1-3. (a) Gini gamahe Yekova nafuhe furani, na wai rengbe ani ka mangasunge na ni ngba gbegberẽ gene? (b) Tipa ka nye rogo ga Mbori nyemuse, wai si aida ani mangisunge na gu gamahe re?

KA SI du nga mo fu gamahe fu gu boro mo akpinyemuni, mo du wai ka si du nga ni amanganga sunge na ni ngba wene gene te? Ani yanga mo fu tarambiri fu boro ni gamahe, ono mo ki gi gupai nga ni naora na ni ngba gbegberẽ gene na kini fõko aboro na ni. Rago gberẽnga tiro te?

² Gu rengba du boro na ni ka gumba gupai aboro agiarogo yo agia wenengai, si nga gamahe be Yekova, nga bafu “ziazia ũgamahe dunduko.” (Yakoba 1:17) Gi gamahe nga ga fugo re nakpara aboro ti anya, si naundo rani ani gumba agu apai ani aberãha gbiati agu apai du kpotorani yo. Ono tie, wakina tarambiri, boro ima rengba ka mangasunge na gi gamahe re ngba gbegberẽ gene. Rago nagberã wai ti Yekova ka bi wai aboro amangasunge na fugo ngba gbegberẽ gene kaa imisa akurayo!

³ Tipa ka nye rogo ga Mbori nyemuse yo, si naida ani mangisunge na gu gamahe nga ga fugo re ngba gu gene Bakusihe afuhe tipa ani naamangasunge na ni ngbaha. Yekova ima fura kpadio tipa ngbatunga agu afugo ngba tiko. Fugoko naya: “Ka gbegberẽpai kúru nga ngbaroni yo wa sa ya, kina ngbatunga gu pai ngba angba sa nyakasa ho zingoho nidu ni, si fu undahe fu agu yo nagia ha.” (AEfeso 4:29) Ani  sakingo pai tipa ndu gupai si aida ani du ti ni na rubangirise nibipa fugo, agu afugo si aida ani nehe, gbiati wai rengbe ani kaa gumba agu afugo “ngba angba sa nyakasa.”

4, 5. Waigu agu asanza du rogo Ziazia Kekeapai nasakipai tipa gu ome du fugo nani?

⁴ Nyanyakipa ndupai sa nga fugo boro na ome ti ni. Asanza 15:4 naya: “Gu mirãse nagumba wenepai du wa ngua unga, ono keretu ngba yo nakuadi toro.” * Kina wai ime narengbe ka zambuasi gu ngua naima uga fuo tuda yo ho, wene fugo ima rengba ka zambuasi toro boro. Ono tie, gbegberẽ afugo ima rengba ka imisa boro ni kerehe. Nirengo, agu afugo nakura ngbarani yo na ome ti ni ka imisa boro watadu ka husa boro.​—Asanza 18:21.

⁵ Gu kura sanza nafura tipa gu ome du ti fugo boro ni ya: “Gu boro kina ho nagba sa fugo wa kina baso sa rũ he.” (Asanza 12:18) Ngbatunga agu afugo boro agumbaha zanga berã mbata kuriihe ima rengba ka imisa kurani na ki gbarasi pa bakure. Ya mo boro aimisinga ro na fugo? Ono tie, gu  veresi re nagumba wenepai agumba a ki ya: “Mirã iratatamana nafu husa.” Wene afugo be gu boro du na tatamana tiní ima rengba ka husa kpoto kura boro yo na ki mbakadi pa bakure. Ya mo mo natingidanga gu regbo fugo boro ahusi kpotoro yo? (Mo gedi Asanza 16:24.) Gaani afugo ima rengba ka du na gbegberẽ sangbanaha kurii aboro, si naida gupai nga ani mangisunge na gaani afugo si fu wasa fu yo angianga ka imisa yo ya.

6. Tipagine si aida ani mangi ome amanga ti ni tipa ka banda mirãrani?

⁶ Ka ani vura manga asadatise amanga wai vurũ, ka ani bandanga mirãrani rogo apai yo dunduko te. Sidu tie, kura ue ndupai du re si aida ti ni ani banda gaani afugo: Ingaapai gbiati zangarengba nasarani ka ani naamanganga sunge na mirãrani wenengai ya. Gaani afugo nakusa agu apai du ngbadurani yo, na “gu ga aboro berã du kpotoyo yo, si ni gbigbita ha.” (Bambata Pai 8:21; Ruka 6:45) Pa banda ani mirãrani nga nyanyaki asadatise. (Mo gedi Yakoba 3:​2-4.) Wa vura duhe nga ka ani bandanga mirãrani ni rengberengbehe te, ani ima rengba ka manga asadatise na wai ani amangasunge nani. Wakina gu si aida gu boro naguzo kurii ngbiiyo sovura kuti gu ome nga ga ime tipa ka da yo, kinawo a si aida ani mangi ome ka sovura kuti agu apai nasa rani ani mangisunge na mirãrani ngba iraira gene.

