1-3. 1) ¿Tuku kinkamaskiwinitan Jehová, chu la max nitlan limaklakaskinaw? 2) Komo tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios, ¿la nalimaklakaskinaw kintachuwinkan?

KALIWILIW pi maskiwiyaw akgtum putlaw chatum tiku lu paxkiyaw, pero nitlan limaklakaskin, lixkajni la matlawani chu kalitlawani amakgapitsin tuku nitlan. ¿La xmakgkatsiw? Lu xlilipuwaw.

² Jehová tiku malakatsukinit «xlipaks wa ntlan tatakin [o tamaskiwin], chu ntu aktanks» (Santiago 1:17). Akgtum liʼakxilhtit, kinkamaxkinitan tuku ni kamaxkinit animales chu uma tlawa pi tlan nawanaw tuku lakapastakaw chu makgkatsiyaw: tlan chuwinanaw. Pero uma tamaskiwin xtachuna putlaw nema lichuwinaw, komo ni kuenta natlawayaw max nitlan nalimaklakaskinaw. Lhuwa nitlan limaklakaskinkgo xtachuwinkan chu kalitlawanikgo tuku nitlan amakgapitsin. ¿Akgatekgswa tuku xlakata nitlan limakgkatsi Jehová?

³ Komo tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios, namaklakaskinaw kintachuwinkan chuna la lakaskin. Uma wamputun, natlawayaw tuku xla matsokgwilinalh kBiblia: «Ni kataxtulh kminkilhnikan xalixkajni tachuwin, wata kajwatiya tuku tlan xlakata nalimatliwakglhnankan chuna la natalakaskin, xlakata nalitamakgtayakgo  tiku kakgaxmatnikgoyan» (Efesios 4:29, TNM). Wa xlakata, la uku naʼakxilhaw tukuya tachuwin ni nalimaklakaskinaw chu la tlan nalimaklakaskinaw kintachuwinkan xlakata nakalimakgtayayaw kintalatamankan. Pero, pulana kaʼakxilhwi tuku xlakata lu xlakaskinka kuenta natlawayaw akxni nachuwinanaw.

4, 5. ¿Tuku wankgo lhuwa proverbios xalak Biblia xlakata tuku tlawa tachuwin?

⁴ Xapulana tuku xlakata kuenta natlawayaw akxni nachuwinanaw, wa xlakata kintachuwinkan lhuwa tuku tlawa. Chu uma talichuwinan kProverbios 15:4: «Akxni kaks wi simakgat xtachuna la kgantum kiwi xla latamat, pero akxni talhkgotinit tachuwin nitlan mamakgkatsininan». * Akxni tiku paxkinan liwana chuwinan, xtachuwin lu skgawiwi xtachuna monkganat chu lu tlan litamakgkatsi la akxni limaktlawakana pomada. Pero akxni chatum wani achatum tuku ni xlilat kaj xlakata nitlan namamakgkatsini, ama nitlan. Chuna la akxilhwi, simakgat tlan tlawa tuku nitlan o namapaksanan (Proverbios 18:21).

⁵ Tuku tlawa akxni chuwinanaw, na talichuwinan kProverbios 12:18. Anta wan pi «akxni ni liwana lakapastakkan tuku wankan xtachuna la lilhtukunankan kgantum espada». Akxni wi tiku chuwinan chu ni pulana lakapastaka, lu makgalipuwanan chu na tlawa pi nialh nalatalalinkgo tiku tlan xlatalalin. Xlikana, tachuwin tlakg katsan nixawa nalakgxtokgo minaku  kgantum espada. Pero, chuna la wampara proverbio, na atanu tuku tlawa: «Xtachuwinkan tiku lakgskgalalan mapaksanan». Tiku liskuja nalimasiya xliskgalala Dios, liwana lakapastaka tuku wan. Akxni chuwinan limasiya pi paxkinan, kamakgapaxuwapara amakgapitsin chu tlan katalalimpara tiku nialh xkatalalin. Xlikana, putum akxilhnitawa kkilatamatkan la makgtayanan akxni wanaw lakwan tachuwin (kalikgalhtawakga Proverbios 16:24). Tuku taxtu kkinkilhnikan kgalhi lhuwa litliwakga; wa xlakata tlan kalimaklakaskiw chu ni kaj nakalitlawaniyaw tuku nitlan kinatalankan, wata kintachuwinkan tlan nakalimamakgkatsiniyaw.

