1. Ania a kita ti tattao ti iyadani ni Jehova kenkuana a mismo, ken apay a nasken nga agtalinaedda a nasalukag?

KINUNA ni Jesus a “dagiti pudno a managdaydayaw agdayawdanto iti Ama buyogen ti espiritu ken kinapudno, ta, pudno unay, ti Ama sapsapulenna dagiti kasta nga agdayaw kenkuana.” (Juan 4:23) No adda kasta a tattao a masarakan ni Jehova a kas iti pannakasarakna kenka, iyadanina ida Kenkuana a mismo ken iti Anakna. (Juan 6:44) Anian a pribilehio dayta! Nupay kasta, dagiti mangipatpateg kadagiti isursuro ti Biblia nasken nga ‘itultuloyda a siguraduen no ania ti makaay-ayo iti Apo’ agsipud ta nasigo a mangallilaw ni Satanas.—Efeso 5:10; Apocalipsis 12:9.

2. Ilawlawagmo no ania ti panangmatmat ni Jehova kadagidiay mangpadpadas a mamaggampor iti pudno ken palso a relihion.

² Usigem ti napasamak iti asideg ti Bantay Sinai idi a dagiti Israelita sinugsoganda ni Aaron nga agaramid iti dios a pagrukbabanda. Immannugot ni Aaron ket nagaramid iti balitok nga urbon ti baka sa pinagparangna a ni Jehova ti irepresentar dayta. “Adda piesta ken Jehova inton bigat,” kinunana. Anamongan kadi ni Jehova ti kasta a panaggampor ti pudno ken palso a panagdayaw? Saan. Agarup tallo a ribu a tattao a nagrukbab iti dayta nga idolo ti impapatayna. (Exodo 32:1-6, 10, 28) Ti leksion? No kayattayo ti agtalinaed iti ayat ti Dios, masapul a ‘ditay sagiden ti aniaman a narugit’ ken sipipinget a ditay ipalubos a matulawan ti kinapudno iti aniaman a kita ti kinarugit.—Isaias 52:11; Ezequiel 44:23; Galacia 5:9.

3, 4. Apay a rumbeng nga imutektekantayo dagiti prinsipio ti Biblia no sukimatentayo dagiti nalatak a kostumbre ken selebrasion?

 ³ Nakalkaldaang ta kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, a manglaplapped idi iti apostasia, dagiti sinsinan a Kristiano nga awanan panagayat iti kinapudno inrugida nga akseptaren dagiti napaganuan a kostumbre, selebrasion, ken “nasantuan” nga al-aldaw, nga imbilangda a maipalubos kadagiti Kristiano. (2 Tesalonica 2:7, 10) Bayat nga us-usigem ti dadduma kadagita a selebrasion, imutektekam no kasano nga iyanninawda ti espiritu ti lubong, saan ket a ti espiritu ti Dios. Kaaduanna, adda pagpapadaan dagiti nailubongan a selebrasion: Makaay-ayoda kadagiti nainlasagan a tarigagay, ken itandudoda dagiti palso a narelihiosuan a sursuro ken ti espiritismo—a pakabigbigan ti “Babilonia a Dakkel.” * (Apocalipsis 18:2-4, 23) Laglagipem met a nakita a mismo ni Jehova dagiti makarimon a napaganuan ken narelihiosuan nga aramid a namunganayan ti adu kadagiti nalatak a kostumbre. Awan duadua a makarimon met laeng ken Jehova dagiti kasta a selebrasion ita. Saan kadi a ti panangmatmat ni Jehova ti kapatgan kadatayo?—2 Juan 6, 7.

⁴ Kas pudno a Kristiano, ammotayo nga adda dagiti selebrasion a saan a makaay-ayo ken Jehova. Ngem nasken a sititibker nga ikeddengtayo iti pusotayo a ditay makiraman iti aniaman kadagita. Tumibker ti determinasiontayo a mangliklik iti aniaman a mabalin a manglapped iti panagtalinaedtayo iti ayat ti Dios no repasuentayo no apay a di makaay-ayo ken Jehova ti kakasta a selebrasion.

