1. Bantu ba musango nshi Yehova apalamika kuli ena, kabili mulandu nshi balingile ukubela abalola?

YESU atile: “Bakapepa bene bene bakapepela Tata mu mupashi na mu cine, pantu Tata afwaya aba musango yu balemupepa.” (Yohane 4:23) Yehova nga asanga abafwaya ukumupepela mu mupashi na mu cine, nga filya na imwe amusangile, alabapalamika kuli ena na ku Mwana wakwe. (Yohane 6:44) Ala ili lishuko ilikalamba nga nshi! Lelo, abatemwa icine ca mu Baibolo bafwile ‘ilyo bashilacita icintu babala bamona nga kuti casekesha Shikulu,’ pantu Satana ni ncenjeshi sana ku kubepa abantu.—Abena Efese 5:10; Ukusokolola 12:9.

2. Londololeni ifyo Yehova omfwa bakapepa bakwe nga balesakanya ukupepa kwa cine no kwa bufi.

² Ibukisheni icacitike mupepi no Lupili lwa Sinai ilyo abena Israele bapatikishe Aarone ukuti abapangile lesa wa kuti balepepa. Aarone alibapangile umwana wa ng’ombe uwa golde uo baleti e waleimininako Yehova, lelo ena tatemenwe. Aarone abebele ati: “Mailo kukaba umutebeto kuli Yehova.” Bushe Yehova abalekele fye abalesakanya ukupepa kwa cine no kwa bufi? Iyo. Alipeye abantu 3,000 abalepepa ici icilubi. (Ukufuma 32:1-6, 10, 28) Cinshi twingasambililako? Nga tulefwaya ukwikalilila mu kutemwa kwa kwa Lesa, tatulingile ‘ukwikata ku cishasanguluka’ lelo tufwile ukuipeelesha ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa no kupata imisango yonse iya kupepa kwa bufi.—Esaya 52:11; Esekiele 44:23; Abena Galatia 5:9.

3, 4. Mulandu nshi tulingile ukubikila amano ku mashiwi ya kwa Lesa ilyo tulebebeta intambi ishaseeka ne fya kusefya?

³ Ku ca bulanda, ilyo abatumwa bafwile, Abena Kristu ba bufi  abashatemenwe icine ca mu Baibolo batendeke ukukonka intambi sha bantu abashalepepa Lesa, na kabili batampile no kusefya inshiku isho abantu pali ilya nshita balemona kwati sha mushilo, batendeke ukulanda ukuti na Bena Kristu nabo kuti balesefyako ishi nshiku. (2 Abena Tesalonika 2:7, 10) Nomba ilyo mulebebeta ukusefya kwalekanalekana, mwalasanga ukuti muli uku kusefya tamwaba umupashi wa kwa Lesa, lelo mwaba fye umupashi wa calo. Ukulanda fye icishinka, ukusefya konse ukucitwa muno calo kulenga fye abantu baba no lunkumbwa, kutungilila ifisambilisho fya mu mipepele ya bufi kabili kulenga abantu baleumfwana ne fibanda. Ifi fintu e fyaba na muli “Babiloni Mukalamba.” * (Ukusokolola 18:2-4, 23) Na kabili, muleibukisha ukuti Yehova aliimwenene umwine uko abantu balekonka intambi sha busenshi mu kupepa na mu kusefya kwabo, uku kwine e kwatuntuka ne ntambi sha mipepele no kusefya, ifyaseeka pali lelo. Kanshi te kuti tutwishike ukuti na lelo line tatemwa ukusefya kwa musango yu. Bushe na ifwe tatulingile ukulamona ukusefya kwa musango uyu nge fyo Yehova akumona?—2 Yohane 6, 7.

⁴ Fwe Bena Kristu ba cine twalishiba ukuti ukusefya kumo takusekesha Yehova. Lelo kwena nga tatulefwaya ukulasefyako tufwile ukukosapo sana. Nga twaishiba bwino ico Yehova ashifwaila ukusefya kwa musango yu, e lyo tukalafwaisha ukukaana fyonse ifingalenga twafilwa ukwikalilila mu kutemwa kwakwe.

