Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI 13

Gbijlɔ Yemihi Nɛ Sɛ Mawu Hɛ Mi

Gbijlɔ Yemihi Nɛ Sɛ Mawu Hɛ Mi

“Nyɛɛ bɔ mɔde nɛ nyɛɛ kase Nyɔmtsɛ ɔ suɔmi nya ní.”​​—EFESO BI 5:10.

1. Mɛnɔmɛ Yehowa gblaa kɛ baa e ngɔ, nɛ mɛni he je e sa kaa a hɛ nɛ hi níhi nɛ sa Mawu hɛ mi ɔ he daa a?

YESU de ke: ‘Anɔkuale jali ma ja Tsɛ ɔ ngɛ mumi mi kɛ anɔkuale mi, ejakaa nihi nɛ jaa lɛ kikɛ ɔ Tsɛ ɔ hu ngɛ hlae.’ (Yohane 4:23) Ke Yehowa na kaa nihi suɔ kaa a ma ja lɛ ngɛ mumi mi kɛ anɔkuale mi kaa bɔ nɛ mo hu o suɔ kaa o ma ja lɛ ɔ, e gblaa mɛ kɛ baa e kɛ e Bi ɔ a ngɔ. (Yohane 6:44) Hyɛ bɔ nɛ e ji bua jɔmi ha! Enɛ ɔ he je ɔ, e sa nɛ nihi nɛ a bua jɔ Baiblo mi anɔkuale ɔ he ɔ nɛ a ‘bɔ mɔde nɛ a kase Nyɔmtsɛ ɔ suɔmi nya ní,’ ejakaa Satan he be kɛ nɔ sisimi.​​—Efeso Bi 5:10; Kpojemi 12:9.

2. Moo tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa buu nihi nɛ hlaa kaa a kɛ lakpa jami ma futu anɔkuale jami ɔ ha.

2 Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ ngɛ Sinai Yoku ɔ he benɛ Israel bi ɔmɛ de Aaron ke e pee mawu ha mɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Aaron bua jɔɛ he mohu, se e kplɛɛ nɛ e pee sika tsu na bi ko, nɛ e tsɔɔ kaa e daa si ha Yehowa. E de ke, ‘Hwɔɔ ɔ, wa maa ye nyami ligbi ha Yehowa.’ Anɛ Yehowa bua jɔ lakpa jami nɛ a kɛ futu anɔkuale jami ɔ he lo? Dɛbi. E ha nɛ a gbe nimli maa pee 3,000 nɛ a ja wɔ nɛ ɔ. (2 Mose 32:1-6, 10, 28) Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je sane nɛ ɔ mi? Ke wa suɔ nɛ waa to wa he ngɛ Mawu suɔmi ɔ mi ɔ, e sɛ nɛ waa “ta nɔ́ ko nɛ he tsɔ we he.” E sa nɛ waa kɛ kã nɛ po anɔkuale ɔ he piɛ ngɛ níhi nɛ maa wo anɔkuale ɔ he mu ɔ a he.​​—Yesaya 52:11; Ezekiel 44:23; Galatia Bi 5:9.

3, 4. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ hla kusumihi kɛ gbijlɔ yemihi nɛ he biɛ ɔ a mi fitsofitso ɔ?

3 Aywilɛho sane ji kaa, benɛ bɔfo ɔmɛ nɛ tsi hemi kɛ yemi kuami nya a gbo ɔ, ni komɛ nɛ a sume anɔkuale ɔ, se a bua tsɛɛ a he ke Kristofohi ɔ ba bɔni wɔ jami kusumihi, gbijlɔ yemihi, kɛ ligbi “klɔuklɔuhi” a nɔ kplɛɛmi, nɛ a deɔ ke tɔmi ko be he kaa Kristofohi maa pee jã. (2 Tesalonika Bi 2:7, 10) Benɛ o ngɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ ekomɛ a he susue ɔ, mo kadi bɔ nɛ a jeɔ je ɔ suhi se pi Mawu suhi kpo ha. A pɔɔ suhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ nami ngɛ je ɔ mi gbijlɔ yemihi a mi: A haa nɛ nihi dii he lo ɔ akɔnɔhi a se, nɛ a woɔ mumi yayami kɛ ní tsumi, kɛ lakpa jami hemi kɛ yemihi a mi he wami. Ní nɛ ɔmɛ ji ‘Babilon Ngua a’ kadimi níhi. * (Kpojemi 18:2-4, 23) Jehanɛ ɔ, mo kai kaa Yehowa le kaa kusumihi nɛ he biɛ fuu je wɔ jami ní peepeehi nɛ e sume kulaa a mi. Jã nɔuu atsinyɛ jemi ko be he kaa mwɔnɛ ɔ hu e sume gbijlɔ yemi nɛ ɔmɛ kulaa. Anɛ e sɛ kaa wɔ hu waa yu wa he ngɛ gbijlɔ yemi nɛ ɔmɛ a he lo?​​—2 Yohane 6, 7.

