A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

BUNG 13

Pathian Tilâwm Lo Kût Nîte

Pathian Tilâwm Lo Kût Nîte

‘Lalpa lâwm zâwng eng nge ni tih fiah zêl rawh u.’—EPHESI 5:8-10.

1. Eng ang mite nge Jehova chuan a lamah a hîp a, engvângin nge thlarau lama an harhvân reng ang?

ISUA chuan: “Pathian chibai bûktu tak takten thlarau leh tih tak zetin Pa chibai an bûk ang, Pain chutiang mi chu a chibai bûktu tûrin a zawng a ni,” tiin a sawi a. (Johana 4:23) Jehova chuan nangmah ang bawka chûng mite a zawn hmuh chuan amah leh a fapa lamah a hîp a ni. (Johana 6:44) Chu chu chawimawina ropui a va ni tak êm! Mahse, Setana chu mi bum thiam ber a nih avângin, Bible thutak ngainatute chuan, ‘Lalpa lâwm zâwng eng nge ni tih an fiah zêl’ tûr a ni.—Ephesi 5:8-10; Thu Puan 12:9.

2. Jehova’n biakna dik leh dik lo chawhpawlh tumte a thlîr dân chu hrilhfiah rawh.

2 Israel mite’n Sinai Tlâng bula an awm laia Arona hnêna pathian siamsak tûra an ngen laia thilthleng kha han ngaihtuah teh. Arona chuan an ngenna chu pawmin, rangkachak bâwng no lem a siam a, chu chu Jehova aiawhtu niin a sawi a ni: “Naktûk hian LALPA tân kût awm rawh se,” tiin. Chutianga biakna dik leh dik lo chawhpawlhna chu Jehova’n a ngaizam em? Ngaizam lo. Milem betu mi 3,000 vêl lai chu a tihlum a ni. (Exodus 32:1-6, 10, 28) Heta ṭang hian eng nge kan zir theih? Pathian hmangaihnaa invawn ṭhat kan duh chuan, ‘thil bawlhhlawh rêng rêng kan dek’ tûr a ni lo va; bawlhhlawhna rêng rêng chu dovin, thutak chu ṭhahnemngai takin kan vênghim tûr a ni.—Isaia 52:11; Ezekiela 44:23; Galatia 5:9.

3, 4. Hnam chîn dân lâr tak leh kût ni lâr takte chungchâng kan bih chian hian engvângin nge Bible thu bulte kan ngaihtuah tlat ang?

3 Lungchhiatthlâk takin, kalpênna khaptu tirhkohte an boral hnuah, thutak hmangaihna nei lo Kristian nia inchhâlte chuan milem biate thil chîn te, kût nî te, leh ni serhte chu an hmang ṭan a, chûng chu Kristian hming an puttîr a ni. (2 Thessalonika 2:7, 10) Hêng kût ni ṭhenkhatte i ngaihtuah hian Pathian thlarau ni lovin, khawvêl thlarau a lan chhuah zâwk dân lo chhinchhiah ang che. A tlângpui thuin, khawvêl kût nîte chuan inanna lai an nei a: Tisa châkna lamah a hîp a, sakhaw dik lo thurin leh dawithiamna—“Babulon Khaw Ropui” chhinchhiahna ber—chu a chawi lâr a ni. * (Thu Puan 18:2-4, 23) Jehova chuan tûn laia hnam chîn dân lâr takte lo chhuahna milem biate thiltih tenawm tak chu a hmu reng tih hria ang che. Chutiang kût nîte chu tûn laiah pawh a la ten reng tih rinhlelh rual a ni lo. A thlîr dân chu kan ngaih pawimawh ber tûr a ni dâwn lâwm ni?—2 Johana 6, 7.

4 Kristian dikte kan nih angin, kût ṭhenkhat chuan Jehova a tilâwm lo tih kan hria a. Chuvângin, chûng thiltihte nêna inkûngkaihna neih miah loh chu kan tum tlat tûr a ni. Chûng kûtte’n Jehova a tihlâwm loh chhan ennawnna chuan Pathian hmangaihnaa kan invawn rengna tûr min dâltu apiangte pumpelh kan tumna chu a tinghet sauh vang.

KRISMAS—HMING THAR PUTTIR NI BIAKNA

5. Engvângin nge Isua chu December 25-ah a piang lo tih kan hriat chian theih?

5 Bible chuan Isua piancham lawm a nih thu a sawi lang lo va. A nihna takah chuan a pian nî chiah pawh hriat a ni lo. Mahse, December 25, thlasik khaw vawh lai takin a piang lo tih erawh kan hre chiang thei. * A chhan pakhat chu, Isua a pian khân, “berâm vêngtute” chuan an berâm vêngin “phûlah an riah chilh” thu Luka’n a ziah vâng a ni. (Luka 2:8-11) Kum tluanin ‘phûlah riah chilh’ ṭhîn se chuan, chu chu thil chhinchhiahtlâk a ni hran lo vang. Mahse, Bethlehem-ah chuan thlasik ruah a sûr a, vûr a tlâk bawk avângin, berâm vêngtute chuan an berâmte chu a huangah an dah ṭhîn a, “phûlah an riah chilh” ngai lo. Chu bâkah, Kaisara Awgusta’n chhiarpui nei tûra thu a pêk avângin Josefa leh Mari chu Bethlehem-ah an kal a. (Luka 2:1-7) Kaisara chuan Rom rorêlna laka lungawi lo a khua leh tuite chu khaw vawh lai berin an pi leh pute khuaa kal tûra thupêk a chhuah chu a rinawm lo hle.

6, 7. (a) Krismas-a thil chîn tam takte lo chhuahna bul chu eng nge ni? (b) Krismas thilpêk leh Kristian thilpêk inan lohna chu eng nge ni?

6 Krismas chu Bible aṭanga lo chhuak ni lovin, buh leh bâl malsâwmtu Rom-ho pathian Saturn tâna an hman Saturnalia kût ang chi hmân lai milem biakna kût aṭanga lo chhuak a ni. Chutiang bawkin, Mitra pathian betute chhût dânin, December 25 chu “hneh theih rual loh ni piancham” anga an lawm thu New Catholic Encyclopedia chuan a sawi. “Krismas chu Rom rama ni pathian betute an chak hle laia lo inṭan” a ni a, chu chu Krista thih hnu kum zabi pathumna lai vêlah a ni.

Kristian dikte chuan hmangaihna avângin an pe ṭhîn

7 Milem betute chuan kût an hman laiin tûn lai Krismas lawmnaa an tih ṭhin angin, thilpêkte inpein, ruai ropui takte an ṭheh ṭhîn a. Amaherawhchu, tûn laiah mite chu Krismas thilpêkte inpe ṭhîn mah se, a tam zâwk chu 2 Korinth 9:7-a târ lan rilru put hmang nêna pêk a ni lo. Chutah chuan: “Mi tinin ui chunga pe lovin, pêk loh theih loh anga ngaia pe hek lovin, an thinlunga an tum ang zêlin pe ṭheuh rawh se; Pathian chuan hlim taka petu a ni a hmangaih ni,” tiin kan chhiar a. Kristian dikte chuan hmangaihna avângin thilpêk an pe a, pêk hun bîk an neih loh bâkah, pêk lêt leh an beisei lo. (Luka 14:12-14; Tirhkohte 20:35 chhiar rawh.) Chu bâkah, Krismas phawvuak vêla buai nuai nuaina lakah leh chumi hun lai vêla leibatna phurrit tak laka an fihlîm avângin an lâwm hle a ni.—Matthaia 11:28-30; Johana 8:32.

8. Khawchhak mi fingte chuan Isua pian nîah thilpêk an pe em? Hrilhfiah rawh.

8 Mahse, mi ṭhenkhat chuan heti hian an sawi mai thei, khawchhak mi fingte pawhin Isua a pian khân thilpêk an pe a ni lâwm ni? tiin. Chu chu a dik lo. An thilpêk chu Bible hun laia an tih ṭhin dân anga mi pawimawh tak hnêna thilpêk mai a ni. (1 Lalte 10:1, 2, 10, 13; Matthaia 2:2, 11) A nihna takah chuan, Isua pian zânah pawh an kal lo. An va thlen chuan, Isua chu ran chaw pêkna thlênga mu tawh lovin, thla tam taka upa a ni tawh a, inah a awm tawh a ni.

PIANCHAM CHUNGCHANGA BIBLE SAWI CHU

9. Bible-a târ lan piancham lawmna chanchin awmchhunah hian eng thil nge thleng?

9 Nausên lo piang chu hlimna nasa tak thlentu ni reng ṭhîn mah se, Bible chuan Pathian chhiahhlawhte’n piancham an lawm thu a târ lang lo. (Sâm 127:3) Chu chu tihsual palh vâng mai a ni em? Ni lo ve, Aigupta lal Pharaoa leh Herod Antipasa piancham lawm chungchângte târ lan a ni si a. (Genesis 40:20-22; Marka 6:21-29 chhiar rawh.) Mahse, a ṭha lo lama târ lan a ni ve ve a—a hnuhnûng zâwkah phei chuan Baptistu Johana lû chu tan a ni.

10, 11. Kristian hmasate chuan piancham lawmna chu engtin nge an thlîr a, engvângin nge?

10 The World Book Encyclopedia chuan: “Kristian hmasate chuan tu piancham pawh ni se, piancham lawm rêng rêng chu milem be-ho tih dân niin an ngai,” tiin a sawi a. Entîr nân, hmân lai Grik mite chuan mi tinte hian vêngtu thlarau an nei ṭheuh va, chu chuan an lo pian chhuah aṭanga awmpuiin, a vênghim chho niin an ring a ni. Chu thlarau chuan “naupian nîa piang pathian nên mak tak maiin inzawmna a nei a ni,” tiin The Lore of Birthdays tih lehkhabu chuan a sawi. Piancham lawmna chuan hun rei tak aṭang tawhin arsi chanchin zirna leh ai enna horoscope nên inzawmna hnai tak a lo nei tawh bawk.

11 Hmân laia Pathian chhiahhlawhte chuan piancham lawm chu milem biakna leh dawithiamna aṭanga lo chhuak a nih vâng mai ni lovin, an thurin avângin an hnâwl niin a lang bawk. Engvângin nge chutianga kan sawi theih? Anni chu mi inngaitlâwm tak an ni a, khawvêla an lo pian chhuah nî chu lawm ngai khawpa pawimawh niin an hre lo. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Chu ai chuan, Jehova’n nunna hlu tak a pêk avângin amah chawimawiin, lâwmthu an hrilh zâwk a ni. *Sâm 8:3, 4; 36:9; Thu Puan 4:10, 11.

12. Engtin nge kan pian nî aia kan thih nî chu a ṭhat zâwk theih?

12 Rinawm taka thi zawng zawngte chu Pathian hriatrengnaah him takin an awm a, an nung leh ngei ang. (Joba 14:14, 15) Thuhriltu 7:1 chuan: “A ṭha zawk e hming ṭha, hriak to aiin, pian nî aiin thih nî,” tiin a sawi a. “Hming ṭha” tih chu rinawm taka rawng kan bâwl avânga Pathian laka hming ṭha kan neih hi a ni. Chhinchhiah tlâk takin, Kristiante lawm tûr awmchhun chu pianna nên ni lovin, thihna nên a inkûngkaih a, chu chu chhandam kan nih nâna pawimawh “hming” ṭha tak nei Isua thihna a ni.—Hebrai 1:3, 4; Luka 22:17-20.

KUM THAR LAWMNA KUT—INTIHHLIMNA SATLIAH A NI EM?

13, 14. Engvângin nge Kum Thar lawmna kût chu Kristiante tân pawm theih a nih loh?

13 Kum Thar lawmna kût hi milem betute hnên aṭanga lo chhuak a ni a. The World Book Encyclopedia sawi dân chuan, “Rom lal Julius Caesar-a chuan B.C. 46 khân January 1 hi Kum Thar Nî atân a lo ruat a. Rom-ho chuan chu nî chu kawngkapui te, kawngkâ te, leh thil inṭannate pathian, Janus-a tân an serh hrang a ni. January thla hi an pathian Janus-a hming chawia phuah a ni a; ani chuan hmai pahnih a nei a, pakhat chuan hma lam a hawi a, pakhat chuan hnung lam a hawi thung a ni,” tiin a sawi.

14 Kum Thar lawmna kût nî leh a lawm dân chu a ram azirin a danglam ṭheuh va. The Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend chuan: “Khawthlang lam ram tam tak chuan kum hlui thlaha kum thar lo thlen nî chu nasa taka cheimawi ball te, zu inna te, leh a tlângpui thuin khuahkhirhna awm lova hlimhlawp bâwlna hunte nia ngaih a ni,” tiin a sawi. Chu bâkah, khawthlang lam ni lote pawhin, “kum hlui thlaha kum thar inṭanna chu nasa taka nawmsak ûmna hun” nia an ngaih thu a sawi lang bawk. Mahse, Rom 13:13 chuan heti hian min vaukhân a ni: “Chhûna awm angin mawi takin i awm ang u, zu in buai leh zu ruia awm lovin, hur leh inngaih hmanga awm lovin, insual leh inîtsika awm lovin,” tiin.—1 Petera 4:3, 4; Galatia 5:19-21

THIANGHLIMNA NEI LO HALLOWEEN KUT

15. Halloween lo chhuahna chu eng nge ni a, chumi nî chuan eng nge thleng?

15 Halloween chuan dawithiam pitarte leh phûngte anga maksak taka inthuamnate avângin hriat a hlawh hle. Chu chu Mi Thianghlimte Nî Urlâwkna kût tia sawi a ni bawk a, hmân lai Britain leh Ireland ram Celts mite hnên aṭanga lo chhuak a ni. November ni 1 hnaih ber thla bial zân chuan Samhain kût an hmang ṭhîn a, a awmzia chu “Nipui Tâwpna” tihna a ni. An rin dân chuan Samhain kût hun lai chuan mihring khawvêl leh thlarau khawvêl inkalpawhna chu inhawngin, thlarau ṭha leh ṭha lote chu leiah hian an vâk vêl a ni. Mitthi tawhte thlarau chu an in lamah kîrleh niin an ngai a, chhûngkuate chuan an inlêng thlahrângte chu tihlâwm inbeiseiin ei leh in tûrte an lo chhawpsak ṭhîn. Tûn laiah naupangte chuan thlahrâng ang emaw, dawithiam pitar ang emawa inthuama in tina kalin, ei tûr an pêk loh chuan tihṭhaih an tum ṭhîn a, chutiang chuan an hriat lohvin Samhain kût chu an chhawm nung ta reng a ni.

IN INNEIHNA CHU TIBAWLHHLAWH SUH

16, 17. (a) Inneih tum Kristiante chuan engvângin nge Bible thu bulte hmanga tualchhûng inneih dân chu an bih chian ang? (b) Buhfai emaw, a tlukpui thil dang emaw theh chungchângah Kristiante chuan eng nge an ngaihtuah ang?

16 Rei lo têah, “pasal leh mo thâwm pawh [Babulon Khaw Ropui] chhûngah an hre tawh tawp lo vang.” (Thu Puan 18:23) Engvângin nge? A chhan pakhatah chuan, a dawithiamna thiltihte avânga inneihna chu mo lawm nî aṭanga a chhiat theih vâng a ni.—Marka 10:6-9.

17 Ram azirin thil chîn dânte chu a inang lo va. Pawi lo tak anga lang thil chîn ṭhenkhat chu innei tharte leh an inneihnaa kalte tâna ‘vânneihna siamtu’ anga an ngaih Babulon tih dân aṭanga lo chhuak a ni thei a ni. (Isaia 65:11) Chûng zînga pakhat chu buhfai, a nih loh leh mo theh atâna hman chi thil dangte theh hi a ni. He thiltih hi thlarau sualte chu chaw an pêk chuan an lungawi ang a, monu leh mopa an tina lo vang tih ngaih dân aṭanga lo chhuak a ni thei. Chu bâkah, hun rei tak aṭang tawhin buhfai chuan fa neih theihna te, hlimna te, leh dam reinate nêna mak taka inzawmna nei nia hriat a ni. Pathian hmangaihnaa invawng ṭha duh zawng zawngte chuan chutiang chîn dân thianghlim lote chu an hawisan tûr a ni tih a chiang hle.—2 Korinth 6:14-18 chhiar rawh.

18. Eng Bible thu bultein nge inneih tumte leh inneihnaa tel tûra sâwmte chu kaihruai ang?

18 Jehova chhiahhlawhte chuan inneihna leh mo lawmnaah Kristian zahawmna hlohtîr thei leh mi dangte chhia leh ṭha hriatna khawih pawi thei khawvêl chîn dânte chu an pumpelh bawk. Entîr nân, mei nei taka ṭawngkam na tak hman te, zahmawh rawngkai fiamthu te, leh mi dangte zak tak leh nuam lo taka awmtîr thei infiamnate bâkah, innei tharte leh mi dangte tizak thei thusawite chu an pumpelh a ni. (Thufingte 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Chu bâkah, inngaihtlâwmna ni lo va, “dam chhûng ropuina lem” târ langtu, a lutuka mo lawmna pawh an ti lo bawk. (1 Johana 2:16) Nupui pasal neih i tum a nih chuan, Jehova’n in inneih nî chu inchhîrna nên ni lovin, hlimna nêna i hriat chhuah a duh tih hre reng ang che. *

ZU NO DAWM KANGA DUHSAKNA INHLAN—SAKHAW THILTIH A NI EM?

