Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 13

Jifesa ja Ibhila Nzambi

Jifesa ja Ibhila Nzambi

‘Sotenu ku di longa jinga ioso i uabhela kiambote Nzambi.’—EFEZO 5:10.

1. Athu a ukexilu uahi u bheka Jihova kua muéne, ni ihi ia tokala ku bhanga ene phala ku di langa mu nzumbi?

JEZÚ uambe kuma, ‘O abhezi a kidi, a-nda bheza Tata mu nzumbi ni mu kidi, kuma Tata ua mu sota abhezi a kala kiki, ni a mu bheze.’ (Nzuá 4:23) Kioso Jihova kia sanga o athu enhá—kála kia ku sange eie—muéne u ku bheka kua muéne, ni kua Mon’ê. (Nzuá 6:44) Kiki kijingu kia dikota! O athu a zolo o milongi ia Bibidia, a tokala ‘ku sota ku di longa jinga ioso i uabhela kiambote Nzambi,’ mukonda Satanaji mesene ia ku nganala.—Efezo 5:10; Dijingunuinu 12:9.

2. Bhana phangu ilondekesa se kiebhi Jihova kia mona ió a funga o ubhezelu ua kidi, ni ubhezelu ua makutu.

2 Xinganeka ia bhitile ku Mulundu ua Sinai, kioso akua Izalaiele kia bhingile kua Alá, phala ku a bhangela kiteka kia ku bheza kála nzambi. Alá ua xikina, iu ua a bhangela kiteka kia ngombe ia ulu, phala ku kala bhu kididi kia Jihova. Muéne uambe: “Mungu ku kala fesa ia Jihova.” O kuila o kufunga o ubhezelu ua kidi, ni ubhezelu ua makutu, kia uabhele kua Jihova? Kana. Muéne ua tumina ku jibha o abhezi oso a iteka, mu kiki, midi jitatu ja athu afú. (Makatukilu 32:1-6, 10, 28) Kiki ki tu longa ihi? Se tua mesena ku kala mu henda ia Nzambi, ki tu tokala “kubabata kima kia ufusa,” tua tokala ku zokela o maka a Nzambi.—Izaia 52:11; Izekiiele 44:23; Ngalásia 5:9.

3, 4. Mukonda diahi tua tokala kuijiia kiambote o milongi ia Bibidia, phala kuijiia ué o jifesa ja mundu?

3 Kioso kiafu o jipoxolo akexile mu fidisa o milongi ia makutu, kua moneka Jikidistá ja makutu ka solele o kidi kia Nzambi, a mateka ku bheka mu kilunga, o milongi ia jiphagão kála o jifesa, ni izuua “ikola,” kála ima ia tokalele ku bhanga o Jikidistá. (2 Tesalonika 2:7, 10) Mu ku di longa o jifesa jiji, tua-nda mona kuila, jene, ki ji tundu kua Nzambi, maji jifesa ja mundu. O jifesa ja mundu, jala ni ukexilu umoxi ngó: Ji suínisa o jihanji ja xitu, ji suínisa o milongi ia jingeleja ja makutu, ni uanga—jene mu tunda mu “Babilonha ia Dikota.” * (Dijingunuinu 18:2-4, 23) Ejiia-nakiu kuila, Jihova ua zembe o milongi ia jiphagão iene mu bhana tundé ukulu. Se m’ukulu, muéne ua i zembele kiá, ki tu tokala ku i mona ué kuila ia iibha?—2 Nzuá 6, 7.

4 O Jikidistá ja kidi, ejiia kuila saí jifesa ki ji uabhela Jihova. Mukonda dia kiki, ki tu tokala ku bhanga o jifesa jiji. O kuijiia se mukonda diahi Jihova ua zembe o jifesa jiji, kua-nda tu fidisa ku bhanga kima kioso-kioso ki tu katula mu henda ia Nzambi.

