1. Jewba, ¿chem che fülmakefi? ¿Chumngelu müley taiñ upewtuwküleal, ka küme ngüneduamnieal Ñidol ñi tutekeetewchi dungu?

JESUS feypi “tati rüf dungu mew püramyefilu [...] ta Chaw Ngünechen”, femkeyngün ‘feyngechi dungu mew Ngünechen tañi newen tañi kellun mew. Fey Chaw Ngünechen am ta ayükelu tañi femngechi femael tañi pu püramyekeetew’ (Juan 4:23). Feymu Jewba pefile kiñe che piwkeyefilu ti rüf dungu, fülmakefi kidu mew ka tañi Fotüm mu (Juan 6:44). Iñchiñ ayüwküleiñ Jewba taiñ fülmakeetew. Welu Weküfü pepikawküley ñi ngünenkacheal, feymu müley taiñ upewtuwküleal ka ‘küme ngüneduamnieal Ñidol ñi tutekeetewchi dungu’ (Efesio 5:10, TNM; Apokalipsi 12:9).

2. Jewba, ¿chem rakiduamkey reyülngeyüm ti rüf religion tati koyla religion engu?

² Ngüneduamafuiñ ñi rupan inafül Sinay wingkul mew, pu israelche feypifingün ta Aaron ñi dewmayal kiñe dios. Feymu Aaron kümelu trokifi, fey dewmalelfi kiñe milla pichi kulliñ. Aaron adentukünufilu ta Jewba trokiwi, feymu feypi: “Wüle müleay kawiñ Jewba ngealu”. Tüfa engün reyülfingün ti rüf religion tati koyla religion engu, fey Jewba ¿duamkülelafuy? Femlay tati. Feymu eluy ñi langümngeal 3.000 che peno poyefilu ti adentun (Éxodo 32:1-6, 10, 28). ¿Chem kimeltukeeiñmu  tüfa? Ayüliyiñ taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, ngelay taiñ ‘idayafiel chem podngechi dungu no rume’, welu yafüluwayiñ ñi podümnoal taiñ poyefiel ta Chaw Ngünechen (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Galata 5:9).

3, 4. Dulliliyiñ koneltual kam ñi koneltunoal kiñe kawiñ mu, ¿chumngelu fente falin-ngey taiñ inaduamal Biblia tañi ngülam?

³ Wünen siglo mew tati pu apostol katrütuniekefuyngün tati pu kristiano ñi püntünoal tati rüfngechi dungu mu. Welu lalu engün, feymu tati pu koylake kristiano piwkeyenofilu ti rüf dungu nierpuyngün kiñeke wimtun, kawiñ ka “yamfal” antü kristiano tuwün-ngenolu, fey reyülfingün tati rüf religion engu (2 Tesalonisense 2:7, 10). Tüfachi chillkatun mu inaduamaiñ kiñeke tüfa. Fey ngüneduamaiñ ñi pengelkenon Chaw Ngünechen ñi rakiduam, welu may pengelkey tüfachi Mapu tuwün-ngechi rakiduam, ka kom tüfachi kawiñ yekey pu che ñi kidutu duamtuwal müten, ka amultukukey koylake kimeltun ka ti kalku dungu, tüfa ñi kimfalngeel ‘tati fütra Babilonia’ mew (Apokalipsi 18:2-4, 23). * Longkontukuaiñ, Jewba küme kimniey tati wimtun ñi nieel fentren pu che famülke mew tuwi fillke ünufal dungu mew ñi femkefel tati koylake religion kuyfi mew, feymu Jewba fantepu mu amuley ñi ünufalniefiel. Feymew llemay iñchiñ müna falintukefiyiñ Jewba ñi rakiduamkülen tüfachi dungu mew (2 Juan 6, 7).

⁴ Iñchiñ pu rüf kristiano ngen, kimnieiñ Jewba ñi ayükenofiel kiñeke kawiñ. Feymu rüf eluwküleiñ taiñ koneltulenoal tüfachi dungu mu. Inaduamaiñ chumngelu  Chaw Ngünechen fente ñi ünukefiel tüfachi kawiñ. Fey kimürpuaiñ tüfachi kawiñ taiñ katrütukeetew ñi rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, feymu doy eluwküleaiñ taiñ famentuafiel.