6. ¿Tuku xlakata tuwa makgkatsiyaw namakaksayaw kisimakgatkan?

⁶ Pero maski lu kuenta natlawayaw akxni nachuwinanaw, namin kilhtamaku nitlan tuku nawanaw. Uma kinkamasiyaniyan xlipulaktiy tuku xlakata kuenta natlawayaw akxni nachuwinanaw: lata aktsinajku akinin asta stakaw lismaninitaw nitlan limaklakaskinaw kisimakgatkan. Xlikana, tuwa makgkatsiyaw namachokgoyaw kisimakgatkan xlakata kkinakujkan taxtuyacha chu chuna la wan Biblia, «tuku lakpuwan  xnaku chatum chixku nitlan» (Génesis 8:21; Lucas 6:45; kalikgalhtawakga Santiago 3:2-4). Pero maski lakgalhinanin akinin chu uma tlawa pi nila liwana namakaksayaw kisimakgatkan, tlan tlakg liwana nalimaklakaskinaw. Xlakata tlan chuna natlawayaw, natalakaskin putum kilhtamaku lhuwa naliskujaw, tlan xliwiliw la akxni lakgakgalhu ama chuchut chu akinin lakakxtu amaw.

7, 8. ¿Tuku xlakata tlan wanaw pi wi tuku lakgayaw kxlakatin Jehová akxni wi tuku wanaw?

⁷ Xlipulaktutu tuku xlakata kuenta kilitlawatkan la chuwinanaw wa xlakata wi tuku lakgayaw kxlakatin Jehová. Tuku wanaw ni kaj tlawa pi tlan nakatalalinaw amakgapitsin o ni, na tlawa tlan natalalinaw Dios o ni. Chuna la wan Santiago 1:26: «Lapi winti wixin mpuwan mpi maxkiy nkakni Dios, na ni makaksay ksimakgat, wampi wata kaj akgskgawi xnaku, wa yuma nkakni ntu mastay, kaj nitu xlakgasi». * La talichuwinalh kcapítulo akgkawitu, chuna la limaklakaskinaw kintachuwinkan tlawa pi tlan nakakninaniyaw Jehová o nialhla. Komo ni kuenta xtlawaw la chuwinanaw chu xkawaniw tuku xkalimakgalipuwaw amakgapitsin, kintachuwinkan xwa la tuku kgalhi veneno, takaknin nema xmaxkiw Jehová nitu xlakgasi xwa. Xlikana, uma tuku akxilhwi liwana kinkamalakapastakayan la limaklakaskimaw kisimakgatkan (Santiago 3:8-10).

⁸ Akxilhwi pulaktutu tuku xlakata xlakaskinka kuenta kilitlawatkan tuku wanaw. Kaʼakxilhwi tukuya tachuwin nipara tsinu nalimaklakaskinaw, chu tukuya tachuwin nawanaw xlakata nakalimakgtayayaw amakgapitsin.

9, 10. 1) ¿Tukuya tachuwin lhuwa limaklakaskinkan la uku? 2) ¿Tuku xlakata ni nawanaw lixkajni tachuwin? (Na kaʼakxilhti nota.)

⁹ Lixkajni tachuwin. La uku, lu lhuwa anankgo tiku nitlan tuku limawaka achatum, lixkajni tachuwin chu lixkajni takgalhkgaman. Lhuwa chuna chuwinankgo xlakata tlakg nakakgalhakgaxmatkan o ni katsikgo atanu tachuwin. Chu tuku titaxtu ktelevisión, tiku makgalitsinankgo limaklakaskinkgo lixkajni tachuwin chu lixkajni takgalhkgaman xlakata namakgalitsinankgo. Pero umakgolh tachuwin nema wankgo, nitlan. Titaxtunita akgtiy mil kata, Pablo kamalakgachanilh akgtum tatsokgni kstalaninanin Cristo xalak Colosas nema malakpuwanilh Dios chu kawanilh pi ni nawankgo «nkaj akglakgwaj tachuwin» o lixkajni tachuwin (Colosenses 3:8). Chu natalan xalak Éfeso kawanilh: «Ni lixkajni nakgalhkgamananatit» chu «nipara tsinu kalichuwinantit» (Efesios 5:3, 4).

