Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

ONTOPOLWA 13

Omadhano giituthi mbyoka itaayi nyanyudha Kalunga

Omadhano giituthi mbyoka itaayi nyanyudha Kalunga

“Kambadhaleni okwiilonga okutseya shoka sho opalela Omuwa.” — EF. 5:10.

1. Jehova oha hilile kuye aantu ya tya ngiini, nomolwashike ye na okukala ya tonata pambepo?

JESUS okwa ti: ‘Aagalikani yashili otaa ka galikana Tate mombepo nomoshili. Oshoka aagalikani ya tya ngaaka oyo mboka Tate e ya hala.’ (Joh. 4:23) Jehova oha hilile kuye nokOmwana mboka ya hala oku mu longela mombepo nomoshili, ngaashi a ninga nangoye. (Joh. 6:44) Kashi shi tuu uuthembahenda uunene! Ihe nando ongaaka, mboka ye hole oshili yOmbiimbeli oye na okutsikila “okwiilonga okutseya shoka sho opalela Omuwa,” molwaashoka Satana oha longitha iineya opo a heke aantu. — Ef. 5:10; Eh. 12:9.

2. Jehova oha tala ko ngiini mboka haya kambadhala okutula mumwe elongelokalunga lyashili naandjoka lyiifundja?

2 Dhiladhila shono sha li sha ningwa popepi nondundu yaSinai, sho Aaisraeli ya li ya pula Aaron e ya ningile oshikalunga. Aaron okwa li e shi zimina e ta ningi ontana yoshingoli nokwa li a ti kutya oyi lile po Jehova. Aaron okwa ti: “Ongula esiku lyoshituthi shOMUWA.” Mbela Jehova okwa li a nyanyukwa sho Aaisraeli ya tula mumwe elongelokalunga lyashili naandyoka lyiifundja? Aawe. Okwa li a dhipagitha aagalikani yoshikalunga shoka ye li 3 000 lwaampono. (Eks. 32:1-6, 10, 28) Oshike tatu ilongo mehokololo ndika? Otatu ilongo mo kutya ngele otwa hala okwiikaleka mohole yaKalunga, katu na ‘okuguma shoka sha nyata’ notu na okulongela Kalunga oye awike, nokatu na okutula mumwe oshili niifundja. — Jes. 52:11; Hes. 44:23; Gal. 5:9.

3, 4. Omolwashike tu na okugandja eitulomo komakotampango gOmbiimbeli shi na ko nasha nomikalondjigilile nosho wo omadhano giituthi mbyoka yi li apuhe?

3 Mupya munene, konima sho aayapostoli mboka ya li ya keelele omalongo guushunimonima ya si, yamwe mboka ya li tayi iti Aakriste nokaya li ye hole oshili yOmbiimbeli, oya taamba ko iinima mbyoka ya za kaapagani, ngaashi omikalondjigilile, omadhano giituthi nosho wo omasiku gomafudho ngoka haku tiwa omayapuki noya li ye ga ningi gopaKriste. (2 Tes. 2:7, 10) Sho to konakona yimwe yomiituthi mbyoka, ndhindhilika nkene tayi ulike ombepo yuuyuni, ihe hayaKalunga. Konyala iituthi ayihe yuuyuni ohayi humitha komeho omahalo gopanyama nosho wo omalongo giifundja gopalongelokalunga noguumpulile, iinima mbyoka hayi ndhindhilikitha mo ‘Babiloni oshinene.’ * (Eh. 18:2-4, 23) Shi kaleka wo momadhiladhilo kutya Jehova oku wete iilonga iinyanyalithi yomalongelokalunga goshipagani hoka kwa tamekela omikalondjigilile odhindji ndhoka dhi li apuhe kunena. Osha yela kutya Jehova nokunena omadhano giituthi ya tya ngaaka ohe ga tala ko wo omanyanyalithi. Mbela etaloko lye olya simana ngaa kutse? — 2 Joh. 6, 7.