5. ¿Chumngelu rüf kimnieiñ Jesus ñi choyüngenon 25 antü diciembre küyen mu?

⁵ Tati Biblia feypilay ñi kawiñmangeal Jesus ñi choyüngen. Fey kimlaiñ rume chem antü ñi choyüngen. Welu rüf kimnieiñ Jesus ñi choyüngenon 25 antü diciembre küyen mu. * ¿Chumngelu feypiafuiñ tüfa? Israel mapu mew feychi küyen mu müna wütrengey pukemngelu am. Welu Luka 2:8-11 feypi feychi antü ñi choyüngen ta Jesus mülefuy “kiñeke ufisakamañ pun llüwatunielu ñi pu ufisa lelfün mew”. Diciembre küyen mu, Belen waria mew müna mawünkey ka pirekey, feymu pun mew pu ufisa mülelayafuy lelfün mew, welu may rakümtukungekefuy. Kafey tati longko ülmen Awgustu werküy ñi rakingeal tati pu che, feymu Jose ka Maria amuyngu Belen mew (Luka 2:1-7). Awgustu am kimniefulu tati pu judio ñi tutekenofiel tañi ngünenieetew Roma, feymu werkülayafuy tati pu che ñi amual pukem mew tati waria mu chew ñi tuwün tañi kuyfike che yem.

6. ¿Chew tuwi fentren dungu ñi femngekeel Navidad mu?

⁶ Feymu ti Navidad tuwlay Biblia mu, welu may tuwi kuyfike kawiñ mu kristiano ngenolu, kiñe tüfa tati saturnal pingechi kawiñ, tüfa püramyekefuy ti pu  küdawkelu mapu ñi dios Roma mu, Saturno pingelu. Kangelu kawiñ “tati we tripachi ‘Wewngekenochi Antü’” pingelu. Tati lifru Enciclopedia de la Religión Católica, feypiley ñi kawiñmangekefel 25 antü diciembre küyen mu, ka tati pu poyekefilu ta Mitra pingechi dios yamfal antü trokifingün. Ka feypiley, tati iglesia katolika eluwi ñi kawiñmayafiel Jesus ñi choyüngen 25 antü diciembre küyen mu, femngechi ñi trürümafiel feychi kristiano ngenochi kawiñ mu ñi tukulpangekeel ti dios Mitra adentungeel ti we tripachi Antü mu. Tüfachi dungu rupay dew rupalu 300 tripantu ñi lan mu ta Jesus.

7. Tati pu che ñi wülkeel yewün Navidad mu ka pu kristiano ñi wülkeel, ¿chem dungu mu trürlay?

⁷ Feychi kawiñ mu, tati pu kristiano ngenolu trafkintukefuyngün yewün ka niekefuyngün kawiñ, ka femngechi femkeyngün pu che Navidad mu. Welu tati pu che küme duam mu wülkelayngün yewün, femkelayngün ñi feypiel 2 Korintio 9:7: “Kake kiñeke feley tañi wülael tunte tañi rakiduamel ñi piwke mew, welu wesaduamkechi no ka aporiangen mew no rume. Fey Ngünechen am piwkeyekefilu tati che ayüwünkechi wülkelu”. Tati pu rüf kristiano wülkeyngün yewün fente ñi piwkeyechen mu, chem yewün ñi wiño llownoal rume, ka dikümtukuwkelayngün ñi wülal yewün mülen mu kawiñ (Luka 14:12-14; papeltunge Hecho 20:35). Feychi antü mew tati pu che fill rakiduamküleyngün ka konkeyngün fillke defen dungu mu, welu iñchiñ mañumküleiñ taiñ rupakenon tüfa mew (Matew 11:28-30; Juan 8:32).

8. Tati pu wentru pemefilu ta Jesus, ¿yelelfingün fillke yewün tañi kawiñmayafiel ñi choyüngen? ¿Chumngelu feypiafuiñ tüfa?