5. Mulandu nshi twingalandila ukuti Yesu tafyelwe pa 25 December?

⁵ Baibolo tayalandapo ukuti kwali abalesefya ubushiku Yesu afyelwe. Na kuba, ubushiku afyelwe tabwaishibikwa bwino. Lelo twalishininkisha ukuti tafyelwe pa 25 December pantu  kulya afyalilwe, kulatalala sana muli uyu mweshi. * Te kuti tutwishike ukuti ici cishinka, pantu Luka alembele ukuti ilyo Yesu afyelwe, “bakacema abali mu mpanga” balelonda ifitekwa fyabo. (Luka 2:8-11) Nga ca kuti bakacema lyonse ‘baleba mu mpanga’ umwaka onse, ili lyashi ilya kuti baali mu mpanga pa bushiku Yesu afyelwe nga talyacindama no kucindama. Lelo, pa mulandu wa kuti mu nshita ya mainsa mu Betelehemu ifitekwa balefisungila mu fikuulwa, bakacema na bo nga ‘tabaali mu mpanga.’ Na kabili, Yosefe na Maria baile ku Betelehemu pantu Kaisare Augusti alifumishe icipope ca kupenda abantu bonse. (Luka 2:1-7) Apo abantu tabatemenwe imitekele ya bena Roma, Kaisare nga tabebele ukuti baye ku mishi bafyalilwe ku kupendwa mu mainsa pantu kulatalala sana.

6, 7. (a) Bushe ifintu ifingi ifyo abantu bacita pa Krisimasi fyatampile shani? (b) Bupusano nshi bwaba pa fyo Abena Kristu bapeela ifya bupe ne fyo abantu bapeelana ifya bupe pa Krisimasi?

⁶ Baibolo taisambilisha ukuti tufwile ukusefya Krisimasi. Lelo Krisimasi yatuntuka ku mitebeto iyo abasenshi balesefya, pamo nga umutebeto wa bena Roma uwa Saturnalia uo balepangila lesa wa bulimi uo baleita abati Saturn. Icitabo ca kuti New Catholic Encyclopedia cilanda pa balepepa lesa uo baleita abati Mithra, ukuti ukulingana ne fyo balependa, nabo balesefya ubushiku bwa pa 25 December ukuti e “bushiku akasuba akakwatisha amaka kafyelwe.” Na kabili ici citabo citila, “Krisimasi yatendeke ilyo abantu abengi mu Roma balepepa sana akasuba.” Pali iyi nshita ninshi palipita imyaka 300 apo Kristu afwilile.

⁷ Pali uku kusefya, abasenshi balepeeleshanya ifya bupe no kupanga imitebeto iikalamba, kabili ifi fine e fyo na basefya Krisimasi bacita. E fyo caba na muno nshiku, ukupeeleshanya ifya bupe pa bushiku bwa Krisimasi ukwalecitika mu Roma takwali  ngo ku ukwalondololwa pali 2 Abena Korinti 9:7. Patila: “Onse acite umo apangile mu mutima wakwe, te kupeela na mutimako nangu mu kupatikishiwa, pantu Lesa atemwa uupeela ne nsansa.” Ukutemwa e kulenga Abena Kristu ba cine balepeela ifya bupe, kabili ukupeela kwabo takuba fye pa bushiku ubwaibela, kabili tabenekela ukuti abo bapeela nabo bakabapeelako bushiku bumo. (Luka 14:12-14; belengeni Imilimo 20:35.) Na kabili, balatasha nga nshi pantu balilubuka ku masakamika ayo abasefya Krisimasi bakwata kabili tabakwata inkongole isho abengi bakwata pali ilya nshita pa mulandu wa kufwaya fye ukuti bashite ifya kupeela bambi ne fya kuti balye pa kusefya.—Mateo 11:28-30; Yohane 8:32.