7, 8. Gini kura ndupai si aida ani du ti ni na rubangirise nibipa wai ani amangasunge na mirãrani?

⁷ Gu biata ndupai si aida ani du ti ni na rubangirise nibipa fugorani nga Yekova nasarangbanga rani asara ringbisihe kuti afugo rani. Gu gene ani amangasunge na mirãrani ngbaha, anga si na maapai sa kina kurii gu pagume du dagbarani na aboro te, ono si gu duadu a na maapai kurii gaani pagume na Yekova. Yakoba 1:26 naya: “Ka boro yá dagba roni tigani wẽ, boro idapambori nga ni, ono ni aruga nga mirãni te ni ki ingisi ngbaduni, ga gi boro idapambori re, si ki du gbua.” A wa ani abihe rogo gu kapita nasusi,  fugorani nandu wasa na gaani irisombori. Ka si du nga ani nafura afura tua, mirãrani kini kusi gbegberẽ afugo, gaani irisombori arengbanga kadu bangiri Mbori na sunge ti ni te. Gipai re nga nyanyakipai si aida ani berẽ aberã kuriihe.​—Yakoba 3:8-​10.

⁸ Badungu nyanyaki nduapai duho si aida ani du ti ni na rubangirise wa ani amangasunge na gu gamahe nga ga fugo. Mbata fu ani sakipai tipa agu afugo du tipa nyakasaro, ani furanga tipa agu afugo si aidanga Kristano kusihe ngbani yo ya.

9, 10. (a) Gini ngbatunga fugo naima maapai areme dagba aboro? (b) Tipagine si aida ani ne gbegberẽ afugo ti ni? (Mo bi gu kekeapai du bandu waraga yo a.)

⁹ Gbegberẽ afugo. Gbegberẽ afugo, sengahe, gbiati gu kura afugo ima maapai rogo zegino areme. Badungu aboro namerã sa kina gbegberẽ afugo rogo agu afugo i ainongo ho wenengai ya. Agu aboro du gayo sunge nga gumba agu abuga naba mongo ti aboro ninaagumba agu apai dedede du tipa kodaba tipa ka sa aboro i momu. Ono gbegberẽ afugo wa gure ni ngbatunga agu afugo si aida ani naamoma mbikoho te. Agarã wa 2,000 kusayo, gu mokedi nangia Pauro afu rugute fu gu dungurati naadu Korosai yo nga i mbu “gbegberẽ fugo.” (AKorosaio 3:8) Pauro agumba gupai fu gu dungurati naadu Efeso yo nga ‘gbegberẽ abuga’ dagba agu ahe yo si aidanga i ‘yámbu rimoho dagba’ ndikidi aKristano ya.​—AEfeso 5:3, 4.

¹⁰ Gbegberẽ fugo naba gberãrago aba ti Yekova. Si naba gberãrago aba a ti agu aboro nakpinyemuko. Nirengo, gu nyemuse du ani na ni tipa Yekova nasa rani ani ne gbegberẽ afugo. Ho Pauro atangara ‘agu apai borose amangaha’ ni, ko agumbapa “wasiro,” nga gu naima rengba ka koda gbegberẽ afugo. (AGaratio 5:19-​21) Gipai re nga nyanyakipai. I ima rengba ka kusa boro rogo dungurati ka ni aandu kumbatayo  kindi kaa gumba gbegberẽ afugo i ki za ni vurũ, nga agu afugo nafura tipa wasiwasi mangapai. *

11, 12. (a) Gumbarimo nakoda gine, na wai rengbehe ka du ni gbegberẽhe? (b) Tipagine si aida airisi Yekova mangi ome ti ni ka ne gumba ziree ti rimo aboro?

¹¹ Gumbarimo, na peziree ti rimo boro. Gumbarimo nakoda fura tipa aboro na agu apai du tipa yo. Ya mo afugo tipa aboro dunduko du ni gbegberẽhe? Si arengbanga kadu ni gbegberẽhe te ka si du nga ani nafura tipa gu weneapai i amangaha, wa gu nga ka fura tipa gu boro zi bapatiza barambeda watadu gu boro si aida i ngarasi ni. Agu aKristano naadu rogo bambata kama agarã anaaberãpa akurayo aberã na kini fura tipa gu wene apai nanaamanga dagbatiyo. (AEfeso 6:21, 22; AKorosaio 4:8, 9) Ono tie, fura tipa boro rengbe ka du ni gbegberẽhe ka si du nga gu fugo re arunga te watadu si tipa kina agu apai nabi kina boro. Gu kuraha gbere agbera berewe gbe nga peziree ti rimo boro. Gi ngbatunga fugo tipa boro re “nakoda gumba agu apai nga ziree tipa boro. . . nga gu du tipa ka gbirisa rimo boro.” Ni kpiapai, aFarusi aagumba ziree kuti Yesu tipa ka aboro kidongo kutiko ya. (Matayo 9:32-​34; 12:22-​24) Dedede, gumba ziree nakusa paya dagba aboro.​—Asanza 26:20.

¹² Ngbadu Yekova naima aima kuti agu aboro namangasunge na gu gamahe nga ga fugo kaa imisa aboro na kini ye na kparakaro. Ko nasoga gu boro “naenga pa tikangu dagba awirinani.” (Asanza 6:16-​19) Gu pa-Giriki i asaha nga “Bape ziree,” si nga di·aˈbo·los, nga gu i amangasunge amanga a na ni tipa Satana. Ko nga “Bakitingbanga,” gasi ngba pe ziree ti rimo Mbori. (Yugoti 12:9, 10) Si naida ani mangi nyanyaki  asadatise ka ne gu fugo rengbe ka sa rani ani du wa bakitingbanga. Rogo gu dungurati nga ga aKristano, ba ho tipa ngbatunga agu afugo ziree naye na ‘kparakapai’ dagba awirina te. (AGaratio 5:19-​21) Sidu, mbata fu mo gumba gupai fu kura boro mo nagihe ngba boro, mo sana tiro nga: ‘Ya mo rengo du nga gipai re? Ya mo si ayugo weneringise ka mi gumba gipai re ku mbatayo? Ya mo ndikidi ndupai ho tipa mi gumba gipai re fu kura aboro?’​—Mo gedi 1 ATesaroniko 4:​11.

13, 14. (a) Gini gbegberẽ maapai rengbe gbegberẽ afugo kadu na ni tu agu aboro yo nagiaha? (b) Afugo sengahe nakoda gine, na tipagine gu boro moi tiní gene sengahe yo amaa tiní ti ni rogo kerepai?

¹³ Afugo sengahe. A wa gumbayo ho kusayo, fugo boro ima rengba ka imisa kurani. Kina rengo du nga ti kura aregbo mbiko zangarengba, ani nagumba agu apai agumba ani abira tirani ti ni kusa. Ono tie, Ziazia Kekeapai ima zahe tipa gu ngbatunga afugo si aidanga si kuru ngba Kristano yo kandara tooni kporo watadu rogo dungurati ya. Pauro arugu aKristano ki ya: “Iimi fugo dunduko, na zinga, na erã, na paa, gbegberẽ fugo, oni bá ha ku sa yo ti roni na sogote dunduko.” (AEfeso 4:31) Gbegberẽ afugo kodihe kuti yamba rimo kurii aboro, bisirapa kura aboro ima rengba ka sa boro ni bi ti ni nga sunge tiní te na ka aboro airisanga ni ya. Gbegberẽ afugo gbiati sengahe na bakere maapai kurii rukutu agude bambiko gupai nga i ata nyakanga kidu na hipai wa kuru aboro te.​—AKorosaio 3:21.

¹⁴ Ziazia Kekeapai ima zahe ni kere nyanyakihe ti ngbatunga agu afugo sengahe nawasi pa kura boro watadu gu naumbasi pa boro. Gu boro namaa tiní kaa kusa ngbatunga afugo wa gure namaa tiní ngba kerepai, bambiko i ima rengba ka kusa ngbatunga boro wa gure rogo dungurati ka ni ambungaha ya. Si ima rengba ka sa gupai nga ka ni gbianga nyenye unga ya. (1 AKorindo 5:11-​13; 6:9, 10) Si tie ziazia nga ka boro sa gupai ni sino ni nga kaa gumba gbegberẽ afugo, kaa gumba ziree, na kaa gumba agu afugo ayugongo  weneringise ya, ni arengbanga ka nye rogo ga Mbori nyemuse yo te. Ngbatunga agu afugo re angarasanga boro te.