19, 20. Zu no dawm kânna lo chhuahna chungchângah lehkhabu pakhat chuan eng nge a sawi a, engvângin nge chu thil chîn chu Kristiante’n an pawm theih loh?

19 Inneihna leh thiltihhona danga thil chîn lâr tak chu zu no dawm kânga duhsakna inhlan hi a ni a. Kum 1995-a tihchhuah International Handbook on Alcohol and Culture chuan: “Zu no dawm kân . . . hi tûn thlenga chîn zawm tlâk hmân laia pathiante hnêna zu leihbaw hmasaa, ‘dam reng ang che!’ tih leh ‘hrisêl ang che!’ tia kaihtâwi theih . . . inṭawngṭaisakna chi khat niin a lang,” tiin a sawi a ni.

20 Mi tam takte chuan zu no dawm kân chu sakhuana thiltih emaw, puithuna thiltih emaw angin an ngai lo pawh a ni thei a. Chuti chung pawhin, zu no dawm kân chhoh chu Bible kalh zâwnga “vân”—mihring aia thiltithei zâwk—hnêna malsâwmna dîlna anga ngaih theih a ni.—Johana 14:6; 16:23. *

“LALPA HMANGAIHTUTE U, SUAL HAW RAWH U”

21. Sakhaw dik lo aṭanga lo chhuak ni lo mah se, Kristiante chuan eng kût lâr tak takte nge an pumpelh ang a, engvângin nge?

21 Babulon Khaw Ropuiin alang apau emaw, a phên emaw aṭanga a chawi lâr tûn lai khawvêl tehna tla hniam chak tak chu lantîrin, ram ṭhenkhat chuan Mardi Gras hlimhlawp bâwlna kût chu kum tinin an nei a. Chûngah chuan tenawm taka lâmna leh neih inang inkawpna ang chite chu a tel hial a ni. Jehova hmangaihtute tân chuan chutiang thiltihnaa tel emaw, en emaw chu thil tihâwm a ni ang em? Chu chuan sual huatna dik tak a târ lang ang em? (Sâm 1:1, 2; 97:10) Chu ai chuan, “Thil engmah lo mai mai en lo tûrin ka mit mi lâktîr la,” tia ṭawngṭaitu fakna hla phuahtu rilru put hmang entawn chu a va ṭha zâwk dâwn êm!—Sâm 119:37.

22. Eng hunah nge Kristian chuan kût nîahte a tel dâwn leh dâwn loh chungchângah a chhia leh ṭha hriatna ṭanchhanin thu tlûkna a siam ang?

22 Khawvêl kût nîahte chuan mi dangin kût nîte hmang ve anga an ngaih loh nân Kristian tân fîmkhur a ngai a. Paula chuan: “In ei pawhin, in in pawhin, in tih apiangah pawh, Pathian ropuina tûr hlîrin ti rawh u,” tiin a ziak a ni. (1 Korinth 10:31; phêk 158-159-naa “ Thu Tlûkna Fing Siam Rawh,” tih bâwm chu en rawh.) Kawng leh lamah chuan, hnam dân leh kût nîte chuan sakhaw dik lo nêna inkûngkaihna a neih loh va, politics leh hnam hmangaihna lam thil nên inzawmna a neih loh bawk a, Bible thu bulte a kalh loh bawk chuan, Kristian tinte chuan an tel dâwn leh dâwn loh chungchângah thu tlûkna an siam tûr a ni. Chutih rual chuan, mi dangte a tihtlûk loh nân an rilru tûr a ngaihtuahsak a ngai a ni.

ṬAWNGKAM LEH THILTIHIN PATHIAN CHAWIMAWI RAWH

23, 24. Jehova tehna felte chungchâng chu engtin nge ṭha taka kan hrilhfiah theih?