5. Apay a masiguradotayo a saan a nayanak ni Jesus iti Disiembre 25?

⁵ Awan ti dinakamat ti Biblia a pannakarambak ti kasangay ni Jesus. Kinapudnona, saantayo nga ammo ti eksakto a petsa ti pannakayanakna. Ngem masiguradotayo a saan a nayanak ni  Jesus iti Disiembre 25 ta kalam-ekna iti dayta a paset ti lubong. * Maysa pay, insurat ni Lucas nga idi nayanak ni Jesus, ‘adda idi dagiti pastor nga aggigian iti ruar’ nga agbambantay kadagiti arbanda. (Lucas 2:8-11) No nakaugaliandan ti “aggigian iti ruar” iti intero a tawen, saan koman a kasapulan a dakamaten dayta ni Lucas. Nupay kasta, no panawen ti lam-ek idiay Betlehem, masapul a mayapon dagiti arbanda agsipud ta agtudo ken agtinnag ti niebe, isu a saan a mabalin nga “aggigian iti ruar” dagiti agpaspastor. Kanayonanna, napan da Jose ken Maria idiay Betlehem gapu ta imbilin ni Cesar Augusto nga agpasalista ti amin nga umili. (Lucas 2:1-7) Saan la ketdi nga iti panawen ti lam-ek ti panangibilin ni Cesar nga agbiahe dagiti tattao nga agawid kadagiti siudad a nakayanakan dagiti kapuonanda, aglalo ta karurod dagiti tattao ti Romano a turay.

6, 7. (a) Sadino ti namunganayan ti adu a kostumbre mainaig iti Krismas? (b) Ania ti nabatad a naggidiatan ti panangted iti panawen ti Krismas ken ti panangted nga ar-aramiden dagiti Kristiano?

⁶ Saan a Nainkasuratan ti Krismas no di ket nagtaud kadagiti nagkauna a napaganuan a piesta a kas iti Saturnalia, a ramrambakan idi dagiti Romano kas pammadayaw ken Saturno a dios ti agrikultura. Kasta met, sigun iti pattapattada, dagiti agdaydayaw iti dios a ni Mitra rinambakanda ti Disiembre 25 kas ti “kasangay ti di maparmek nga init,” kuna ti New Catholic Encyclopedia. “Nangrugi ti Krismas iti tiempo a kaadu dagiti agdaydayaw iti init idiay Roma,” agarup tallo a siglo kalpasan ti ipapatay ni Kristo.

⁷ Kabayatan ti selebrasionda, agpiesta ken agsisinnukat iti regalo dagiti pagano—dagiti kaugalian a paset pay la ita ti Krismas. Ngem kas met laeng ita, ti panagririnnegalo no panawen ti Krismas ket saan a maitunos iti kuna ti 2 Corinto 9:7: “Tunggal maysa aramidenna koma kas iti inkeddengna iti pusona, saan nga iti nadagsen a rikna wenno mapilpilit, ta ti Dios ayatenna ti naragsak a manangited.” Dagiti pudno a Kristiano mangtedda gapu iti  ayat, saan laeng a no madanon ti espesipiko a petsa, ken saanda a mangnamnama iti kasukat. (Lucas 14:12-14; Aramid 20:35) Kanayonanna, agyamanda unay ta nawayawayaanda kadagiti pakaringgoran a mainaig iti Krismas ken nakaruk-atda kadagiti makapadagsen nga utang a pagparikutan ti adu kada madanon dayta a tiempo ti tawen.—Mateo 11:28-30; Juan 8:32.

8. Nangted kadi dagiti astrologo iti regalo ken Jesus gapu iti pannakayanakna? Ilawlawagmo.

⁸ Ngem mabalin nga ikalintegan ti adu: Saan aya nga idi naipasngay ni Jesus, isu ket inikkan dagiti astrologo iti regalo? Saan. Ti panagregaloda ket maysa laeng a pamay-an ti panangyebkasda iti panagraem iti maysa a naisangsangayan a tao, a kadawyan a kostumbre idi panawen ti Biblia. (1 Ar-ari 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11) Kinapudnona, saanda pay ketdi a napan iti mismo a rabii ti pannakayanak ni Jesus. Idi dimteng dagiti astrologo, saanen a maladaga ni Jesus a nakaidda iti kulluong, no di ket dakkel bassiten ken aggigianen iti balay.