15. Gini ngbatunga afugo “ngba angba sa nyakasa”?

¹⁵ Wai rengbe ani ka mangasunge na gu gamahe nga ga fugo wagu Baengehe akusihe tipa ani naamangasunge na ni? Oni tingidi gupai nga fugo Mbori nangarasa rani nga ani gumba kina gupai “ngba angba sa nyakasa.” (AEfeso 4:29) Yekova na ngbarago ho ani agumba agu afugo ni nafu ngarasa, nafu wasa, gbiati gu nanyakasa kura aboro. Si naida gupai nga boro berẽ aberã mbata ni kini ru ka fura. Ziazia Kekeapai arunga andiko aru tipa wai si aida ani naafura te; na si atangaranga bange agu afugo nga gu du ni ‘nzunzu he’ te. (Tito 2:8) Tipa ka gumba “gupai ngba angba sa nyakasa,” si naida ani banda apai biata berãrani yo, agu apai re ima rengba ka du taata bangirani ono si nga nyanyakipa apai tipa ani gumba agu afugo ngba tipa nyakasa: Si naida si du ni wene fugo, si kidu nirengo, na ki yugu weneringise. Na agi apai re berãrani yo, ani makianga bete akpiapai nga ga agu afugo ngba angba tipa nyakasa.​—Mo bi gu sanduki nga “ Ya Mo Afugore Nangarasa Kura Aboro?” duti kpewaraga 140.

16, 17. (a) Tipagine si aida ani tambua kura aboro ti ni? (b) Gini amamu duho tipa ka tambua aboro rogo dungurati, na kporo?

¹⁶ Ndikidi tambua boro. AYekova na Yesu ima ino gu wenepai du ti tambua boro tipa gupai ni namangihe. (Matayo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Wangia ani aKristano, si naida gupai nga ani naafu tambuahe afu fu akuarani. Tipagine? Asanza 15:23 nagumba gupai nga, “Gu pai nakura ti kina ragoho, ngba ha angba!” Mo sananga tiro nga: ‘Mi nidu wai ho boro atambua re ni tipa gupai mi namangihe? Ya mo si nafu ngbarago fere na ki ngarasi re?’ Nirengo, ho boro atambua ro ni, si nasa ro mo bi gupai nga boro kinaho nabi  gupai abi mo amangaha, si nayugo gupai foro nga boro kinaho naberãpa ro aberã, na ki yugu gupai foro nga mo agbarasanga ga regbo agbarasa gbua te. Tambua boro nangarasa ni na ki fõngbadu ni yo tipa ni mangisunge sirisiri zanga nyomoro. Wa duhe nga rago nangba angba tiro ho i atambua ro ni, si naida mo mangi ome amanga a tipa ka tambua kura aboro.​—Mo gedi Matayo 7:12.

¹⁷ Mo inidi tiro na gupai nga kaa ngera tipa gu weneapai du rogo aboro yo, na kini tambua yo tipaha. Rogo dungurati, mo rengbe ka gia wene gumbapai, mo rengbe ka bi paranga boro nga gu ni namanga ome tipa ka da ti agu asásá nga ga toro, watadu ka bi sosono wirina nga gu ni naye tipa adunguratise dunduko si ki vura du vurũ nga gbinza nadia beni. Ka mo fu tambuahe fu ngbatunga agu aboro re, si ima rengba ka ngarasa yo na ki nyakasi yo rogo toro yo. Kporo, akumbakuadee na dereakumba nakpinyemu ka gia fugo tambuahe dagbatiyo. (Asanza 31:10, 28) Agude na bakere ngbarago ho i atambua yo ni tipa agu apai i amangaha. Fu tambuahe fu agude nazambuasi yo kina wai ime gbiati ima uru azambuasi ngua. Avunguagude, oni gbata amomu tipa ka tambua awironi tipa gu wene asino du tiyo gbiati agu apai i amangaha. Mangaha wo rengbe ka nyakasa gayo kido ki ngarasi yo na ki sa gupai nga i mangi gupai du ni ruruhe.

18, 19. Tipagine si aida ani mangi ome ti ni tipa ka ngarasa awirinarani na ki fu wasa fuyo, na wai rengbe ani ka manga gipai re?

¹⁸ Ngarasaro gbiati wasa. Yekova naberãpa gu boro aberã du na “toro rungo ti ni” gbiati ‘aguyo du ni rungorungo yo.’ (Yesaya 57:15) Fugoko nangarasa rani nga ani “ninyakasi” tirani dagbarani na kini fura wenengai fu “agu yo narungbura.” (1 ATesaroniko 5:11, 14) Ani na kido nga Mbori nabi gu ome abi ani amangaha kaa ngarasa aboro na kini nyakasi aguyo du na gberãrago.

