1-3. (a) Sortu sani Yehovah gi wi, èn fa wi no musu gebroiki en? (b) Efu wi wani taki Gado tan lobi wi, dan fa wi musu gebroiki wi tongo?

EFU yu gi wan sma di yu lobi wan kado, dan fa yu ben o firi te a no e gebroiki a kado dati bun? Kon meki wi taki dati yu gi en wan wagi. Fa yu ben o firi efu yu yere bakaten taki a naki wan sma, fu di a ben rèi tumusi tranga? Yu ben o firi sari, a no so?

² A taki di wi man taki, na wan sani di e kon fu Yehovah, a sma di e gi „ibri bun presenti nanga ibri kado di bun dorodoro” (Yakobus 1:17). A sani disi e meki taki wi e difrenti fu meti, fu di wi man fruteri trawan san wi e denki èn fa wi e firi. Ma neleki fa wi kan gebroiki wan wagi na wan fasi di no fiti, na so wi kan gebroiki wi tongo tu fu taki sani di no fiti. A no de fu taki dati Yehovah e sari te wi e taki sani di kan hati trawan!

³ Efu wi wani taki Gado tan lobi wi, dan wi musu gebroiki a tongo di a gi wi, soleki fa en  wani. Yehovah e sori wi krin fa a wani taki wi gebroiki wi tongo. En Wortu e taki: „No meki nowan pori taki komoto na un mofo, ma taki sani di bun fu gi sma deki-ati te a de fanowdu. Na so fasi den sma di e arki, kan yere sani di bun gi den” (Efeisesma 4:29). Meki wi go luku fu san ede a de fanowdu fu luku bun san wi e taki. Wi o luku tu fa wi no musu gebroiki wi tongo, èn fa wi kan taki ’sani di e gi sma deki-ati’.

4, 5. Sortu krakti wortu abi, soleki fa son odo na ini Bijbel e sori?

⁴ Wan prenspari sani di meki taki wi musu luku bun san wi e taki, na taki wortu abi krakti. Odo 15:4 e taki: „Te wan sma e taki na wan switi fasi, dan dati na wan bon di e gi libi, ma te wan sma e taki sani fu bedrigi trawan, dan dati e broko sma saka.” Neleki fa watra bun gi wan bon, na so den sani di wi e taki na wan switi fasi kan gi trawan deki-ati. Ma te sma e taigi trawan hati sani, dan dati kan broko den saka. Iya, den sani di wi e taki kan broko sma saka, noso den kan gi sma deki-ati.​—Odo 18:21.

⁵ Wan tra odo e sori krin sortu krakti wortu abi. A e taki: „Sma de di e taki sani sondro fu denki, neleki na dyuku den e dyuku trawan nanga wan feti-owru” (Odo 12:18). Te wan sma e taki sani sondro fu denki, dan a kan meki trawan firi  sari, èn a sani dati kan pori mati. Oiti wan sma taigi yu wan sani di hati yu so te, taki a ben gersi leki a dyuku yu na ini yu ati? Ma a srefi odo e taki moro fara: „A tongo fu den koniwan na dresi.” Te wan sma di abi a koni fu Gado e denki bun fosi a taki, dan a kan dresi wan ati di e sari, èn a kan meki sani bun baka nanga trawan. Yu man memre wan okasi pe wan sma taki wan sani di gi yu deki-ati? (Leisi Odo 16:24.) Fu di wi sabi taki wortu abi krakti, meki wi no wani taki sani di e hati trawan, ma wi wani taki sani di e gi sma deki-ati.