¹⁰ Dios tiku paxkiyaw ni kgaxmatputun lixkajni tachuwin. Wa xlakata, na xkajniyaw chu nikxni chuna chuwinanaw. Liwana katsiyaw pi uma kilhchanima «tuku xalixkajni» chu na «xtatlaw tiyatliwa» nema Pablo wa pi ni xlitatlawat (Gálatas 5:19-21). Xlikana lu kuenta kilitlawatkan xlakata uma. ¿Tuku naʼakgspula tiku putum kilhtamaku lichuwinan tuku xalimaxana o lixkajni chu ni lakamaxanan o pulaktiy taʼakgatekgsa tuku wan? Pulana, makglhuwa nawanikan pi nialh chuna kachuwinalh. Pero komo ni makgxtakga uma tayat chu ni makgantaxti tastakyaw tuku maxkikan, namaxtukan kcongregación. *

11, 12. 1) ¿Tuku ni xlilat nawanaw xlakata xlatamatkan amakgapitsin? 2) ¿Tuku xlakata ni xlilat nalimawakayaw achatum tuku nitlan?

 ¹¹ Takgsanin chu tuku nitlan limawakakan achatum. Akxni lichuwinanaw achatum max tiku aku tamunulh o tiku max xlajwananit chu talakaskin namakgtayakan, nitu wamputun, pero talakaskin tlan nalichuwinanaw. Kstalaninanin Cristo tiku latamakgolh xapulana siglo xkatsiputunkgo la xwilakgolh xnatalan chu tlan xkalichuwinankgo (Efesios 6:21, 22; Colosenses 4:8, 9). Tuku nitlan wa nawanaw tuku ni lu xaxlikana o nalichuwinanaw la wilakgolh kxchikkan amakgapitsin nema ni kinkuentajkan. Uma max nakinkamatlawiyan tuku tlakg nitlan: nalimawakayaw achatum tuku nitlan, uma wamputun akxni «wi tuku nalimawakaya achatum nema ni xlikana xlakata nalitlawaniputuna tuku nitlan o nalimamaxaniya» (Diccionario del español usual en México). Akgtum liʼakxilhtit wa takgsanin nema limawakakgolh fariseos Jesús xlakata nitlan nalichuwinankan (Mateo 9:32-34; 12:22-24). Akxni wi tiku limawaka achatum tuku nitlan, tlawa pi lixkajni nalawanikgo (Proverbios 26:20).

¹² ¿La kaʼakxilha Jehová tiku nitlan lichuwinankgo amakgapitsin chu tlawakgo kaʼanalh taʼakglhuwit? Nitlan kaʼakxilha. Xla ni akxilhputun tiku tlawa pi «ni nalatalalinkgo natalan» (Proverbios 6:16-19). Tachuwin xagriego nema maklakaskinka xlakata “tiku nitlan tuku limawakanan” wa diábolos, watiya tachuwin nema limapakuwikan Satanás tiku na litalakgapasa «Akgskgawini», uma wamputun tiku nitlan tuku limawaka Dios (Apocalipsis 12:9, 10). Akinin ni litaxtuputunaw la «akgskgawini» (o tiku limawakanan tuku nitlan). Kcongregación ni xlilat naʼanan tiku nitlan tuku limawaka achatum, nipara xtatlaw makni nema  tlawa «ni akxtum nalakpuwankan» chu naʼanan «tapapitsit» (Gálatas 5:19-21). Wa xlakata akxni lichuwinamputunaw achatum, pulana natlawayaw uma takgalhskinin: «¿Liwana kkatsi pi xlikana? ¿Klimasiya pi kpaxkinan komo xakwa tuku kkatsi xlakata achatum? ¿Xlakaskinka o tlan nakatsikgo amakgapitsin?» (kalikgalhtawakga 1 Tesalonicenses 4:11).

13, 14. 1) ¿Tuku nitlan katlawani latamanin akxni wi tuku nitlan kalimawakakan? 2) ¿Tuku lu nitlan nakaʼakgspula tiku limawakakgo tuku nitlan achatum?