⁸ Welu kiñe che feypiafuy: “Tati pu wentru ngüneduamkelu pu wangülen pemefilu ta Jesus, ¿yelelfingün  no am fillke yewün ñi kawiñmayafiel Jesus ñi choyüngen?”. Femlay tati. Feychi pu wentru yelelfingün yewün ñi pengelal tañi yamniefiel Jesus ñi falin chengen mu, femngechi femkefulu am pu che kuyfi mu (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13; Matew 2:2, 11). Feyti pu wentru pemelafingün ta Jesus feychi antü mu ñi choyüngen chew ñi ikemum ti pu kulliñ, welu may amuyngün Jesus ñi ruka mu fentren küyen ñi rupan mu.

9. Tati Biblia feypiley epu che müten ñi kawiñmafiel tañi puwültripantun, ¿chem dungu rupay fey mu?

⁹ Rume ayüwün-ngey ñi choyüngen kiñe we püñeñ. Welu tati Biblia feypikelay Jewba ñi pu che ñi kawiñmakeel ti puwültripantun mu (Salmo 127:3). Tati pu  wirintukulu Biblia mu, ¿ngoymapeyngün may ñi feypial tüfa? Femlay tati. Biblia nütramkakey epu che ñi kawiñmafiel tañi puwültripantun: tati longko ülmen Egipto mew ka Herodes Antipas (papeltunge Génesis 40:20-22; Marku 6:21-29). Ka pengeli weda dungu ñi rupan tüfachi epu kawiñ mu, doyelchi may Herodes ñi kawiñ mu, fey mew am langümngelu Juan ti Fawtisachefe.

10, 11. Tati pu wünen kristiano, ¿chem rakiduamkefuyngün ñi kawiñmangekeel ti puwültripantun mu? ¿Chumngelu?

¹⁰ Kiñe lifru feypi, tati pu kristiano wünen siglo mew “rakiduamkefuyngün tüfachi kawiñ [...] kuyfike koylake wimtun ñi tuwün-ngen” (Las cosas nuestras de cada día). Fey tati pu griegoche ka romache feyentukefuyngün tati pu che ñi nieel kiñe püllü ñi ingkañpekeetew. Ka kiñe  lifru feypi tüfachi püllü ñi kuñiwtukufiel ti che ñi choyüngen mu ka kom ñi mongen mew, ka feychi püllü kawiñmangekefuy tati che ñi puwültripantun mu (Gran Enciclopedia Rialp). Kafey fentren tripantu mu tati pu che ñi puwültripantun küme nüwküley ñi ngüneduamngekeel pu wangülen ka ti horoscopo.

¹¹ Tati pu wünen kristiano kawiñmakelafuyngün ñi puwültripantun nüwkülelu am tati koylake kimeltun mu ka pu wedake püllü. Welu feyka müten no, ka dungu niefuyngün chi: kidu engün ñom piwkengekefuyngün, feymu rakiduamkelafuyngün ñi rume falin-ngen feychi antü ñi choyüngen, feymu kawiñmakelafuyngün (Miqueas 6:8; Luka 9:48). * Rumel püramyefingün ta Jewba ka mañumfingün ñi eluetew mongen kiñe yewün reke (Salmo 8:3, 4; 36:9; Apokalipsi 4:11). *

12. ¿Chumngelu feypiafuiñ feychi antü ñi lan doy kümey tati antü mu ñi choyüngen?

¹² Lale kiñe poyekefilu ta Jewba püntütripanolu, Jewba tukulpanieafi, feymu maneluwafuy ñi wiñomongetual (Job 14:14, 15). Feymu Eclesiastés 7:1 feypiley: “Kiñe küme üy doy kümey ta küme aseyte mew, ka feychi antü ñi lan doy kümey tati antü mu ñi choyüngen”. Tüfachi “küme üy” pengeli chumngechi taiñ tukulpanieetew Chaw Ngünechen, iñchiñ poyekefilu am püntütripakenon mu. Falin-ngey taiñ ngüneduamal tüfa: feypingekelaiñ taiñ tukulpayal kiñe puwültripantun,  welu may taiñ tukulpayal kiñe antü müten, Jesus tañi lan. Kidu ñi üy mew müten montulngeafuiñ (Luka 22:17-20; Ebrew 1:3, 4).

