Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 13

Aʼyeju ninqʼij nya bʼaʼn in che ela toj twitz Dios

Aʼyeju ninqʼij nya bʼaʼn in che ela toj twitz Dios

«Tzʼelx kynikʼe tiʼj alkyeju bʼaʼn tuj twitz Qajaw.» (EFESIOS 5:10.)

1. ¿Alkyeqe in che tzaj tiʼn Jehová ex tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ tuʼn kyel bʼaʼn toj twitz Dios?

TQʼAMA Jesús qa aʼye axix tok (bʼaʼn ax) tmajen Dios «ok che kʼulul twitz Dios Mambʼaj tuj kyanmi ex axix tok kyuʼn; porque ate Dios Mambʼaj taj tuʼn kykʼulun xjal twitz ex axix tok kyuʼn» (Juan 4:23). In che kanet xjal tuʼn Jehová aʼye kʼujlaʼn axix tok kyuʼn ex in che tzaj tiʼn ttxlaj ex ttxlaj tKʼwaʼl (Juan 6:44). In qo tzalajxix tuʼnju atoʼkx kyxol qe jlu. Naqtzen tuʼnj, jaku qo kubʼ tzʼaq juntl maj tuʼn Satanás, aju bʼaʼnxix sbʼun. Tuʼn miʼ qkubʼ tzʼaq, ilxix tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ ex tuʼn tel qnikʼ tiʼj «alkyeju bʼaʼn tuj twitz Qajaw» (Efesios 5:10; Apocalipsis 12:9).

2. Jaku tzaj tchikʼbʼaʼna tzeʼn in nela toj twitz Jehová qa ma kubʼ mojbʼet axix tok okslabʼil tukʼe nya ax tok okslabʼil.

2 Qo ximin tiʼjju ikʼ ojtxe t-xe witz Sinaí. Tej t-xi kyqanin aj Israel te Aarón tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn tilbʼilal jun dios, bʼaʼn ela toj twitz ex kubʼ tbʼinchaʼn jun tilbʼilal wakẍ qʼan pwaq ttxʼotxʼil. Naqtzen tuʼnj, kubʼ t-ximen qa naq jun techel jlu tiʼj Jehová, quʼn tqʼama: «Nchiʼj kubʼ ikʼset ninqʼij te nimbʼil te Qman». ¿Tiʼ tnaʼ Jehová tuʼn jlu? ¿Bʼaʼnpetzele ela toj twitz tej tkubʼ mojbʼaʼn axix tok okslabʼil tukʼe nya ax tok okslabʼil toj ninqʼij lu? Nya bʼaʼn ela toj twitz, quʼn e kubʼ tbʼiyoʼn junlo oxe mil xjal aʼyeju otaq che nimen twitz tilbʼilal (Éxodo 32:1-6, 10, 28). ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn jlu kye qe kyajbʼil tuʼn kukx kyten toj tkʼujlabʼil Dios? Aju qa ilxix tiʼj tuʼn miʼn tok kymakoʼn aju «ttzʼilil» ex tuʼn tok tilel kyuʼn tukʼe tkyaqil kykʼuʼj tuʼn miʼ ttzʼilex axix tok xnaqʼtzbʼil (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. ¿Tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn qxnaqʼtzan tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios kyiʼj qeju bʼinchbʼen ex ninqʼij in che kubʼ kyikʼsaʼn nimxix xjal?

