Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 12

Amwaambe “Jwi Lili Kabotu Kukuyaka Bamwi”

Amwaambe “Jwi Lili Kabotu Kukuyaka Bamwi”

“Kutazwi jwi libolede neliba lyomwe mukanwa lyanu, pele buyo ijwi lili kabotu kukuyaka bamwi.”—BAEFESO 4:29.

1-3. (a) Ino ncipego nzi cimwi ncaakatupa Jehova, alimwi ino mbuti mbocikonzya kubelesyegwa cabuyamba? (b) Kutegwa tuzumanane kuba muluyando lwa Leza, ino mbuti mbotweelede kucibelesya cipego cakwaambaula?

INO inga mwalimvwa buti ikuti muntu ngomuyanda ngomwakapa cipego katacibelesyi kabotu acaali? Atwaambe kuti mwakamupa mootokala, kumane mwamvwa kuti taweenzyi kabotu, wiile kulimba bantu. Sena eeci tacikonzyi kumutyompya?

2 Ikucikonzya kwaambaula zintu zimvwika ncipego cizwa kuli Jehova, Sikutupa “cipego cibotu cili coonse alimwi acipego cilondokede cili coonse.” (Jakobo 1:17) Icipego eeci, icipa kuti swebo tobantu katwiindene abanyama cipa kuti katucikonzya kwaambila bamwi nzyotuyeeya ambotulimvwa. Pele, mbubonya mbuli mootokala, cipego cakwaambaula cilakonzya kutabelesyegwa kabotu. Eelo kaka cilamutyompya Jehova nabona bantu batacibelesyi kabotu cipego cakwaambaula kwiinda mukwaamba zintu zitagwasyi izibacisizya moyo beenzinyina!

3 Kutegwa tuzumanane kuba muluyando lwa Leza, tweelede kubelesya cipego cakwaambaula kweelana amakanze ngaakajisi Leza naakatupa cipego eeci. Cakusalazya, Jehova ulatwaambila ŋambawido iimukkomanisya. Jwi lyakwe lyaamba kuti: “Kutazwi jwi libolede neliba lyomwe mukanwa lyanu, pele buyo ijwi lili kabotu kukuyaka bamwi kweelana abukkale aciindi eeco, kutegwa libe jwi likonzya kubagwasya aabo baswiilila.” (Baefeso 4:29) Atubandike kujatikizya ncotuyandika kulijata caboola kuzintu nzyotwaamba, zintu nzyotuteelede kwaamba ambotukonzya kwaamba majwi mabotu “kukuyaka bamwi.”

NCOTWEELEDE KULIJATA CABOOLA KUZINTU NZYOTWAAMBA

4, 5. Ino mbuti tusimpi tumwi twamu Bbaibbele mbotutondezya kuti majwi alijisi nguzu?

4 Kaambo kamwi kapati ncotweelede kulijata caboola kuzintu nzyotwaamba nkakuti majwi alijisi nguzu. Lugwalo lwa Tusimpi 15:4 lwaamba kuti: “Mulaka uukkalikene ncisamu cabuumi, pele majwi aabumpelenge alatyompya.” * Mbubonya meenda mbwaapa kuti cisamu icali kuyanda kuyuma cisyuuke, majwi mabotu aazwa amulaka uutontozya alakonzya kubakulwaizya aabo baaswiilila. Mukwiimpana, majwi aabumpelenge aazwa amulaka waamba zintu zibi alakonzya kubatyompya bamwi. Masimpe, majwi ngotwaamba alijisi nguzu zyakujaya naa kuponya.—Tusimpi 18:21.

5 Ikupandulula cakusalazya kujatikizya majwi mbwaajisi nguzu, kasimpi akamwi kaamba kuti: “Majwi aambwa cakutayeeya alayasa mbuli panga.” (Tusimpi 12:18) Kwaamba majwi cakutayeeya naa caambaambe kulakonzya kubacisa kapati bamwi akujaya zilongwe. Sena kuli nomwakamvwa moyo kucisa akaambo kamuntu umwi wakaamba majwi aayasa mbuli panga? Kulubazu lumwi lubotu, kasimpi nkoonya aaka kaamba kuti: “Mulaka wabasongo ulaponya.” Majwi mabotu aambwa amuntu uujisi busongo bwa Leza alakonzya kuponya moyo uucisa akupa kuti bantu batalike kumvwana alimwi. Sena muliyeeyede ciindi nomwakamvwa majwi mabotu aakamuyaka naa kumuponya? (Amubale Tusimpi 16:24.) Ikuzyiba kuti majwi ngotwaamba alijisi nguzu kutukulwaizya kwaamba zintu ziyaka ikutali zityompya.

