangisa ntima?’

15 Kodi tinakwanisa tani kuphatisira muoni wakulonga ninga mudafunira Mpasi? Kumbukani kuti Mafala a Mulungu asatidembetera kuti tilonge basi ene mafala adidi ‘akuwangisa ntima.’ (Aefesi 4:29, CC) Yahova asakomerwa tingalonga mafala akuwangisa ntima, akupasa cipapo na akupasa anango mphambvu. Mbwenye toera kulonga mafala anewa tisafunika kuanyerezera mwacidikhodikho. Bhibhlya nee isapereka ndandanda ya malongero adidi, peno ndandanda wa ‘mafala adidi.’ (Tito 2:8) Toera tilonge mafala ‘akuwangisa ntima,’ tisafunika kukumbuka pinthu pitatu pyakukhonda nentsa mbwenye pyakufunika, pinapangiza mafala akuwangisa: Kulonga pinthu pyakuphindulisa, pyandimomwene na kulonga pinthu pyadidi. Na pinthu pyenepi m’manyerezero, tendeni tidinge pitsandzo pingasi pya mafala akuti asawangisa.—Onani bokosi “ Kodi Mafala Anga Ndi Akuwangisa?”.

16, 17. (a) Thangwi yanji tisafunika kusimba anango? (b) Ndi miyai ipi inagumanika toera kusimba anango m’mpingo na m’banja?

16 Kusimba kwakubulukira muntima. Yahova na Yezu asadziwa kufunika kwa kulonga mafala akusimba na akutawirika. (Mateo 3:17; 25:19-23; Jwau 1:47) Ninga Akristu, mbitidacitambo mwadidi kusimba anango mwakubulukira muntima. Thangwi yanji? Misangani 15:23, isalonga: ‘Mafala akulongwa pa ndzidzi wakuthema ndi adidi kakamwe.’ Natenepa bvundzikani: ‘Kodi ndisapibva tani ndingasimbwa mwakubulukira muntima? Kodi pyenepi nee pisandikomeresa na kundiwangisa?’ Inde, mafala akusimba kwakubulukira muntima asakucitisani kudziwa kuti munthu unango asakudzindikirani, asakutsalakanani, na kuti kuwangisira kudacita imwe kukhali kwakufunika kakamwe. Ciwangiso ceneci cisathimizira cinyindiro canu na cisakucitisani kuphata basa mwaphinga ntsogolo. Nakuti musakomerwa mungasimbwa, kodi imwe nee musafunikambo kucita pyonsene pinakwanisa imwe toera kusimba anango?Lerini Mateo 7:12.

17 Wangisirani toera kusaka pinthu pyadidi kwa anango, na buluka penepo asimbeni. M’mpingo, munakwanisa kubva pa nsonkhano nkhani yakucitwa mwadidi, kuona m’phale peno ntsikana wakuti ali kuthambaruka mwauzimu, peno kuona nyakugwesera wakuti asagumanika mwakukhonda phonya pa misonkhano maseze nkhabe kwanisa kucita pizinji thangwi ya thunga. Kusimba kwakubulukira muntima kunakhuya mitima ya anewa na kuawangisa toera kutumikira Yahova. M’banja, amuna na akazi asafuna kubva mafala akusimba na akupereka takhuta akubuluka kwa unango na ndzace. (Misangani 31:10, 28) Makamaka anapiana asafuna kakamwe kupibva kuti asatsalakanwa na asafuniwa. Kusimba na kukhala wakutawirika pisaphedza mwana, tenepa ninga kugaka kwa dzuwa na madzi asaphedza muti. Anyakubala, sakani miyai toera kusimba ananu thangwi ya makhaliro awo adidi na kuwangisira kwawo. Kusimba kweneku kunapasa ananu cipapo na cinyindiro na kuacitisa kuti awangisire kakamwe toera kucita pyadidi.

18, 19. Thangwi yanji tisafunika kucita pyonsene pinakwanisa ife toera kuwangisa na kubalangaza anyakukhulupira andzathu, na tinacita tani pyenepi?

18 Ciwangiso na cibalangazo. Yahova asatsalakana kakamwe anthu ‘akucepeseka’ na ale anathabuswa. (Izaiya 57:15) Mafalace asatidembetera kuti ‘tibalangazane’ unango na ndzace na ‘kubalangaza ale anafewa m’mitima yawo.’ (1 Atesalonika 5:11, 14) Ife tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti Mulungu asaona na asakomerwa na kuwangisira kwathu toera kupereka ciwangiso na cibalangazo kwa anyakukhulupira andzathu akuti ali akutsukwala kakamwe.