9. Ania ti napasamak kadagiti nadakamat iti Biblia a dua a panagkasangay?

⁹ Numan pay makaparagsak unay ti pannakayanak ti maysa nga ubing, awan ti mabasatayo iti Biblia nga adipen ti Dios a nangrambak iti kasangayna. (Salmo 127:3) Saan ngata a di la nadakamat dagita? Saan, agsipud ta adda dua a nadakamat a nangrambak iti kasangayda—ti Faraon ti Egipto ken ni Herodes Antipas. (Genesis 40:20-22; Marcos 6:21-29) Ngem agpada a naisalaysay dagita kas di makaay-ayo a pasken—aglalo ti kasangay ni Herodes Antipas a nangibilin iti pannakapugot ti ulo ni Juan a Mammautisar.

10, 11. Ania ti panangmatmat dagiti nagkauna a Kristiano iti panagkasangay, ken apay?

¹⁰ Kinuna ti The World Book Encyclopedia: “Dagiti nagkauna a  Kristiano imbilangda a napaganuan a kostumbre ti panangrambak iti kasangay ti asinoman.” Kas pagarigan, patien dagiti nagkauna a Griego nga adda espiritu a mangbantay iti maysa a tao manipud iti pannakayanakna. Sigun iti libro a The Lore of Birthdays, “adda datdatlag a pakainaigan [dayta nga espiritu] iti dios a naiparna ti kasangayna iti aldaw a pannakayanak ti maysa a tao.” Kasta met a ti kasangay nabayagen nga adda nadekket a pakainaiganna iti astrolohia ken horoskopo.

¹¹ Dagiti nagkauna nga adipen ti Dios linaksidda dagiti kostumbre iti panagkasangay saan laeng a gapu ta namunganay dagita kadagiti pagano ken adda pakainaiganda iti espiritismo no di pay ket nalabit gapu kadagiti prinsipioda. Apay? Agsipud ta naemma ken napakumbabada a tattao, a dida imbilang a nakapatpateg unay ti pannakaipasngayda nga uray la a masapul a maselebraran. * (Mikias 6:8; Lucas 9:48) Imbes ketdi, indaydayawda ni Jehova ken nagyamanda kenkuana gapu iti biag a tagtagiragsakenda, a maysa a nagpateg a sagut. *—Salmo 8:3, 4; 36:9; Apocalipsis 4:11.

12. Apay a nasaysayaat ti aldaw ti ipapataytayo ngem iti aldaw ti pannakayanaktayo?

¹² Sitatalged nga adda iti lagip ti Dios dagiti amin a matalek a tattao a matmaturog ken patay. (Job 14:14, 15) Kuna ti Eclesiastes 7:1: “Ti nagan nasaysayaat ngem iti naimbag a lana, ken ti aldaw ti ipapatay ngem iti aldaw ti pannakayanak ti maysa.” Ti ‘nagantayo’ isu ti nasayaat a reputasiontayo iti Dios gapu iti matalek a panagserbitayo kenkuana. Tandaanantayo a ti laeng naibilin kadagiti Kristiano a laglagipenda ket saan a ti pannakayanak ni Jesus no di ket ti ipapatayna agsipud ta ti natan-ok a ‘naganna’ ti tulbek iti pannakaisalakantayo.—Lucas 22:17-20; Hebreo 1:3, 4.

13, 14. Ania ti namunganayan dagiti nalatak a kostumbre mainaig iti Easter?