3 Bʼisbʼajilxix tuʼnju ax ikx toj kyqʼijlal tnejel okslal at junjun kyajtaq tuʼn tkubʼ kychʼixpuʼn axix xnaqʼtzbʼil. Tnejel mitiʼxix bʼant tuʼn tkubʼ kychʼixpuʼn axix tok xnaqʼtzbʼil tuʼnju mitiʼ (tiloʼ) xi kyqʼoʼn apóstol ambʼil kye. Naqtzun tuʼnj, tej kykyim apóstol, aʼye okslal nya ax tok, aʼyeju mitiʼtaq kʼujlaʼn axix tok xnaqʼtzbʼil kyuʼn chebʼe oktz kyiʼn kyxnaqʼtzbʼil xjal ex e ok ten ikʼsal junjun ninqʼij ex junjun qʼij aju in noktaq kyqʼoʼn xjal te xjan ex aju kukx in nok kyqʼoʼn xjal jaʼlo (jaʼla) qa kye okslal (2 Tesalonicenses 2:7, 10). Toj xnaqʼtzbʼil lu qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun techel, aʼyeju in tzaj kyyekʼun kyxim xjal ex nya t-xim Dios, ax ikx aʼye ninqʼij lu in che onin kyiʼj xjal tuʼn kyximen kyiʼjx ex in tzaj kyxnaqʼtzaʼn nya ax tok xnaqʼtzbʼil ex aju in bʼant kyuʼn chman (ajyoʼẍ), tkyaqil jlu atz tzajne toj «nintz tnam Babilonia» (Apocalipsis 18:2-4, 23). * Mitiʼ tuʼn tel naj tiʼj qkʼuʼj qa ojtzqiʼnxix tuʼn Jehová aju ikʼbʼilxix kybʼinchbʼen okslalbʼil atz jatumel i ela txqantl bʼinchbʼen in kubʼ kyikʼsaʼn nimxix xjal, ex qa, tuʼn jlu, e el tikʼen ojtxe ex in che el tikʼen jaʼlo. Qaj tuʼn tten qxim ik tzeʼn t-xim Jehová (2 Juan 6, 7).

4 Ojtzqiʼn quʼn qa at junjun ninqʼij nya bʼaʼn in nela toj twitz Jehová. Tuʼntzen aju, ilxix tiʼj tuʼn miʼn kykubʼ qikʼsaʼn ninqʼij lu. Qo xnaqʼtzan tiʼj tiquʼn in che elxix tikʼen qMan Dios jlu. Aj tel qnikʼ qa mlay qo ten toj tkʼujlabʼil Dios kyuʼn jlu, ok kʼokel tililxix quʼn tuʼn kyel qikʼen.

NAVIDAD, MOQA NAʼJ DIOS TE QʼIJ

5. ¿Tiquʼn qʼuqli qkʼuʼj qa mitiʼ ul itzʼji Jesús toj 25 te diciembre?

5 Mitiʼx in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kubʼ ikʼsaʼn titzʼjlen Jesús. Mitiʼ ojtzqiʼn quʼn alkyexix qʼij ul itzʼji. Naqtzun tuʼnj, qʼuqli qkʼuʼj qa nya toj 25 te diciembre ul itzʼji. * ¿Tiquʼn? Tnejel, tuʼnju toj tnam Israel aju tajlal ambʼil lu in kubʼtaq tzʼaq toj jbʼalil, atzente tej tul itzʼji Jesús, ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Lucas 2:8-11, «ateʼtoq junjun pastor, ax in che kyaj ten tuj kojbʼil te qonikʼan tuʼn kykwentin kyẍneʼl». (A jlu in tzaj tyekʼun qa mitiʼtaq in che kyaj ten toj kojbʼil jatumel mitiʼtaq kyxmuj toj enter abʼqʼi, naqwit in che kyajtaq ten mitiʼwtle tzaj qʼamaʼn jlu.) Toj jbʼalil in kubʼ cheʼw jbʼal toj tnam Belén axpe ikx in kubʼ ttxa cheʼw, tuʼntzun aju, mitiʼtaq in che kyaj ten xjal xqʼuqil kyrit toj «kojbʼil», quʼn in che okxtaq kyqʼoʼn toj kyja. Ax ikx mitiʼ tuʼn tel naj tiʼj qkʼuʼj tiquʼn eʼx José tukʼe María toj Belén: tuʼn t-xi kybʼiʼn kawbʼil tzaj tqʼoʼn Augusto aju tuʼn tjaw jun kyajlal xjal (Lucas 2:1-7). Tuʼnju ojtzqiʼntaq tuʼn kawil lu qa ikʼentaq kywitz aj Roma kyuʼn judiy, mlaytaq txi tqʼamaʼn tuʼn kyxiʼ toj kytnam kyxeʼchel, moqa toj kytnam kyyajil, toj jbʼalil.

6, 7. a) ¿Jatumel tzajni aju in bʼant toj Navidad? b) ¿Tiquʼn junxitl aju in xi kyqʼoʼn okslal jun oyaj twitzju qʼoj oyaj toj Navidad?

6 Qa ikju, ¿jatumel tzaj Navidad? Nya toj Tyol Dios, quʼn atz in tzaj toj kyninqʼij xjal te ojtxe. Jun kyxol jlu, aju ninqʼij in kubʼtaq ikʼsaʼn te dios te awal kye aj Roma. Ax ikx aʼyeju in che ajbʼentaq te dios Mitra in kubʼtaq kyikʼsaʼn «titzʼjlen Qʼij nim tipumal» toj 25 te diciembre, ik tzeʼn tajlal in jawtaq kyiʼn. «Tzaj tzyet tuʼn tkubʼ ikʼsaʼn Navidad tej nimqetaq xjal in che naʼn dios te qʼij toj tnam Roma», a jlu bʼaj tej otaqle tzikʼ oxe syent abʼqʼi tkyimlen Jesús (New Catholic Encyclopedia).

Aju axix tok okslal in xi tqʼoʼn oyaj tuʼnju at tkʼuʼj kyiʼj txqantl

7 Kyoj ninqʼij lu, in xitaq kyqʼoʼn ex in tzajtaq kykʼamoʼn xjal oyaj ex in kubʼtaq kybʼinchen nim wabʼj, kukx in bʼant jlu kyuʼn xjal toj Navidad. Naqtzen tuʼnj, chʼixmi kykyaqil mitiʼ in xi kyqʼoʼn oyaj ik tzeʼn in tqʼamaʼn 2 Corintios 9:7: «Teyle junjun qʼonx jun oyaj ik tzaʼn ma kubʼ t-ximan tuj tanmi; mya tukʼil bʼis tuʼn t-xi tqʼoʼn ex mya lajwers, porque aju xjal in xi tqʼoʼn oyaj tukʼil tzalajbʼil, in tzalaj Dios tiʼj». Aʼye axix tok okslal in xi kyqʼoʼn oyaj kye txqantl tuʼnju at kykʼuʼj kyiʼj ex nya tuʼnju in che ok chqʼoʼn tuʼn t-xi kyqʼoʼn toj jun qʼij bʼantni tiʼj, ex mitiʼ in che ayon tuʼn ttzaj qʼoʼn t-xel (tchʼixel) kye (Lucas 14:12-14; kjawil uʼjit Hechos 20:35). Ax ikx in che tzalajxix tuʼnju mitiʼtl in nokx kyqʼon kyibʼ tjaqʼ kʼas ex mitiʼtl in tzaj bʼaj kykʼuʼj toj ambʼil aju (Mateo 11:28-30; Juan 8:32).

8. Chikʼbʼantza qa xi kyiʼn ajnabʼil oyaj te Jesús tej tul itzʼji.

8 Atlo jun jaku qʼamante: «¿Bʼaqa mitiʼ kubʼ kyikʼsaʼn ajnabʼil titzʼjlen Jesús tej t-xi kyqʼoʼn oyaj te?». Mitiʼ. Aʼye ajnabʼil xi kyqʼoʼn oyaj te Jesús tuʼnju ojtzqiʼntaq kyuʼn qa nimtaq toklen, ik tzeʼn in bʼanttaq kyuʼn ojtxe xjal (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11). Mitiʼ e pon ajnabʼil toj qonikʼan tej titzʼji Jesús toj kywabʼil aluʼmj, quʼn tzmaxi e pon visitarilte tja tej otaq tzikʼ nim xjaw.

¿TIʼ IN TZAJ TQʼAMAʼN TYOL DIOS TIʼJ IKʼSABʼIL ITZʼJLEN?

9. ¿Tiʼ in tzaj kyyekʼun qe ikʼsabʼil itzʼjlen in yolin Tyol Dios kyiʼj?

9 Toj ambʼil ojtxe, in che tzalajtaq xjal aj tul itzʼji jun kykʼwaʼl ik tzeʼn toj ambʼil jaʼlo. Naqtzen tuʼnj, mitiʼ in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa at jun tmajen Dios kubʼ tikʼsaʼn titzʼjlen (Salmo 127:3). ¿Naqpetzele el naj tiʼj kykʼuʼj tzʼibʼel? Miʼn, quʼn in yolin Tyol Dios tiʼj kabʼe ninqʼij te itzʼjlen: aju titzʼjlen Faraón ex aju titzʼjlen Herodes Antipas (kjawil uʼjit Génesis 40:20-22; Marcos 6:21-29). At jun tiʼ nyaxix bʼaʼn bʼaj kyoj qeju kabʼe ikʼsabʼil itzʼjlen lu, mas aju tkabʼ, atz jatumel el tamkʼuʼn twiʼ Juan el Bautista.

10, 11. ¿Tzeʼn ela ikʼsabʼil itzʼjlen toj kywitz tnejel okslal, ex tiquʼn?

10 In tzaj tqʼamaʼn jun uʼj qa aʼye tnejel okslal in kubʼtaq kyximen qa «attaq kyoklen ninqʼij lu tukʼeju in kubʼtaq kybʼinchaʼn nya okslal» (Las cosas nuestras de cada día). Jun techel, aʼye xjal te Grecia ex te Roma in kubʼtaq kyximen qa teyele te junjun xjal attaq jun xewbʼaj in xqʼuqen tiʼj moqa jun «dios aju in xqʼuqen tiʼj xjal aj tul itzʼji ex in xqʼuqen tiʼj toj tkyaqil tanqʼibʼil», ex qa «teyele te junjun xjal in kubʼtaq tikʼsaʼn tninqʼij tdios aj tkubʼ tikʼsaʼn titzʼjlen» (Gran Enciclopedia Rialp). Ax ikx atxix ojtxe aju ikʼsabʼil itzʼjlen at toklen tukʼeju in kyqʼamaʼn xjal tiʼjju kbʼajel toj ambʼil tzul, in bʼant jlu kyuʼn tuʼnju in che xnaqʼtzan kyiʼj cheʼw ex tiʼj alkye kyten cheʼw aj tul itzʼji jun xjal.

11 Nya oʼkx mitiʼ kubʼ kyikʼsaʼn tmajen Dios kyitzʼjlen tuʼnju attaq toklen kyukʼe nya okslal ex kyukʼe chman, atlo juntl tiquʼn mitiʼ kubʼ kyikʼsaʼn. Tuʼnju mitiʼtaq in jaw kynimsan kyibʼ. Mitiʼtaq in kubʼ kyximen qa aju qʼij tej kyul itzʼji nimtaq toklen tuʼn tkubʼ ikʼset (Miqueas 6:8; Lucas 9:48). * Quʼn ataq Jehová in jaw kynimsaʼn ex atztaq te in xi kyqʼoʼn chjonte tuʼnju otaq tzaj toyin kychwinqlal (Salmo 8:3, 4; 36:9; Apocalipsis 4:11). *

12. ¿Alkye tten mas bʼaʼn tkyimlebʼil jun xjal twitzju titzʼjlen?

12 Aj tkyim jun tbʼanel tmajen Dios, mitiʼx in nel naj xjal lu tiʼj tkʼuʼj Dios, a jlu in tzaj tyekʼun qa kjawil anqʼin juntl maj (Job 14:14, 15). Tuʼntzun jlu in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios: «Mas bʼaʼn jun tb’anel bʼibʼaj twitz jun tbʼanel kʼokʼsbʼil, ex mas bʼaʼn aju qʼij aj qkyim twitzju qʼij tej qul itzʼji» (Eclesiastés 7:1; TNM). Toj taqikʼ Tyol Dios lu aju «bʼibʼaj» atz in yolin tiʼj tbʼanel qbʼinchbʼen twitz Dios tuʼnju kukx in qo ajbʼen te. Qa ma qo ximen tiʼj, mitiʼ in tzaj qʼamaʼn qe tuʼn tkubʼ qikʼsaʼn titzʼjlen Jesús, aju nimxix toklen «tbʼi» tuʼn kyklet xjal, quʼn oʼkx in tzaj qʼamaʼn qe tuʼn tkubʼ qnaʼn tkyimlen (Hebreos 1:3, 4; Lucas 22:17-20).

AJU IKʼSABʼIL XJAN QʼIJ

13, 14. ¿Jatumel tzajni Xjan Qʼij?

13 In kubʼ kyximen xjal qa aju Xjan Qʼij in tzaj tnaʼn tkyimlen Jesús ex tej tjaw anqʼin, naqtzen tuʼnj, at toklen tukʼe nya ax tok okslabʼil ex tukʼe kybʼinchbʼen xjal nya okslalqe (nya nimelqe), jun techel, aju in che etz xjal bʼetil kyukʼil kysant. Aju uʼj Las Grandes Religiones Ilustradas, in tzaj tqʼamaʼn qa atxix tej naʼmxtaq tul Jesús, aʼyeju aj Babilonia «in noktaq kyqʼoʼn nim tiʼchaq kyiʼj sant [...]. In noktaq kyqʼoʼn tbʼanel kyxbʼalen, in kubʼtaq kyqʼoʼn kyu, in kubʼtaq kyqʼoʼn tqul kyqʼabʼ ex in noktaq kyqʼoʼn kyxmulqʼabʼ (kyxmilqʼobʼ); ex in che kubʼtaq kyqʼoʼn twi tbʼanelxix watbʼil ex in che extaq bʼetel kyukʼe».