6. Fu san ede a no makriki srefisrefi fu basi wi tongo?

⁶ Awansi o furu muiti wi e meki, toku wi no man basi wi tongo ala ten. Dati meki wi o go luku wan tra sani fu san ede wi musu luku bun san wi e taki: Sondu nanga swakifasi e meki wi  e gebroiki wi tongo na wan fasi di no fiti. Den sani di wi e taki, e komoto fu wi ati, èn „na soso ogri prakseri de na ini libisma ati” (Genesis 8:21; Lukas 6:45). Dati meki a no makriki srefisrefi fu basi wi tongo. (Leisi Yakobus 3:2-4.) Aladi wi no man basi wi tongo dorodoro, toku wi kan tan meki muiti fu gebroiki en na wan fasi di fiti. Neleki fa wan sma musu swen tranga efu a no wani taki a watra tyari en gowe, na so wi musu meki tranga muiti fu no taki sani di no fiti.

7, 8. Fa den sani di wi e taki kan abi krakti tapu na anbegi fu wi?

⁷ A di fu dri sani di meki taki wi musu luku bun san wi e taki, na taki wi musu gi frantwortu na Yehovah. A fasi fa wi e gebroiki wi tongo, kan pori a matifasi di wi abi nanga trawan, èn sosrefi nanga Yehovah. Yakobus 1:26 e taki: „Efu wan sma denki taki a e anbegi Gado, ma a no e basi en tongo, dan a e kori ensrefi. A sma disi e anbegi Gado fu soso.” Soleki fa wi si na ini a kapitel na fesi, dan den sani di wi e taki abi krakti tapu na anbegi fu wi. Efu wi no e basi wi tongo, noso efu wi e taki sani di e hati trawan, dan ala den sani di wi e du gi Gado, o de fu soso. A sani disi no e yepi wi fu denki fosi wi taki?​—Yakobus 3:8-10.

⁸ Soleki fa wi si, dan a de prenspari fu luku bun taki wi no e gebroiki wi tongo fu taki sani di no fiti. Wi o luku fosi fa tru Kresten no musu gebroiki den tongo, èn baka dati wi o luku fa wi kan taki sani di e gi trawan deki-ati.

9, 10. (a) Fa furu sma na ini a ten disi lobi taki? (b) Fu san ede wi no musu taki dotitaki? (Luku sosrefi den sani di skrifi na ondrosei fu bladzijde 156.)

⁹ Dotitaki. Na ini a ten disi, sma lobi kosi èn den lobi taki wan lo dotitaki. Furu sma e taki dotitaki te den wani meki wan tori kon moro span, noso te den wani sori taki den kefalek. Nofo tron, komediman lobi fu fruteri fisti sekstori soso fu meki sma lafu. Ma te sma e taki dotitaki, dan dati a no wan sani fu lafu. Sowan 2000 yari pasa, na apostel Paulus ben gi a gemeente na ini Kolose a rai fu no taki „dotitaki” moro (Kolosesma 3:8). Paulus ben taigi a gemeente fu Efeise taki tru Kresten „no musu taki srefi fu . . . morsu lafutori”.​—Efeisesma 5:3, 4.

¹⁰ Yehovah no lobi en srefisrefi te sma e taki dotitaki, èn den wan di lobi Gado, no lobi dotitaki tu. Iya, fu di wi lobi Yehovah meki wi no e taki dotitaki. Di Paulus ben e taki fu „den sani di a sondu skin e du”, dan a ben taki tu fu „fasi fu libi di no krin”. Wan fu den sani dati na dotitaki (Galasiasma 5:19-21). A sani disi na wan seryusu tori. Den kan puru wan sma fu a gemeente, efu a e tan taki dotitaki noso fisti tori, aladi a kisi rai difrenti leisi fu no du dati. *

11, 12. (a) A de wan ogri fu taki sani fu trawan? O ten a sani dati no bun? (b) Fu san ede anbegiman fu Yehovah no musu fruteri ogri-ati lei fu trawan?