¹³ Ngilngilinenda ti Easter, wenno Domingo Paskua, kas panangrambak iti panagungar ni Kristo ngem iti kinapudnona, namunganay dayta iti palso a relihion. Ti naganna laengen nga Easter ket nainaig ken Eostre, wenno Ostara, ti Anglo-Saxon a diosa ti bannawag ken ti primabera. Ania ti pakainaigan dagiti itlog ken koneho iti Easter? Dagiti itlog ket “nabayagen a maus-usar kas simbolo ti baro a biag ken panagungar,” kuna ti Encyclopædia Britannica, idinto a nabayag metten a maar-aramat ti koneho kas simbolo ti kinabunga no maipapan iti panaganak. No kasta, nupay ngilngilinenda ti Easter kas panangrambak iti panagungar ni Kristo, iti kinaagpaysuanna maysa dayta a ritual dagiti agdaydayaw iti didiosen ti kinabunga. *

¹⁴ Anamongan ngata ni Jehova ti pannakausar ti narugit a ritual ti kinabunga a panglaglagip iti panagungar ti Anakna? Pulos a saan! (2 Corinto 6:17, 18) Kinapudnona, saan nga ibilbilin ti Kasuratan ken dina anamongan ti pananglaglagip iti panagungar ni Jesus. No kasta, nakaro a kinagulib ti panangrambak iti panagungar ni Jesus sa panaganan pay dayta iti Easter.

15. Ania ti namunganayan ti Halloween, ken ania ti mabalin a kaipapanan ti napilida a petsa a mangrambak iti dayta?

¹⁵ Paset ti panangrambak iti Halloween dagiti agkakalaad a dekorasion ken aksesoria a kas kadagiti maskara ti mangkukulam, kaibaan, ken dadduma pay. Naggapu ti sao a Halloween iti Ingles a termino nga “All Hallows’ Eve” wenno bisperas ti Todos Los Santos. Mabalin a matunton ti namunganayan ti Halloween kadagiti  nagkauna a Celt iti Britania ken Ireland. Iti kabus a kaasitgan iti Nobiembre 1, selselebraranda idi ti piesta ti Samhain, a kayatna a sawen, “Pagpatinggaan ti Kalgaw.” Patienda nga iti panawen ti Samhain, maikkat ti bangen iti nagbaetan dagiti tattao ken ti lubong dagiti di katatauan ket dagiti nasayaat ken dakes nga espiritu agdakiwasda ditoy daga. Ipapanda a ti kararua dagiti natay agsublida kadagiti pagtaenganda. Tapno maay-ayo dagitoy a kararua, mangyatang dagiti pamiliada iti taraon ken inumen. No ngarud agkawes ken agmaskara dagiti ubbing iti kasla al-alia wenno mangkukulam, mamalaybalayda sada butbutngen ti bumalay nga adda aramidenda kenkuana a dakes no saan a mangted iti makan, dida ammo a tagtaginayonenda dagiti ritual ti Samhain.

16, 17. (a) Apay a dagiti agnobio a Kristiano nga agplanplano nga agkallaysa rumbeng a tingitingenda no dagiti kostumbre iti kasar iti lugarda ket maitunos met laeng kadagiti prinsipio ti Biblia? (b) Mainaig kadagiti kostumbre a kas iti panagiwaris iti bagas ken dadduma pay, ania ti rumbeng nga ikabilangan dagiti Kristiano?

¹⁶ Iti saanen a mabayag, “nikaanoman awanto ti mangngeganen [iti Babilonia a Dakkel] a timek ti nobio ken ti nobia.” (Apocalipsis 18:23) Apay? Ti maysa a rason ket gapu kadagiti espiritistiko nga aramid ti Babilonia a Dakkel a makatulaw iti panagasawa manipud iti aldaw ti kasar.—Marcos 10:6-9.

¹⁷ Nadumaduma dagiti kostumbre iti kada pagilian. Kasla awan pagdaksan ti dadduma kadagita ngem mabalin a namunganayda kadagiti Babiloniko nga aramid a nairanta a mangyeg iti ‘naimbag a gasat’ kadagiti agkasar wenno kadagiti sangailida. (Isaias 65:11) Maysa kadagita a tradision ti panagiwaris iti bagas wenno dadduma pay a mabalin nga iwaris. Mabalin a namunganay daytoy a kostumbre iti kapanunotan a ti taraon maay-ayona dagiti dakes nga espiritu ken dayta ti manglapped kadakuada tapno saanda a dangran ti nobio ken nobia. Kanayonanna, nabayagen a misterioso nga inanaigda ti bagas iti kinabunga, kinaragsak, ken kinapaut. Nabatad nga amin nga agtarigagay nga agtalinaed iti ayat ti Dios masapul nga iwaksida dagiti kasta a natulawan a kostumbre.—2 Corinto 6:14-18.