14 Nya bʼaʼn in nela toj twitz Jehová tuʼn tkubʼ ikʼset aju tjawlen anqʼin tKʼwaʼl tukʼeju at toklen tukʼe kybʼinchbʼen nya okslal aju tzajni toj nya ax tok okslabʼil (2 Corintios 6:17, 18). Mitiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tuʼn tkubʼ ikʼset tjawlen anqʼin Jesucristo. Toj junjun tnam axju tbʼi kydios tok te tbʼi ninqʼij lu, tuʼn jlu, in che ilen kabʼe maj twitz Dios.

AʼYEJU BʼINCHBʼEN AT TOKLEN KYUKʼE KYIMNI

15. ¿Tiquʼn in nel kyikʼen axix tok okslal junjun bʼinchbʼen at toklen tukʼe tkyimlen jun xjal?

15 Aʼye axix tok okslal in nel kyikʼen junjun bʼinchbʼen aju at toklen tukʼe tkyimlen jun xjal. Ateʼ xjal in kubʼ kytxaqoʼn kandel aj tkyim jun xjal ex in kux kyqʼoʼn junjun tiʼchaq toj tkajon ex in bʼant junjuntl tiʼchaq kyuʼn. Ateʼ txqantl xjal in kubʼ kyikʼsaʼn tkyimlen jun toj kyja aj tikʼ bʼeljaj qʼij ex aj tikʼ jun abʼqʼi ex at junjuntl xjal in kubʼ kyikʼsaʼn toj junjuntl qʼij. Ax ikx in kubʼ kyikʼsaʼn xjal Kyqʼij Kyimni toj 1 te noviembre, in cheʼx qʼol wabʼj kyibʼaj kyimni ex in che naʼn dios kyibʼaj ex in bʼant junjuntl tiʼchaq kyuʼn toj ambʼil aju. Tkyaqil jlu in bʼant kyuʼn xjal tuʼnju in kubʼ kyximen qa jaku che onin kyimni kyiʼj moqa jaku tzʼok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj. Quʼn aʼye «qe xjal kyimni qe, mintiʼ bʼaʼn kyuʼn», tuʼntzun aju, aʼyeju kyaj tuʼn kukx kyten toj tkʼujlabʼil Dios mlayx kubʼ kybʼinchen aju at toklen tukʼeju tuʼn kyjaw nimset kyimni (Eclesiastés 9:5, 10).

MITIʼ TUʼN TKUBʼ KYTZʼILSAʼN KYMOJBʼABʼIL KYIBʼ KABʼE XJAL AJ KYKUBʼ MOJEʼ

16, 17. Aʼyeju che kbʼel mojeʼ, ¿tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn tkux kyjyoʼn toj Tyol Dios qa bʼaʼn aju in kubʼ kybʼinchen xjal aj kykubʼ mojeʼ?

16 Toj chʼinxtl ambʼil, «mintiʼtl ninqʼij te mejebʼleʼn kʼokel» toj Matij (Nim, Nin) tnam Babilonia, tuʼnju kbʼel najsaʼn (Apocalipsis 18:23). ¿Tiquʼn kbʼel najsaʼn? Tuʼnju in bʼant nim nya bʼaʼn tuʼn, jun kyxol qe jlu aju at toklen tukʼe kyaqʼun chman. At junjun bʼinchbʼen tiʼj jlu in najbʼen kyuʼn nimku xjal aj kykubʼ mojeʼ aju jaku tzaj tzyet tuʼn ttzʼilix kymojbʼabʼil kyibʼ kabʼe xjal tuʼn (Marcos 10:6-9).

17 Aʼyeju bʼinchbʼen lu, in che chʼixpuj kyojele tnam, bʼaʼnle jaku che ela toj qwitz, naqtzun tuʼnj, mitiʼ tuʼn tel naj tiʼj qkʼuʼj qa tzajniqe toj okslabʼil nya ax tok. Kyxol qe jlu at junjun tiʼchaq in bʼant kyuʼn xjal aju in kubʼ kyximen qa tzul tiʼn bʼaʼn kye qeju in che kubʼ mojeʼ ex kye qeju txokenj (Isaías 65:11). Tuʼntzen jlu, qa qaj tuʼn kukx qten toj tkʼujlabʼil Dios ilxix tiʼj tuʼn kyel qikʼen nya bʼaʼn bʼinchbʼen lu (kjawil uʼjit 2 Corintios 6:14-18).

18. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, ¿tiʼ kbʼantel kyuʼn qeju in che kubʼ mojeʼ ex kyuʼn qeju in che tzaj txkoʼn?

18 Ax ikx mitiʼ in kubʼ kybʼinchen tmajen Dios aju in bʼant kyuʼn xjal te twitz Txʼotxʼ aj kykubʼ mojeʼ kabʼe okslal ex aj tok jun wabʼj kyuʼn aj kykubʼ mojeʼ ex mitiʼ in kubʼ kybʼinchen aju nya bʼaʼn jaku tzʼela toj kywitz junjun. Mitiʼ in xi kyqʼamaʼn nya bʼaʼn yol moqa mitiʼ in xi kyqʼamaʼn jun kyyol aju junxitl t-xilen, ax ikx mitiʼ in kubʼ kyqʼoʼn kychʼixwi qeju in che kubʼ mojeʼ ex qe txqantl xjal tukʼe yaqbʼil nya bʼaʼn (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Ax ikx mitiʼ in nok jun ninqʼij kyuʼn aj kykubʼ mojeʼ naq tuʼn tkubʼ kyyekʼun kyibʼ qa at nim kypwaq ex naq te kynimbʼil kyibʼ kyxol txqantl (1 Juan 2:16). Taj (tgan) Jehová tuʼn ttzaj kynaʼn qeju o che kubʼ mojeʼ aju qʼij nim toklen tej kymojeʼ tukʼe tzalajbʼil ex nya tukʼe bʼis. *

¿BʼAʼNPE TUʼN KYOK CHOKARIT VAS?

19, 20. ¿Tiʼ in tzaj tqʼamaʼn jun uʼj nim toklen tiʼj aju in nok tpojkʼaʼn tkʼabʼil jun xjal tiʼj tkʼabʼil juntl, ex tiquʼn nya bʼaʼn tuʼn tbʼant jlu tuʼn jun okslal?

19 Kyoj nimku tnam, aj kykubʼ mojeʼ xjal moqa aj tok kychmon kyibʼ in nok tpojkʼaʼn jun xjal tkʼabʼil (tkʼwabʼil) tiʼj tkʼabʼil juntl ex in kyqʼamaʼn «salud» aj tkuʼx jun kykʼaʼ qʼeʼn. Toj abʼqʼi 1995, tqʼama jun uʼj nim toklen qa aju tuʼn tok tpojkʼaʼn tkʼabʼil jun xjal tiʼj tkʼabʼil juntl «in bʼant jlu kyuʼn xjal aj tok kychmon kyibʼ ex atzle tzajni tiʼj ojtxe kybʼinchbʼen xjal jatumel in xi kyqʼoʼntaq jun wiq kʼabʼj xjan te kydios [...] naq tuʼn ttzaj qʼoʼn aju kyajbʼil, toj chʼin yol, in xi kyqanintaq jlu: ‹¡Tenwt toj nimku abʼqʼi!› moqa ‹¡a tu salud!›» (International Handbook on Alcohol and Culture).

20 Ax tok nim xjal in kubʼ kyximen qa aju tuʼn tok tpojkʼaʼn jun xjal tkʼabʼil tiʼj tkʼabʼil juntl nyatz tzajni kyxol nya ax tok okslal ex nyatz tzajni tiʼjju in kubʼ kyximen xjal qa tzul tbʼanel kye qa ma bʼant jlu kyuʼn. Naqtzen tuʼnj, aj tjaw kyiʼn kykʼabʼil jakulo kubʼ kyyekʼun qa in che kubʼsan (in che xmejlun) te kyaʼj, moqa te juntl tiʼ nim tipumal (tbʼalor), tuʼn t-xi kyqanin jun xtalbʼil, naqtzun tuʼnj, mitiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tuʼn tbʼant jlu quʼn (Juan 14:6; 16:23). *

«AQEYE AT KYKʼUJLALILE TIʼJ QMAN, KYIKʼUN ELE AJU MYA BʼAʼN»

21. ¿Alkyeqe ikʼsabʼil kʼelel tikʼun jun okslal, qa at toklen moqa mitiʼ toklen tukʼe okslabʼil nya ax tok, ex tiquʼn?