¹³ Tachuwin nema nitlan limakgkatsikan. Chuna la akxilhwi, tachuwin tlan tlawa lhuwa tuku nitlan. Chu xlakata kgalhiyaw talakgalhin, uma tlawa pi namin kilhtamaku nawanaw chu alistalh nitlan nalimakgkatsiyaw. Pero Biblia kinkawaniyan pi wilakgolh tachuwin nema nila nalimaklakaskinaw congregación chu kfamilia. Pablo kawanilh kstalaninanin Cristo: «Kalakgmakgantit putum tuku natlawa lu namalakgaxokgeputunatit achatum, tasitsi, lipekua tasitsi, takgaw, chu xalixkajni tachuwin» (Efesios 4:31, TNM). Amakgapitsi Biblia matitaxtikgo tachuwin «ntaxkajwachuwin» la «lixkajni lawanikan» o «nitlan namamakgkatsiniya achatum». Akxni limaklakaskinaw tachuwin nema kamaktuju amakgapitsin, nitlan chuwinanaw chu akxni wi tiku nitlan lichuwinanaw, mamaxaniyaw chu kamakgalipuwanaw amakgapitsin. Chu laktsu lakkamanan xlakata lhuwa tuku ni katsikgo chu lakgskgatanku tlakg nitlan tuku katlawani umakgolh tachuwin (Colosenses 3:21).

¹⁴ Biblia wan pi Dios nipara tsinu kaʼakxilhputun tiku kawanikgo lixkajni tachuwin amakgapitsin chu na masiya pi katuwa wilakgolh. ¿Tuku naʼakgspula tiku lismaninit  wan lixkajni tachuwin nema mamaxaninan o kamaktuju amakgapitsin? Pulana namaxkikan talakaskin nalakgpali xtachuwin. Pero komo ni lakgpali, namaxtukan kcongregación. Chu tuku tlakg nitlan, max namakgatsankga latamat nema ni kgalhi xlisputni kxTamapakgsin Dios (1 Corintios 5:11-13; 6:9, 10). Katsiyaw pi xlakata tlan natamakgxtakgaw kxtapaxkit Jehová talakaskin ni nawanaw lixkajni tachuwin, takgsanin, tuku nitlan nalimakgkatsikgo amakgapitsin, uma masiya pi nitlan nawanaw tachuwin nema ni matliwakglhnan.

15. ¿Tukuya tachuwin makgtaya kintalatamankan?

¹⁵ ¿La lakaskin Jehová nalimaklakaskinaw kintachuwinkan? Kalakapastakwi pi Biblia kinkaskiniyan nalimaklakaskinaw xlakata kajwatiya nawanaw “tuku tlan xlakata nalimatliwakglhnanaw” (Efesios 4:29, TNM). Jehová lipaxuwa akxni wanaw lakwan tachuwin nema matliwakglhnan. Pero Biblia ni wan putum tachuwin nema «aktanks xatlan» (Tito 2:8). Xlakata nakatsiyaw komo kintachuwinkan makgtayanan, pulana kaʼakxilhwi komo tlan, xlikana chu limasiya pi paxkinanaw. Kalilakapastakwi uma pulaktutu akxni naʼakxilhaw makgapitsi liʼakxilhtit (kaʼakxilhti recuadro « ¿Makgtayanan chuna la kchuwinan?»).

16, 17. 1) ¿Tuku xlakata nakawaniyaw lakwan tachuwin amakgapitsin max xlakata wi tuku tlan tlawamakgolh? 2) ¿Tukuya tlan tachuwin nakawaniyaw xalak congregación o xalak kinchikkan?