4 Tu li Aakriste yashili, otu shi shi kutya omadhano giituthi yimwe itaga nyanyudha Jehova. Ihe otwa pumbwa okukala twa tokola toko momitima dhetu opo kaatu kuthe ombinga mugo. Okukonakona kutya omolwashike Jehova ihaa nyanyudhwa komadhano giituthi ga tya ngaaka otaku ke tu koleka tu kale twa tokola toko okuyanda oshinima kehe shoka tashi vulu oku tu imba tu ikaleke mohole yaKalunga.

OKRISMESA OYO OSHITUTHI SHOKUGALIKANA ETANGO SHA LUKULULWA

5. Omolwashike tu na uushili kutya Jesus ina valwa mo 25 Desemba?

5 Ombiimbeli inayi popya kutya evalo lyaJesus olya li hali dhanwa. Niishewe, esiku lyevalo lye lyokondandalunde inali tseyika. Ihe otu na uushili kutya ina valwa mo 25 Desemba pokufu pethimbo lyuutalala miilongo yokUuzilo woPokati. * Etompelo limwe olyo kutya Lukas okwa nyola kutya Jesus okwa valwa sho ‘aasita ya li melundu,’ ya langela iimuna yawo. (Luk. 2:8-11) Ando aasita oya li haya kala “melundu” omumvo aguhe, ando etompelo ndyoka itali ti sha. Ihe molwaashoka muBetlehem omwa li hamu kala uutalala omolwomvula nosho wo olumi, iimuna oya li hayi edhililwa miigunda naasita kaya li taya vulu okukala “melundu” pethimbo ndyoka lyokufu. Oshinima shilwe ishewe osho kutya Josef naMaria oya li ya yi kuBetlehem molwaashoka omupangeli Augustus okwa li a popya kutya aakwashigwana oye na okuyalulwa. (Luk. 2:1-7) Onkee ano itashi wapa omupangeli a lombwele aantu mboka ya li inaaya hokwa epangelo lyaRoma ya ye kiilando yoohekulululwa pethimbo ndyoka kwa li ku na uutalala wamatutu.

6, 7. (a) Omikalondjigilile odhindji dhOkrismesa odha tamekela peni? (b) Eyooloko lini li li pokati kokugandja omagano pethimbo lyOkrismesa nokupaathana omagano kwAakriste?

6 Okrismesa inayi popiwa mo mOmbiimbeli, ihe oya tamekela kiituthi yonale yoshipagani, ngaashi oSaturnalia yAaroma, oshituthi shoka sha li hashi ningilwa Saturnus, oshikalunga shuunamapya. Niishewe, embo New Catholic Encyclopedia olya ti kutya payalulo lyaalongeli yoshikalunga Mithra, omasiku 25 Desemba oga li haga dhanwa ge li “evalo lyetango enankondo.” Olya ti wo kutya “Okrismesa oya tameka pethimbo mpoka okugalikana etango kwa li taku dhana onkandangala apuhe muRoma,” omathelemimvo gatatu lwaampono konima yeso lyaKristus.

Aakriste yashili ohaya paathana omagano omolwohole yokuholathana

7 Ngele aapagani taya dhana iituthi yawo, oya li haya paathana omagano nokuninga iitelekela, iinima mbyoka hayi ningwa sigo okunena ngele aantu taya dhana Okrismesa. Ihe ngaashi owala sha li pethimbo lyonale, okupaathana omagano kwaantu kunena pethimbo lyOkrismesa nako kaku li metsokumwe nAakorinto aatiyali 9:7, mboka taya ti: “Kehe gumwe na gandje, ngaashi eiyuvo lye tali mu lombwele, hanokungungutula nenge kethiminiko. Oshoka Kalunga oku hole ngoka ta gandja nenyanyu.” Aakriste yashili ohaya paathana omagano omolwohole yokuholathana, ihe ihaya tegelele omasiku gontumba kondandalunde opo ya paathane omagano noihaya kala ya tegelela okugalulilwa sha omolwomagano ngoka ya gandja. (Luk. 14:12-14; lesha Iilonga 20:35.) Kakele kaashono, oya nyanyukwa sho ya manguluka ko kiimpwiyu nokomutengi omudhigu gwoondjo dhopaimaliwa ngoka aantu oyendji haya kala ye na pethimbo lyOkrismesa. — Mat. 11:28-30; Joh. 8:32.

8. Mbela aayanekelinyothi oya li ye etele Jesus omagano gevalo? Shi yelitha.

8 Aantu yamwe otashi vulika ya pule kutya mbela aayanekelinyothi kaya li ye etela Jesus omagano pevalo lye? Hasho nando. Omagano ngoka ya gandja oga li owala okuulika esimaneko lyawo okusimaneka omuntu ngoka a simana, nosha li omukalondjigilile ngoka gwa li apuhe pethimbo lyOmbiimbeli. (1 Aak. 10:1, 2, 10, 13; Mat. 2:2, 11) Kaya li nokuli ye ya kuJesus muusiku moka a valwa. Niishewe, sho ya yi kuJesus, ka li we okahanona ka langekwa metemba lyokulila iimuna, ihe okwa li a koka nokwa li a kala megumbo.

OMBIIMBELI OTAYI TI NGIINI SHI NA KO NASHA NOMASIKU GOMAVALO?

9. Oshike oshindhindhilikwedhi shi na ko nasha nomadhano gomavalo ngoka ga popiwa mOmbiimbeli?

9 Nonando okuvalwa kwokanona ohaku kala aluhe oshinima shinyanyudha, Ombiimbeli inayi popya kutya aapiya yaKalunga oya li haya dhana omasiku gomavalo. (Eps. 127:3) Mbela opwa ningwa epuko sho Ombiimbeli inaayi shi popya? Hasho nando, molwaashoka oya popya omadhano gomavalo gopaali, limwe olyaFarao gwaEgipiti, nekwawo olyaHerodes Antipas. (Lesha Genesis 40:20-22; Markus 6:21-29.) Ihe pomavalo ngoka opwa li pwa ningwa iinima iiwinayi, unene tuu pevalo lyaHerodes Antipas, molwaashoka okwa li a tetitha ko omutse gwaJohannes Omuninginithi.

10, 11. Aakriste yonale oya li ya tala ko ngiini okudhana omasiku gomavalo, nomolwashike?

10 Embo The World Book Encyclopedia olya ti: “Aakriste yonale oya li ya tala ko okudhana evalo lyagumwe ku li omukalondjigilile gwoshipagani.” Pashiholelwa, Aagreka yonale oya li yi itaala kutya omuntu kehe ngele ta valwa, opwa li hapu kala oshishitwa shopambepo nohashi mu gamene monkalamwenyo ye ayihe. Embo The Lore of Birthdays olya ti kutya oshishitwa shoka shopambepo “ohashi kala shi na ekwatathano lyopaumpulile nesiku lyevalo lyoshikalunga moka omuntu a valwa.” Omasiku oga kala wo ge na ekwatathano thiluthilu nokwaanekela oonyothi.

11 Aapiya yaKalunga yonale kaya li owala haya yanda okudhana omavalo molwaashoka ga tamekela kaapagani noge na ekwatathano nuumpulile, ihe otashi vulika wo ya li haye shi ningi omolwomakotampango ngoka ga li hage ya wilike. Omolwashike tatu ti ngawo? Omolwaashoka oya li aalumentu naakiintu aaifupipiki nokaya li haya dhiladhila kutya omavalo gawo oga simana noge na okudhanwa. * (Mika 6:8; Luk. 9:48) Pehala lyaashono, oya li haya simaneke Jehova nohaye mu pandula omolwomagano gomwenyo ge na ondilo. * — Eps. 8:3, 4; 36:9; Eh. 4:11.

12. Ongiini esiku lyokusa kwetu tali vulu okukala lya simana li vule lyokuvalwa kwetu?

12 Ayehe mboka haya si ye li aadhiginini ohaya kala ya gamenwa medhimbuluko lyaKalunga nonakuyiwa yawo oya shilipalekwa. (Job 14:14, 15) Omuuvithi 7:1 ota ti: “Edhina lya simana oli vule omugwayo gwa nika nawa, nesiku lyokusa oli vule esiku lyokuvalwa.” Uutumbulilo “edhina lya simana” otawu ulike kedhina ewanawa ndyoka tu na puKalunga omolwoku mu longela iilonga yuudhiginini. Oshindhindhilikwedhi osho kutya Aakriste oya lombwelwa owala okudhimbulukwa eso lyaJesus, ihe havalo lye. “Edhina” lye ewanawa otali dhana onkandangala mokuhupithwa kwetu. — Heb. 1:3, 4; Luk. 22:17-20.

OSHITUTHI SHO-EASTER OSHI NA KO NASHA LELA NOSHIKALUNGA SHOLUVALO

13, 14. O-Easter ndyoka hayi dhanwa apuhe oya tameka ngiini?

13 Oshituthi sho-Easter (nenge Opaasa) shoka haku tiwa kutya oshi li eyumuko lyaKristus osha tamekela lela komalongelokalunga giifundja. Edhina Easter oli na ekwatathano noEostre nenge Ostara, oshikalunga shomuAnglo-Saxon, oshikalunga shokoongulasha noshopiitemamvula. Oshe ende ngiini opo omayi nuulimba yi kale hayi longithwa pethimbo lyo-Easter? Embo Encyclopædia Britannica olya ti kutya omayi “oga kala haga longithwa ge li endhindhiliko lyomwenyo omupe nosho wo eyumuko,” omanga uulimba wa kala hawu longithwa wu li endhindhiliko lyoluvalo. Onkee ano, o-Easter oyi li lela oshituthi sholuvalo shoka kunena hashi ithanwa eyumuko lyaKristus. *

14 Mbela Jehova okwa hokwa ngaa aantu mboka haya landula omikalondjigilile inaadhi yogoka dha tamekela koshituthi shoshikalunga sholuvalo okudhana aniwa esiku lyeyumuko lyOmwana? Hasho nando. (2 Kor. 6:17, 18) Omanyolo inaga popya nandonando kutya aantu naya dhimbulukwe eyumuko lyaJesus. Onkee ano oku shi ninga noku shi ithana nokuli Easter, otashi ulike okwaanuudhiginini.

MPOKA PWA TAMEKELA ESIKU LYO-VALENTINE

15. Esiku lyo-Valentine olya tameka ngiini?

15 Embo The World Book Encyclopedia olya ti: “Esiku lyo-Valentine ohali dhanwa mesiku limwe noshituthi shoka hashi dhanwa mokudhimbulukwa Aakriste yaali mboka ya li ya hepekelwa eitaalo lyawo, mboka ayehe yaali ya li yi ithanwa Valentine. Ihe omikalondjigilile ndhoka hadhi longithwa mesiku ndyoka . . . odha tamekela koshituthi shonale shAaroma sha li hashi ithanwa Lupercalia shoka sha li hashi dhanwa omvula kehe mo 15 Febuluali. Oshituthi shika osha li hashi simaneke Juno, oshikalungakiintu shAaroma shoka sha li shi lile po aakiintu nondjokana, nosho wo Pan, oshikalunga shuunshitwe.”

OHANGO YENI NAYI KALE YA YOGOKA

16, 17. (a) Omolwashike Aakriste mboka taya hokana ye na okukonakona nawa ngele omikalondjigilile dhoohango dhopomudhingoloko gwawo otadhi tsu ngaa kumwe nomakotampango gOmbiimbeli? (b) Aakriste oye na okudhimbulukwa shike shi na ko nasha nomikalondjigilile ngaashi okuumbila aafuko olwiishi nosho wo iinima yilwe yi ili?

