1. Vantu va cifua cika ue ku koka Yehova, kaha omo lia vika va pande ku tona mu lutsilielo?

YESU ua handekele ngueni: ‘Vaze va lemesa mua vusunga va ka lemesa Ise mu sipilitu na mu vusunga: muomu Ise a lengeya vakua ku mu lemesa ngecize vene.’ (Yoano 4:23) Yehova mue ku uana vantu va cifua eci, ngue mua uanene yenu, ue ku va koka veze kuli ikeye na kuli Muaneni. (Yoano 6:44) Ca pua ku vezika ca kama! Vunoni vakua ku lema vusunga vua mu Mbimbiliya, va pande ku tualelelaho ku ‘tantekeya vize via lema Muangana,’ muomu Satana ua pua mutongue mu ku onga.—Efeso 5:10; Ku-Solola 12:9.

2. Lombololenu vati Yehova ue ku ivua ku tuala hali vaze ve ku pandakana vulombelo vua vusunga na vua makuli.

² Tu talenu via solokele ku muncinda ua Sinai omo vaIsaleli va vundilile Alone a va pangele njambi. Alone ua tavele na ku va pangela ngombe ua olu, na ku puisa ngue Yehova. Kaha ua handekele ngueni: “Mene li ka pua ciuano kuli Yehova.” Vuno Yehova ua viukilile cize ku pandakana ca vulombelo ua vusunga na vua makuli ni? Houe. Muomu ua tsihile vantu 3.000 ya vaze va lemesele kamponia. (Ezundu 32:1-6, 10, 28) Vika tu lilongesaho? Nga tu tonda ku kala mu cilemo ca Njambi, ka tua pandele ku kuata “vimosi via ku zuala” na ku niunga vusunga ku nkala viuma vi hasa ku vu pihisa.—Isaya 52:11; Ezekiele 44:23; Ngalata 5:9.

3, 4. Omo lia vika tua pande ku haka mana ku vitume via Mbimbiliya, omo tu hilula ha vilika na visemua?

³ Ca vusiua, mu va tsile Vapostolo vaze va kele na ku hakuila  vusunga ku vakua ku alulukila Njambi, vamo Vakua Kilistu ka va lemene vusunga, va putukile vilika via visemua, ngeci mua matangua a ku “lela”, na ku vi puisa ngue via Vakua Kilistu. (2 Tesalonika 2:7, 10) Omo tu hilulaho vimo, mu ka mona ngecize vilika viaco ka vie ku solola sipilitu ya Njambi, vunoni cimbembesi ca mavu. Mua vusunga, vilika via mavu via kala na vutumbe vumo: Ku kokela vantu ku masungu a ntsitu na ku sambeya vilongesa via makuli na mahamba via “Mbambilone ya kama.” * (Ku-Solola 18:2-4, 23) Vulukenu ngecize, Yehova ua limuenene mpundu mu via putukile vilika via mazilo via malombelo a makuli vi ve ku linga vantu matangua ano. Mua vusunga, na lelo Yehova kasi ue ku vi mona mu njila imo lika. Nkuma cifua ce ku vimuenamo Yehova ka ca pandele ku kala na seho kuli yetu ni?—2 Yoano 6, 7.

⁴ Mu ku pua Vakua Kilistu va vusunga, tua tantekeya ngecize vilika vimo ka vie kuya Yehova ku mutima. Vunoni tua pande ku likuminia na mitima yetu mpundu linga kati tu lihake mu vilika viaco. Ku hituluka mu viuma via zinda Yehova, ci ka kaniamesa kapandi ketu ka ku viana nkala viuma vi tu tangula ku kala mu cilemo ca Njambi.