Yahova asakomerwa tingalonga mafala akuti asawangisa anango

19 Munalonganji toera kuwangisa Nkristu ndzanu wakusowa mphambvu peno wakunentseka? Lekani kunyerezera kuti musafunika kumalisa nyatwa. Kazinji kene, mafala basi asakhala akuphedza kakamwe. Pasani munthu wakutsukwala cinyindiro cakuti musamunyerezera. Phemberani na munthu wakusowa mphambvu; phembani Yahova kuti aphedze munthu unoyu kudziwa kuti asafuniwa kakamwe na anango pabodzi na Mulungu. (Tyago 5:14, 15) Mpaseni cinyindiro cakuti iye asafuniwa na asalemedzwa ninga ciwalo ca mpingo. (1 Akorinto 12:12-26) Lerini vesi yakuwangisa ya Bhibhlya toera kumpasa cinyindiro cakuti Yahova asantsalakana ninga munthu. (Masalmo 34:18; Mateo 10:29-31) Kusaka ndzidzi toera kulonga “fala yadidi” na munthu wakutsukwala na kulonga kwakubulukira muntima, mwakukhonda penula kunadzamphedza kupibva kuti asafuniwa na asalemedzwa.Lerini Misangani 12:25.

20, 21. Ndi pinthu pipi pinacitisa uphungu kukhala wadidi?

20 Uphungu wadidi. Ninga anthu akusowa ungwiro, tonsene tisafuna kutambira uphungu m’midzidzi inango. Bhibhlya isatiwangisa: ‘Bvesera uphungu mbutawira pinasandikwa iwe, unadzakhala munthu wandzeru.’ (Misangani 19:20) Kupasa uphungu anango si basa ya akulu a mpingo basi tayu. Anyakubala asafunika kupasa uphungu anawo. (Aefesi 6:4) Alongo akukola anakwanisa kupasa uphungu atsikana. (Tito 2:3-5) Kufuna anango kunatikulumiza toera kupasa uphungu munjira yakuti nyakutambira anautawira mwakukhonda nentsa. Ndi ninji cinatiphedza kupereka uphungu unoyu? Dingani pinthu pitatu pinacitisa uphungu kukhala wadidi: Manyerezero na pidacitisa phungu kuupereka, kudabulukira uphungu, na njira inaperekwa iwo.

21 Munthu anapereka uphungu ndiye anacitisa kuti uphungu ukhale wakuphata ntima. Bvundzikani: ‘Ninji cinandiphedza toera kutambira uphungu mwakukhonda nentsa?’ Munadziwa imwe kuti anakupasani uphungu asakutsalakanani, pontho nee asalonga mwakuipirwa na imwe, na nee ali na cifuno cakuipa, uphungu nee usanentsa kuutawira. Natenepa, munapasa imwe anango uphungu, kodi nee musafunikambo kutsalakana ntsonga zenezi? Pontho, uphungu wakuphindulisa ndi ule unaperekwa mwakubverana na Mafala a Mulungu. (2 Timoti 3:16) Khala talonga lemba ya Bhibhlya peno nkhabe, uphungu usafunika kubuluka m’Malemba. Natenepa, akulu a mpingo asafunika kucita mphole-mphole toera akhonde kupereka maonero awo ene kwa anango; pontho nkhabe phatisira mwakuipa Malemba, mbipioneka ninga Bhibhlya isaphedzera maonero a anthu. Pontho, uphungu usakhala wadidi kakamwe ungaperekwa munjira yakuthema. Uphungu wakuperekwa mwakubverana na kukoma ntima ndi wakukhonda nentsa kuutawira na usacitisa munthu anautambira kupitiriza kukhala wakulemedzeka.Akolose 4:6.

22. Kodi mwatonga kucitanji thangwi yakuphatisira muoni wakulonga?

22 Kulonga ndi muoni wakufunika kakamwe wakubuluka kwa Mulungu. Kufuna kwathu Yahova kusafunika kutikulumiza kuphatisira muoni unoyu munjira yadidi. Tendeni tikumbuke kuti mafala analonga ife kwa anango ali na mphambvu yakuwangisa ntima peno yakufudza. Natenepa, tendeni tiwangisire kuphatisira muoni unoyu ninga munafunira Mpasi toera ‘kuwangisa ntima.’ Natenepa, mafala athu anadzakhala ciwangiso na cithondozo kwa ale anatizungulira, na anadzatiphedza kukhala mu ufuni wa Mulungu.

^ ndima 4 Fala Yacihebere yakuthumburuzwa “akuipa” pa Misangani 15:4, isabvekambo ‘kupotosa na uthambi.’

^ ndima 7 Fala Yacigrego idathumburuzwa “nkhwapezi” isathumburuzwambo ‘pyakusowa basa.’—1 Akorinto 15:17.

^ ndima 10 Ninga munaphatisirwa iyo m’Malemba, fala yakuti “pyakuzuda” isaphataniza madawo mazinji. Maseze si pyakuzuda pyonsene pinathema kutongwa, munthu anakwanisa kubuluswa m’mpingo khala iye mwakukhonda tcinyuka asacita pyakuzuda pikulu.—2 Akorinto 12:21; Aefesi 4:19; onani “Perguntas dos Leitores” mu A Sentinela ya 15 de Julho de 2006.