Majwi mabotu alakatalusya

6. Ino nkaambo nzi ncocili ciyumu kapati kulijata mukwaambaula?

6 Nokuba kuti twasoleka canguzu, tatukonzyi kuweendelezya cakumaninina mulaka wesu. Aboobo kaambo kabili ncotuyandika kulijata caboola kuzintu nzyotwaamba nkakuti: Akaambo kacibi akutalondoka tujisi cilengwa cakutaubelesya kabotu mulaka. Majwi azwa mumoyo, alimwi “moyo wamuntu mubi.” (Matalikilo 8:21; Luka 6:45) Aboobo, kweendelezya mulaka nciyumu kapati. (Amubale Jakobo 3:2-4.) Nokuba kuti tatukonzyi kulijata cakulondoka caboola kuzintu nzyotwaamba, tulakonzya kuzumanana kujana nzila izikonzya kutugwasya kuti katwaamba zintu zibotu. Mbubonya muntu uusaya kutozya kutala aamulonga mumeenda aakunka canguzu mbwayelede kuliyumya, andiswe tweelede kuzumanana kulwana kampenda kakutaubelesya kabotu mulaka.

7, 8. Ino mbuti Jehova mbwatubeteka kweelana amajwi ngotwaamba?

7 Kaambo katatu ncotweelede kulijata caboola kuzintu nzyotwaamba nkakuti, Jehova uyakutubeteka kweelana amajwi ngotwaamba. Nzyotwaamba tazijatikizyi buyo cilongwe cesu abantuma, pele ambwatubona Jehova. Lugwalo lwa Jakobo 1:26 lwaamba kuti: “Ikuti muntu uuli woonse kayeeya kuti mukombi wa Leza, pele taujati mulaka wakwe, weena moyo wakwe mwini, alimwi bukombi bwakwe mbwabuyo.” Mbubonya mbotwabona kale mucibalo cainda, nzyotwaamba zilabujatikizya bukombi bwesu. Ikuti naa katutaujati mulaka wesu, nkokuti, ikuti kawaamba majwi mabi, aabujayi, milimo yesu yoonse ya Bunakristo ilakonzya kuba yabuyo kuli Leza. Sena aaya taali makani mapati?—Jakobo 3:8-10.

8 Masimpe, twaambo tulisalede ncotweelede kulijata caboola kumakani aakubelesya cipego cakwaambaula. Katutanalanga-langa ŋambawido mbotu iikonzya kuyaka bamwi, atulange-lange ŋambawido iitayandiki nokuceya ku Banakristo bakasimpe.

ŊAMBAWIDO IITAYAKI

9, 10. (a) Ino niŋambawido iili buti iidumide mazuba aano munyika? (b) Ino nkaambo nzi ncotweelede kwaakaka majwi aacisapi? (Amubone abupanduluzi buyungizyidwe.)

9 Kwaambaula majwi aacisapi. Kutukila akwaambaula majwi aacisapi ncecaambyo cidumide kapati mazuba aano munyika. Ikuti kabanyemede naa kabayanda kuti umwi cimucise, bunji bwabo balabwenta akwaamba majwi aatondwa. Basimasesya kanji-kanji babelesya majwi mabi, aamba zyakoonana kutegwa basesye bantu. Nokuba boobo, tatweelede kukkomana ciindi bantu nobaambaula majwi aacisapi. Myaka iitandila ku 2,000 yainda, mwaapostolo Paulo wakasololelwa amuuya ikupa lulayo kumbungano yaku Kolose lwakuti bakeelede kuleka kwaamba “majwi aacisapi.” (Bakolose 3:8) Paulo wakaambila mbungano yaku Efeso kuti “kwaamba masesya aajatikizya zintu zitondwa” kuli akati kazintu ‘ziteelede nokuba kwaambwa akati’ ka Banakristo bakasimpe.—Baefeso 5:3, 4.