8. Bushe ifya bupe ifyo abalebukila ku ntanda bapeele Yesu fyali fya kusefya ukufyalwa kwakwe? Londololeni.

⁸ Lelo bamo kuti baipusha abati, nomba bushe ifya bupe balya abalebomfya intanda pa kubuka bapeele Yesu tafyali  fya kusefya ukufyalwa kwakwe? Awe. Filya ifya bupe fyali fya kulanga fye umucinshi kuli Yesu, uwali muntu uwacindamisha, kabili ifi e fyo abantu abengi balecita pali ilya nshita. (1 Ishamfumu 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11) Na kuba, tabatwele ifya bupe pali bulya bwine bushiku Yesu afyelwe. Inshita baile te ilya Yesu aali akanya mu ca kuliilamo ifitekwa, lelo baile ninshi ali ne myeshi iingi kabili ninshi bamulelela mu ng’anda.

9. Finshi fyacitike pa kusefya ukwa nshiku sha kufyalwa kubili uko Baibolo yalandapo?

⁹ Nangu ca kutila lyonse fye umwana nga afyalwa kulaba ukutemwa nga nshi, Baibolo tayalandapo ukuti kwali ababomfi  ba kwa Lesa abalesefya ubushiku bafyelwe. (Amalumbo 127:3) Bushe ninshi abalembele Baibolo balabile fye ukulandapo? Iyo, na kuba abantu abasefeshe inshiku sha kufyalwa abo Baibolo yalandapo babili fye, na aba bantu ni Farao wa ku Egupti na Herode Antipa. (Belengeni Ukutendeka 40:20-22; Marko 6:21-29.) Lelo muli uku kusefya konse, ifyacitike tafyaweme, maka maka ukusefya kwa kwa Herode Antipa pantu pali uku kusefya Yohane Kabatisha balimuputwileko umutwe.

10, 11. Bushe Abena Kristu ba kubalilapo balemona shani ukusefya inshiku sha kufyalwa, kabili mulandu nshi?

¹⁰ Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Abena Kristu ba kubalilapo balemona ukusefya ubushiku umuntu afyelwe ukuti cisambilisho icatuntwike ku ntambi sha bantu abashalepepa Lesa wa cine.” Ku ca kumwenako, abaGriki ba kale, basumine ukuti umuntu onse pa kufyalwa alekwata umupashi uwalemucingilila kabili uyu mupashi waletwalilila ukuba nankwe ubumi bwakwe bonse. Icitabo batila The Lore of Birthdays citila uyu mupashi “waleumfwana na lesa uwafyelwe pa bushiku bumo bwine no bushiku ubo umuntu afyelwemo.” Ukutula fye na kale, inshiku sha kufyalwa shalyampana sana ne fyo ababuka ukubomfya intanda bacita e lyo ne ficita ababomfya intanda pa kusobela ifikacitikila umuntu.

¹¹ Ababomfi ba kwa Lesa aba ku kale tabalesefyako inshiku sha kufyalwa pa mulandu wa kuti abatendeke uku kusefya bantu abashalepepa Lesa wa cine kabili abaleumfwana ne fibanda. E lyo umulandu na umbi uo balekaanina ukusefyako wa kuti bafwile balefwaisha ukulacita ifintu ifisuma. Mulandu nshi twingalandila ifyo? Aba bantu baali abaicefya abashalemona ukufyalwa kwabo ngo kwacindamisha ica kuti bapangilapo no kusefya. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Lelo, balecindika Yehova no kumutootela pa kubapeela umweo uwacindama nga nshi. *—Amalumbo 8:3, 4; 36:9; Ukusokolola 4:11.