18. Ania dagiti prinsipio ti Biblia a rumbeng a mangiwanwan kadagiti agkasar ken kadagiti naimbitaran a dumar-ay iti kasar?

 ¹⁸ Dagiti adipen ni Jehova liklikanda met dagiti nailubongan nga aramid a mabalin a mangikkat iti Nakristianuan a dignidad dagiti seremonia ken padaya iti kasar wenno makasair iti konsiensia ti dadduma. Kas pagarigan, liklikanda ti agibaga kadagiti makapasakit a sasao wenno seksual a pamasagid ken liklikanda ti agangaw wenno agkomento iti makapabain kadagiti kakaskasar ken kadagiti dimmar-ay. (Proverbio 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27) Liklikanda met ti nakaen-engrande a padaya a mangyanninaw, saan nga iti kinaemma, no di ket iti “panangiparammag iti sanikua a pagbiag ti maysa.” (1 Juan 2:16) No agplanoka iti kasar, dimo liplipatan a kayat ni Jehova a pagragsakamto a lagipen dayta a naisangsangayan nga aldaw iti biagmo nga awan panagbabawim. *

19, 20. Ania ti kinuna ti maysa a sekular a libro maipapan iti namunganayan ti panag-toast, ken apay a saan nga anamongan dagiti Kristiano dayta a kostumbre?

¹⁹ Kadawyan ti panag-toast kadagiti kasar ken iti dadduma pay a sosial nga okasion. Kinuna ti 1995 International Handbook on Alcohol and Culture: “Ti panag-toast . . . ket nalabit sekular a kostumbre a nagtaud iti nagkauna a kaugalian a panangyatang iti sagrado a likido kadagiti didiosen . . . a kasukat ti kiddaw, kararag a nagupgop kadagiti sasao a ‘manayon koma ti biagmo!’ wenno ‘kanayon koma a nasalun-atka!’”

²⁰ Pudno nga adu a tattao ti nalabit saan a mangibilang iti panag-toast kas narelihiosuan wenno inaanito a tignay. Kaskasdi, ti kostumbre a panangitag-ay iti baso ti arak ket mabalin a maibilang a panagkiddaw iti bendision ti “langit” nga ayan ti puersa a nabilbileg ngem iti tao. Saan dayta a maitunos iti isursuro ti Biblia.—Juan 14:6; 16:23. *

21. Uray pay no awan ti pakainaiganda iti relihion, aniada a nalatak a selebrasion ti liklikan dagiti Kristiano, ken apay?

²¹ Adda dagiti pagilian a mangsupsuporta kadagiti tinawen a karnabal wenno piesta a mangipabpabuya kadagiti naalas a sala ken mabalin a pangrambak pay ketdi kadagiti estilo ti panagbiag dagiti bakla ken tomboy. Dayta ti mangyanninaw iti panagrakaya dagiti pagalagadan ti lubong iti kaaldawantayo, nga itantandudo ti Babilonia a Dakkel, direkta man wenno saan. Maiparbeng kadi para iti maysa a ‘mangay-ayat ken Jehova’ ti dumar-ay wenno agbuya kadagita a piesta? No aramidenna dayta, ipakpakitana kadi nga agpayso a kagurana ti dakes? (Salmo 1:1, 2; 97:10) Anian a nasaysayaat nga amang a tuladentayo ti salmista a nangikararag iti kastoy: “Iliklikmo dagiti matak manipud panangkita iti awan pategna”!—Salmo 119:37.

22. Kaano a mabalin nga ikeddeng ti maysa a Kristiano, maibatay iti konsiensiana, no isu ket makiraman wenno saan iti maysa a pasken?