4 Akɛnɛ anɔkuale Kristofohi ji wɔ he je ɔ, wa le kaa gbijlɔ yemi komɛ sɛ Yehowa hɛ mi. Se e he hia nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa waa kɛ wa he be a mi woe kɔkɔɔkɔ. Ke wa susu yi mi tomi he je nɛ gbijlɔ nɛ ɔmɛ sɛ Yehowa hɛ mi ɔ he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma fi si konɛ wa kua nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ wa be Mawu suɔmi ɔ mi hie ɔ.

BLOONYA​​—PU JAMI NƐ A TSAKE E BIƐ

5. Mɛni he je wa ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami kaa a fɔ we Yesu ngɛ December 25 ɔ?

5 Baiblo ɔ wui Yesu fɔmi ligbi yemi ta. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ ko nɔ ko li be pɔtɛɛ nɛ a fɔ Yesu. Se kɛ̃ ɔ, wa ma nyɛ maa ma nɔ mi kaa a fɔ we lɛ December 25 ɔ nɔ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, fĩɛ yee wawɛɛ ngɛ he nɛ a fɔ lɛ ngɛ ɔ. * Nɔ́ he je nɛ wa ma nyɛ ma de jã ji, Luka ngma ke benɛ a fɔ Yesu ɔ, ‘to hyɛli komɛ ngɛ a tohi a he bue ngɛ nga a nɔ.’ (Luka 2:8-11) Ke jeha mluku ɔ tsuo ‘to hyɛli buu a tohi a he ngɛ nga nɔ’ ɔ, jinɛ Luka amaniɛ bɔmi ɔ he ko hia we. Se akɛnɛ hiɔmi kɛ snoo nɛɛ ngɛ Betlehem wawɛɛ ngɛ ahlabata be mi he je ɔ, to hyɛli ɔmɛ tsii a tohi a nya ngɛ tsu mi nɛ a ji kpo kɛ yɛ ‘nga nɔ.’ Jehanɛ ɔ, Yosef kɛ Maria hia blɔ kɛ ho Betlehem ya, ejakaa Kaisare Augusto fã ke nɔ tsuaa nɔ nɛ ya e ma mi nɛ a ya kane lɛ. (Luka 2:1-7) E ngɛ heii kaa Kaisare be nimli nɛ a sume Roma nɔ yemi ɔ fãe kaa a ya a ma mi ngɛ fiɛ̃ nɛ nya wa nɛ ɔ mi.

6, 7. (a) Jije Bloonya yemi kusumihi je? (b) Mɛni ji slɔɔto nɛ ngɛ ní nɛ a kee ngɛ Bloonya mi kɛ ní nɛ Kristofohi kee ɔ kpɛti?

6 Ngmami ɔ tui Bloonya yemi he munyu. Bloonya yemi je sisi ngɛ blema wɔ jami gbijlɔhi kaa Saturnalia a mi. E ji gbijlɔ nɛ Roma bi yeɔ kɛ haa ngmɔ humi mawu nɛ ji Saturn ɔ. Womi nɛ ji New Catholic Encyclopedia a hu tsɔɔ kaa, ngɛ nihi nɛ jaa wɔ nɛ a tsɛɛ ke Mitra akɔtaa bumi nya a, a yeɔ ‘pu nɛ nɔ ko be e nɔ kunimi nyɛe maa ye ɔ fɔmi ligbi’ ngɛ December 25 ɔ nɔ. Kristo gbenɔ se maa pee jeha lafa etɛ “benɛ pu jami he si ngɛ Roma a, nɛ Bloonya yemi je sisi.”

