Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IRELAUD 13

Kasarawi kan me Kin Kansensuwedihala Koht

Kasarawi kan me Kin Kansensuwedihala Koht

“Kumwail kin song rapahki dahme Kaun-o kin ketin kupwurperenki.”​—EPISOS 5:10.

1. Soangen aramas dah kan Siohwa kin ketin kainangihdo reh? Dahme kahrehda irail anahne kanahieng duwen dahme Koht kin kupwurperenki?

SISES mahsanih: “Tohn kaudok mehlel kan pahn kaudokiong Sahmo ni . . . mehlel, pwe iei soangen tohn kaudok kan me Sahmo ketin kupwurki en kaudokiong ih.” (Sohn 4:23) Ni Siohwa eh ketin diarada soangen aramas pwukat me pil duwehte kowe, e kin ketin kainangihiraildo reh oh pil sapwellime Ohlo. (Sohn 6:44) Ia uwen met eh wia kapai kaselel ehu! Ahpw irail kan me kin poakohng padahk mehlel en Paipel anahne “song rapahki dahme Kaun-o kin ketin kupwurperenki” pwehki Sehdan me inenen koahiek en pitih aramas.​—Episos 5:10; Kaudiahl 12:9.

2. Menlau kawehwehda sapwellimen Siohwa madamadau duwen irail kan me kin kapatapene kaudok mehlel oh kaudok likamw.

2 Tehk mwahu dahme wiawi ni ahnsou me mehn Israel ko ndaiong Aaron en wiahiong irail emen koht nan wasa me karanih Nahna Sainai. Aaron wia dahme re peki oh e wiakihda kohl mwomwen kouwol men oh wiahki me e wiliandi Siohwa. E nda: “Lakapw kitail pahn wia sarawi pwe en wauneki KAUN-O.” Ia duwe, Siohwa sohte ketin nsenohki arail kapatapene kaudok mehlel oh kaudok likamw? E sansal me e kupwursuwedki, ihme kahrehda e ketin kemehla aramas mpen silikid me pwongih dikedik en kouwolo. (Eksodus 32:1-6, 10, 28) Dahme kitail kak sukuhlki sang met? Ma kitail men dadaurete ni limpoak en Koht, kitail anahne en “dehpa sair mehkot me keinepwi [“samin,” NW]” oh wia uwen atail kak koaros pwehn pere padahk mehlel sang soahng samin kan koaros.​—Aiseia 52:11; Esekiel 44:23; Kalesia 5:9.

3, 4. Dahme kahrehda kitail anahne tehk kanahieng ire mehlel kan oh kaweid kan en Paipel ni ahnsou me kitail kin kasawih tiahk kan oh kasarawi kan?

3 Wahnpoaron kan kin pere tepin Kristian kan sang padahk en irail kan me kesehla oh uhwongada kaudok mehlel. Ahpw mwurin mehlahn wahnpoaron ko, Kristian likamw kan me sohte kin poakohng padahk mehlel tepida wia tiahk kan oh kasarawi kan oh rahnen kasarawi kan me kohsang kaudok likamw oh kin wiahkihla tiahk en Kristian. (2 Deselonika 2:7, 10) Ni omw pahn kasawih ekei kasarawi pwukat, tehk ia duwen ar sohte kin kasalehda sapwellimen Koht madamadau, ahpw elen madamadau en sampah wet. Pali laud en kasarawi pwukat kin kasalehda soahng teieu: Irail kin kamwakid ineng suwed kan, oh irail kin utung padahk likamw kan oh tiahk en wunahni me kin wia kilelepen “Papilon Lapalap.” * (Kaudiahl 17:5; 18:2-4, 23) Pil tamataman me Siohwa mahsanih tiahk kasaut en kaudok likamw kan en mahs, oh kasarawi tohto rahnwet kin kohsang soangen tiahk pwukat. E uhdahn pil pahn kalahdeki soangen kasarawi pwukat rahnwet. Kitail sou pahn keieu kesempwalki sapwellime madamadau ong met?​—2 Sohn 6, 7.

4 Nin duwen Kristian mehlel kan, kitail ese me ekei kasarawi kan sohte kin kaperenda Siohwa. Kitail anahne koasoanehdi teng nan kapehditail en dehr iang wia mehkot me pahn pidada kasarawi pwukat. Atail kin tehk mwahu dahme kahrehda Siohwa sohte kin ketin kupwurki soangen kasarawi pwukat pahn kakehlaka atail men liksang soahng koaros me kak ireikitailsang en dadaurete ni limpoak en Koht.