¹⁶ Nakawaniyaw pi tlan tuku tlawamakgolh. Jehová chu Jesús katsikgo pi lu xlakaskinka nakawaniyaw amakgapitsin akxni wi tuku tlan tlawamakgolh chu pi lu xlakaskinka akxilhaw tuku tlawamakgolh (Mateo 3: 17; 25:19-23; Juan 1:47). Putum kstalaninanin Cristo chuna kilitlawatkan. Xlikana, «akgtum tachuwin nema wankan akxni lakgchan, ¡lu tlan!» (Proverbios 15:23). Akxni wi tiku kinkawaniyan pi tlan tuku tlawamaw chu xlikana makgkatsi, kinkamatliwakglhan. Chu lipaxuwayaw xlakata limasiya pi kuentajtlawa la makgkatsiyaw chu akxilhma tuku tlawamaw. Tuku kinkawaniyan limasiya pi lu tlan pi lhuwa skujwi, natlawa pi tlakg nakinkalipawankanan chu nakinkamakgtayayan chali chali tlakg naskujaw chu xatapaxuwan. Xlakata lakgatiyaw akxni wi tiku kinkawaniyan pi tlawamaw tuku tlan ¿ni xlilat na nakawaniyaw amakgapitsin tuku tlan tlawamakgolh? (Kalikgalhtawakga Mateo 7:12.)

¹⁷ Komo nalismaniyaw naʼakxilhaw tuku tlan tlawakgo amakgapitsin, ni tuwa katimakgkatsiw nakawaniyaw lakwan tachuwin nema nakalimakgtayayaw. Akgtum liʼakxilhtit, ¿tuku tlan xʼakxilhwi kcongregación? Max chatum tala tiku lu tlan masta taʼakgchuwin, chatum kgawasa tiku liskujma namakgantaxti la lakapastaknit naskujni Dios o tala tiku kgolotsina chu maski nialh lu tlan makgkatsi putum kilhtamaku an ktamakxtumit. Maski ni lhuwa tuku nawaniyaw uma nalakgchan kxnaku chu namatliwakglha. ¿Chu tuku tlan nawanaw xlakata kchiki? Talakaskin pi xachixku chu xapuskat nalawanikgo tuku matliwakglhnan chu limasiya pi lapaxtikatsinikgo (Proverbios 31:10, 28). Lakkamanan na maklakaskinkgo nakalimasiyanikan pi xlakaskinka kaʼakxilhkan chu kapaxkikan. Lu xlakaskinka akxilhkgo nakawanikan pi wi tuku tlan tlawamakgolh chuna la laktsu kiwi maklakaskinkgo chuchut chu chichini xlakata tlan nastakkgo. Wa xlakata natlatni kuenta xlitlawatkan  nakawanikgo xkamanan lakwan tachuwin, max xlakata tlan tayat nema kgalhikgo o tuku tlawamakgolh. Chuna tlakg nakapaxkikan, tlan nakalipawankan chu nakamakgtaya tlakg naliskujkgo natlawakgo tuku xlitlawatkan.

18, 19. ¿Tuku xlakata kilimaxtutkan kilhtamaku xlakata nakawaniyaw lakwan tachuwin nema nakamakgtaya chu nakamatliwakglha kinatalankan chu la tlan chuna natlawayaw?

¹⁸ Tachuwin nema makgapaxuwanan chu matliwakglhnan. Jehová kamakgtaya «tiku lu lakgaputsamakgolh» chu «tiku kamakgalipuwamaka» (Isaías 57:15). Biblia masta uma tastakyaw: «Chuntiya kalamakgtayatit minchatunukan» chu «tlan kakamamakgkatsinitit tiku lu lakgaputsamakgolh» (1 Tesalonicenses 5:11, 14, TNM). Liwana kilikatsitkan pi xla akxilha chu tlan limakgkatsi akxni kamakgtayayaw chu kamakgapaxuwayaw tiku lipuwankgo.

¹⁹ ¿Tuku tlan natlawayaw xpalakata chatum kstalanina Cristo tiku xlajwananit? Pulana kawaniw tachuwin nema tlan nalimakgkatsi. Maski max tuku nawaniyaw nila nalilakkaxtlawayaw xtaʼakglhuwit, ni kalilakgaputsaw. Tuku tlakg xlakaskinka wa nalimasiyaniyaw pi makgtayaputunaw chu akxtum katawilaw.  Na tlan nakatatlawayaw oración xlakata naskiniyaw Jehová kamakgtayalh naʼakxilha pi Dios paxki chu na paxkiyaw (Santiago 5:14, 15). Nawaniyaw pi maklakaskinkan kcongregación chu paxkikan (1 Corintios 12:12-26). Tuku na tlan natlawayaw wa nalikgalhtawakganiyaw texto xalak Biblia nema namalakapastaka la xlilhuwa paxki Jehová (Salmo 34:18; Mateo 10:29-31). Komo limaxtuyaw kilhtamaku nakawaniyaw «akgtum tlan tachuwin» nema nataxtuyacha kkinakujkan, namakgkatsi pi lu paxkikan chu lu xlakaskinka akxilhkan (kalikgalhtawakga Proverbios 12:25).