Suɔmi mi lɛ anɔkuale Kristofohi jeɔ kɛ keɔ nihi ní

7 Ke wɔ jali ɔmɛ ngɛ gbijlɔ nɛ ɔ yee ɔ, a kee a he ní nɛ a yeɔ ní kpɔtɔɔ. Ní peepee nɛ ɔ yaa nɔ mwɔnɛ ɔ ngɛ Bloonya yemi mi. E ngɛ mi kaa mwɔnɛ ɔ, ke nihi ngɛ Bloonya yee ɔ, a keɔ a he ní kaa bɔ nɛ wɔ jali ɔmɛ peeɔ ke a ngɛ jamɛ a gbijlɔ ɔ yee mohu lɛɛ, se pi su nɛ a tu he munyu ngɛ 2 Korinto Bi 9:7 ɔ nɔ nɛ daa kɛ peeɔ jã. A ngma ngɛ lejɛ ɔ ke: “Nɔ tsuaa nɔ nɛ ha bɔ nɛ e to kaa e ma ha. E ha kɛ bua jɔmi, se pi kaa a ngɛ e nɔ nyɛe ke e pee; ejakaa Mawu suɔ nɔ nɛ haa nɔ́ kɛ tsui mi jɔmi.” Suɔmi mi anɔkuale Kristofohi jeɔ nɛ a kɛ kee nihi ní, a mlɛ we be pɔtɛɛ ko loko a ke ní, nɛ a hyɛ we blɔ kaa nihi nɛ a ke mɛ ní kɛ to nane mi. (Luka 14:12-14; kane Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:35.) Jehanɛ se ɔ, a bua jɔɔ kaa a yeɔ a he ngɛ pɔtɔtɔɛ kɛ hiɔ bɔmi nɛ ngɛ Bloonya yemi mi ɔ he.​​—Mateo 11:28-30; Yohane 8:32.

8. Anɛ dodoe mi hyɛli ɔmɛ ke Yesu ní ligbi nɛ a fɔ lɛ ɔ lo? Moo tsɔɔ nya.

8 Se eko ɔ, ni komɛ ma bi ke, tse dodoe mi hyɛli ɔmɛ ke Yesu ní ligbi nɛ a fɔ lɛ ɔ? Dɛbi. Nike ní nɛ a ya ha Yesu ɔ tsɔɔ bumi kpo nɛ a je kɛ ha lɛ kaa ganɔ, nɛ e ji nɔ́ nɛ a pɔɔ peemi ngɛ mahi nɛ a wo a ta ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ a mi. (1 Matsɛmɛ 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi nyɔ ɔ mi nɛ a fɔ Yesu ɔ nɛ a ya. Benɛ a ya lejɛ ɔ, Yesu be lohwehi a niye ní daka mi, nɛ tsa pi bimwɔyo ji lɛ hulɔ, mohu ɔ, e ye nyɔhiɔhi abɔ, nɛ e ngɛ we mi.

NƆ́ NƐ BAIBLO Ɔ DE NGƐ FƆMI LIGBI YEMI HE

9. Mɛni ya nɔ ngɛ fɔmi ligbi yemihi nɛ a wo ta ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ a sisi?

9 Be tsuaa be nɛ a ma fɔ bimwɔyo ɔ, wa náa bua jɔmi, se Baiblo ɔ de we gblee kaa a ye Mawu sɔmɔlɔ ko fɔmi ligbi. (La 127:3) Anɛ e be Baiblo ngmali ɔmɛ a hɛ mi lo? Dɛbi, ejakaa a wo nihi enyɔ nɛ ye a fɔmi ligbi ta​​—Farao nɛ je Egipt kɛ Herode Antipa. (Kane 1 Mose 40:20-22; Marko 6:21-29.) Ní yayamihi lɛ ya nɔ ngɛ fɔmi ligbi yemi enyɔ nɛ ɔmɛ a sisi. Nɔ́ nɛ pa hí kulaa ji kaa a po Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ yi ngɛ Herode Antipa fɔmi ligbi yemi ɔ sisi.

10, 11. Kɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ bu fɔmi ligbi yemi ha kɛɛ, nɛ mɛni he je?

10 Womi ko nɛ ji The World Book Encyclopedia a tsɔɔ kaa “Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ bu fɔmi ligbi yemi kaa wɔ jali a ní peepee.” Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Hela bi ngɛ hemi kɛ yemi kaa nɔ tsuaa nɔ ngɛ mumi ko nɛ yeɔ e fɔmi he odase nɛ lɔ ɔ se ɔ, e buu e he e wami ligbi tsuo. Womi nɛ ji The Lore of Birthdays ɔ de ke mumi nɛ ɔ kɛ “mawu nɛ a fɔ nɔ ko ngɛ e ligbi nɔ ɔ ngɛ tsakpa nɛ ngɛ nyakpɛ.” Jehanɛ se hu ɔ, dodoe mi hyɛmi kɛ fɔmi ligbi yemi ngɛ tsakpa nɛ mi wa kɛ je blema lokoo.

11 Pi kaa fɔmi ligbi yemi je wɔ jami mi he je kɛkɛ nɛ Mawu sɔmɔli nɛ a hi si blema a yi ngɛ, se eko ɔ, je mi bami he mlaahi nɛ a yeɔ nɔ ɔ hu he je. Mɛni he je? Mawu sɔmɔli nɛ ɔmɛ ji nyumuhi kɛ yihi nɛ baa a he si, nɛ a bui ligbi nɛ a fɔ mɛ ɔ kaa e he hia kaa a ye he gbijlɔ. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Mohu ɔ, a woɔ Yehowa hɛ mi nyami nɛ a naa lɛ si ngɛ wami nɛ e kɛ ha mɛ kaa nike ní ɔ he je. *​​—La 8:3, 4; 36:9; Kpojemi 4:11.

12. Mɛni blɔ nɔ wa gbenɔ ligbi hi pe wa fɔmi ligbi ngɛ?

12 Nihi tsuo nɛ gbo ngɛ anɔkuale yemi mi ɔ ngɛ Mawu juɛmi mi, nɛ nɔ mi mami ngɛ he kaa e ma ha mɛ wami hwɔɔ se. (Hiob 14:14, 15) Wa kaneɔ ngɛ Fiɛlɔ 7:1 ɔ ke: ‘Biɛ kpakpa hi pe nu je via nɛ he jua wa. Ligbi nɛ nɔ ko gbo ɔ hi pe ligbi nɛ a fɔ lɛ.’ “Biɛ kpakpa” a ji biɛ nɛ wa ná ngɛ Mawu ngɔ akɛnɛ waa kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ lɛ ɔ he je. Nɔ́ nɛ sa kadimi ji kaa, gbijlɔ nɛ a fã Kristofohi kaa a ye ɔ kɔ gbenɔ he, se pi fɔmi he. Lɔ ɔ ji Yesu gbenɔ ɔ, nɛ e “biɛ” kpakpa a nɔ a maa da kɛ he wa yi wami.​​—Hebri Bi 1:3, 4; Luka 22:17-20.

ISTA JI GBIJLƆ NƐ JE WƆ JAMI MI

13, 14. Jije Ista kusumihi nɛ a he biɛ ɔ je?

13 Nihi deɔ ke a yeɔ Ista kɛ kaiɔ Kristo si temi ɔ, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, e je lakpa jami mi. Biɛ Ista kɛ Anglo-Saxon bi a makɛ̃ kɛ gbiɛ nya yo mawu nɛ ji Eostre loo Ostara ngɛ tsakpa. Mɛni he je nɛ a ngɔɔ hlui kɛ alɔngɔ kɛ tsuɔ ní ngɛ Ista mi ɔ? Womi nɛ ji Encyclopædia Britannica a de ke, hlui “ji wami ehe loo gbogboe si temi he okadi nɛ a le saminya.” Nɛ a le alɔngɔ hu kaa e ji bi fɔmi he okadi kɛ je blema. Enɛ ɔ he ɔ, Ista ji bi fɔmi he kusumi ní peemi nɛ a tsake hɛ mi kɛ pee Kristo si temi ɔ he gbijlɔ. *

14 Anɛ Yehowa maa kplɛɛ bi fɔmi kusumihi nɛ a he tsɔ we ɔ a nɔ kaa a kɛ ye e Bi ɔ si temi ɔ he gbijlɔ lo? E be nɔ kplɛɛe kɔkɔɔkɔ! (2 Korinto Bi 6:17, 18) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Ngmami ɔ fã we po kaa a ye Yesu si temi ɔ he gbijlɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa yeɔ Ista nɛ wa deɔ ke wa yeɔ Yesu si temi ɔ he gbijlɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa yi Yehowa anɔkuale kulaa.

HALLOWEEN GBIJLƆ Ɔ HE TSƆ WE

15. Kɛ Halloween plɛ kɛ je sisi kɛɛ, nɛ mɛni sa kadimi ngɛ be nɛ a kɛ yeɔ gbijlɔ nɛ ɔ he?

15 Blema Celt bi nɛ a hi Britain kɛ Ireland ɔ lɛ ngɔ Halloween yemi nɛ a tsɛɛ lɛ He Tsɔli A Ligbi ɔ kɛ ba, nɛ ke e su gbijlɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, nihi dlaa a he kaa azetsɛmɛ (hiali), nɛ a woɔ tade gbeyegbeyehi. Ke e piɛ bɔɔ nɛ e maa su November 1, benɛ nyɔhiɔ ɔ nya kpe ɔ, a yeɔ Samhain gbijlɔ nɛ e sisi ji “Mawulɛ Nyagbe” ɔ. A he ye kaa bo ko po adesahi a je kɛ mumihi a je ɔ kpɛti, nɛ ke e su Samhain gbijlɔ ɔ nɔ ɔ, a jeɔ bo nɛ ɔ nɛ mumi kpakpahi kɛ mumi yayamihi ba kpaa si ngɛ zugba a nɔ. A he ye kaa ni gbogboe ɔmɛ a klaahi yaa a wehi a mi, enɛ ɔ he ɔ, weku li ngɔɔ niye ní, kɛ dã kɛ maa si ha kpadehi nɛ ba slaa mɛ ɔ konɛ a kɛ jɔɔ a tsui he. Enɛ ɔ he je ɔ, mwɔnɛ ɔ, ke jokuɛwi dla a he kaa kpadehi loo azetsɛmɛ nɛ a ya nihi a wehi a mi ya ngɛ a he gbeye woe kaa ke a ha we mɛ nɔ́ ko ɔ, a maa ye mɛ awi ɔ, a kɛ a he ngɛ Samhain kusumihi a mi woe se a li.

MO HA O YO KPEEMI HE NƐ TSƆ

16, 17. (a) Mɛni he je nɛ e sa kaa nyumu kɛ yo nɛ a ji Kristofohi nɛ a ngɛ blɔ nya toe nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ nɛ ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ susu yo kpeemi kusumihi a he ɔ? (b) Mɛni e sa kaa Kristofohi nɛ susu he ngɛ omɔ loo womi nɛ a poo tsɔwitsɔwi nɛ a fĩaa a he?

16 E piɛ bɔɔ nɛ ‘a be ayɛflo huno, kɛ ayɛflo nya nue hu ngɛ [Babilon Ngua a] mi.’ (Kpojemi 18:23) Mɛni he je? Yi mi tomi kake ji kaa Babilon Ngua a kunya yemi ní peemihi woɔ gba si himi he mu kɛ jeɔ yo kpeemi ligbi ɔ nɔ tɔɔ.​​—Marko 10:6-9.

17 E slo ma tsuaa ma kɛ e kusumi. Eko ɔ, kusumi komɛ nɛ e peeɔ wɔ kaa tɔmi ko be a he ɔ ji Babilon ní peemihi nɛ tsɔɔ kaa “siade” (aklama kpakpa) maa ba nyumu kɛ e yo ɔ, loo nihi nɛ ba yo kpeemi ɔ a nɔ. (Yesaya 65:11) Kusumi ní peemi nɛ ɔmɛ eko ji omɔ loo womi nɛ a poo tsɔwitsɔwi nɛ a fĩaa. Eko ɔ, ní peepee nɛ ɔ tsɔɔ kaa niye ní ɔ maa jɔɔ mumi yayami ɔmɛ a tsui he nɛ a be ayɛflo huno ɔ kɛ ayɛflo ɔ awi yee. Jehanɛ ɔ, a he ye kaa omɔ hɛɛ he wami ngɛ bi fɔmi, bua jɔmi kɛ wami se kɛmi nɔ kɛ je blema lokoo. E ngɛ heii kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ suɔ kaa e maa hi Mawu suɔmi ɔ mi ɔ ma kua kusumi nɛ ɔmɛ nɛ woɔ nɔ he mu ɔ.​​—Kane 2 Korinto Bi 6:14-18.

18. Mɛni ji Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ sa kaa e kudɔ nyumu kɛ yo nɛ ngɛ blɔ nya toe nɛ a sɛ gba si himi mi kɛ nihi nɛ a maa fɔ mɛ nine ɔ?

18 Jehanɛ se hu ɔ, Yehowa sɔmɔli kɛ a he wui je ɔ ní peepeehi nɛ be hae nɛ bumi maa ba yo kpeemi kɛ yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi he ɔ mi, nɛ a kɛ a he hu wui níhi nɛ maa hao ni kpahi a he nile ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a tu we he fɛu yemi loo yakayaka munyuhi nɛ ma ha zo maa gbe nihi nɛ sɛ gba si himi mi ehe ɔ kɛ ni kpahi. (Abɛ 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Jehanɛ ɔ, a ngmɛ́ yo kpeemi okplɔɔ nguahi nɛ jeɔ “níhi nɛ nihi fĩaa kɛ fɔɔ ɔ nɔ” kpo. (1 Yohane 2:16) Ke o ngɛ yo kpeemi he blɔ nya toe ɔ, ha nɛ e hi o juɛmi mi kaa Yehowa suɔ kaa be tsuaa be nɛ o ma kai jamɛ a ligbi ɔ, o bua nɛ jɔ, se pi nɛ o ma pia o he. *

DÃ KƐ KPLU NƆ WOMI​​—ANƐ E JI JAMI MI NÍ PEEMI LO?

19, 20. Mɛni je mi womi ko de kɛ kɔ dã kɛ kplu nɔ womi he, nɛ mɛni he je e sɛ kaa Kristofohi nɛ ngɔ a he kɛ wo kusumi ní peemi nɛ ɔ mi?

19 Nɔ́ ko nɛ a pɔɔ peemi ngɛ yo kpeemi kɛ he nya buamihi a sisi ji dã kɛ kplu nɔ womi. Womi ko nɛ ji International Handbook on Alcohol and Culture nɛ a pee ngɛ jeha 1995 ɔ de ke: “Eko ɔ, dã kɛ kplu nɔ womi ji blema kusumi nɛ a guu nɔ kɛ ngɔɔ dã loo muɔ kɛ tɛliɔ ha wɔhi konɛ a kɛ bi nɔ́ ko ngɛ a dɛ. A deɔ ke ‘o se nɛ kɛ’ loo ‘o ná nɔmlɔ tso mi he wami!’”

20 E ngɛ mi kaa nihi fuu be susue kaa dã kɛ kplu nɔ womi ji jami loo kusumi ní peemi ko. Se kɛ̃ ɔ, a ma nyɛ maa bu dã kɛ kplu nɛ a woɔ nɔ kɛ tsɔɔ hiɔwe ɔ kaa ní peemi nɛ a kɛ baa jɔɔmi kɛ jeɔ he wami ko nɛ ngɛ mumihi a je ngɔ, nɛ enɛ ɔ kɛ Ngmami ɔ kpa we gbi.​​—Yohane 14:6; 16:23. *

‘NYƐ NIHI NƐ NYƐ SUƆ YEHOWA, NYƐƐ HIE YAYAMI’

21. Mɛni gbijlɔ yemi komɛ lɛ eko ɔ, a kɛ jami be tsakpa, se kɛ̃ ɔ, e sa kaa Kristofohi nɛ yu a he ngɛ he, nɛ mɛni he je?

21 Ma komɛ toɔ Mardi Gras nɛ ji gbijlɔ yemi ko nɛ nihi dlaa a he bɔ nɛ e tleɔ bɔmi nami akɔnɔ si he blɔ nya, nɛ a doɔ kɛ nyɛɛɔ gbɛjegbɛhi a nɔ daa jeha. Gbijlɔ nɛ ɔ woɔ je nɛ puɛ kulaa nɛ Babilon Ngua a ngɛ nɔ he wami náe tɛ̃ɛ loo ngɛ blɔ nɛ a yo we nɔ ɔ su nɛ ji nyumu kɛ nyumu, kɛ yo kɛ yo a yakayaka ní peepeehi a mi he wami. Anɛ e sa kaa nihi nɛ a suɔ Yehowa a nɛ a ngɔ a he kɛ wo gbijlɔ nɛ ɔ mi, loo a ya hyɛ eko lo? Anɛ nihi nɛ a peeɔ jã a ma nyɛ maa tsɔɔ kaa a sume yayami lo? (La 1:1, 2; 97:10) E maa hi saminya kaa wa maa kase la polɔ ɔ su ɔ. E sɔle ke: “Níhi nɛ a he be se nami ɔ, ko ha ma hyɛ”!​​—La 119:37.