16 Masiku ‘ewi lyomufuko nolyombushiki itali ka uvika mo we’ muBabiloni Oshinene. (Eh. 18:23) Omolwashike mbela? Etompelo limwe olyo kutya uumpulile washo otawu vulu okunyateka ondjokana okuza pohango. — Mark. 10:6-9.

17 Omithigululwakalo odha yoolokathana moshilongo kehe. Omithigululwakalo dhimwe ndhoka tadhi monika dha fa kaadhi na oshiponga, otashi vulika dha tamekela komikalo dhOshibabiloni ndhoka haku tiwa ohadhi etele aafuko nenge mboka ye li poshituthihango ‘elago.’ (Jesaja 65:11; tala enyolo lyopevi.) Omuthigululwakalo gumwe gwomomikalondjigilile ndhoka ogwa kwatela mo okuumbila aafuko olwiishi nenge iinima yilwe yi ili. Omukalo ngoka otashi vulika gwa tamekela keitaalo kutya iikulya ohayi mbilipaleke oombepo dhuuwinayi nohayi dhi keelele kaadhi etele aafuko oshiponga. Kakele kaashono, olwiishi olwa kala uule wethimbo lwa kwatakanithwa nuumpulile mboka hawu kwathele aniwa aantu ya mone oluvalo, enyanyu noya kale nomwenyo omule. Osha yela ano kutya ayehe mboka ya hala okwiikaleka mohole yaKalunga otaya ka yanda omikalondjigilile ndhoka inaadhi yogoka. — Lesha 2 Aakorinto 6:14-18.

18. Omakotampango gOmbiimbeli geni ge na okuwilika mboka taya hokana naamboka ya hiywa koshituthihango?

18 Aapiya yaJehova ohaya yanda wo omikalondjigilile dhuuyuni ndhoka itaadhi simanekitha oohango dhopaKriste notadhi vulu okupundukitha yamwe. Pashiholelwa, ohaya yanda okugandja iipopiwa mbyoka yi na oohapu dhomashadho nosho wo okupopya iinima ya nika omilalo tayi umbu aantu omihe. Ohaya yanda wo okuninga omashendjo omawinayi nenge okupopya iinima mbyoka tayi vulu okusitha ohoni aafuko naamboka ye li pohango. (Omayel. 26:18; 19; Luk. 6:31; 10:27) Ohaya yanda wo okuninga iituthihango yomaitalitha mbyoka kaayi li pandjele, tayi ulike ‘okwiitangela uuyamba.’ (1 Joh. 2:16, OB-1954) Ngele oto dhiladhila okuninga ohango, dhimbulukwa kutya Jehova okwa hala esiku lyeni lyi ikalekelwa li kale oshinima shoka tamu ka dhimbulukwa nenyanyu, ihe haneyeme. *

MBELA OKUDHENGA UUHALASA KUMWE PIITUTHI OKU NA EITYO LYOPALONGELOKALUNGA?

19, 20. Onzo yimwe yomuuyuni oya ti ngiini kombinga yaampoka pwa tamekela okudhenga uuhalasa kumwe, nomolwashike Aakriste kaaye na okukutha ombinga moshinima shono?

19 Okudhenga uuhalasa kumwe oku li omukalondjigilile ngoka hagu ningwa apuhe poohango nosho wo piituthi yimwe yi ili. Embo International Handbook on Alcohol and Culture lyomo 1995 olya ti: “Okudhenga uuhalasa kumwe . . . oku li omukalondjigilile gwokunena gwa pambathana nomukalo gwoshikulu shonale gwokuningila iikalunga omasaagelo omayapuki moka oshikunguluki oshiyapuki sha li hashi yambelwa iikalunga . . . manga omuntu te yi indile sha meindilo ta ti kutya ‘kala nomwenyo omule’ nenge ‘kala wu na uukolele.’”