13, 14. ¿Chem tuwün niey tati Semana Santa?

¹³ Jesus ñi lan ka tañi wiñomongetun tukulpangefule rume Semana Santa mu, tüfa nüwküley tati koyla religion mu ka niey fillke wimtun kristiano tuwün-ngenolu, kiñe tüfa: kiñe kechan che yenielu ñi religioso adentun. Feymu chi lifru Las Grandes Religiones Ilustradas pingelu, feypi kuyfi petu ñi mülenon Jesus, tati pu babiloniache “fillke chemkün mu adelkakefuyngün tañi poyen adentun [...]. Ka küme takukünukefuyngün ka adelkakefuyngün ti poyen adentun traripel mu, trari kuwü ka iwül kuwü, kudukünukefingün ülmenke kawitu mu, fey nentukefingün fentren che ñi trekayenieafiel”.

¹⁴ Jewba turpu eluñmalayafuy ñi femngeal fillke weda wimtun ñi nieel ti koyla religion ñi tukulpayal tañi Fotüm ñi wiñomongetun (2 Korintio 6:17, 18). Fey Biblia eluñmakelay ñi tukulpangeal Jesus ñi wiñomongetun. Ka kiñeke trokiñ mapu mew, Jesus ñi wiñomongetun ñi kawiñmangekeel tukulelngekey koylake dios ñi üy, feymu doy weda kulpayngün Jewba mu.

15. ¿Chumngelu pu rüfngechi kristiano famentukefingün fentren dungu femngekelu ñi lan mu kiñe che?

¹⁵ Pu rüfngechi kristiano famentukefingün fentren dungu femngekelu ñi lan mu kiñe che. Kiñeke che kakon mu tukulelfingün ti la tañi nieelchi chemkün, iyael ka pulku, rakiduamkelu engün am femngechi ñi kelluafiel ti la ñi küme amutual ka wiñopatunoal. Kafey  kiñeke che ütrülkeyngün pichin pulku mapu mew ñi tukulpayal tati la, ka femkeyngün fütrake eluwün ñi ayüwülafiel. Kom tüfachi dungu femkey tati pu che feyentukelu engün am tati pu layelu ñi amulen tañi mongen. Welu tati Biblia kimeltukey, “tati pu layelu chem dungu no rume kimwetukelayngün”, feymu ayüliyiñ taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, ngelay taiñ koneltual tüfachi wimtun mew nüwkülelu tati koylake kimeltun mu pu la ñi amulen tañi mongen (Eclesiastés 9:5, 10).

16, 17. a) Epu kristiano niewalu, ¿chumngelu müley ñi ngüneduamal tati fillke wimtun femngekelu mafün mu ñi trokiñ mapu mew? b)Tati pu kristiano, ¿chem müley taiñ tukulpayal kiñeke wimtun mu, feyti pachügngeel ti arroz ka ngam fill chemkün?

¹⁶ Tati mafün ñi podümkeetew tati koylake religion ñi wimtun nüwkülelu pu wedake püllü mu, lifngelay Chaw Ngünechen ñi adkiñ mew (Marku 10:6-9). Feymu Apokalipsi 18:23 feypiley pichilewechi antü mu “allküngewelayay rume [tati fütra waria Babilonia mu] wakeñkülechi pu che tati mafün kawiñ mew”.

¹⁷ Kom trokiñke mapu mu fillke wimtun müley, kiñeke che feypiafuyngün chem wedake dungu ñi nienon, welu tukulpayaiñ tüfachi wimtun ñi tuwün ti koylake religion mu. Kiñeke femngekey rakiduamkelu am pu che femngechi ñi kümelkaleal tati pu niewalu ka ti pu mangelngelu (Isaías 65:11). Kiñe tüfa ñi pachügngeal ti arroz ka ngam fill chemkün. Kuyfi mu femngekefuy tüfa ñi tüngnagafiel peno tati pu weküfü, femngechi ñi wedalkanoafiel tati we niewlu. Kafey fentren tripantu mu pu che rakiduamkey ti arroz ñi adentuel pu che ñi yallüwal, küme feleal ka alün  mongen ñi nieal. Feymu llemay ayüliyiñ taiñ rumel müleal Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew, müley taiñ famentuafiel tüfachi wimtun podkülelu (papeltunge 2 Korintio 6:14-18).

18. ¿Chem ngülam Biblia mew mülelu ngüyulaeyew tati pu niewalu ka ti pu mangelngelu?

¹⁸ Jewba tañi pu che femkelayngün chem dungu no rume ñi yamfiel ti mafün, ka ñi weda duamelnofiel ti che ñi rakiduam. Fillpipimekelayngün ka pekanka dungukelayngün, wedake ayekan dungun mew yewelkakelafingün tati pu niewalu kam pu mangelngelu (Proverbios 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27). Kafey femkelayngün fütrake afmatufal mafün, tati femngechi femlu pengelkey ‘tañi mallmapiwkengen ñi nien mew fentren chemkün’ (1 Juan 2:16). Feymu llemay pepikamekelmi tami mafün, tukulpayaymi Jewba ayükey tami ayüwkülen tukulpayal feychi antü, tami weda duamkülenoal. *

19, 20. Kiñe lifru, ¿chem feypi tati brindis ñi tuwün-ngen? ¿Chumngelu tati pu kristiano femkelayngün brindis, “salud” pikelayngün?

¹⁹ Mafün mew ka kangelu trawün mu, tati pu che femkeyngün brindis, “salud” pikeyngün. 1995 tripantu mu kiñe lifru feypi tati brindis ñi femngekeel trawün mu tuwün-ngefuy chi kuyfi wimtun mu tati pu che ñi chalintukulelfiel kiñe sakin ko tati pu dios ñi eluaetew tañi ayüel, ka ngillatufingün tüfachi feypin mu “fentren tripantu ngepe” kam “tami mongeleal” (International Handbook on Alcohol and Culture).

 ²⁰ Fentren pu che rakiduamkelayngün tati brindis ñi nüwkülen tati koyla religion mu kam wele dungu mew. Welu brindis mu püramelkeyngün ti fasu ñi ngillatual tati “wenu mapu” kam kakelu newen ñi füreneaetew. Kakelu wimtuleyngün ñi wütrulal kiñe pichin pulku ñi mañumtuafiel ta Ngünechen ñi kümelkayaetew tañi ayüel. Welu tati Biblia feypilelay taiñ femngechi ngillatual taiñ kümelkangeal (Juan 14:6; 16:23). *

21. Iñchiñ pu kristiano ngen, ¿chem kawiñ müley taiñ famentuafiel nüwkülenofule rume ti koyla religion mu?

²¹ Tüfachi Mapu tuwün pu che doyelküley ñi yenieel podngechi mongen, tati koyla religion ñi amultukuniefiel kam ñi llum amultukuniefiel ñi femürpual engün wedake dungu. Kiñeke trokiñ mapu adkünukeyngün fill tripantu kiñeke kawiñ, tüfa mu pengelkeyngün fillke purun yewefalngelu kam püramyekefingün tati pu kudumuwkelu chaf wentru ka chaf domo. Ka kiñe kawiñ ñi femkeel fentren pu che fey tati año nuevo. Tüfachi kawiñ mu pu che eluwkey ñi femal fillke dungu tati Biblia ñi eluñmakenoel. Feymu ¿koneltuleafuy kiñe kristiano tüfa mu? Kiñe che piwkeyefile ta Jewba, ¿kümeafuy ñi femkeal tüfachi kawiñ? ¿Pengelafuy may ñi üdenieel ti wedake dungu? (Salmo 1:1, 2; 97:10.) Feymu doy kümeafuy taiñ inayentuafiel tüfachi wentru ñi wirintukuel Biblia mu, kidu ngillatuy: “Kiñe pülekünuñmaen tañi lelin ñi penoal tami üdekeel” (Salmo 119:37).