5. Vika vi tu hana vusunga nguetu Yesu ka semukile lia 25 ya Dezembro?

⁵ Mbimbiliya ka ya muesele nguayo laza vantu va kele na ku linga cilika ca ku semuka ca Yesu. Kaha na umo uahi a tantekeya mpundu litangua lia semukile Yesu. Vunoni tuli na vusunga nguetu ka semukile lia 25 ya Dezembro, muomu ngonde yaco ya puile ya cisika ku cifuti ca semukilile. *  Tua tantekeya ngoco, muomu Luka ua sonekele ngueni, mua semukile Yesu “tuniungi vamo va kele ku musenge” mu ku niunga matanga avo. (Luka 2:8-11) Nga na laza tuniungi va lemene ‘ku kala ku musenge,’ aa mezi nga ka a kele na seho. Vunoni mu ku linga ku Mbetelema kua kele niondzi na mbundu mu vingonde via masika, vimuna va kele na ku va niungila mu milaka ya ku sita kuilu kaha ka ca tavele tuniungi va ‘kale ku musenge.’ Cikuavo naua, Yosefe na Maliya va ile ku Mbetelema muomu Sezale Angustu ua tumine ku tanda vantu vose mu cifuti cize. (Luka 2:1-7) Nga vingonde viaco via puile mpundu via ndombo, Sezale nga ka tumine vantu va hiluke ku vihela vi va semukilile mu ku lisonekesa mu vingonde via cifua cize, muomu ua tantekeyele ngueni vantu ka va lemene ku sika ca Loma.

6, 7. (a) Kulihi via tunda vimo vilika vi ve ku linga vantu lia Natale? (b) Haka ca litepela ku lihana vuana ca Natale na ca Vakua Kilistu?

⁶ Natale ka ya tundile mu Mbimbiliya, vunoni ku vilika via laza via vakua mavu, ngeci mua Satulunalia cilika ca Vakua Loma ca njambi ua ku lima. Ku tuala ha cilika caco limo livulu lia handeka ngualio, vantu va kele na ku lemesa njambi Mitra lia 25 ya Dezembro nguavo cilika ca “ku semuka ca litangua.” “Natale ya putukile mu ntsimbu ya ku linga tele cilika ca ku lemesa litangua ci li ha ntuitui mu Loma,” miaka 300 mu nima ya ku-tsa ca Kilistu.—New Catholic Encyclopedia.

⁷ Mu vilika viavo, vakua mavu va kele na ku lihana vuana, ngue vene mu ve ku linga vantu lia Natale matangua ano. Vunoni vuana vu ve ku lihana lia Natale matangua ano, ka vua litombuele na 2 Kolintu 9:7, ku va soneka nguavo: ‘Muntu ku muntu a hane ngue omo na zange ku mutima ueni,  kati ngue na ntsindiye, cipue ngue ca mu pande: muomu Njambi ua lema uze a hana na ndzolela.’ Vakua Kilistu va vusunga ve ku hana omo lia cilemo, kaha ka va hanguile litangua lia ku lihana vuana. Ka ve ku lavelela uze u va na hana neni tangua a ku va hane vimo mu ku fueta vuana vuavo. (Luka 14:12-14; tandenu Vilinga 20:35.) Cikuavo naua, ve ku santsela cikuma mu ku patuka ku cisoti ca mutima omo lia Natale na ku litula citeli ca makongo a ve ku pinda nao vavengi mu nima ya Natale.—Mateo 11:28-30; Yoano 8:32.

8. Vuno vakua mana va hanene vuana vua cilika ca ku semuka kuli Yesu ni? Lombololenu.

⁸ Vunoni, vamo va hasa ku handeka nguavo, nkuma vuze vuana vu va hanene vakua mana kuli Yesu kati vua cilika ca ku semuka ceni ni? Houe. Va vu hanene lika mu ku muesa kasingimiko ku muntu ua seho ya kama, ngue mu va kele na ku linga vantu ku laza. (1 Vamiangana 10:1, 2, 10, 13;  Mateo 2:2, 11) Mua vusunga, vakua mana ka vezile mpundu ku vutsiki vua semukile Yesu. Vunoni va mu uanene ku ndzivo tele kanike honi kati naua kakeke mu mulaka houe.

9. Vika via solokele ku vilika vivali vi va tumbula mu Mbimbiliya?

⁹ Vutuhu ku semuka ca nkala kakeke ce ku vuisa ndzolela ya kama, Mbimbiliya ku ya handekele na vimo viahi ku tuala ha cilika ca ku semuka ca nkala ngamba ya Njambi. (Visamo 127:3) Vuno va suvile ni? Houe, muomu ya handeka via vilika vivali via ku semuka—ca Falao ua ku Ingito na ca Helonde Antipa. (Tandenu Njenisisi 40:20-22; Mako 6:21-29.) Vunoni viose vivali ka via puile vilika via cili,  cikumakuma cilika ca Helonde, muomu Yoano mukua ku Mbatiza va mu tapele mutue.

10, 11. Vati Vakua Kilistu va ku livanga va muene vilika via ku semuka, kaha omo lia vika?