21 Xiʼni tchʼiy nya bʼaʼn twitz Txʼotxʼ, at maj qʼanchaʼl ex at maj nyaxix qʼanchaʼl qa in nonin Matij tnam Babilonia tiʼj jlu. At junjun tnam in xi kyqʼoʼn pwaq tuʼn kykubʼ ikʼset ninqʼij toj junjun abʼqʼi, ik tzeʼn carnaval, aju at junjun bʼixbʼil nya bʼaʼn toj axpe ikx in che jaw tnimsaʼn xinaq, moqa ichan, in che ok ten tukʼex juntl xinaq. ¿Bʼaʼnpe tuʼn kyxiʼ qeju kʼujlaʼn Jehová kyuʼn kyoj ninqʼij lu moqa tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj? Qa ma cheʼx ex qa ma tzʼok kyqʼoʼn kywitz tiʼj, in kubʼ kyyekʼun qa mitiʼ in nel kyikʼen aju nya bʼaʼn (Salmo 1:1, 2; 97:10). Tbʼanel qa ma ten qxim ik tzeʼn te ajbʼitzil tej t-xi tqanin te Dios: «Miʼn taqʼa ambʼil tuʼn tok ten nwitze kyiʼj qeju mya ax tok» (Salmo 119:37).

22. ¿Alkyeqe bʼinchbʼen ex ikʼsabʼil il tiʼj tuʼn tajbʼen tnabʼil jun okslal tuʼn tkubʼ t-ximen qa kbʼel tikʼsaʼn moqa mlay?

22 Aj tkubʼ ikʼsaʼn jun ninqʼij aju nya bʼaʼn in nela toj twitz Dios, il tiʼj tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tuʼn miʼ tkubʼ kyximen txqantl qa in qo ikʼsan ninqʼij lu. Ax tok aju tqʼama Pablo: «Qa ma che chyoʼne, ex qa ma che kʼane, ex qa ma kybʼinchaye juntl, kybʼinchame tkyaqil tuʼntzun tjaw nimsaʼn tbʼi Dios» (1 Corintios 10:31; jyonkuxa « Aju onbʼil tuʼn tjaw qjyoʼn aju tbʼanel»). ¿Tiʼ qxim kyiʼj bʼinchbʼen ex ikʼsabʼil aʼyeju mitiʼ kyoklen tukʼe okslabʼil, mitiʼ kyoklen kyukʼe qeju kyaj tuʼn kykawin moqa tukʼe tnam ex mitiʼ in che ikʼ tibʼaj tkawbʼil Dios? Qa ikju, teyele te junjun okslal kbʼel t-ximen qa kbʼel tikʼsaʼn ninqʼij lu moqa miʼn. Naqtzen tuʼnj, il tiʼj tuʼn t-ximen tiʼ kyxim txqantl tiʼj jlu tuʼn miʼ tok te jun tolsabʼil.

QNIMSAʼNKTZ DIOS TUKʼE QYOL EX QBʼINCHBʼEN

23, 24. ¿Alkye tten jaku txi qqʼamaʼn qa tbʼanelqexix tkawbʼil Jehová?

23 Toj ambʼil jaʼlo, nim xjal in kubʼ kyximen qa aʼyeju junjun ninqʼij nim kyoklen in tzaj tqʼoʼn ambʼil kye tuʼn tok kychmon kyibʼ kyukʼe toj kyja ex kyukʼe kyamiw. Tuʼntzen aju, jakulo kubʼ kyximen qa mitiʼ in kubʼ kyikʼsaʼn testigos de Jehová nix jun ninqʼij ex qa mitiʼ kykʼuʼj kyiʼj txqantl. Qa ik kyxim xjalju, jaku txi qqʼamaʼn kye toj tumel qa qgan tuʼn tok qchmon qibʼ kyukʼe xjal kʼujlaʼnqe quʼn toj alkyexku ambʼil te abʼqʼi (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13; 2 Corintios 9:7). Naqtzun tuʼnj, qaj tuʼn tel kynikʼ xjal qa mlayx qo tzalaj kyoj chmabʼil lu qa ma tzʼel qkanoʼn kybʼinchbʼen xjal aju nya bʼaʼn in nela toj twitz Dios ex mitiʼ in che japun tbʼanel tkawbʼil Dios tuʼn (jyonkuxa aju « Mas in qo tzalaj tuʼn axix okslabʼil»).