22. Kiñe kristiano ñi rakiduam mew, ¿chem dungu mew müley ñi dullial tañi koneltual kam koneltunoal kiñe kawiñ mu?

²² Tati pu che koneltulele kiñe kawiñ mu Jewba ñi  ayükenoel, müley taiñ kuñiwtuwküleal taiñ pengelnoal ñi tutefiel feychi kawiñ. Feymu ti apostol Pablo feypi: “Welu chumngechi rume, eymün ilmün, ka pütokolmün, ka femllelmün chem kangelu dungu rume, kom femkeaymün Ngünechen tañi püramyengeael” (1 Korintio 10:31; inaduamnge tati wichulechi dungu “ Taiñ kelluaetew küme dullial”). Welu mülele kiñe kawiñ kam wimtun nüwkülenolu tati koyla religion mu kam politika mew, pengelkenolu ñi poyenofiel tañi trokiñ mapu ka chaftunienofile Biblia ñi ngülam, ¿chumafuiñ? Kiduke pu kristiano müley ñi dullial tañi koneltual kam ñi koneltunoal tüfachi dungu mu. Welu müley taiñ ngüneduamal kakelu che ñi rakiduam, taiñ weda duamelnoafiel.

23, 24. ¿Chumngechi küme wüldunguaiñ ñi norngen Jewba tañi ngülam?

²³ Fentren pu che ayükey ñi koneltual feychi kawiñ mu ñi trawüal tañi pu che ka tañi pu weni engün. Feymu tati pu che weda rakiduamnieafuyngün pu Dungukelu Iney Ngen Jewba ñi rume katrütuwkeel ka “piwkeyechekelayngün” pikeyngün. Feymu piwkeyen mu feypiafuiñ taiñ ayükeel ñi trawüluwal taiñ pu che iñchiñ chem antü rume ti tripantu mu (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13; 2 Korintio 9:7). Welu ayüleiñ ñi kimelelafiel engün taiñ küpa wedalkanoafiel tüfachi ayüwün-ngechi trawün wedake wimtun mew ñi ayükenoel ta Jewba ka chaftuniefilu ñi ngülam, iñchiñ müna piwkeyefilu am taiñ Chaw Ngünechen (inaduamnge tati wichulechi  dungu “ Tati rüf religion doy fütra ayüwülkeeiñmew”).

²⁴ Kiñeke peñi ka lamngen küme pengelkeyngün kiñeke dungu mülelu ti 16 chillkatun ti lifru Tati Biblia ñi rüf kimeltukeel * ñi küme wiñoldunguafiel tañi ramtuetew küme piwke mew tüfachi dungu mu. Welu tukulpayaiñ, iñchiñ ayüleiñ tati che ñi koneltual Jewba tañi trokiñche mu, ayülelaiñ taiñ pengelelafiel ñi welulkawken engün. Feymu müley taiñ dungual yamüwün mu ka tüngkülen mew, “ñi ayüfal nütramngeael ka ñi falin kümeke dunguael” (Kolosense 4:6).

25, 26. Tati pu chaw, ¿chumngechi kelluafuyngün tañi pu yall ñi doy mupiltuafiel ka piwkeyeafiel ta Jewba?

²⁵ Iñchiñ pu Dungukelu Iney Ngen Jewba, küme kimnieiñ chumngelu llowkeiñ ka famentukeiñ kiñeke wimtun ka femün (Ebrew 5:14). Feymu tati pu chaw ka müley ñi kimeltuafiel tañi pu yall Biblia tañi ngülam. Femngechi yafültukuafingün tañi mupiltun, ka kelluafingün ñi wiñoldungulelafiel Biblia mu tañi pu ramtuetew ñi feyentun mu, fey rumel müleayngün Chaw Ngünechen ñi piwkeyechen mew (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

²⁶ Ayüliyiñ taiñ poyeafiel ta Jewba ‘feyngechi dungu mew Ngünechen tañi newen tañi kellun mew’, müley taiñ famentuafiel tati pu kawiñ tuwün-ngenolu Biblia mew (Juan 4:23). Welu feyka müten no, ka müley taiñ nor chengeal kom taiñ mongen mew. Famülke mew fentren che rakiduamkey ñi kellukenoetew tañi nor chengen. Welu allkütufiliyiñ ta Jewba, rumel kümelkayaeiñmu. Tüfachi dungu inaduamaiñ küpalechi chillkatun mew.