NATALE—DIJINA DIA UBHE PHALA O UBHEZELU UA MUANHA

5. Mukonda diahi tua xikina kuila Jezú ka mu vuala mu 25 ia mbeji ia Kaiadi?

5 O Bibidia ki i tumbula o fesa ia uvualukilu ua Jezú. O kizuua kiki, se-ku muthu ua kijiia. Etu tuijiia kuila muéne ka mu vuala mu kizuua kia 25 kia mbeji ia Kaiadi, mukonda kiexile kithangana kia mbambi, ni kia nvula. * O kima kia mukuá ki tu xikinisa mu kizuelu kia Luka, kioso kiambe kuila, mu kithangana kia vuala Jezú, o ‘abhidi akexile mu mukáu’ mu langa o jimbudi jâ. (Luka 2:8-11) Se ene ‘akexile mu mukáu’ muvu ua muvimba, kilondekesa kuila Jezú ka mu vuala ku mbeji ia kaiadi. Mukonda dia ku noka kiavulu mu Beleme, mu mbeji ia Kaiadi, ni ku lauka mbundu iavulu ku diulu, o abhidi ni ibhaku, keji tena ku kala mu ‘mukáu.’ Zuze ni Madiia, endele ué mu Beleme mu kithangana kieniókio, kála kia tumina Sézalu Nguxi, phala ku a soneka o majina ku ixi iâ. (Luka 2:1-7) Sézalu keji tumina o mundu ua zembele o unguvulu ua Loma, kuia ku ixi ia jikuku jâ, mu kithangana kia mbambi, ni kia nvula.

6, 7. (a) Kuebhi kua tundu o ukexilu ua ku bhanga o fesa ia Natale? (b) Ihi ki ia difu mu maujitu ene mu bhana athu mu Natale, ni maujitu ene mu bhana o Jikidistá?

6 O Bibidia ki i bhana milongi ia lungu ni Natale. O Natale ia tundu ku jiphagão, kála o ji fesa ja Saturnais ja Loma, fesa ia kexile mu bhangela Saturno, o nzambi ia idima. O Nova Enciclopédia Católica, iambe kuma o abhezi a nzambi Mitra, akexile mu bhanga o fesa ia 25 ia mbeji ia Kaiadi, kála o kizuua kia “uvualukilu ua muanha invicto.” “O Natale ia moneka mu kithangana kia kexile mu bheza o muanha mu Loma,” mu hama jitatu já mivu tundé kiafu Kristu.

True Christians give out of love

7 Mu kithangana kia jifesa, o jiphagão akexile mu dibhana maujitu, ni ku bheka kúdia, ni uhôlua uavulu mu kizuua kia Natale—kála kiene mu bhanga mu izuua ietu, oso akexile mu bhana o ujitu ka kexile mu i bhana ni muxima uambote kála ki zuela o divulu dia 2 Kolindo 9:7, kuila: ‘Kala muthu a bhane uila kia mu kala mu muxima uê, ka bhane ni ku luuala, mba ku mu jijidika. Mukonda Nzambi u zola mukua ku bhana ni ngalasa ioso.’ O Jikidistá ja kidi, a bhana ujitu ni henda ioso, ka kingila kizuua kimoxi ngó phala ku bhana ujitu, ene ka kingila ué kuila o muthu a mu bhana, u vutuila ué ku ió ua mu bhana o ujitu. (Luka 14:12-14; tanga Ikalakalu 20:35.) Ene ué a sanguluka, mukonda ka di ta mu makongo phala ku sumba o ima ia Natale.—Matesu 11:28-30; Nzuá 8:32.

8. O kuila o jinganga akua thunda, a bhanene ujitu kua Jezú, mukonda dia uvualukilu uê? Jimbulula.

8 Saí athu nange a dibhula, o jinganga akua thunda, ka bhanene maujitu kua Jezú, mukonda dia ku ximana o uvualukilu uê? Kana. O ujitu a u bhanene, phala kulondekesa kuila a xila o muthu ua beta-kota, kiki kiene kia kexile mu bhanga m’ukulu. (1 Jisobha 10:1, 2, 10, 13; Matesu 2:2, 11) Ene kejile mu kizuua kia vuala Jezú. Kioso kiendele mu kunda Jezú, kua bhitile kiá izuua iavulu, Jezú ua kexile kiá kubhata, ka kexile dingi mu kidilu kia ibhaku.

IHI I LONGA O BIBIDIA IA LUNGU NI JIFESA JA UVUALUKILU?