¹⁹ Ono ginipai tie rengbe mo ka gumbaha tipa ka nyakasa  gu wirina du na bakere gberãrago? Ka mo berẽnga ha nga si naida mo nyasi anyasa riipa gani akpakarapai ya. Dedede, wiri kungbo fugo gbua ima rengba ka nyakasa boro. Mo kido ni nga oni naberã pa ni aberã. Mo mangi kparakpee na gu boro du na bakere gberãrago na fugoro kuari; mo sana Yekova tipa ko undo gu boro re ni ini gupai nga kura aboro ima kpinyemuni na Mbori ima kpinyemuni a gbe. (Yakoba 5:14, 15) Mo kido ni nga awirina nabi ni na nyanyakipa ni rogo dungurati. (1 AKorindo 12:12-26) Mo gedi veresi funi rogo Ziazia Kekeapai na ki kido ni na gupai nga Yekova naberãpa ni aberã. (Atambuahe 34:18; Matayo 10:29-31) Ka mo di regbo ka gumba “wene fugo” fu gu boro du na bakere gberãrago na ki fura funi kina boro ngbaduro yo, si ima rengba ka undo ni nibi gupai nga aboro nakpinyemu ni akpi.​—Mo gedi Asanza 12:25.

20, 21. Gini apai nasa rugute si du ni wenehe?

²⁰ Gu rugute du na wene sangbanaha. Wangia ani kpakpa aboro, aregbo dunduko si aida gupai nga i naaruga rani aruga. Ziazia Kekeapai nangarasa rani nga: “Mo dege turo sa rugapai, ki idi pa rugute, mo ki du na tatamana ku mbata yo.” (Asanza 19:20) Anga kina abaakumba sa si aida i naafu rugute fu aboro te. Avunguagude naruga agude aruga. (AEfeso 6:4) Agu awirina nga adee naima nyaka ima rengba ka fu rugute fu paranga adee. (Tito 2:3-5) Gu nyemuse du ani  na ni tipa aboro nasa rani ani fu rugute fuyo ngba gu gene i nika diaha zanga rago gbere tiyo. Ginihe rengbe ka undo rani ani fu ngbatunga gu rugute re? Ani makianga apai biata rengbe ka sa rugute si du na wene sangbanaha: sino gu boro nafuhe na ndu gupai ni afuhe ti ni, gu ba ye ni na gu rugute re rogoho, gbiati gu gene ni afu gu rugute re ngbaha.

²¹ Wene rugute natona na kina gu boro nafuhe. Mo sana tiro nga, ‘Ti gini regbo du rugute fere taata tipa mi idihe?’ Ho mo abi gupai ni nga gu boro nafu rugute foro naberãpa ro aberã, anga kungbo gberãrago du nasa ni ni fura te, na anga gbegberẽpai du du rini yo te, si taata foro tipa mo idi na gu rugute re. Sidu, ho mo afu rugute ni fu boro, kina gu bangisa pai re a si aidaha. Wene rugute a nga gu du mburuhe rii Fugo Mbori. (2 Timoteo 3:16) Singia ani nagedaha kina boro rogo Ziazia Kekeapai watadu ani nagumba kina fugoho gbua, si naida Ziazia Kekeapai du ni mburu gaani rugute. Sidu, si aidanga abaakumba sí gayo berãpai ku bera aboro yo te; ka i nyaganga afugo Ziazia Kekeapai a tipa si du wa ka i ya si nasongoda gayo bipai asongoda ya. Rugute nadu ni wenehe a ho i afuhe ni ngba wene gene. Gu rugute i afuhe na weneringise, boro nadia ha na ngbarago na gu boro i afuhe funi nanye na kina gani irisa.​—AKorosaio 4:6.

22. Gini diaberã oni nadihe tipa ka mangasunge na gu gamahe nga ga fugo?

²² Ka pe guhe nga rengo, fugo nga bawene gamahe be Mbori. Gu nyemuse du ani na ni tipa Yekova, si naida ani mangisunge na ni wenengai, angianga ka mangasunge na ni ngba gbegberẽ gene ya. Si naida ani tingidi gupai nga gupai ani apehe fu aboro na kina ome ti ni. Afugo rani ima rengba ka nyakasa boro watadu ka ba gberãrago tiní. Ani mangi ome tie ka mangasunge na gi gamahe Yekova afuhe furani re ngba wene gene, ‘tipa agu apai ngba angba tipa nyakasa.’ Ka ani mangi agi apai re, fugorani nika du ni wenehe na ki undo rani ani nye rogo ga Mbori nyemuse.