10 Kwaamba majwi aacisapi kulamusesemya Jehova. Abaabo bamuyanda kulabasesemya. Masimpe, ikuyanda Jehova kutukulwaizya kukaka majwi aacisapi. Paulo naakabandauka “milimo yanyama,” wakaamba “busofwaazi,” bwalo ibukonzya kubikkilizya akwaamba zintu zisofweede. (Bagalatiya 5:19-21) Aaya makani mapati. Muntu ulakonzya kugusyigwa mumbungano ya Bunakristo ikuti nokuba kuti wapegwa lulayo cakwiinduluka-induluka kateempwi naa kazumanana kwaamba makani aajatikizya naa aakulwaizya bantu kuti kabatalilemeki naa kucita micito mibi alimwi iisofweede. *

11, 12. (a) Ino kuvwiya ninzi, alimwi ndilili nocitali kabotu kwaamba makani aajatikizya bamwi? (b) Ino nkaambo nzi bakombi ba Jehova ncobateelede kubejekezya bamwi?

11 Kuvwiya, kubejekezya bamwi. Kuvwiya caamba kwaamba makani aajatikizya bantu bamwi alimwi azicitika mubuumi bwabo. Sena lyoonse ncibi kwaamba makani aajatikizya bantu bamwi? Tacili cibi ikuti naa twaamba makani aakulwaizya naa mabotu aajatikizya muntu umwi, mbuli muntu wakabbapatizyigwa caino-ino naa umwi weelede kukulwaizyigwa. Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakali kubikkilana maano, aboobo bakali kubandika makani mabotu aajatikizya basyominyina. (Baefeso 6:21, 22; Bakolose 4:8, 9) Pele, kuvwiya naa kubandika makani aakubeja naa aamaseseke kujatikizya bantu bamwi nkubi. Iciinda kubija ncakuti, ikucita boobo inga kwasololela kukubejekezya bamwi, kwalo ikuleta mapenzi lyoonse. Kubejekezya caamba “kwaamba makani aakubeja . . . aayo aabisya akujaya zina lyamuntu umwi.” Mucikozyanyo, ba Farisi bakali kumubejekezya Jesu kutegwa bamujaile zina. (Matayo 9:32-34; 12:22-24) Bunji bwaziindi kubejekezya bamwi kupa kuti bantu batalike kuzwangana.—Tusimpi 26:20.

12 Jehova tabayandi bantu babelesya cipego cakwaambaula ikujaila bamwi zina naa kutalisya mazwanga. Ulibasulide aabo ‘babusya mazwanga akati kababunyina.’ (Tusimpi 6:16-19) Ibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti “sikubejekezya” ndyakuti di·aʹbo·los, alimwi eeli ndezina limwi lya Saatani. Ngu “Diabolosi,” imubi, sikubejekezya Leza. (Ciyubunuzyo 12:9, 10) Masimpe, tatuyandi kwaamba zintu zikonzya kupa kuti tube mbuli Diabolosi. Mumbungano ya Banakristo kunyina muntu weelede kubejekezya bamwi akupa kuti kube milimo yanyama mbuli “kukazyanya” alimwi ‘akwaandaana.’ (Bagalatiya 5:19-21) Aboobo, katutanaambila bamwi makani ngotwamvwa kujatikizya muntu umwi, tweelede kulibuzya kuti: ‘Sena makani aaya ngamasimpe? Sena cili kabotu kubaambila bamwi makani aaya? Sena cilayandika alimwi sena ncamaano kucita boobo?’—Amubale 1 Batesalonika 4:11.

13, 14. (a) Ino majwi aakusampaula inga abapa kulimvwa buti aabo baaswiilila? (b) Ino kutukila ninzi, alimwi nkaambo nzi simatusi ncakonzya kulibikka muntenda?

13 Majwi aakusampaula. Mbubonya mbokwaambwa kale, majwi ngotubelesya alijisi nguzu zyakutyompya bamwi. Masimpe, akaambo kakuti tatulondokede, toonse zimwi ziindi tulaakwaamba zintu zitali kabotu zyalo zitupa kuusa. Nokuba boobo, Bbaibbele lilatucenjezya kujatikizya ŋambawido iiteelede naaceya mumukwasyi wa Banakristo naa mumbungano. Paulo wakalailila Banakristo kuti: “Amuzisowe zintu zyoonse eezyi, kulutila, bukali, kunyema, kubwenta alimwi amajwi aakusampaula.” (Baefeso 4:31) Kujatikizya mabala aakuti “majwi aakusampaula,” ma Bbaibbele amwi aamba kuti “majwi mabi,” “majwi aamucapo,” akuti “majwi aakutukila.” Majwi aakusampaula—kubikkilizya akunonga alimwi akuzumanana kubwentela bamwi kuti tabaciti kabotu—alakonzya kuusya bamwi nsoni akubapa kulimvwa kuti tabajisi mulimo. Kwaambisya bana baniini ibajisi myoyo mitete balafwambaana kapati kutyompwa ikuti kabaambilwa majwi aakusampaula.—Bakolose 3:21.

14 Bbaibbele lilakukasya kapati kutukila—iciyanza cakusampaula, kubbookezya naa kucapa bamwi. Muntu uujisi ciyanza cakutukila bamwi ulibikka muntenda akaambo kakuti simatusi ulakonzya kugusyigwa mumbungano ikuti kataswiilili lulayo ndwapegwa cakwiinduluka-induluka kuti acince ciyanza cakwe. Kunze lyaboobo, ikuti tanaacinca nzila zyakwe ulakonzya kulinyonyweeda coolwe cakujana zileleko zya Bwami munyika mpya. (1 Bakorinto 5:11-13; 6:9, 10) Cilisalede kuti tatukonzyi kuzumanana kuba muluyando lwa Leza ikuti katujisi ciyanza cakwaamba majwi aatali kabotu, aakubeja naa mabi. Ŋambawido iili boobo tiiyaki pe!

MAJWI MABOTU “KUKUYAKA BAMWI”

15. Ino majwi nzi mabotu “kukuyaka bamwi”?

15 Ino mbuti mbotukonzya kubelesya cipego cakwaambaula kweelana ambwayanda Sikutupa cipego eeci? Kamuyeeya kuti Jwi lya Leza litwaambila kuti tweelede kwaamba “buyo ijwi lili kabotu kukuyaka bamwi.” (Baefeso 4:29) Jehova ulakkomana notwaamba majwi aayaka, aakulwaizya alimwi aayumya-yumya bamwi. Tuyandika kukkala ansi kuyeeya kutegwa twaambe majwi aali boobo. Bbaibbele talijisi milawo iigaminide yeelede kutobelwa; alimwi talitupi mulongo ‘wamajwi mabotu’ ngotukonzya kwaamba. (Tito 2:8) Kutegwa twaambe majwi mabotu “kukuyaka bamwi,” tweelede kubikkila maano kuzintu zyotatwe ziyandika kapati zijatikizyidwe mukwaamba majwi aayaka: Kwaamba zintu zyeelede, zyamasimpe alimwi zibotu. Katuziyeeyede zintu eezyi, atulange-lange zikozyanyo zisyoonto buyo zitondezya majwi aayaka.—Amubone kabbokesi kakuti “ Sena Ndaambaula Zintu Ziyaka?

16, 17. (a) Ino nkaambo nzi ncotweelede kubalumbaizya bamwi? (b) Ino ndilili notukonzya kubalumbaizya bamwi mumbungano? mumukwasyi?

16 Kulumbaizya camoyo woonse. Boonse bobilo Jehova a Jesu balizyi mbociyandika kulumbaizya akukkomanina bamwi. (Matayo 3:17; 25:19-23; Johane 1:47) Mbotuli Banakristo, andiswe tweelede kubalumbaizya bamwi camoyo woonse. Nkaambo nzi? Lugwalo lwa Tusimpi 15:23 lwaamba kuti: “Ijwi lyaambwa aciindi ceelede, eelo kaka ndibotu kapati!” Amulibuzye kuti: ‘Ino ndilimvwa buti ciindi bamwi nobandilumbaizya camoyo woonse? Sena tandikkomani akulimvwa kabotu?’ Masimpe, kulumbaizyigwa camoyo woonse kutondezya kuti kuli uubona zibotu nzyomucita, uumubikkila maano alimwi akuti cintu ncomwakacita ncibotu ncobeni. Kulumbaizyigwa kuli boobo kulamuyumya akumukulwaizya kuti muzumanane kubeleka canguzu akuyanda kucita kabotu kumbele. Mbwaanga nywebo mulaakulimvwa kabotu ciindi nomulumbaizyigwa, sena andinywe tamweelede kusoleka canguzu kubalumbaizya bamwi?—Amubale Matayo 7:12.

17 Amubikkile maano kububotu mbobacita bamwi akubalumbaizya. Mumbungano, mulakonzya kuswiilila makani mabotu aakananwa ciindi camiswaangano, kubona mukubusi uuyanda kuzuzikizya mbaakani zyakumuuya naa kubona uucembeede uujanika kumiswaangano lyoonse nokuba kuti ujisi mapenzi aaboola akaambo kakucembaala. Ikuti naa mwabalumbaizya bantu aaba camoyo woonse, balakonzya kukkomana akuyumya makanze aabo aakubelekela Jehova. Mumukwasyi amwalo, mulumi amukaintu beelede kulumbaizyanya camoyo woonse akwaambilana majwi aakulumba. (Tusimpi 31:10, 28) Ikwaambisya bana balakkomana kapati ciindi nobalimvwa kuti balayandwa alimwi akubikkilwa maano. Bana balakonzya kukomena kabotu ikuti kabalumbaizyigwa akukkomaninwa mbubonya mumuni wazuba alimwi ameenda mbozipa kuti cisyango cikomene kabotu. Nobazyali, amubikkile maano kubube akuzintu zibotu nzyobacita bana banu akubalumbaizya. Ikuti kamubalumbaizya bana banu, balakonzya kuyuma akukulwaizyigwa kuti bazumanane kusoleka canguzu kucita zintu zibotu.

18, 19. Ino nkaambo nzi ncotweelede kukulwaizya akuumbulizya bakombima, alimwi mbuti mbotukonzya kucita oobo?

18 Kukulwaizya alimwi akuumbulizya. Jehova ulababikkila maano kapati bantu “balicesya” alimwi abaabo “batyompedwe.” (Isaya 57:15) Jwi lyakwe litukulwaizya kuti “amuzumanane kukulwaizyanya” akuti “amubaumbulizye aabo ibatyompedwe mumoyo.” (1 Batesalonika 5:11, 14) Tulakonzya kuba alusyomo lwakuti Leza ulabona alimwi ulalumba notukulwaizya akuumbulizya bakombima bauside.

Jehova ulakkomana kapati ciindi notwaamba majwi aayaka bamwi

19 Pele, ino ncinzi ncomukonzya kwaamba kutegwa mumuyumye-yumye Munakristonyoko uutyompedwe naa uuside? Tamweelede kulimvwa kuti ndinywe mweelede kumana penzi lyakwe. Bunji bwaziindi, majwi masyoonto aayaka ngaagwasya kapati. Amumwaambile ooyo uutyompedwe kuti mulamubikkila maano alimwi mulamuyeeya lyoonse. Amumulombe kuti mupaile anguwe; mulakonzya kupaila kuli Jehova kumulomba kuti amugwasye muntu ooyo kuzyiba mbobamuyanda beenzinyina alimwi a Leza lwakwe. (Jakobo 5:14, 15) Amumwaambile kuti ulaamulimo alimwi ulayandika kapati mumbungano. (1 Bakorinto 12:12-26) Amubale kapango kamu Bbaibbele kakulwaizya ikatondezya kuti ncobeni Jehova ulamubikkila maano muntu ooyo kumugama. (Intembauzyo 34:18; Matayo 10:29-31) Ikuba aciindi cakwaamba “jwi libotu” kumuntu uutyompedwe akubandika anguwe camoyo woonse kulakonzya kupa kuti alimvwe kuti muntu awalo akuti ulayandwa.—Amubale Tusimpi 12:25.

20, 21. Ino ntwaambo nzi tuyandika mukupa lulayo lugwasya?

20 Lulayo lugwasya. Mbwaanga tatulondokede, toonse tuyandika kupegwa lulayo zimwi ziindi. Bbaibbele litukulwaizya kuti: “Koswiilila lulayo akuzumina kulaigwa, kutegwa ukabe musongo kumbele aamazuba.” (Tusimpi 19:20) Tabali baalu balikke ibeelede kulaya bamwi. Bazyali balabalaya bana babo. (Baefeso 6:4) Bacizyi basimide balakonzya kulaya bamakaintu bacili bana. (Tito 2:3-5) Ikuyanda beenzuma kweelede kutukulwaizya kubapa lulayo ndobakonzya kutambula kakunyina kutyompwa. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kupa lulayo luli boobo? Amulange-lange twaambo totatwe tukonzya kutugwasya kupa lulayo lugwasya: makanze ambwababona bantu sikupa lulayo, aayeeme lulayo alimwi anzila mbolupegwa.

21 Lulayo lugwasya luyeeme aali sikupa lulayo. Amulibuzye kuti, ‘Ino ndilili nendikkomana kupegwa lulayo?’ Lulayo talukatazyi kulutambula ikuti kamuzyi kuti sikumupa lulayo ulamubikkila maano, tacimidwe akuti tajisi makanze mabi mumoyo wakwe. Aboobo, ciindi nomupa bamwi lulayo, sena oobo tabusyi mbubo mbomweelede kucita andinywe? Kunze lyaboobo, lulayo lugwasya luyeeme aa Jwi lya Leza. (2 Timoteyo 3:16) Kufwumbwa naa tubala buya naa kuzubulula twaambo kuzwa mu Bbaibbele, kweelede kuba kaambo kamu Magwalo ncotupeda lulayo luli loonse. Aboobo, baalu balabikkila maano kutegwa batasinikizyi bamwi kutobela mizeezo yabo beni; alimwi tabapilinganyi naa kubelesya Magwalo munzila iitaluzi, ikwaabelesya munzila yakuti Bbaibbele lilibonye mbuli kuti lisumpula mizeezo yabo. Kunze lyaboobo, kutegwa lulayo lugwasye kapati, lweelede kupegwa munzila mbotu. Lulayo lupegwa caluzyalo amajwi aalweezyedwe kabotu amunyo talukatazyi kulutambula alimwi lupa kuti ooyo uulaigwa alimvwe kuti ulalemekwa.—Bakolose 4:6.

22. Ino mujisi makanze nzi caboola kumakani aakubelesya cipego cakwaambaula?

22 Masimpe, kwaambaula ncipego ciyandika kapati cizwa kuli Leza. Ikuyanda Jehova kweelede kutukulwaizya kucibelesya kabotu cipego eeci. Lyoonse tweelede kuyeeya kuti majwi ngotwaamba alaanguzu, nkokuti alakonzya kuyaka naa kutyompya bamwi. Aboobo, atucibelesye kabotu cipego eeci kweelana amakanze ngaakajisi Sikutupa ncico, nkokuti aakuti tucibelesye “kuyaka bamwi.” Kwiinda mukucita boobo, nzyotwaamba zinakubakulwaizya akubayumya bamwi akutugwasya kuti tuzumanane kuba muluyando lwa Leza.

^ munc. 4 Ibbala lya Chihebrayo lisanduludwe kuti “bumpelenge” kulugwalo lwa Tusimpi 15:4 alimwi lilakonzya kusandululwa kuti “kupilingana; kutalulama.”

^ munc. 10 Mu Bbaibbele, ibbala lyakuti “busofwaazi” ndibbala likonzya kubikkilizya zibi ziindene-indene. Nokuba kuti tabuli busofwaazi boonse bukonzya kupa kuti muntu abetekwe, muntu ulakonzya kugusyigwa mumbungano ikuti kateempwi kubusofwaazi bwiindilide.2 Bakorinto 12:21; Baefeso 4:19; Amubone “Mibuzyo Yabasikubala” mu Ngazi Yamulindizi ya Chingisi ya July 15, 2006.