 ¹¹ Te sma e taki ogri fu trawan noso te den e fruteri ogri-ati lei fu trawan. Sma lobi taki sani fu tra sma. Ma a sani dati na wan ogri ala ten? Te wi e taki bun sani fu trawan, dan dati a no wan ogri. Kande wi e fruteri trawan suma teki dopu, noso suma abi deki-ati fanowdu. Den fosi Kresten ben e broko den ede nanga makandra èn den ben e fruteri bun sani fu makandra (Efeisesma 6:21, 22; Kolosesma 4:8, 9). Ma te wan sma e fruteri lei fu trawan, noso te a e fruteri sma den inibere tori fu trawan, dan dati kan hati den firi fu sma. San moro ogri, na taki te fu kaba wan sma ben kan fruteri ogri-ati lei fu trawan, di kan pori den nen. Fu eksempre, den Fariseiman ben e fruteri ogri-ati lei fu Yesus, fu di den ben wani gi en porinen (Mateyus 9:32-34; 12:22-24). Nofo tron a sani disi e tyari trobi kon.​—Odo 26:20.

¹² Yehovah e si en leki wan seryusu sani te sma e gebroiki den tongo fu pori sma nen, noso fu tyari prati kon. A e tegu gi den wan „di lobi sutu faya fu meki trobi kon de na mindri brada” (Odo 6:16-19). A Griki wortu di vertaal nanga „sma di e taki ogri-ati lei”, na di·aʹbo·los, wan fu den nen fu Satan. En na a „Didibri”, noso a sma di e fruteri ogri-ati lei fu Gado (Openbaring 12:9, 10). A no de fu taki dati wi no wani taki sani di kan meki wi kon de leki Didibri. A no fiti taki brada  nanga sisa na ini a gemeente e fruteri ogri-ati lei fu makandra, fu di dati e tyari „trobi” nanga „pratifasi” kon (Galasiasma 5:19-21). Dati meki, fosi yu e fruteri tra sma wan sani di yu yere, aksi yusrefi: ’A sani disi tru? A bun fu fruteri trawan a sani disi? A de fanowdu fu fruteri trawan a tori disi?’​—Leisi 1 Tesalonikasma 4:11.

13, 14. (a) Fu san ede a no bun fu kosi trawan? (b) Fu san ede wan sma di e wisiwasi trawan e suku problema gi ensrefi?

¹³ Kosikosi. Soleki fa wi si kaba, dan den sani di wi e taki kan hati trawan. Fu di wi na sondu libisma, meki son leisi wi kan taki sani di wi no ben musu taki. Ma Bijbel e warskow wi tu gi wan gwenti di no fiti srefisrefi na ini wan Kresten osofamiri, noso na ini a gemeente. Paulus ben gi Kresten a rai disi: „Puru ala takru bita-ati nanga faya-ati nanga atibron nanga babari nanga kosikosi na un mindri” (Efeisesma 4:31). Kosikosi kan abi fu du nanga hati sani di wan sma e taigi trawan, noso a abi fu du nanga a krutu di wan sma e krutu wan trawan doronomo. A sani disi kan meki a sma firi leki a no warti notinoti. Spesrutu pikin-nengre kan firi so, noso den kan brokosaka te wi ben o kosi den.​—Kolosesma 3:21.

¹⁴ Bijbel e sori krin taki a no fiti srefisrefi fu wisiwasi trawan, kande fu di yu e gi en syen, yu e lagi en, noso yu e taigi en hati sani. Wan sma di lobi fu du a sani disi e suku problema gi ensrefi. Den brada kan puru wan sma fu a gemeente efu a no wani tapu nanga a sani disi aladi a kisi rai difrenti  leisi. A kan lasi a grani srefi fu libi na ini a nyun grontapu, efu a no tapu nanga a sani disi (1 Korentesma 5:11-13; 6:9, 10). Sobun, a de krin taki Gado no o tan lobi wi te wi abi a gwenti fu taki sani di no fiti, di no tru, èn di e hati trawan. Den sani dati e broko sma saka.