20 Aantu oyendji otashi vulika inaaya tala ko okudhenga uuhalasa kumwe kutya oshinima shopalongelokalunga noshi na ekwatathano niidhila. Niishewe, omukalondjigilile gwokuyelula uuhalasa womaviinu mombanda otagu vulu okutalwa ko gu li okugalikana gumwe e li megulu ngoka e na oonkondo dhi vule dhaantu, okupula omalaleko nuuyamba momukalo ngoka kaagu li metsokumwe nOmanyolo. — Joh. 14:6; 16:23. *

“OOMBOKA YE HOLE KALUNGA, TAA TONDO UUWINAYI”

21. Aakriste oye na okuyanda omadhano giituthi geni ngoka ge li apuhe, nonando otashi vulika inaaga nika elongelokalunga, nomolwashike?

21 Omolwenwethomo ewinayi lyaBabiloni Oshinene ndyoka tali ningitha omithikampango dhuuyuni kunena dhi ngushuluke, iilongo yimwe ohayi ningi iituthi yokomumvo mbyoka hayi kala ya kwatela mo oondanisa inaadhi yogoka nohapu ningwa iinima mbyoka tayi holele omikalo dhomashenge. Mbela oshu uka ngaa kaantu mboka ye hole Jehova ya ye kiituthi ya tya ngaaka nenge ye yi tale? Mbela ngele oye shi ningi otashi ulike ngaa shili kutya oye tonde uuwinayi? (Eps. 1:1, 2; 97:10, OB-1954) Kashi li tuu pandunge okuholela iikala yomupisalomi ngoka a galikana a ti: “Omeho gandje ga keelela po, gaa taalele uuwinayi”! — Eps. 119:37, OB-1954.

22. Uunake Omukriste ta vulu okutokola shi ikolelela keiyuvo lye ngele ota ka kutha ombinga mokudhana oshituthi shontumba nenge hasho?

22 Momasiku giituthi yuuyuni, Omukriste oku na okukala a kotoka opo ki ihumbate momukalo ngoka tagu ningitha yamwe ya dhiladhile kutya ota kutha ombinga mokudhana esiku ndyoka. Paulus okwa ti: “Ngele tamu li nenge tamu nu, longeni ayihe nokusimanekitha Kalunga.” (1 Kor. 10:31; tala oshimpungu “ Ninga omatokolo ge li pandunge”.) Mepingathano naashono, ngele omukalondjigilile nenge oshituthi shontumba osha yela kutya kashi na ekwatathano nomalongelokalunga giifundja, nopolotika nenge niituthi yopashigwana noitashi yono omakotampango gOmbiimbeli, Omukriste kehe ota vulu okuninga etokolo paumwene shi na ko nasha nangele ota ka kutha ombinga musho nenge hasho. Ihe nando ongaaka, oku na okuyaalela omaiyuvo gayalwe opo kee ya pundukithe.

SIMANEKITHA KALUNGA MOOHAPU NOMIILONGA

23, 24. Ongiini tatu vulu okugandja uunzapo uuwanawa wu na ko nasha nomakotampango guuyuuki gaJehova?

23 Aantu oyendji oya tala ko omasiku giituthi yontumba ngoka haga dhanwa apuhe ge li ompito ya simana komaukwanegumbo nokookuume ya nyanyukilwe pamwe. Onkee ano, ngele omuntu ota dhiladhila papuko kutya omuthika gwetu gwopamanyolo kagu li pahole nenge kagu li pandjele, otatu vulu oku mu yelithila nombili kutya Oonzapo dhaJehova odha simaneka okweendathana nomaukwanegumbo nosho wo nookuume. (Omayel. 11:25; Omuuv. 3:12, 13; 2 Kor. 9:7) Ohatu nyanyukilwa eendathano naaholike yetu momukokomoko gwomumvo, ihe omolwohole yetu yokuhola Kalunga nomithikampango dhe dhuuyuuki, inatu hala okuyona oompito dha tya ngaaka dhinyanyudha mokukutha ombinga momikalondjigilile ndhoka itaadhi mu nyanyudha. — Tala oshimpungu “ Elongelokalunga lyashili ohali etele aantu enyanyu enene”.