¹⁰ Limo livulu lia handeka ngualio: “Vakua Kilistu va ku livanga va puisile nkala cilika ca ku semuka ku pua ca vakua mavu.” VaNgelengu va ku laza, va tsilielele nguavo ha ku semuka ca nkala muntu he ku kala cimo cimbembesi, kaha cimbembesi caco ce ku niunga uze muntu mu muono ueni uose. “Cimbembesi ce ku tunda kuli njambi ua litangua lia semukile muntu uaco.” (The Lore of Birthdays) Vilika via ku semuka via likuata cikuma na ku lemesa vintangantanga.

¹¹ Laza, vangamba va Njambi ka va vianene vilika via ku semuka omo lia ku tunda ku vakua mavu na ku mahamba lika houe, vunoni nomo lia vitume vi va kele na ku niunga. Omo lia vika? Muomu va puile vakua ku likehesa kaha va muene ngecize ku semuka cavo ka ca kele na seho ya kama, mu ku ci lingila cilika. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Vunoni va kele na ku zumbangeya Yehova na ku mu santsela omo lia ku va hana vuana vua muono. *—Visamo 8:3, 4; 36:9; Ku-Solola 4:11.

12. Mu njila ika litangua lia ku-tsa lia hiana litangua lia ku semuka?

¹² Vose vakua vuoloke mu ve ku-tsa, muono uavo ua ku lutue ka ue ku kala mu vusonde muomu ve ku kala mu visinganieka via Njambi. (Yombi 14:14, 15) Kaha Ekelesiaste 7:1, nguayo: “Lizina lia cili lia hiana mazi a seho ya kama; na litangua lia ku-tsa lia hiana litangua lia ku-semuua ca muntu.” “Lizina lia cili” lia pua lutsimo lu tua kala naluo kuli Njambi  omo lia ku mu pangela na lukakatela. Ngeci mukemuo, Vakua Kilistu va vusunga ve ku linga cilika kati ca ku semuka vunoni ca ku-tsa ca—Yesu, muomu “lizina” lieni lia pua sapi ya sokolola ku-ovoka cetu.—VaHevelu 1:3, 4; Luka 22:17-20.

13, 14. Kulihi via tunda vilika vi ve ku linga vantu lia Paskua?

¹³ Vutuhu Paskua ya tsimana ku pua cilika ca ku sanguka ca Yesu, ya tunda mu vulombelo vua makuli. Vati mavunda na tulumba via kovela mu cilika ca Paskua? Limo livulu lia handeka ngualio: “Mavunda (mayaki) va a puisa citantekeyeso ca muono ua uha ni ca cisangukilo.” (Encyclopædia Britannica), kaha tulumba va pua citantekeyeso ca lusemo. Ngeci mukemuo Paskua ya pua mpundu cilika ca lusemo ci va sueka mu ku semuka ca Kilistu. *

¹⁴ Vuno Yehova a hasa ku ecelela ciuano ca sula na visemua via lusemo ci pue ciuano ca ku sanguka ca muaneni ni? Na limo litangua liahi! (2 Kolintu 6:17, 18) Mua vusunga, Mbimbiliya ka ya tumine cipue ku tavesa vantu ku linga cilika ca ku sanguka ca Yesu. Ngeci mukemuo ku linga cilika caco ku hitila mu Paskua ca pua ku sahula cikuma Njambi.

15. Omo lia vika Vakua Kilistu va vusunga ve ku viana vimo viuma vi ve ku linga vantu nga muntu na tsi?

¹⁵ Vakua Kilistu va vusunga ka ve ku linga viuma via vingi vi ve ku linga vantu nga muntu na tsi. Vamo ve ku talekesa civimbi ku sinia limo lika, ni ku mu tsinda na vitenga vieni, ngeci mua: ku haka vimbongo ni njapau ku mukulo ua civimbi. Vakuavo ve ku suameka vindeya na ku vi haka mu hondo muli muvila. Kasi vakuavo, ntsimbu kanda va tsinde, ve  ku kakula civimbi muilu linga vavusoko vua civimbi va hite muintsi liaco. Kaha vakuavo ve ku mbila livu helu lia cikasa, mu nima yaco omo va manusula ku haka cikasa mu cina, amba va putuke ku ofuela cihilo. Evi vilinga viose via fuma ha cilongesa ca muesa ngecize vatsi va hasa ku kuasa ni ku vulumuna vatoni. Vunoni mu ku linga vatsi “ka va tantekeya na vimo viahi,” vose va tonda ku kala mu cilemo ca Njambi, ka va pandele ku linga viuma via likuata na ku lemesa vatsi.—Ekelesiaste 9:5, 6, 10.