15. Fa wi kan taki sani „di bun fu gi trawan deki-ati”?

¹⁵ Fa wi kan gebroiki wi tongo na wan fasi di Gado feni bun? Hori na prakseri taki Gado Wortu e gi wi deki-ati fu „taki sani di bun fu gi sma deki-ati” (Efeisesma 4:29). Yehovah lobi en te wi e taki sani di e gi sma deki-ati. Wi musu denki bun fu man du dati. Bijbel no e taigi wi finifini san wi musu taki, èn a no e gi wi wan lijst nanga sani di ’fiti fu taki’ (Titus 2:8). Fu man taki sani „di bun fu gi trawan deki-ati”, dan wi musu hori dri prenspari sani na prakseri. Wi musu taki sani di fiti, sani di tru, èn sani di e gi sma deki-ati. Fu dati ede, meki wi go luku fa wi kan taki sani di e gi sma deki-ati.​—Luku a faki „ Den sani di mi e taki e gi trawan deki-ati?”

16, 17. (a) Fu san ede wi musu prèise trawan? (b) Sortu okasi de fu prèise trawan na ini a gemeente èn na ini na osofamiri?

¹⁶ Prèise trawan nanga yu heri ati. Yehovah nanga Yesus sabi taki a de prenspari fu prèise trawan (Mateyus 3:17; 25:19-23; Yohanes 1:47). A bun tu te wi leki Kresten e prèise trawan. Fu san  ede? Odo 15:23 e taki: „Sani di taki na a yoisti ten, bun srefisrefi.” Aksi yusrefi den sani disi: ’Fa mi e firi te wan sma e prèise mi? A no e meki mi firi bun, a no e gi mi deki-ati?’ Iya, te wan sma e prèise yu, dan a e sori yu taki a e poti prakseri na yu, taki a lobi yu, èn taki a e warderi den sani di yu e du. A sani dati e gi yu deki-ati fu du moro muiti wan tra leisi. Efu yu lobi en te sma e prèise yu, dan yu no denki taki a bun fu prèise trawan tu?​—Leisi Mateyus 7:12.

¹⁷ Du muiti fu si den bun sani di trawan e du, èn prèise den fu den sani dati. Te yu de na ini a gemeente, dan kande yu e yere wan moi lezing. Kande yu e si fa wan yonguwan e meki muiti fu go na fesi na ini na anbegi, noso kande yu e si taki wan owru sma e kon na den konmakandra doronomo, aladi dati no makriki gi en. Te wi e prèise den sortu sma disi, dan dati kan gi den deki-ati fu tan anbegi Yehovah. Na ini na osofamiri a de fanowdu taki wan masra nanga wan wefi e prèise makandra, èn taki den e sori warderi gi den sani di den e du gi makandra (Odo 31:10, 28). Spesrutu pikin-nengre e firi bun te sma e poti prakseri na den, èn te sma e sori lobi gi den. Te wi e prèise wan pikin, dan dati e meki a firi bun neleki fa son nanga watra bun gi wan bon. Papa nanga mama, suku okasi fu prèise den pikin fu unu gi den moi fasi fu den, èn gi a muiti di den e meki fu du bun. A sani disi kan gi den pikin fu unu deki-ati, den  o abi moro frutrow na ini densrefi, èn den o meki moro muiti fu du san bun.

18, 19. Fu san ede wi musu du muiti fu trowstu wi Kresten brada nanga sisa, èn fa wi kan du dati?

¹⁸ Gi trawan deki-ati èn trowstu den. Yehovah e broko en ede trutru nanga „den sma di abi sakafasi” èn nanga ’den wan di e kisi kwinsi’ (Yesaya 57:15). Gado Wortu e taigi wi fu „tan gi makandra deki-ati” èn fu „taki na wan fasi di e trowstu den sma di lasi-ati” (1 Tesalonikasma 5:11, 14). Wi kan de seiker taki Gado e si èn e warderi a muiti di wi e meki fu trowstu wi Kresten brada nanga sisa di e firi brokosaka èn fu gi den deki-ati.

¹⁹ Ma san yu kan taki fu trowstu wan Kresten brada noso sisa di e firi brokosaka? No denki taki na yu musu lusu a problema fu a sma. Nofo tron, a moro bun fu taki pikinso nanga a sma. Sori a sma taki yu e broko yu ede nanga en. Aksi en efu yu kan begi nanga en. Te yu e begi, dan yu kan aksi Yehovah fu yepi a sma fu kon si taki Gado  nanga tra sma lobi en trutru (Yakobus 5:14, 15). Gi en a dyaranti taki den brada nanga sisa na ini a gemeente abi en fanowdu, èn taki den lobi en (1 Korentesma 12:12-26). Leisi wan moi Bijbeltekst di e gi en a dyaranti taki Yehovah e broko en ede trutru nanga en (Psalm 34:18; Mateyus 10:29-31). Te wi e teki nofo ten fu „taki switi” nanga en èn te wi e sori en taki wi e broko wi ede nanga en, dan seiker dati o yepi en fu firi taki wi lobi en, èn taki wi e warderi den sani di a e du.​—Leisi Odo 12:25.

20, 21. Sortu sani kan yepi wi fu gi sma bun rai?

²⁰ Gi bun rai. Fu di wi na sondusma, meki a de fanowdu son leisi taki wi e kisi rai. Bijbel e gi wi a deki-ati disi: „Arki rai èn teki piri-ai, so taki yu kan tron wan koni sma bakaten” (Odo 19:20). A no owruman wawan e gi sma rai. Papa nanga mama e gi den pikin fu den rai tu (Efeisesma 6:4). A kan de fanowdu tu taki lepi sisa e gi rai na moro yongu sisa (Titus 2:3-5). Fu di wi lobi trawan, meki wi e gi den rai di den kan teki sondro fu firi brokosaka. San kan yepi wi fu gi sma den sortu rai dati? Luku dri sani di kan yepi wi fu gi bun rai: (1) Hori a sma na prakseri. (2) A rai musu komoto fu Bijbel. (3) Luku a fasi fa yu e gi a rai.

²¹ Wan sma di wani gi bun rai musu aksi ensrefi: ’O ten a makriki gi mi fu teki rai?’ Te yu sabi taki a sma di e gi yu rai, e broko en ede nanga  yu, taki a no e puru atibron na yu tapu, èn taki a abi a bun fu yu na prakseri, dan a makriki gi yu fu teki a rai fu en. Sobun, yu musu hori den sani disi na prakseri te yu e gi trawan rai, a no so? Wan tra sani di kan yepi wi fu gi bun rai, na te wi e gebroiki Gado Wortu (2 Timoteyus 3:16). Awansi wi e leisi wan tekst komoto fu Bijbel, noso awansi wi no e du dati, a rai di wi e gi sma musu kruderi nanga Bijbel. Sobun, owruman musu luku bun taki den no e dwengi trawan fu si sani soleki fa den e si sani. Den no e drai Gado Wortu tu soso fu meki a gersi leki a denki fu den e kruderi nanga Bijbel. Boiti dati, a moro makriki gi sma fu teki rai te wi e du dati na a yoisti fasi. Te wi e gi sma rai na wan switi fasi, dan a o de moro makriki gi den fu teki a rai dati, èn den no o firi leki den no warti noti.​—Kolosesma 4:6.

22. Fa yu o gebroiki a tongo di Gado gi yu?

²² Soleki fa wi si, dan a taki di wi man taki na wan sani di e kon fu Gado. Fu di wi lobi Yehovah, meki wi no e gebroiki wi tongo na wan fasi di no fiti, ma wi e gebroiki en fu gi trawan deki-ati. Meki wi hori na prakseri taki den sani di wi e taki abi krakti. Den kan gi sma deki-ati, noso den kan broko sma saka. Dati meki wi musu du muiti fu gebroiki wi tongo soleki fa Gado wani. Iya, wi musu gebroiki en „fu gi sma deki-ati”. Te wi e du dati, dan den sani di wi e taki o meki sma firi bun, èn Gado o tan lobi wi.