12. Bushe ubushiku bwa mfwa yesu kuti bwawama shani ukucila ubushiku twafyelwe?

 ¹² Bonse abafwa ne cishinka, Lesa takabalabe akababuusha. (Yobo 14:14, 15) Lukala Milandu 7:1 itila: “Ishina ilisuma lyawama ukucila amafuta ayasuma, no bushiku bwa mfwa bwawama ukucila ubushiku bwa kufyalwa.” Ili “ishina” ilyo ici cikomo calandapo lishina tupanga kuli Lesa ilyo tulemubombela ne cishinka. Icacindama ukwishiba ca kutila ubushiku ubo Abena Kristu baebwa ukulasefya bwaba fye bumo, te bushiku bwa kufyalwa, lelo bushiku bwa mfwa ya kwa Yesu, uwakwata “ishina” ilisuma ilyalenga ukuti tukwate isubilo lya kupusuka.—AbaHebere 1:3, 4; Luka 22:17-20.

13, 14. Bushe ukusefya Isita ukwaseeka muno nshiku kwatuntuka kwi?

¹³ Nangu ca kuti abantu abengi batila Isita kusefya ukubuuka kwa kwa Kristu, nomba ukulanda fye icishinka yafuma ku kupepa kwa bufi. Ishina lya kuti Isita lyafuma ku mashina baleitilako lesa mwanakashi mu ciAnglo-Saxon ukuti Eostre, nelyo Ostara, uyu aali ni lesa wa kuca kwa bushiku kabili lesa wa mu myeshi ya mpepo. Bushe utululu na mani fwayampene shani na Isita? Icitabo ca kuti Encyclopædia Britannica citila “ukutula na kale amani e yaleimininako ubumi bupya no kubuuka,” kabili kalulu ukufuma na kale e waleimininako ubufyashi. Kanshi, Isita lutambi lwa kupepela ubufyashi nangu ca kuti abengi batila kusefya ukubuuka kwa kwa Kristu. *

¹⁴ Pa kusefya ukubuuka kwa Mwana wakwe, bushe Yehova kuti asuminisha abantu balabikamo ne ntambi shabipa isha kupepela ubufyashi? Awe nakalya! (2 Abena Korinti 6:17, 18) Na kuba, Amalembo tayatweba ukulasefya ukubuuka kwa kwa  Yesu. Kanshi, abasefya ukubuuka kwa kwa Yesu no kupepela ubufyashi pa Isita, tababa ne cishinka nakalya.

15, 16. (a) Mulandu nshi Abena Kristu abalepekanya ubwinga balingile ukubikila amano ku mashiwi ya kwa Lesa ilyo baletontonkanya pa ntambi sha pa bwinga ishaba ku mwabo? (b) Finshi Abena Kristu balingile ukwishiba pa ntambi shimo pamo nga ukukuba abaleupana umupunga nangu utuntu tumbi?

¹⁵ Nomba line, “ishiwi lya kwa shibwinga ne lya kwa nabwinga tafyakomfwike na kabili muli [Babiloni Mukalamba].” (Ukusokolola 18:23) Mulandu nshi? Umulandu umo wa kutila imisango yakwe iya kupupa imipashi, kuti yakowesha icupo ukutendekela fye pa bushiku bwa bwinga.—Marko 10:6-9.

¹⁶ Icalo ne calo caliikwatila ntambi sha kukonka. Intambi shimo ishingamoneka kwati tashabipa nalimo shatuntwike ku ntambi sha bena Babiloni abalemona kwati e shaleleta ‘ishuko’ ku baleupana nelyo kubo betile ku bwinga. (Esaya 65:11) Ulutambi lumo lwa kukuba abaleupana umupunga nangu utuntu tumbi. Ulu lutambi lufwile lwatuntwike ku cisumino ca kuti ifya kulya fyaletalalika ifibanda imitima kabili ukucita ifi kwalelenga taficitile icibi kuli nabwinga na shibwinga. Na kabili, ukufuma fye na kale, abantu bamo batila umupunga ulaleta ubufyashi ne nsansa kabili ulalenga umuntu akokola pa calo. Nacimoneka fye apabuta tuutu ukuti bonse abafwaya ukwikalilila mu kutemwa kwa kwa Lesa tabalingile ukulakonka intambi ishabipa.—Belengeni 2 Abena Korinti 6:14-18.