24 Aj ttzaj kyqanin xjal junjun axix tok kyxjel, at junjun testigos de Jehová in najbʼen xnaqʼtzbʼil 16 kyuʼn te uʼj ¿Tiʼ in tzaj t–xnaqʼtzaʼnxix Tyol Dios? * tuʼn kytzaqʼwet xjel lu. Naqtzen tuʼnj, il tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn qa qaj tuʼn qonin kyiʼj xjal tuʼn tel kynikʼ ex nya tuʼn qqʼojin kyukʼe. Tuʼntzunju il tiʼj tuʼn kytzaj qjyoʼn tbʼanel qyol aj qyolin ex tuʼn t-xi qbʼiʼn kawbʼil lu: «Chebʼa che yoline tkyaqil maj, atwit tchyaʼl kyyole» (Colosenses 4:6).

25, 26. ¿Tzeʼn jaku qo onin tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil kykʼuʼj qkʼwaʼl ex tuʼn tok kykʼujlaʼnxix Jehová?

25 Aqoʼ testigos de Jehová bʼiʼn nim tqanil quʼn. Ojtzqiʼn quʼn tiquʼn tbʼanel ex tiquʼn nya tbʼanel junjun xnaqʼtzbʼil ex bʼinchbʼen (Hebreos 5:14). Naqtzun tuʼnj, ax ikx ilxix tiʼj tuʼn tel kynikʼ qkʼwaʼl tiʼj jlu. Qa ma tzʼok tilel quʼn tuʼn tel kynikʼ tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiquʼn mitiʼ in bʼant junjun tiʼ quʼn, in qo onin kyiʼj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil kykʼuʼj ex tuʼn t-xi kytzaqʼweʼn tukʼe Tyol Dios qa ma tzaj qʼamaʼn kye qa nya ik tten xnaqʼtzbʼil ex tuʼn kukx kyten toj tkʼujlabʼil Jehová (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

26 Naqtzen tuʼnj, tuʼn kyajbʼen okslal te Dios tukʼe tkyaqil «kyanmi ex axix tok kyuʼn», nya oʼkx che elel kyikʼen ninqʼij mitiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tuʼn kykubʼ ikʼset. Ax ikx il tiʼj tuʼn t-xi kybʼiʼn kawbʼil aju tuʼn tkubʼ bʼinchet bʼaʼn toj tkyaqil ambʼil ik tzeʼn qo xnaqʼtzal tiʼj toj juntl xnaqʼtzbʼil (Juan 4:23). Qo xnaqʼtzal tiʼj qa mitiʼxix tajbʼen jlu toj kywitz xjal, naqtzun tuʼnj, mas tbʼanel qa ma che okx qbʼiʼn tkawbʼil qMan Dios.

^ taqik' 5 Ik tzeʼn in tzaj tyekʼun tajlal ambʼil tkuʼx toj Tyol Dios ex aju in kyqʼamaʼn qeju in che xnaqʼtzan tiʼjju ikʼ ojtxe, ul itzʼjile Jesús toj abʼqʼi 2 tjaqʼxi ambʼil iqʼen quʼn jaʼlo, toj etanim aju tbʼi jun xjaw kye judiy, aju in kubʼ tzʼaq toj tmij (tnikʼjan) t-xjawil septiembre ex toj tmij t-xjawil octubre.

^ taqik' 11 In tzajtaq tqʼamaʼn Ley qa iltaq tiʼj tuʼn t-xi tqʼoʼn xuʼj jun oyaj tkyaqil maj aj tul itzʼji jun tal, a jlu in tzajtaq tnaʼn kye qa in kyajtaq kyqʼoʼn tatbʼaj il kyibʼaj kykʼwaʼl (Levítico 12:1-8). A jlu onin kyiʼj aj Israel tuʼn miʼ tkubʼ kyximen qa nimxixtaq toklen titzʼjlen jun kʼwaʼl, ex tuʼnle miʼ tel kykanoʼn aju in bʼanttaq kyuʼn txqantl xjal (Salmo 51:5).

^ taqik' 18 Jyonkuxa aʼyeju oxe xnaqʼtzbʼil in che yolin tiʼjju aj kykubʼ mojeʼ kabʼe xjal ex tiʼjju aj tok kychmon kyibʼ xjal atz toj uʼj La Atalaya te 15 te octubre te 2006, kyoj t-xaq 18 a 31 (xnaqʼtzbʼil 1, xnaqʼtzbʼil 2, xnaqʼtzbʼil 3).

^ taqik' 24 Aju bʼinchaʼn kyuʼn testigos de Jehová.