16, 17. (a) Omo lia vika vose vakua Kilistu va tonda ku liambata va pande ku hilula na Mbimbiliya vilika via muimbo liavo ntsimbu kanda va liambate? (b) Vika va pande ku tantekeya Vakua Kilistu ku tuala ku cilika ca ku likuva luoso na vikuavo?

¹⁶ Vuovuno, “lizi lia ivene vulo na lia ntsombolua lintsa ka va kevua naua [mu Mbambilone ya Kama].” (Ku-Solola 18:23) Omo lia vika? Vimo via lingisa ngoco, via pua muomu vilinga vieni via mahamba, vi hasa ku zualesa vulo vua muntu ku putukila vene ha litangua lia cilika.—Mako 10:6-9.

¹⁷ Visemua via liseza-seza. Kaha vimo vilika vi ve ku linga vantu nguavo vie ku neha ‘soliti’ vi hasa ku soloka ngue via cili, vunoni via tunda mu Mbambilone. (Isaya 65:11) Cimo ca vilika viaco, ca pua ku kuva yala na ntsombolua luoso ni nkala viuma vikuavo. Citava eci cilika ca ku tunda ku visinganieka via muesa ngecize via-ku-lia vie ku ononuesa vimbembesi vize vi hasa ku pihisa vulo. Cikuavo naua, luoso laza va sua ku lupangesa ku vakua mavu ku pua citantekeyeso ca lusemo, ndzolela na ku yoya miaka ya ingi. Ngue mu tua limuena, vose va tonda ku kala mu cilemo ca Njambi ve ku viana evi vilika via vipi.—Tandenu 2 Kolintu 6:14-18.

18. Vitume vika via mu Mbimbiliya via pande ku tuamenena vose vali na ku liviukisila vulo na vaze va va ka laniako?

¹⁸ Cikuavo naua vangamba va Yehova ka ve ku linga viuma vie ku pihisa vucili vua cilika ca vulo na ku suntsuisa  vakuavo. Ve ku viana vihandeka via masungu na mezi aze a hasa ku vuisa ntsoni yala na ntsombolua yeni ni vantu veka. (Visimo 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Ka ve ku linga malo a ku komouesa aze a hasa ku va halesa ‘omo lia viuma vi vali navio mu muono.’ (1 Yoano 2:16) Nga muli na ku liviukisila via vulo, kati mu suve ngecize Yehova a tonda mu ka tualeleleho ku vuluka eli litangua lia seho na ndzolela kati ku liveya. *

19, 20. Vika limo livulu lia handeka ku tuala ha cilika ca ku lihana condo na vingandza, kaha omo lia vika Vakua Kilistu ka va pandele ku ci linga?

¹⁹ Cingi ca vantu ve ku lihana condo na vingandza ku vilika via vulo ni viuano vikuavo via ku lia na ku nua. Limo livulu ngualio: “Ku lihana condo na vingandza . . .halumo ca tunda ku vilika via laza via ku kombeleya via-ku-nua ku vanjambi. . .linga va va vezikise na ku vundila mu vuihi linga va yoye ‘miaka ya ingi!’ ni va ‘kale na cihindu!’—The 1995 International Handbook on Alcohol and Culture.

²⁰ Vutuhu ku lihana condo na vingandza ka ca puile citanga ku vantu vavengi, cilika ca ku talekesa vingandza via viniu muilu ca pua ngue ku vundila “lilu” ni nguetu vimbembesi linga vi va vezikise. Ku vundila caco ka ca litombuele na Mbimbiliya.—Yoano 14:6; 16:23. *

21. Vutuhu ka via tundile mu vulombelo vua makuli, viuano vika na pande ku viana Mukua Kilistu kaha omo lia vika?

²¹ Matangua ano, vilinga via vantu vili na ku tualelelaho ku pihia cikumakuma. Ca ku muenako, vifuti vimo vie ku  tavesa viuano via kama, kaha ku viuano viaco vantu ve ku linga via mazilo na ku livuetula mu cifua ca ku katula masungu ni ku sangaziala vaze va liambata na mukua vilio vimo. Kaha Mbambilone ya Kama nayo ye ku kuasa evi vilika citona meso ni mu vusueke. Citava “vakua ku lema Yehova” va tale ni kuya ku viuano viaco ni? Vuno ku lingamo ci ka muesa ngecize va zinda vupi ni? (Visamo 1:1, 2; 97:10) Ci pua ca cili cikuma ku temunuina lungano lua mukua Visamo uze ua vundilile ngueni: “Talesa meso ange kueka, kati nji tale via ngoco”!—Visamo 119:37.