9. Ihi i tua mono ia bhiti mu jifesa ja uvualukilu ji zuela o Bibidia?

9 Tuijiia kuila o uvualukilu ua mona, u bheka kisangusangu kiavulu ku muiji, maji o Bibidia ki i tumbula fesa ia uvualukilu ua jiselevende ja Nzambi. (Jisálamu 127:3) O kuila a di jimbi ku i soneka? Kana, mukonda o Bibidia i zuela ia lungu ni fesa jiiadi ja uvualukilu, ua Falaó mukua Ijitu, ni ua Helode Antipas. (Tanga Dimatekenu 40:20-22; Marku 6:21-29.) O jifesa jiji, ki ja bhiti kiambote—bhenge-bhenge, ia bhange Helode mu fesa iê, ku batula o mutué ua Nzuá dia Batizu.

10, 11. Kiebhi kia monene o Jikidistá, o jifesa ja uvualukilu, ni mukonda diahi?

10 O divulu The World Book Encyclopedia, dizuela: “O Jikidistá ja dianga ejidile kuila o ku bhanga fesa ia uvualukilu ia muthu, iexile ukexilu ua Jiphagão.” O Jingeleku m’ukulu a xikinine kuila athu oso akexile ni nzumbi ia kexile mbangi mu kizuua kia uvualukilu, ni ku a langa ku muenhu uâ uoso. O divulu, The Lore of Birthdays (Ijila ia Jifesa ja Uvualukilu) diambe: O nzumbi íii, “iexile kála nzambi, o kizuua kiê kia uvualukilu, kiene kimoxi ni kia ku vuala o muthu. Tundé ukulu o kizuua kia uvualukilu, kizuua kia lungile ni astrologia, ni horóscopo.

11 O Jikidistá jiji, ka ditunu ngó o jifesa ja uvualukilu, mukonda dia ku tunda ku jiphagão, ni ku madimonho, maji o jiselevende ja Nzambi, a ditunu-ju mukonda a belesele o itumu ia Nzambi. Mukonda diahi tu zuela kiki? Tu zuela kiki, mukonda ene exile athu a lenduka, mukonda dia kiki, ene ka kexile mu bhana valolo iavulu ku kizuua kia uvualukilu uâ. * (Mikeia 6:8; Luka 9:48) Maji ene a bhanene kijingu kua Jihova, ua a bhana o muenhu. *Jisálamu 8:3, 4; 36:9; Dijingunuinu 4:11.

12. Kiebhi kia monene o Jikidistá, o jifesa ja uvualukilu, ni mukonda diahi?

12 O jiselevende ja Nzambi a fuá ni kixikanu kiá, Nzambi u a lembalala, ua-nda ku a bheka ku muenhu. (Jobe 14:14, 15) O divulu dia Ndongixi 7:1, diambe: ‘Kota o dijina diambote, o unguendu ua uabha o dizumba ndenge; o kizuua ué kia kufuá kota, o kia ku vuala muthu ndenge.’ O ‘dijina dietu diambote’, o ukexilu uetu uambote bhu pholo ia Nzambi tundé ki tua mateka ku bhanga o sidivisu iê. Tua tokala kuijiia kuila o fesa ia tumina o Jikidistá ku bhanga, ko kizuua kia uvualukilu, maji o ku lembalala o kufuá—kua Jezú, mukonda o “dijina” dia bhange, diene dia tu bhekela o ku bhuluka.—Jihebeleu 1:3, 4; Luka 22:17-20.

O PHASU​—PHALA O UBHEZELU UA UVUALUKILU

13, 14. Kuebhi kua tundu o ijila ia ku bhanga o fesa ia Phasu?

13 Athu a bhanga o fesa íii, phala ku lembalala o difukunukinu dia Kristu, kála kiene mu i bhanga lelu mu Kidistándade, maji mu kidi, o fesa íii, ia tundu mu jingeleja ja makutu. Kiebhi-phe o maiaki, ni mabhulu a bhiti mu ku bhanga mbandu ia Phasu? O Encyclopaedia Britannica, iambe: “O maiaki, ijimbuete phala kulombolola muenhu ua ubhe, ni difukunukinu,” tundé ukulu, o dibhulu kijimbuete kia ku vuala. Kienhiki, o phasu mu kidi, fesa ia uvualukilu, a i lungulula kála ku lembalala o difukunukinu dia Kristu. *

14 O kuila Jihova ueji xikina o kijila kia lungu ni ku vuala phala ku lembalala o difukunukinu dia Mon’ê? Kana! (2 Kolindo 6:17, 18) Mu kidi, o Bibidia ki i tumina ku bhanga fesa ia difukunukinu dia Jezú. O ku bhanga kiki, ni ku i funga ni kijimbuete kia ku vuala, kilondekesa ku kamba kixikanu.

KUEBHI KUA TUNDU O FESA IA HALLOWEEN

15. Kuebhi kua tundu o fesa ia Halloween, ni ihi i tua tokala kuijiia ia lungu ni mbeji ia solo phala ku bhanga o fesa íii?

15 O Halloween—a ixana fesa ia aloji, ene mu i bhanga mu kizuua kia 31 kia mbeji ia Kamusasadi, o ji celta m’ukulu a tungile mu ixi ia Grã-Bretanha, ni mu Irlanda, ene akexile mu bhanga o fesa íii, mu kizuua kia ji celtas. Kioso kia kexile mu tunda o dieji mu kizuua kia 1 kia mbeji ia Kamoxi, ene akexile mu bhanga o fesa ia Samhain, ilombolola “O disukilu dia thembu ia Muanha.” Ene a xikinine kuila mu disukilu dia fesa, o dibhitu dia mundu ua jinzumbi, di jikuka, ni kuila o jinzumbi ja iibha, ni jambote akexile mu nhunga, nhunga mu ixi. A xikinine kuila o jinzumbi ja athu afú, ji vutuka ku mabhata mâ, mukonda dia kiki, o muiji ua kexile mu bhaka kudia, phala ku a tululukisa. Kienhiki, kioso o an’a ndenge lelu kia zuata kála aloji, ni kuia ku mabhata phala ku kuatesa uôma ku athu, se ka a bhana o ima ia bhinga, sé ene ku kijiia, o ana enhá, a mu bhanga o fesa ia Samhain iokulu.

KIEBHI O FESA IA UKAZA UÉ KI TENA KU BHANA KIJINGU KUA NZAMBI

16, 17. (a) Mukonda diahi o Jikidistá a-nda kazala a tokala kuijiia kiambote o ijila ia lungu ni ukaza ua bhanga mu ixi iâ, phala ku tena ku belesela o itumu ia Nzambi? (b) Ihi ia tokala kuijiia o Jikidistá, ia lungu ni ijila kála o ku takula luoso ku mabhanga?

16 Kua kambe ngó, “nuka dingi évua-mu [mu Babilonha ia Dikota] nzongo ia mabhanga!” (Dijingunuinu 18:23) Mukonda diahi? Mukonda dia ima ia uanga ia bhanga, i tena ku xidisa o ukaza ua muthu mu kizuua kia ukaza uê.—Marku 10:6-9.

17 O ijila ki jene i moxi mu jixi joso. Saí ijila i moneka kála i bheka ‘ku zediua’ ku dikaza, mba ku ajitu, o ijila ia mukuá nange ia tundu mu ijila ia Babilonha. (Izaia 65:11) Kála o kijila kia ku takula luoso ku dikaza, phala ku a bhana ku zediua. O kijila kiki, kia tundu mu milongi iamba kuila, o jinzumbi a tena ku ji tululukisa mu ku a bhana kúdia, phala ku a fidisa ku bhanga kima kia iibha ku dikaza. Tundé ukulu o luoso lua lungu ni ku vuala, ni ku zediua, ni ku kola muenhu. Mu kidi oso a mesena ku kala mu henda ia Nzambi, ka tokala ku kaiela o ijila íii.—Tanga 2 Kolindo 6:14-18.

18. Itumu iebhi ia Bibidia, ia tokala ku kaiela o dikaza, ni ajitu a-ndaia mu fesa?

18 O jiselevende ja Jihova eha ué o ukexilu ua mundu u tena o ku katula o ujitu uambote ua makaza a Jikidistá, ni jifesa ja ukaza, mba ku bhangesa akuenu ku dibhala. Mu kifika, o jiselevende ja Jihova ka bhana milongi i xingisa o dikaza, mba kuzuela kima ki kuatesa jisonhi ku dikaza, mba ku ajitu. (Jisabhu 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Ene ué kene mu bhanga jifesa jonene ji londekesa kuila o muthu ka lenduka, maji ji londekesa ‘o jihanji ja iibha ja luímbi lua xitu.’ (1 Nzuá 2:16) Se ua mu di pelepalala phala o ukaza ué, ijiia na-kiu kuila Jihova ua mesena kuila o kizuua kiki, kizuua ki u tena ku di lembalala se ku diela. *

O KU DI BUNDA O JIKOPHO​—KUA TUNDU KU JINGELEJA?

19, 20. Ihi i tanga o divulu dia mundu ia lungu ni ukexilu ua ku di bunda jikopho, ni mukonda diahi o Jikidistá ka tokala ku bhanga kiki?

19 Tuene mu mona athu avulu a di bunda o jikopho mu jifesa ja ukaza, ni jifesa ja mukuá. O Manual Internacional de Bebidas Alcoólicas e Culturas de 1995, iambe: “O ku di bunda o jikopho . . . nange o kifua kiki ki kia tundu mu jingeleja j’ukulu, kia tundu mu kifua kiokulu kia ku bhana uhôlua, ku jinzambi . . . phala ku a tambuijila o misambu, ni kua bhana ‘muenhu!’ mba ‘ku kala ni sauidi iambote!”

20 Athu avulu ene mu mona kuila o ku di bunda o jikopho, kima kia tundu mu jingeleja. Né kiki, o ku di bunda o jikopho ki tena kulondekesa kuila a mu bhinga kima ku “diulu”—mu ku bhinga ku jinzambi dibesá, maji ukexilu ua ibhila Nzambi.—Nzuá 14:6; 16:23. *

“ENU MUA ZOLO JIHOVA ITUXI I MI IBHILE”

21. Jifesa jahi ja mundu ja tokala kueha o Jikidistá, né muene se ki ja tundu mu jingeleja, ni mukonda diahi?

21 Mu ku londekesa o ukexilu ua iibha ua mundu lelu—ua tundu ku Babilonha ia dikota, ia mu bhekesa ima ia iibha—saí jixi ene mu bhanga jifesa ja karnavale ji londekesa o ufusa, ji ximana o ukexilu ua muenhu ua mala a zeka ni mala ni akuâ, ni ahatu a zeka ni ahatu ni akuâ. O kuila kima kiambote ió a zolo Jihova, kuia mu jifesa jiji, mba ku ji tala mu mutelembe ua izunzumbia? Se a bhanga kiki, o kuila eji londekesa kuma ua ibhila o ima ia iibha? (Jisálamu 1:1, 2; 97:10) Kima kiambote o ku kaiela o ukexilu uambote, ua mukua jisalamu ua sambe: “Ngi katule mesu mu ku tala ima ia [bolo].”—Jisálamu 119:37.

22. Mu kithangana kiebhi o Kidistá ua tokala ku sola se u bhanga mbandu ia fesa íii, mba kana?

22 Kioso ki ku kala fesa ia mundu, o Kidistá ua tokala ku di langa phala ka londekese ku athu, kuila ua mu bhanga o fesa íii. Se a mona kuila o jifesa jiji, ki ja tokala mu jingeleja ja makutu, mba ku jinguvulu ja mundu, o Kidistá muéne uejiia se ua-ndaia, mba kana. Maji o Kidistá ka tokala ku bhangesa muthu ku dibhala. Phaulu ua soneka: ‘Kixi mu kudia, kixi mu kúnua, mba mu ku bhanga kima kioso-kioso, iene ioso i kale ia ku ximanesa Nzambi.’—1 Kolindo 10:31; (tanga o kaxa mu mbandu 158).

KU XIMANA NZAMBI MU IZUELU NI MU IBHANGELU

23, 24. Kiebhi ki tu tena ku bhana umbangi uambote ia lungu, ni itumu ia Jihova?

23 Saí athu a mona kuila o jifesa ja mundu, kiene o kithangana kia ku kala ni muiji, ni makamba. Se muthu uamba kuila o kitumu ki tua belesela ki kiambote, tua tokala kua a lomboluela kuila, o Jimbangi ja Jihova, a zolo ku kala kumoxi ni muiji uâ, ni makamba mâ, mu ukexilu uambote. (Jisabhu 11:25; Ndongixi 3:12, 13; 2 Kolindo 9:7) Etu tua uabhela o ku kala ni athu u tua zolo mu ithangana ia muvu uoso. Mukonda dia ku zola Nzambi, ni itumu iê, ki tu mesena ku bhanga kima ki xidisa o dijina diê, mu ithangana íii. Kienhiki etu tu sanguluka kiavulu mu ku di lunga ni athu u tua zolo.​—Tanga o kaxa “ O Ubhezelu ua Kidi, Ubheka ku Zediua Kuavulu.”

24 Saí Jimbangi ja Jihova, ene mu di tunda kiambote mu ku tambuijila athu a mesena kuijiia o maka enhá, ni divulu Mu Kidi Ihi i Longa o Bibidia? * mu kibatulu 16. Ijiia kuila etu tua mesena ku kuatekesa athu, kuijiia o kidi, ki ku londekesa kuila nanhi ua lungu. Kienhiki ua tokala ku a xila, ni ku tululuka, o Bibidia i tu tendelesa: ‘O kuzuela kuenu ku kale kua ujitu, kuotoue ni móngua.’—Kolose 4:6.

25, 26. Kiebhi o jitata kia tena ku kuatekesa o tuana tuâ, ku bandekesa o kixikanu kiâ, ni henda iâ kua Jihova?

25 O jiselevende ja Jihova, ene mu tambula milongi iavulu. Tuejiia mu kaxi ka milongi i tuene mu tambula, se mukonda diahi saí ima i tu tena ku bhanga, o ia mukuá kana. (Jihebeleu 5:14) Kienhiki o jitata a tokala ku longa o tuana tuâ, ku xinganeka mu milongi ia Bibidia. Mu ku bhanga kiki, a-nda suínisa o kixikinu kiâ, ia-nda ku a kuatekesa kuijiia ku tambuijila athu a ebhula ia lungu ni ubhezelu uâ, kia-nda ku a kuatekesa ku kala mu henda ia Jihova.—Izaia 48:17, 18; 1 Phetele 3:15.

26 Athu enioso a bheza Nzambi, “mu nzumbi ni mu kidi,” kehela ngó o ukexilu ua iibha ua jifesa jiji, maji a bhanga ioso phala ku kala athu a kidi, mu ithangana ioso ku muenhu uâ. (Nzuá 4:23) Athu avulu lelu a mona kuila, o ku kala muthu uenda mu kidi, ki uala ni valolo. Maji kála ki tua-nda di longa mu kibatulu kia kaiela, o ku belesela o itumu ia Nzambi, o kima kia beta-kota ku muenhu uetu.

^ kax. 3 Tanga o kaxa “ O Kuila Nga Tokala Kuia mu Fesa Íii?” mu mbandu ia 148-149. O jifesa ja mukuá ja lungu ni izuua “ikola,” tu i sanga mu divulu Índice das Publicações da Torre de Vigia, a di bhange ku Jimbangi ja Jihova.

^ kax. 5 O milongi ia Bibidia i zuela ia lungu ni muiji ua Jezú, ni misoso ia mundu, ilondekesa kuila muéne nange a mu vuala ku muvu 2, A.K.K, o mbeji ia Jijudé a ixana Etanim, mu izuua ietu, o mbeji ia Katutu, ni Kamusasadi.​—Tanga o divulu Estudo Perspicaz das Escrituras Volume 2 mu jimbandu ja 538-539, a di bhange ku Jimbangi ja Jihova.

^ kax. 11 O kikutu kia Kitumu kia bhingile kuila, o muhatu kioso kia vuala u bhana ujitu kua Nzambi, mukonda dia ituxi iê. (Ijila 12:1-8) O kitumu kiki, kiexile phala ku a lembalala kuila o muthu u sambukila o kituxi kiê, kua mon’ê, kia kuatekesele ué akua Izalaiele, kuijiia kuila ka tokalele ku zangeleka o uvualukilu uâ. Kia a kuatekesa ué, phala ka kaiele o ijila ia jifesa ja kexile mu bhanga o jiphagão, alungu ni jifesa ja uvualukilu.​—Jisálamu 51:5.

^ kax. 13 O dijina Eostre uexile nzambi ia muhatu ia idima. O divulu dia ku tokuesa, di zuela kuila “Eostre ua kexile ni ijimbuete ia dibhulu mu dieji, o dibhulu didi dia uabhele kiavulu kudia maiaki, saí ithangana Eostre a mu londekesele ni mutué ua dibhulu.”

^ kax. 18 Phala kuijiia dingi tanga A Sentinela ia kizuua kia 15 kia mbeji ia Kamusasadi kia muvu ia 2006 mu jimbandu ja 18-31.

^ kax. 20 Tanga A Sentinela ia kizuua kia 15 kia mbeji ia Kauana ua muvu ia 2007 mu jimbandu ja 30-31.

^ kax. 24 A di bhange ku Jimbangi ja Jihova.