²² Kadagiti panawen dagiti nailubongan a selebrasion, masapul nga annadan ti maysa a Kristiano ti konduktana di la ket pagarupen dagiti sabsabali nga isu ket makiramraman kadagita a selebrasion. Insurat ni Pablo: “Uray no mangmangan wenno umin-inum wenno agar-aramidkayo iti aniaman pay a banag, aramidenyo ti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios.” (1 Corinto 10:31; kitaem ti kahon a “ Nainsiriban a Panagdesision.”) Iti sabali a bangir, no ti maysa a kostumbre wenno selebrasion ket nalawag nga awan pakainaiganna iti relihion, saan a paset ti napolitikaan wenno patriotiko nga okasion, ken awan ti masalungasing a prinsipio ti Biblia, adda iti tunggal Kristiano a mangikeddeng no makiraman iti dayta wenno saan. Ngem nasken met nga ikabilanganna ti rikna dagiti sabsabali tapno saan a makaitibkol.

23, 24. Kasanotayo a mailawlawag a naimbag ti maipapan kadagiti nalinteg a pagalagadan ni Jehova?

²³ Ibilang ti adu a tattao dagiti nalatak a selebrasion a nangnangruna kas gundaway tapno makaduada ti pamilia ken dagiti  gagayyemda. Gapuna, no adda mangipagarup a kinaawan ayat wenno nainget unay ti Nainkasuratan a takdertayo, mabalintayo a sitatanang nga ilawlawag a napateg kadagiti Saksi ni Jehova dagiti makapabileg a panagtitipon ti pamilia ken gagayyem. (Proverbio 11:25; Eclesiastes 3:12, 13; 2 Corinto 9:7) Pagragsakantayo ti makikadua kadagiti ay-ayatentayo kadagiti sabali a tiempo iti intero a tawen, ngem gapu iti ayattayo iti Dios ken kadagiti nalinteg a pagalagadanna, ditay kayat a matulawan dagiti kasta a naragsak nga okasion gapu kadagiti kostumbre a di makaay-ayo iti Dios.—Kitaem ti kahon a “ Ti Pudno a Panagdayaw ti Kangrunaan a Mangyeg iti Rag-o.”

²⁴ Dagiti punto iti Kapitulo 16 iti libro nga Ania a Talaga ti Isursuro ti Biblia? * ket sibaballigi a mairanranud ti dadduma a Saksi kadagiti sipapasnek nga agimtuod. Ngem laglagipem a ti panggeptayo isu ti panangdanon iti puso ti kasaotayo, saan ket a mangabak iti argumento. Nadayaw koma ngarud ti pannakisaritatayo, a taginayonentayo ti naalumamay a kababalin, ken “kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur, natemplaan iti asin” ti panagsaotayo.—Colosas 4:6.

25, 26. Kasano a matulongan dagiti nagannak dagiti annakda a mangpatanor iti pammati ken ayatda kenni Jehova?

²⁵ Kas ad-adipen ni Jehova, adun ti naammuantayo. Ammotayo no apay nga adda dagiti banag a patien ken ar-aramidentayo idinto ta liklikantayo ti dadduma. (Hebreo 5:14) Gapuna, dakayo a nagannak, isuroyo dagiti annakyo nga agrason maibatay kadagiti prinsipio ti Biblia. No aramidenyo dayta, mapabilegyo ti pammatida, matulonganyo ida a mangipaay iti Nainkasuratan a sungbat kadagidiay agimtuod maipapan iti pammatida, ken maipanamnamayo kadakuada ti ayat ni Jehova.—Isaias 48:17, 18; 1 Pedro 3:15.

²⁶ Dagiti amin nga agdaydayaw iti Dios “buyogen ti espiritu ken kinapudno” saanda laeng a liklikan dagiti di nainkasuratan a selebrasion no di pay ket ikagumaanda ti agbalin a mapagtalkan iti amin nga aspeto ti biagda. Iti tiempotayo, adu ti agkuna a saan a praktikal ti agbalin a mapagtalkan. Ngem kas makitatayo iti sumaganad a kapitulo, kanayon a kasayaatan ti daldalan ti Dios.