22. Vilika vika na pande ku lihanguila Mukua Kilistu nga a vi linga ni kuahi?

²² Mukua Kilistu na pande ku zangama ha matangua a vilika via vakua mavu, linga vantu kati va singanieke ngue neni ua vi lema ni ue ku vi linga. Paulu ua sonekele ngueni: “ Cipue mu lia, cipue mu nua, cipue mu linga cimo, lingenu viose mu ku lingila Njambi vumpahu.” (1 Kolintu 10:31; talenu cikasa “Puenu na ku Hangula Viuma na Mana,” ha mafo 158-159.) Vunoni nga cimo cilika ka ca likuatele na vulombelo vua makuli, cipue pulitika ni nkala cifuti, kaha ka ca pokuele vitume via mu Mbimbiliya, nkala Mukua Kilistu na pande ku lihanguila ivene nga a ci linga, cipue kuyako ni kuahi. Cikuavo naua na pande ku singanieka ha vakuavo linga kati a va suntsuise.

23, 24. Vati tu hasa ku hana vukaleho vua cili ku tuala ha vitume via cili via Yehova?

²³ Vantu vavengi ve ku singanieka nguavo vimo vilika via pua ntsimbu ya ku kala hamo na vavusoko na vavusamba. Ngeci mukemuo, nga muntu a handeka ngueni Vakaleho va Yehova va hianesamo muomu na cimo cilika ci va lema cahi, tu hasa ku mu lomboluela mu ku konkama nguetu Vakaleho va Yehova va haka seho ya kama ku viuano via ku kala hamo na vavusoko na vavusamba. (Visimo  11:25; Ekelesiaste 3:12, 13; 2 Kolintu 9:7) Tua lema ku likata na vakuetu matangua ose, vunoni omo lia ku lema Njambi na vitume vieni, tue ku viana ku pihisa viuano viaco na vilinga ka via mu ile ku mutima.—Talenu mu cikasa “ Ku Lemesa ca Vusunga ce ku Neha Ndzolela ya Kama,” ha lifo 156.

²⁴ Vamo vamuanetu ve ku pangesa kapitulu 16 ka mu livulu Vika Mpundu vi i Longesa Mbimbiliya? Mu ku lomboluela vakua ku tonda ku tantekeya vika Vakaleho va Yehova ka ve ku lingila vimo vilika. * Vunoni kati mu suve ngecize vutumbe vuetu ku vula mitima, kati vicokota. Ngeci mukemuo, tua pande ku handeka na kasingimiko na ku kuata mutima linga vihandeka vietu vi “kale na kavumbi ntsimbu yose, via ku tova na muongua.”—Kolose 4:6.

25, 26. Vati visemi va hasa ku kuasa vana va kaniame mu lutsilielo na ku lema Yehova?

²⁵ Mu ku pua vangamba va Yehova, tue ku lilongesa viuma via vingi. Kaha tua tantekeya vika tue ku vianena vimo vilinga na ku tava vikuavo. (VaHevelu 5:14) Ngeci mukemuo, enu visemi longesenu vana venu ku hilula vitume via mu Mbimbiliya. Nga mu lingamo, mu ka kaniamesa lutsilielo luavo na ku va kuasa ku kumbulula na Mbimbiliya vaze ve ku va hula via lutsilielo luavo, cikuavo naua ovu vukuasi vua visemi vue ku va lingisa ku kala na vusunga ngecize Yehova ua va lema.—Isaya 48:17, 18; 1 Petulu 3:15.

²⁶ Vose vakua ku lemesa Njambi mu ‘sipilitu na mu vusunga’ ka ve ku viana lika vilika ka via tundile mu Mbimbiliya, vunoni ve ku lihakela naua kapandi ka ku pua vakua vusunga mu viuma viose. (Yoano 4:23) Cingi ca vantu ve ku mona nguavo ku pua mukua vusunga ka ca kele na seho matangua ano. Vunoni ngue mu tu ka lilongesa mu kapitulu ka na hatako, vinjila via Njambi vikevio via cili mu viuma viose.