23 Mi tam tak chuan kût nî lâr takte chu chhûngkua leh ṭhian ṭhate nêna inhmuhna hun remchâng ṭha angin an thlîr a. Chuvângin, tuemawin Pathian Lehkha Thu avânga kan tel theih lohna chu hmangaihna neih lohthlâk emaw, a lutuk emaw anga dik lo taka a ngaih chuan, Jehova Thuhretute chuan chhûngkua leh ṭhiante nêna inhmuh khâwmna ṭha neih chu an hlut tih ngilnei takin kan hrilhfiah thei a ni. (Thufingte 11:25; Thuhriltu 3:12, 13; 2 Korinth 9:7) Kan hmangaihte nêna inkawmhona neih chu kan duh reng a; mahse, Pathian leh a tehna felte kan hmangaih avângin chutiang hun hlimawm chu Pathian tilâwm lo thil chînte hmanga tihbawlhhlawh kan duh lo.—Phêk 156-naa “ Biakna Dik Chuan Hlimna Nasa Ber A Thlen,” tih bâwm chu en rawh.

24 Thuhretu ṭhenkhat chuan tih tak zeta zâwttute hnênah Bible Zirtîrna Dik Tak Chu Eng Nge Ni? * tih lehkhabu bung 16-naa thute chu ṭha takin an hrilhfiah thei a. Mahse, kan tum ber erawh chu hnial hneh ni lovin, an thinlung hneh a ni tih hre reng ang che. Chuvângin, zah thiam tak leh thuhnuairawlh takin awm reng la, ‘i ṭawngka chhuak chu, chia al, khawngaihna tel ni fo rawh se.’—Kolossa 4:6.

25, 26. Engtin nge nu leh pate chuan an fate chu Jehova rinna leh hmangaihna nei chho tûra an ṭanpui theih?

25 Jehova chhiahhlawhte kan nih angin, ṭha taka zirtîr kan ni a. Thil ṭhenkhatte kan rina kan tih chhan leh a dangte laka kan inthiar fihlîm chhan kan hria a ni. (Hebrai 5:14) Chuvângin, nu leh pate u, in fate chu Bible thu bulte ṭanchhana chhût dân zirtîr rawh u. Chutianga in tih chuan, an rinna in tihchaksakin, an thurin chungchâng zâwttute hnênah Bible aṭanga chhânna pe thei tûrin in ṭanpui a nih bâkah, Jehova’n a hmangaih tih in rinnghehtîr a ni bawk ang.—Isaia 48:17, 18; 1 Petera 3:15.

26 ‘Thlarau leh tih tak zeta’ Pathian betu zawng zawngte chuan Pathian thu nêna inmil lo kût nîte chu an pumpelh tûr a nih bâkah, an nun pêng tinrêngah pawh rinawm an tum tûr a ni. (Johana 4:23) Tûn lai hian, mi tam tak chuan rinawm chu thil theihah an ngai tawh lo va. Mahse, bung 14-naah chuan Pathian kawngte chu a ṭha ber reng ṭhîn tih kan hmu ang.

^ par. 3 Phêk 148-149-naa “ Kût Nî Lawmnaah Ka Tel Ang Em?” tih bâwm chu en rawh. Ni serh leh kût langsâr zualte chu Jehova Thuhretute tihchhuah, Watch Tower Publications Index-ah târ lan a ni.

^ par. 5 Bible kum chhiar leh thilthleng chanchinin a târ lan dânin, Isua chu B.C.E. 2-na, Juda thlaa Ethanim bâwr vêla piang a nih hmêl a, chu chu kan calendar hman laiah chuan September/October thla vêl a ni.—Jehova Thuhretute tihchhuah Insight on the Scriptures, Volume 2, phêk 56-57-na chu en rawh.

^ par. 11 Phêk 150-naa “ Ni Serhte leh Setana Biakna” tih bâwm en rawh.

^ par. 11 Dân thuthlung chuan hmeichhiain fa a hrin hnuah Pathian hnêna sual thawina hlân tûrin a phût a. (Leviticus 12:1-8) Chu chuan mihringte’n an fate hnêna sual an rochun tih Israelte chu a hriatnawntîr a, hei hian Israelte chu nau lo piang thlîr dân inbûk tâwk nei tûr leh milem biate piancham lawmna chîng ve lo tûrin a ṭanpui a ni.—Sâm 51:5.

^ par. 18 Inneihna leh thiltihhona chungchângah Vênnainsâng, November 1, 2006, phêk 12-23-a thuziak pathumte chu en rawh.

^ par. 20 Vênnainsâng, February 15, 2007 (English), phêk 30-31-na en rawh.

^ par. 24 Jehova Thuhretute tihchhuah a ni.