20, 21. ¿Tuku pulaktutu makgtayanan xlakata tiku maxkimaw tastakyaw namakglhtinan?

²⁰ Lakwan tastakyaw. Xlakata kgalhiyaw talakgalhin, max namin kilhtamaku natalakaskin nakinkastakyawakanan. Wa xlakata Biblia wan: «Kakgaxpatti tastakyaw chu kamakgamakglhtinanti tliwakga tachuwin, xlakata skgalala nawana kkilhtamaku nema aku mima» (Proverbios 19:20). Kcongregación lakgkgolotsin kinkastakyawakgoyan. Pero ni kajwatiya xlakan tlan chuna tlawakgo. Natlatni na tlan nakastakyawakgo xkamanan (Efesios 6:4). Chu natalan lakpuskatin tiku tliwakga wi xtakanajlakan tlan nakastakyawakgo laktsuman (Tito 2:3-5). Pero xlakata paxkiyaw kintalatamankan, akxni namastayaw tastakyaw ni namakgkatsi tiku maxkimaw pi kaj talatlawamaw. Chu uku kaʼakxilhwi pulaktutu tuku nakinkamakgtayayan pi akxni wi tiku namaxkiyaw tastakyaw tlan namakglhtinan: tlan talakapastakni nakgalhiyaw chu tlan tuku chuna kinkamatlawiman, liwana katsiyaw tuku xlakata mastamaw chu liwana namastayaw tastakyaw.

²¹ Xapulana, akxni namastayaw tastakyaw tlan  talakapastakni nakgalhiyaw chu uma nakinkamatlawiyan tuku xlilat. ¿Tuku kinkamakgtayayan xatapaxuwan namakglhtinanaw akgtum tastakyaw? Akxni katsiyaw pi tiku kinkamaxkiman tastakyaw xlikana kinkamakgtayaputunan chu ni kaj kinkalitlakgwanitan o kgalhiputun tuku kgalhiyaw. Wa xlakata, chuna kalikatsiw akxni kastakyawayaw amakgapitsin. Chu xlipulaktiy, nakilhtiyayaw tastakyaw kxTachuwin Dios (2 Timoteo 3:16). Talakaskin pi putum tuku nawanaw natakilhti kBiblia, max nalikgalhtawakganiyaw o kaj nawaniyaw pi anta chuna wan. Lakgkgolotsin xalak congregación kuenta xlitlawatkan ni nawankgo tuku kaj xakstukan lakapastakkgo. Nachuna ni tanu la limaklakaskinkgo textos xalak Biblia xlakata nalimasiyakgo pi xlikana tuku lakapastakkgo. Chu xlipulaktutu, akxni namastayaw tastakyaw liwana nalakapastakaw tuku nawanaw. Limasiyayaw pi paxkinanaw akxni ni namamaxaniyaw tiku stakyawamaw, chu uma natlawa pi xatapaxuwan namakglhtinan (Colosenses 4:6).

22. ¿La tlan nalimaklakaskinaw tachuwin?

²² Xlikana, akxni Jehová kinkatlawan chuna la tlan nachuwinanaw, kinkamaskiwin tuku lu xlakaskinka. Chu xlakata lhuwa paxkiyaw kinTlatkan, tlan limaklakaskimputunaw kintachuwinkan. Putum kilhtamaku kalakapastakwi pi tuku wanaw tlan matliwakglhnan o tlan makgalipuwanan. Wa xlakata, putum kilhtamaku kamaklakaskiw chuna la lakaskin Jehová: “Xlakata nakalimatliwakglhaw [kintalatamankan]”. Akxni chuna natlawayaw, tlan nalimakgkatsikgo natalan tiku lakatsu kinkatawilakgon chu tlan natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios.