Skip to content

Skip to table of contents

KAPITULU 13

Mathanga Animusilidha Mulugu

Mathanga Animusilidha Mulugu

“Tamelani enimuzivela Nabuya.”​—ÉFESO 5:10.

1. Yehova onakukusa athu a mukalelo gani, vina athu aba anfanyeelela eni okalavi mento mpaddi wa omuyani?

YEZU walogile wila “abale animwebedha Baba, erege na mukalelo webaribari ninga munfunela muya wa Mulugu. Baba onatamela athu animwebedha dhahene.” (Joau 4:23) Yehova agafanya athu ninga aba, ninga mufanyeliye​—onowakukusela wila amuziwe iyene na Mwanaye. (Joau 6:44) Eji ethomo vaddiddi! Mbwenye anamakwela ebaribari ya Bibilia, anofanyeela ‘otamelagavi enimuzivela Nabuya,’ sabwani Satana mesirhi wa onyengetha.​—Éfeso 5:10; Ovuhulela 12:9.

2. Katapulela mukalelo onawoona Yehova abale antamela ovuganya webedha webaribari na wotakala.

2 Katanaalela ejile yapadduwile waddamela va Mwangoni Sinai Aizrayel mwamukumbirhelani Arau wakosela mulugu. Arau wahirumeela bamukosa mwana ñgombe wa nddarhama baloga wila oddulene watapulela Yehova. Wahiloga dhahi: “Mangwana onokala mathanga omuthabela Nabuya.” Yehova wahipwaza ovuganyiwa oku wa webedha webaribari na wotakala? Nne. Wahiruma wila apiwe othamagela athu matxikwi mararu abalene amwebedhile mulugu wosemiwa. (Obudduwa 32:1-6, 10, 28) Ninsunzavo eni? Akala ninfuna nikalevi mu okwelani mwa Mulugu ‘kanilige elo-wene yonyakuwa’ banigathiddeela ebaribari na guru, mosadduwela dhotakala dhotene.​—Izaiya 52:11; Ezekiyel 44:23; Galásia 5:9.

3, 4. Ninfanyeelela eni ofwaseyela magano a Bibilia nigañgananihaga myambo na mathanga akwaneliwe?

3 Mokubanyeya, mukweli arumiwi, abene abarela masunziho a aliba opambiha, mwahipadduwa athu atxemerhiwa Akristu amulomovi akoodda okwela ebaribari baroma orava myambo dha amalabo, mathanga na maferiado abene adhilani ologa wila ba Okristu. (2 Tesalónika 2:7, 10) Venevo vansekeserhiwe mathanga aba mena mañgonovi, koona mukalelo ontonyihedhani muya wa elabo othiya muya wa Mulugu. Ninga munkalelagani, mathanga otene a mwilaboni ana emanya modha ehinsadduwa: Ankokomezetxa ofuna wa maningo vina anovuwiha masunziho a marelijiau ootakala na dha odomonyo​—maleba a “Babilónia Munddimuwa.” * (Ovuhulela 18:2-4, 23) Wubuwelege vina yawila Yehova ddiromile woona ovenya omaromo, wenewo witeyile merelo a omalabo a relijiau, mwenemo mudhile myambo dhinjidhene dhakwaneliwe ovanene. Kavali waganyedha yawila nsaka na ovanene onosilidhiwa vina mathanga aba. Kaninfanyeela ozuzumeletxa mukalelo onooniye esene?​—2 Joau 6, 7.

4 Ninga Akristu a ebaribari, ninoziwa yawila mathanga mena kanimuthithimiha Yehova. Mbwenye ninofanyeela wimela txithi mmirimani mwehu okala wolapela vaddiddi na mathanga aba. Wañgananiha sabwa ensilidheliwa Yehova mathanga aba onela owaraliha ogana wehu wa orabela elobo ji elobo eganikathamihile okalavi mu okwelani mwa Mulugu.

NATALI​—WALIGI WEBEDHIWA WA NZUWA

5. Ninfanyeelela eni okaana ebaribari yawila Yezu kabaaliwe siku na 25 ya Dezembro?

5 Bibilia kanromola-wene mathanga a siku na obaaliwa wa Yezu. Mwebaribari, sikuna nibaaliwiye txibarene kaninziweya. Mbwenye iyo podi okaana ebaribari yawila kabaaliwe siku na 25 ya Dezembro vari va oridha wa nsaka na meza epaddi ejile ya elabo. * Elobo modha enniziwiha jawila Luka olebile wila obaaliwa wa Yezu wahikala ‘amakambuzi akala m’minddani’ bagañganela mabila awa. (Luka 2:8-11) Kowiliwa ‘okala m’minddani’ yaka yotene yali ekalelo yawa, ejene kigakalile elobo ya vawoka. Mbwenye sabwa yawila nsaka na meza o Belemi onorubwa muzogwe woridha vina onomotha neve, banigamotha nanda banigakuneela mminddanimwa, amakambuzi kagakalile ‘mminddani.’ Mowenjedha José na Maria adhowile o Belemi sabwani César Augusto wela olamula yawila athu alebeliwe. (Luka 2:1-7) Kigapadduwile-wene César Augusto waruma athu aludduweli olamulela wa Roma okosa oleddo wa odhowa dhilabo dhawa dhobaaliwa mu nsakani noridha vaddiddi na meza.

6, 7. (a) Natali witeyile wuvi? (b) Othiyana gani oli vari va ovaha wa Natali na ovaha wa Okristu?

6 Meteyelo a Natali kanfanyeya Mbibiliani, mbwenye mmithuponi dha wale dhakosiwa na amalabo ninga Saturnália Romana, mathanga akoseliwa Saturno mulugu wa dholima. Na mukalelo wakakene, mowiwanana na wengesela wawa, anamebedha a mulugu Mitra ankosa mathanga siku na 25 ya Dezembro ninga “aniversário natalício do sol invencível,” ninga munlogela New Catholic Encyclopedia. “Natali witeyile nsaka nebedhiwa vaddiddivene nzuwa mwilaboni ya Roma,” wañganana vyaka mazana mararu mukweli Kristu.

Akristu a ebaribari anovaha sabwa ya okwela

7 Vari va mathanga awa, amalabo ela ovahana sagwati vina anja​—merelo ankosiwavi va Natalini wa ovanene. Ninga vina mumpadduwelani ovanene, dhinjidha dhavahiwa nsaka nthile kadhakosiwa ninga munlogela 2 Korinto 9:7, vanloga dhahi: “Muthu-muthu avahe yubuweliye mmurimani mwaye; kavahe nokubanya peno nomageleliwa, vowi Mulugu onziveliwa na ole onvaha na murima wetene.” Akristu a ebaribari anvaha na okwela, ovaha wawa kunjeedhela siku nisakuliwe, bagafuna wiyihedhiwa elobo. (Luka 14:12-14; Kengesa Merelo 20:35.) Mowenjedha, anotamaalela venjivene ofuruliwa mwa odhugudha wa omusasanyedha Natali vina ahivumela muthorho wa otota mangau anivitoteletxa athu enjene nsaka nthi na yaka.​—Mateu 11:28-30; Joau 8:32.

8. Aliba makaga a neneri aahinvaha Yezu sagwati siku na obaaliwa waye? Katapulela.

8 Mbwenye athu ena anopambiha bagaloga wila aliba makaga abale a neneri kanvahile Yezu sagwati siku na obaaliwa waye? Nne. Sagwati dhawa dhali mukalelo wa olagiha nriho bahi, omuriha muthu wovuwa, yeeddelo yakwaneliwe masaka alebiwe Bibilia. (1 Amwene 10:1, 2, 10, 13; Mateu 2:2, 11) Mwa txibarene, awene nne kaadhile omathiyu obule wabaaliwe Yezu. Mwafiyelani, Yezu kaali nyenye munigulani, mbwenye wali bana myeri dhinjidhene, bagakala mu numba.

EJILE ENLOGA BIBILIA MWAHA WA SIKU NA OBAALIWA

9. Txini enfanyeelihu woona mmathangani anromoliwa mBibiliani?

9 Masiki obaaliwa wa mwana vankaletxani sabwa ya othaba vaddiddi, Bibilia kanimuloga-wene mudhari wa Mulugu wakosilege mathanga a siku naye na obaaliwa. (Masalmo 127:3) Bibilia olodduwala oromola ejene? Nne, sabwani onoromola mathanga meeli a siku na obaaliwa​—wa Faraó wa Ejipitu na Herodi Antipa. (Kengesa Wita 40:20-22; Marko 6:21-29.) Mbwenye mathanga aba oomeeli kanlogiwa deretu, makamaka aba anawili venevo vagwaddiwe musorho wa Joau Mbatizi.

10, 11. Akristu ooroma oona dhavi mathanga a siku na obaaliwa nanda sabwa yani?

10 Nivuru The World Book Encyclopedia, ninloga wila “vamentoni va Akristu ooroma, okosa mathanga a siku na obaaliwa wa muthu yali yeeddelo ya amalabo.” Motagiha, Agrego a wale anroromela yawila kadda muthu ohikaana muya onimbarela obuwene onkalavo siku na obaaliwa waye venevo bumwañganela okalawo wotene. Muya obule “wahikaana wiwanana wa singaningo na mulugu wana siku na obaaliwa naligana na muthu oddo,” ninga munlogela The Lore of Birthdays. Ovenya wale masiku a obaaliwa ela wiwanana vina na makaga a dhineneri vina horóscopo.

11 Okoodda myambo dha siku na obaaliwa sabwa ya witeya na amalabo vina odomonyo ogaalivi, adhari a Mulugu a nsaka na wale ankoodda vina myambo esi sabwa ya magano awa a mweeddelo. Sabwa yani? Aali athu ooviyeviha alobwana na ayana nanda koona wila odha wawa mwilaboni wali wa makamaka vaddiddi mpaka okoseliwaga mathanga. * (Mikeya 6:8; Luka 9:48) Mbwenye ela omuthithimiha na omutamaalela Yehova sabwa ya wavaha egumi. *​—Masalmo 8:3, 4; 36:9; Ovuhulela 4:11.

12. Siku na okwa wehu ninkaletxa dhavi opitha siku na obaaliwa?

12 Va makwelo, otene abale akweli nroromelo ahikoyiwa mmubuweloni mwa Mulugu nanda ahikaana njeedhelo na okalawo. (Job 14:14, 15) Kohelét 7:1 onloga dhahi: “Nzina nothithimihiwa thinkala opitha makura onukela. Labo n’okwa thathima opitha labo nobaliwa.” “Nzina” nehu ku ovuwa waderetu okaanilehu na Mulugu modheela mabasa oororomeleya. Elitxi ya vawoka jawila mathanga bahi arumiwe Akristu okosa, kayo a obaaliwa mbwenye ba okwa​—okwa wa Yezu oddulene ona “nzina” nokaletxa nili nofuneyetxa wila noboliwe.​—Ahebreu 1:3, 4; Luka 22:17-20.

PASKWA​—WEBEDHIWA WA OBAALA WOSARHAPITHA

13, 14. Paskwa oddu wakwaneliwe witeyile wuvi?

13 Ovuwihiwe ninga mathanga a ovenya mu okwani wa Kristu, Paskwa witeyile mu relijiauni yotakala txibarene. Nzina nthi Paskwa [na Engelezi Easter] niniwananihiwa na Eastre, obe Eostre mulugu wa muyana wa anglo-saxão, wa opathuwa wa nzuwa vina nsaka nowala. Kito mazai na anamarogolo adhile dhavi wiwananihiwa na Paskwa? Nivuru Encyclopædia Britannica ninloga wila mazai “anothithimihiwaga ninga dhizinddiyelo dha egumi eswa vina ovenya mu okwani, oku munyaba na namarogolo dhinlabaga ovenya wale ninga dhizinddiyelo dha obaala.” Noona Paskwa txibarene mwambo wosarhapitha wa obaala, onlogiwani wila ku ovenya mu okwani wa Kristu. *

14 Yehova agahirumeela olabihedha mwambo wonyakuwa wa obaala bakosana mathanga a ovenya mu okwani wa Mwanaye? Txipo! (2 Korinto 6:17, 18) Mwebaribari, Malebo kanlamula nne kanniruma-wene okosela mathanga ovenya mu okwani wa Yezu. Noona okosa ejene mu nzina na Paskwa, oku otuwa vaddiddi nroromelo vopitha.

SIKU NA AKWIRI KAYO-WENE NOKODDELA

15. Siku na Akwiri niteyile wuvi nanda txini enfanyeelihu oziwa mwaha wa siku nisakuliwe wila nikosiwege muthupo obu?

15 Noziwiwa na akwiriya, miriyela na dhitagano dhiina dhotene dhowikiwana jibanti yothabwa, Siku na Akwiri niteyile na akudda Celta awale a elabo ya Inglatera vina Irlanda. Mweri ogadhaala waddamela siku na 1 ya Novembro, awene ela okosa mathanga a Samhain, ejene entapulela “Ogoma wa Elimwe.” Ela ororomela yawila vari va Samhain, othiyana vari va athu na abale ali elabo ya aliba ohooneya onogoma vina yawila muya esile, dhaderetu na dhabure dheela weedda dhuwa-dhuwa velaboni ya vati. Yobuweliwa wila muya dha abale akwile dheela wiyelela mmatakulu mwawa nanda anamudhi ela operhekela dhoja vina dhomwa mizikwa dhawa bagakurumula. Dhaene, nsaka na ovanene aima agabala dhabalo ninga mizikwa obe akwiri, bageedda numba na numba, bagaatxutxa athu na masalapitho awa akala kavahiwevo elobo, s’ohiziwa anokalihawovi myambo dha Samhain.

KAMUNYAKUTXE MATELO ENYU

16, 17. (a) Akristu aneeddelelana abene anfuna otelana anfanyeelela eni wañgananiha deretu yeeddelo ya matelo eli vamuruddaniva mowiwanana na magano a Bibilia? (b) Mwaha wa myambo ninga owaza mbuga obe dhitagano dhiina dhinwaziwetxa, Akristu anfanyeela wubuwelela eni?

16 Mohigoneela, mBabilonia Munddimuwa “kamuneweyege othabeliwa wa mathanga otela.” (Ovuhulela 18:23) Sabwa yani? Sabwaya modha ja merelo aye a dhodomonyo, abene antakaliha matelo ovenya omaromo-wene.​—Marko 10:6-9.

17 Myambo dhinothiyana elabo na elabo. Myambo dhiina dhinkala ninga kayo dhabure, dhiteyile mwa merelo a Babilónia anooniwani wila ‘anowakaliha na moyo’ atelaniya obe aleddo awa. (Izaiya 65:11) Yeeddelo yina atelaniya anowazeliwa mbuga obe dhitagano dhiina dhinwaziwetxa. Txino mwirelo obu witeyile mwa nroromelo nawila dhoja dhinokurumuliwana muya dhabure badhakathamiha omukosela yabure muteli na muteliwi. Mowenjedha, ovenya nsaka na wale ohikala singaningo ya wiwananihaga mbuga na obaala, osanzaya vina okalawo vyaka dhinjidhene. Txibarene, otene abale anfuna okalavi mu okwelani mwa Mulugu anela orabela ovinyakutxa na myambo esi.​—Kengesa 2 Korinto 6:14-18.

18. Magano gani a Bibilia anfanyeela wasogorhela abale anfuna otelana vina abale awobeleliwe mateloya?

18 Na mukalelo wakakene, adhari a Yehova anorabela merelo a elabo annonga ethomo ya matelo na mathanga a Okristu obe merelo andhugudha mubuwelo wa athu ena. Motagiha, anorabela mazu antaganyiheya na kambo obe ologa kasuwadda na mazu a muguwoni vina anorabela dhoteyiha obe mazu anatotela manyazo atelaniya aba aswa na athuya ali venevo. (Gano dh’olelana 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Anorabela vina mathanga a matelo oopithiha abene ahili mmuddiddani mbwenye antonyihedha “ovithukulelana muhaku.” (1 Joau 2:16) Akala onsasanyedha matelo, txipo kudduwale yawila Yehova onfuna siku nthi nenyu na vawoka nikale elobo egobuweliginyu na othaba, othiya wubuwelaga na otuta murima. *

OMUWELIHA NAKOMA YEEDDELO YA RELIJIAU?

19, 20. Nivuru dhahi ninloga eni mwaha wa witeya wa omuweliha nakoma nanda yeeddelo eji enkooddeliwani na Akristu?

19 Elobo enkosiwetxa mmateloni vina mmagumanoni a ovega ku omuweliha nakoma. Nivuru International Handbook on Alcohol and Culture na yaka ya 1995 ninloga dhahi: “Enkala ninga omuweliha nakoma . . . yeeddelo ya nsaka na wale eromile na mikutho dhakosiwa, dhakuthiwa na dhomwa dhaperhekeliwa amilugu . . . athuya bagakumbirha elobo, mazuya akaletxa nlobelo naloga ‘nikalewo vyaka dhinjidhene!’ obe ‘nikaane egumi!’”

20 Txibarene, athu enjene anoona ninga omuweliha nakoma kayo elobo ya relijiau obe ya myambo dhotakala. Masiki dhaene, yeeddelo ya wawelihaga odhulu anakoma a vinyu, ku okumbirha elobo “wirimu”​—omukumbirha oddule ona ewodhelo opitha ya omuthu wila areelihe, movirigana na esile dhilebiwe Mmaleboni.​—Joau 14:6; 16:23. *

‘NYUWO MUNIMUKWELA YEHOVA, MUTHAWE YABURE’

21. Masiki akala kadhiteyile mu relijiauni, mithupo gani dhinkosiwetxa dhinrabela Akristu, sabwa yani?

21 Etonyihedhaga onongeya kakamwe wa meeddelo a elabo ya ovanene, onthabwihiwa kakamwe obe mokamihedha na Babilonia Munddimuwa, dhilabo dhiina dhinopitxela kobiri mithupo dha carnaval obe Mardi Gras, esene dhinkosiwa kadda yaka, mathanga a otxetha woddengutxa murima mpaka okosiwaga na dhimanya dha alobwana angonihana alobwanavi na ayana ayanavi. Egahikala deretu muthu ‘onimukwela Yehova’ okosa epaddi obe wañgana muthupo ninga obu? Mukristu agakosa esene, onolagiha wila onothawa txibarene yabure? (Masalmo 1:1, 2; 97:10) Enfuneyetxa ku otagiha ekalelo ya munasalmo walobeli dhahi: “Rabelihaní mento aga dhili maveya”!​—Masalmo 119:37.

22. Mudhidhi gani onfanyeela Mukristu osakula mowiwanana na mubuwelo waye akala onela okosa obe kanakose epaddi ya mathanga abuwene ankosiwa?

22 Mmasikuni anjiwa mathanga a mwilaboni, Mukristu akale pasope wila mweeddelo waye onawubuwelihe athu ena wila onoja mathanga abo. Murumiwi Paulo olebile dhahi: Mujagá, mumwagá, mwiraga elobo jilobo, tamelani omuthithimihana Mulugu.” (1 Korinto 10:31; koona kaxa enloga “ Osakulege Na Zelu.”) Mpaddi mwina, akala mwambo obe mathanga aba ankosiwa kaniwanana-wene na relijiau yotakala, kankosa epaddi ya politika obe kayo mathanga anthithimiha elabo ejo vina kanlupa magano a Bibilia, kadda Mukristu asakule mwinya akala onela okosa epaddi. Mudhidhi wakakene onofanyeela otanaala esile dhinubuwela athu ena wila anadhe wapupurutxa.

NIMUTHITHIMIHE MULUGU NA MAZU VINA MERELO

23, 24. Nivahe dhavi onamoona waderetu mwaha wa magano oonyaala a Yehova?

23 Athu enjene anloga wila masiku abale ankosiwetxa mathanga a elabo, si midhidhi dha ogumaniha murala na amarho wila avege. Dhaene, akala muthu onubuwela mwabure yawila yimelelo yehu ya Okristu ja otabala obe ehithabwa, nimutapulele na oderetu yawila Anamoona a Yehova anowika thima ogumana wofanyeela na anamudhi vina amarho. (Gano dh’olelana 11:25; Kohelét 3:12, 13; 2 Korinto 9:7) Mwari mwa yaka, ninojavo omarho na amudhihu, mbwenye sabwa ya iyo omukwela Mulugu vina okwela malamulo aye oonyaala, kaninfuna onyakutxa midhidhi esi dhehu dha ovega na myambo dhinimusilidha Mulugu.​—Koona kaxa enloga “ Webedha Webaribari Onosanzayiha Vopitha.”

24 Anamoona ena a Yehova aheeddeleya deretu mwa watapulela abale anvuzela oziwa txibarene dhilobo dhili mu kapitulu 16 ya nivuru Txini Ensunziha Bibilia Txibarene? * Kanidduwale yawila ofuna wehu kwa opemberha mirima, kaninfuna opemberha makani. Noona nikaane nriho vina nikurumuwe nanda “makani enyu azivege malabo otene, bagaddungihiwa na munyu.”​—Kolosi 4:6, Nipagano Nipya.

25, 26. Amambali awodhe dhavi wakamiha anawa wunuwa mu nroromeloni vina omukwela Yehova?

25 Ninga adhari a Yehova, nihileliwa deretu. Nihiziwa sabwa enrumeelelihu vina enthiddihedhihu mabasa dhilobo dhiina vina ninoziwa sabwa enkooddelihu dhilobo dhiina. (Ahebreu 5:14) Noona nyuwo amambali, mwasunzihege aninyu otanaalela modheela magano a Bibilia. Mugakosaga ejene, munowaraliha nroromelo nawa vina wakamiha wawakulaga na Bibilia abale anvuzetxa masunziho awa vina munowakaaniha okwela wa Yehova.​—Izaiya 48:17, 18; 1 Pedro 3:15.

26 Otene animwebedha Mulugu “na mukalelo webaribari, eddihiwaga na muyayá” kankalela orabelavi mathanga ahiniwanana na Malebo, mbwenye vina anovilibihedha okala athu a murima wororomeleya mwa mikalelo dhotene dha mwigumini mwawa. (Joau 4:23) Nsaka na ovanene, athu enjene anrumeela wila ororomeleya ohikwela. Mbwenye ninga munfunelihu woona mu kapituluni endawo, mudhidhi wotene dila dha Mulugu sikaliletxe.

^ par. 3 Koona kaxa enloga “ Ddikalevo Vamathangani Aba?” Muthengo mwinjene wa maferiado vina mathanga ohilebiwa mu Índice das Publicações da Torre de Vigia, nilebiwe na Anamoona a Yehova.

^ par. 5 Modheela ddima ya mapadduwo a Bibilia vina dholebiwa dha mwilaboni, enkala ninga Yezu obaaliwe yaka ya 2 A.E.C. mweri wa Ayuda ontxemerhiwa Etanim, obwene onliganela Setembro/Outubro mu kalendario ya nsaka na ovanene.​—Koona Estudo Perspicaz das Escrituras, Volume 2, makuku 537-9, nilebiwe na Anamoona a Yehova.

^ par. 11 Nipagano na Nlamulo nalamula wila muyana agamala obaala amperhekele Mulugu mukutho woleveleliwana yothega. (Onamakutha 12:1-8) Obulene wali mubutxedho wokubanyiha wawila athu anowaraviha yothega anawa. Nlamulo nthi nela wakamiha Aizrayel woonaga mofanyeela obaaliwa wa mwana vina nela wakathamiha orava myambo dha amalabo dha siku na obaaliwa.​—Masalmo 51:5.

^ par. 13 Paskwa onowiwananihiwaga vina na webedhiwa wa mulugu wa muyana wa akudda Fenícia, Astarte, oddulene wana dhizinddiyelo dha nzai na munyaba. Maladdaniho a Astarte anomoonihaga mothiyana-thiyana bana vyano dhinddimuwa bure obe bana namarogolo nikome vina nzai mmadani mwaye.

^ par. 18 Koona misorho miraru dhinloga matelo na magumano mena a ovega mu A Sentinela 15 ya outubro 2006, makuku 18-31.

^ par. 20 Koona A Sentinela 15 ya Fevereiro 2007, makuku 30-31.

^ par. 24 Nilebiwe na Anamoona a Yehova.