24 Oonzapo dhimwe odhe shi pondola okuyelithila mboka haya pula ya hala shili okuuva, tadhi longitha uuyelele mboka wu li montopolwa 16 yembo Omalongo gashili gOmbiimbeli ogeni naanaa? * Ihe dhimbulukwa kutya elalakano lyetu olyo okwaadha omitima dhaantu, ihe haku yu ulukila kutya oya puka. Onkee ano, kala wu na esimaneko naantu nowu na ombili, ‘noohapu dhoye nadhi kale aluhe oombwanawa notadhi hokitha.’ — Kol. 4:6.

25, 26. Aavali otaya vulu okukwathela ngiini aanona yawo ya kale ye na eitaalo lya kola noya kale ye hole Jehova?

25 Tu li aapiya yaJehova, otwa longwa nawa kuye. Otu shi shi kutya omolwashike twi itaala iinima yontumba nohatu yi ningi, nomolwashike hatu yanda yimwe. (Heb. 5:14) Onkee ano aavali, longeni oyana yeni ya kale haya tompathana shi ikolelela komakotampango gOmbiimbeli. Mokuninga ngawo, otamu koleke eitaalo lyawo, otamu ya kwathele ya kale haya gandja omayamukulo gopamanyolo kwaamboka taye ya pula shi na ko nasha neitaalo lyawo notamu ya shilipaleke kutya Jehova oku ya hole. — Jes. 48:17, 18; 1 Pet. 3:15.

26 Ayehe mboka haya longele Kalunga “mOmbepo nomoshili” ohaya yanda omadhano giituthi ngoka kaage li pamanyolo nohaya kambadhala wo okukala aanashili moshinima kehe. (Joh. 4:23) Kunena aantu oyendji ohaya ti kutya itashi wapa okukala omunashili. Ihe ngaashi tatu ke shi mona montopolwa tayi landula, oondjila dhaKalunga odha dhenga mbanda aluhe.

^ okat. 3 Tala oshimpungu “ Mbela ondi na okukutha ombinga mokudhana oshituthi shino?” Omasiku gamwe ngoka haku tiwa omayapuki niituthi oya tumbulwa kondandalunde membo Watch Tower Publications Index, lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

^ okat. 5 Payalulo lyethimbo lyOmbiimbeli nopandjokonona yuuyuni, Jesus otashi vulika a valwa momumvo omuti-2 K.E.N., momwedhi Etanim gwOshijuda, ngoka tagu tsu kumwe naSeptemba naKotoba mokalindeli ketu. — Tala Insight on the Scriptures, embo eti-2, epandja 56-57; lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.

^ okat. 11 Ehangano lyOmpango olya li lya pula aakulukadhi ya kale haya gandja eyonondjambo kuKalunga konima yokumona okanona. (Lev. 12:1-8) Oshitegelelwa shoka shopampango osha li hashi dhimbulukitha Aaisraeli kutya aanona ohaya thigulula okwaagwanenena kaavali yawo, osha li she ya kwathele ya kale ye na etaloko li li pandjele li na ko nasha nokuvalwa kwaanona nosho wo kaaya taambe ko omikalondjigilile dhoshipagani dhi na ko nasha nomavalo. — Eps. 51:5.

^ okat. 13 Oshikalunga Eostre (nenge Eastre), shoka sha lukilwa oshituthi sho-Easter, osha li wo oshikalungakiintu sholuvalo. Embo lyedhina The Dictionary of Mythology olya ti kutya oshikalunga shoka “osha li shi na okalimba ke li komwedhi hoka ka li ke hole omayi nomathimbo gamwe osha li hashi thanekwa shi na omutse gwokalimba.”

^ okat. 18 Tala iitopolwa itatu ya landulathana yi na ko nasha noohango nosho wo iituthi yimwe yomainyanyudho mOshungonangelo ye 1 Novomba 2006 pepandja 12-26.

^ okat. 20 Tala Oshungolangelo yOshiingilisa yo 15 Febuluali 2007 pepandja 30-31.

^ okat. 24 Lya nyanyangidhwa kOonzapo dhaJehova.