17. Mashiwi nshi aya kwa Lesa ayo abaleupana na betwa ku bwinga balingile ukulakonka?

¹⁷ Ababomfi ba kwa Yehova na kabili balasengauka imisango yonse iyabipa iyaseeka muno calo iingalenga amenga yabo ukukanaba aya mucinshi nangu ayengakalifya abantu bambi. Ku ca kumwenako, tabalanda amashiwi ya nsoni nangu aya kubimbula bambi kabili tabatemwa imipulwe yabipa nangu imilandile iingalenga abaleupana na bantu bambi baumfwa insoni. (Amapinda 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Na  kabili tabapanga imitebeto ya bwinga iya lulumbi iya kufwaya fye “ukuitakishisha pa fyo [bakwata].” (1 Yohane 2:16) Nga ca kuti mulepekanya ubwinga, ishibeni ukutila Yehova afwaya ukuti ubushiku bwa bwinga bwenu bwaba ubusuma ubo mukalaibukisha lyonse ne nsansa, ukucila ukuti mukaleumfwa ububi. *

18, 19. Bushe icitabo cimo cilandapo shani pa fyo ukupamanya amakapu kwatendeke, kabili mulandu nshi Abena Kristu bashicitilako ifi?

¹⁸ Caliseeka pa bwinga na pa nshita ya kwangalila pamo ukupamanya amabotolo nelyo amakapu. Icitabo ca 1995 International Handbook on Alcohol and Culture citila: “Ukupamanya amakapu . .   ukwa muno nshiku kwatuntuka mu mituulo ya bwalwa iyo abena kale baletuula kuli balesa babo . . . pa kuti babapaale, kabili balepepelapo ne pepo ilipi abati, ‘kalebalika!’ nelyo ukuti ‘muleenda umutende!’”

¹⁹ Abantu abengi tabaishiba ukuti ukupamanya amabotolo nangu amakapu kupepa imipashi. Na lyo line, ukwimya amakapu mu muulu cimo no kulomba “imyulu,” e kutila imipashi ukuti ibapaale. Nomba ukucita ifya musango yu kwalipusana ne fyo Baibolo yalanda.—Yohane 14:6; 16:23. *

20. Kusefya nshi Abena Kristu balingile ukupata nangu ca kutila takwatuntuka mu fya mapepo, kabili mulandu nshi?

²⁰ Ifintu ifingi ifyabipa ificitika muno calo fitungililwa na Babiloni Mukalamba, e calenga ukuti ifyalo fimo filetungilila imitebeto ya cintubwingi iibako umuku umo mu mwaka.  Pali iyi mitebeto palaba ukucinda kwa kubimbula kabili inshita shimo balalumbilisha ubulalelale bwa baume beka beka no bwa banakashi beka beka ukuti bwaliba fye bwino. Bushe kuti caba fye bwino ku batemwa Yehova ukuya kuli iyi mitebeto? Nga ca kuti Umwina Kristu aleya ku mitebeto ya musango uyu, bushe ninshi cine cine alipata ifyabipa? (Amalumbo 1:1, 2; 97:10) Kanshi kuti cawama ukupashanya kemba wa malumbo, uwapepele ati: “Lengeni amenso yandi ukukanalolesha ifya fye”!—Amalumbo 119:37.