22. Mɛni be Kristofo no ko ma nyɛ maa da e he nile nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa ye gbijlɔ ko loo e be yee?

22 Ke je ɔ ngɛ gbijlɔ ko yee ɔ, e sa kaa Kristofo no nɛ hyɛ nɛ hi konɛ e ko ha e ní peepee nɛ tsɔɔ kaa e ngɔ e he kɛ ngɛ gbijlɔ yemi ɔ mi woe. Paulo ngma ke, ‘Ní nyɛ ngɛ yee jio, ní nyɛ ngɛ nue jio, nyɛɛ pee nɔ́ tsuaa nɔ́ kɛ wo Mawu hɛ mi nyami.’ (1 Korinto Bi 10:31; hyɛ daka nɛ e yi ji, “ Moo Mwɔ Yi Mi Kpɔ Nɛ Da.”) Se ke gbijlɔ yemi ko kɛ jami be tsakpa, e fĩ we ma kudɔmi blɔ nya tomi se, nɛ Baiblo sisi tomi mlaa ko hu bui lɛ fɔ ɔ, e sa nɛ Kristofo no tsuaa Kristofo no nɛ da e he nile nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ ke ji e maa ye loo e be yee. Se e sa kaa e susu ni kpahi hu a he konɛ e ko tɔ̃tɔ̃ nɔ ko nane.

O KƐ O MUNYU TUTUI KƐ O NÍ PEEPEE NƐ WO MAWU HƐ MI NYAMI

23, 24. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ye Yehowa dami mlaa amɛ a he odase kpakpa kɛ tsɔɔ nihi?

23 Nihi fuu buu ligbihi nɛ a kɛ yeɔ gbijlɔhi nɛ a he biɛ ɔ kaa a ji be nɛ sa nɛ weku li kɛ huɛmɛ buaa a he nya. Enɛ ɔ he je ɔ, ke nɔ ko ná susumi nɛ dɛ kaa suɔmi be yi mi kpɔ nɛ wa daa Ngmami ɔ nɔ kɛ mwɔ ɔ mi ɔ, waa kɛ mi mi jɔmi ma nyɛ maa tsɔɔ lɛ nya kaa, Yehowa Odasefohi bua jɔɔ weku li kɛ huɛmɛ a he nya buamihi nɛ sa a he saminya. (Abɛ 11:25; Fiɛlɔ 3:12, 13; 2 Korinto Bi 9:7) Wa bua jɔɔ kaa waa kɛ wa suɔli ma ná huɛ bɔmi ngɛ be kpahi a mi ngɛ jeha a mi, se akɛnɛ wa suɔ Mawu kɛ e dami mlaa amɛ he je ɔ, wa sume kaa wa maa ngɔ kusumihi nɛ Mawu sume ɔ kɛ futu ní peemi nɛ ɔmɛ.​—Moo hyɛ daka nɛ yi ji, “ Anɔkuale Jami Ngɔɔ Bua Jɔmi Agbo Kɛ Baa.”

24 Yehowa we bi komɛ ngɔ munyu otihi nɛ ngɛ Mɛni Tutuutu Ji Baiblo ɔ Tsɔɔmi? womi ɔ yi 16 kɛ tsɔɔ nihi gbijlɔ yemi sanehi a nya nɛ a nu sisi. * Mo kai kaa wa yi mi tomi ji kaa wa ma ha wa munyu ɔ nɛ sɛ nihi a tsui mi, se pi nɛ waa kɛ mɛ maa je atsinyɛ. Lɔ ɔ he ɔ, moo to o tsui si nɛ o ná bumi ha mɛ, konɛ o ha ‘munyu nɛ maa je o nya a nɛ ngɔ kaa nɔ́ ko nɛ a wo lɛ ngo.’​​—Kolose Bi 4:6.

25, 26. Mɛni fɔli maa pee kɛ ye bua a bimɛ konɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa, nɛ a suɔ Yehowa?

25 Akɛnɛ wa ji Yehowa sɔmɔli he je ɔ, a tsɔse wɔ saminya. Wa le nɔ́ he je nɛ wa peeɔ ní komɛ, kɛ nɔ́ he je nɛ wa yuɔ wa he ngɛ ní komɛ hu a he. (Hebri Bi 5:14) Enɛ ɔ he ɔ, fɔli, nyɛɛ tsɔɔ nyɛ bimɛ konɛ a susu Baiblo sisi tomi mlaahi a he. Ke nyɛ pee jã a, lɔ ɔ ma ha a hemi kɛ yemi mi ɔ mi maa wa, nɛ e maa ye bua mɛ konɛ a ngɔ Ngmami ɔ kɛ ha nihi nɛ biɔ a hemi kɛ yemi ɔ he sane ɔ heto, nɛ lɔ ɔ ma ha a maa na kaa Yehowa suɔ mɛ.​​—Yesaya 48:17, 18; 1 Petro 3:15.

26 Nihi tsuo nɛ jaa Mawu ngɛ “mumi kɛ anɔkuale mi” ɔ ngɔɛ a he kɛ wui gbijlɔ yemihi nɛ be Ngmami ɔ mi ɔ mi, nɛ a bɔɔ mɔde hu kaa a maa ye anɔkuale ngɛ a si himi mi be tsuaa be. (Yohane 4:23) Mwɔnɛ ɔ, e peeɔ nihi fuu kaa anɔkuale yemi he hia we. Se kaa bɔ nɛ wa maa na ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, Mawu blɔ ɔmɛ a se be.

^ kk. 3 Moo hyɛ daka nɛ yi ji, “ Anɛ E Sa Kaa Ma Ngɔ Ye He Kɛ Wo Gbijlɔ Yemi ɔ Mi Lo?” A to nyami behi kɛ gbijlɔ yemi pɔtɛɛ komɛ a nya ngɛ Watch Tower Publication Index nɛ Yehowa Odasefohi pee ɔ mi.

^ kk. 5 Ngɛ nɔ́ nɛ Baiblo be he akɔtaa bumi kɛ yi nɔ sane tsɔɔ ɔ nya a, eko ɔ, a fɔ Yesu ngɛ Yuda bi ɔmɛ nyɔhiɔ nɛ ji Etanim nɛ e kɛ September loo October kɔ ɔ nɔ ngɛ jeha 2 L.F.K.​​—Hyɛ Insight on the Scriptures, Kpo 2, ba fa 56-57, nɛ Yehowa Odasefohi pee ɔ.

^ kk. 11 Moo hyɛ daka nɛ yi ji, “ Ligbi ‘Klɔuklɔuhi’ Kɛ Satan Jami.”

^ kk. 11 Ngɛ Mlaa somi ɔ nya a, ke yo ko fɔ ɔ, e sa kaa e sã yayami pami bɔ ha Mawu. (3 Mose 12:1-8) Bɔ sami nɛ ɔ kaiɔ Israel bi ɔmɛ kaa adesahi ngɔɔ yayami kɛ haa a bimɛ. Enɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ nɛ a ná juɛmi kpakpa ke a fɔ. Lɔ ɔ hu ma ha nɛ a kɛ a he be fɔmi ligbi yemi kusumi ní peepeehi nɛ je wɔ jami mi ɔ mi woe.​​—La 51:5.

^ kk. 13 Eostre (loo Eastre) hu ji yo mawu nɛ a he ye kaa e haa nɔ bi. Kaa bɔ nɛ The Dictionary of Mythology tsɔɔ nya a, yo mawu nɛ ɔ “ngɛ alɔngɔ ngɛ nyɔhiɔ ɔ nɔ nɛ e suɔ hlui, nɛ be komɛ ɔ, a peeɔ yo mawu nɛ ɔ yi kaa alɔngɔ yi.”

^ kk. 18 Moo hyɛ yo kpeemi he sanehi etɛ nɛ ngɛ October 15, 2006 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ, ba fa 18-31.

^ kk. 20 Moo hyɛ February 15, 2007 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ, ba fa 30-31.

^ kk. 24 Yehowa Odasefohi ji nihi nɛ pee.