21. Ni lilali Umwina Kristu engapingulapo nampo nga kuti asefyako nangu iyo?

²¹ Pa bushiku abantu balesefya, kuti cawama nga ca kuti Umwina Kristu aba uwacenjela pa kuti ifyo alecita tafilengele abantu bamona ukuti na o alesefyako. Paulo alembele ukuti, “Nga mulelya nalimo mulenwa nalimo fyonse ifyo mulecita, citeni fyonse ku kucindika Lesa.” (1 Abena Korinti 10:31; belengeni akabokoshi akaleti “Ifyo Twingapingulapo Bwino Ifya Kucita,” pa mabula 158 na 159.) Nomba nga ca kuti ulutambi nangu umutebeto tafyatuntuka ku kupepa kwa bufi, kabili tamwaba ifya mapolitiki nangu ifya kutemwisha icalo, kabili nga tamuli ifilepusana na mashiwi ya kwa Lesa, Umwina Kristu umwine kuti apingulapo nga kuti atemwa ukusefyako nelyo iyo. Ilyo alecita ifi, talingile ukupunwisha bambi.

22, 23. Kuti twacita shani pa kuti tushimikile bwino abantu pa mafunde ya kwa Yehova ayalungama?

²² Abantu abengi bamona ukusefya ukwaseeka nge nshiku sha kusansamukila pamo na ba lupwa ne fibusa. E co, nga ca kuti umuntu umo amona kwati twalicilamo ukukonka amafunde ya mu Baibolo, kuti twamulondolwela ukutila Inte sha kwa Yehova nabo bene balishiba ukuti cisuma ukusansamukila pamo na ba lupwa ne fibusa. (Amapinda 11:25; Lukala Milandu 3:12, 13; 2 Abena Korinti 9:7) Tulatemwa ukuba  na ba lupwa wesu ne fibusa fyesu pa nshita fye iili yonse mu mwaka, lelo pa mulandu wa kuti twalitemwa Lesa kabili tufwaisha ukulakonka amafunde yakwe ayalungama, tatufwaya ukulacita ifyabipa ifyo Lesa ashifwaya pa nshita sha musango uyu.—Moneni ifyebo ifili mu akabokoshi akaleti “Ukupepa kwa Cine Kulalenga Twaba ne Nsansa Nga Nshi,”.

²³ Pa kulondolwela abafwaya ukwishiba ico tushisefeshako amaholide ayaseeka, ba Nte bamo balabomfya ifyebo ifyaba mu Cipandwa 16 mu citabo icitila Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? * Lelo, muleibukisha ukuti ico tufwaya te kushinina abantu ukuti ifyo baishiba fya bufi, lelo tufwaya ukuti bese ku kupepa kwa cine. Kanshi muleba no mucinshi, mwilafulwa, lelo ‘imilandile yenu yonse ileba iisuma, iyalungwamo umucele.’—Abena Kolose 4:6.

24, 25. Bushe abafyashi kuti bacita shani pa kwafwa abana babo pa kuti bakule mu citetekelo kabili batemwe na Yehova?

²⁴ Fwe babomfi ba kwa Yehova, twalisambilishiwa bwino sana. Twalishiba umulandu twasuminina mu fintu fimo na ico tuficitila kabili twalishiba ne calenga ukuti twilacitako ifintu fimbi. (AbaHebere 5:14) E co mwe bafyashi afweni abana ifya kubomfya amashiwi ya kwa Lesa ayaba mu Baibolo. Nga mulecita ifi, icitetekelo cabo cikakosa, kabili ninshi mulebafwa ukwishiba ifya kubomfya Baibolo nga ca kuti babepusha pa fyo basuminamo, no kulenga bacetekela ukuti Yehova alibatemwa.—Esaya 48:17, 18; 1 Petro 3:15.

²⁵ Bonse abapepela Lesa “mu mupashi na mu cine” tabasefya imitebeto iyo Baibolo ishasuminisha kabili balesha ukuba aba cishinka muli fyonse ifyo bacita. (Yohane. 4:23) Muno nshiku, abantu abengi bamona kwati calyafya ukuba ne cishinka. Nomba, ukulingana ne fyo tukasambilila mu cipandwa cikonkelepo, ukukonka ifyo Lesa atusambilisha e cawamisha.