KAUDOKIONG KETIPIN ADANEKIHLA KRISMAS

5. Dahme kahrehda kitail kak ese me Sises sohte ketin ipwidi ni December 25?

5 Paipel sohte kasalehda kasarawihpen ipwidien Sises. Ni mehlel, sohte me uhdahn wehwehki iahd me e ketin ipwidi. Ahpw kitail kak ese me Sises sohte ketin ipwidi ni December 25, iei ahnsoun kopou nan wasa me e ketin ipwidi ie. Ehu kahrepen atail kin kamehlele met iei pwehki Luk ntingihdi me ni ahnsou me Sises ketin ipwidi, “silepen sihpw kei wie sinsile nair pelin sihpw kan nipwongo nan sahpwo.” (Luk 2:8-11) Ma silepen sihpw kan kin ahnsou koaros pweidi nan “mohs,” met sohte pahn wia mehkot kesempwal. Ahpw pwehki e kin keteu oh sinoh nan Pedleem, mahn akan kin mi nan ihmw erein ahnsoun kopou oh silepen sihpw kan sohte pahn sinsile nair pelin sihpw kan “nan sahpwo” nan soangen ahnsowo. Patehng met, Sosep oh Mery kohla Pedleem pwehki Sihsar Akustus wiahda kosonned ehu me ketihtihki me tohn wehio koaros en kileldi. (Luk 2:1-7) Sihsar sohte pahn padahkihong aramas akan me kin uhwong kaundahn Rom en seiloaklahng wasa me arail pahpa kahlap ako ipwidi ie ni ahnsou me inenen kopou.

6, 7. (a) Ia wasa tiahk en Krismas tohto tepisang ie? (b) Ia wekpeseng en kisakis en Krismas oh kisakis en Kristian akan?

6 Krismas sohte tepisang nan Paipel, ahpw e tepisang kasarawi kan en kaudok likamw en mahs me duwehte kasarawien Saturnalia en mehn Rom. Kasarawi wet kin wiawi ong Saturn, iei koht en wahnsahpw. Ehu dikseneri en Kadolik pil koasoia me irail kan me kin kaudokiong koht me adaneki Mithra kin kasarawi December 25 ong ‘ipwidi en ketipin.’ E pil koasoia me, “Krismas tepida ni ahnsou me kaudokiong ketipin kin inenen kehlail nan Rom,” met mpen sounpar silipwuki mwohn pwoulahn Krais.​—New Catholic Encyclopedia.

Limpoak kin kamwakid Kristian mehlel kan en kihda kisakis

7 Ni arail kin wia kasarawi pwukat, irail kin kisakispene nanpwungarail oh kamakamadipw, duwehte dahme kin kalapw wiawi ni ahnsoun Krismas rahnwet. Ahpw duwehte rahnpwukat, tiahk en kisakis en Krismas en ahnsowo sohte kin pahrekiong dahme 2 Korint 9:7 mahsanih: “Eri, emenemen en kihda eh kisakis duwen me e koasoanedier nan kapehde, kaidehk ni mehnseiren de ni mwomwen idihd; pwe Koht kin ketin poakohng me kin perenki kihwei mehkot.” Kristian mehlel kan kin kisakis pwehki limpoak. Re sohte kin medewe me re anahne wia kisakis ihte ni ehu rahn tohrohr, oh re sohte kin kasik kisakis sang rehn emen me re kisikise. (Luk 14:12-14; wadek Wiewia 20:35.) Re pil kin uhdahn perenki arail pitsang kedirepw kan oh pweipwand kan me kin wiawi ni ahnsoun Krismas.​—Madiu 11:28-30; Sohn 8:32.

8. Ia duwe, soun kasawih usu kan kihong Sises kisakis en ipwidi? Menlau kawehwehda met.

8 Ahpw ekei ele pahn akupwungki, ‘ia duwe, soun kasawih usu kan sou kihong Sises kisakis en ipwidi?’ Met sohte mehlel. Arail kisakis mehn kasalehda arail wauneki Sises nin duwen aramas kesempwal men oh met tiahk ehu me kin wiawi ni mwehin Paipel. (1 Nanmwarki 10:1, 2, 10, 13; Madiu 2:2, 11) Ni mehlel, irail sohte kohla rehn Sises nipwong me e ketin ipwidi. Sises solahr ketin wia seri pwelel men me ahpwtehn ipwidi me mi nan dewen kamwenge mahn, ahpw e ketiket nan ihmw ehu ni ahnsou me re kohla reh.

DAHME PAIPEL MAHSANIH DUWEN RAHNEN IPWIDI

9. Dahme wiawi ni rahnen kasarawi en ipwidi kan me kileldi nan Paipel?

9 Mendahki ipwidi en seri men kin wia ahnsou kaperen ehu, Paipel sohte kin kasalehda duwen kasarawi en ipwidi ong ladu en Koht akan. (Melkahka 127:3) Ia duwe, sounnting en Paipel kan manokehla en kilelehdi met? Soh, pwehki mie rahnen kasarawi en ipwidi riau me kileldi nan Paipel, iei ipwidi en Parao en Isip oh pil Erod Antipas. (Wadek Senesis 40:20-22; Mark 6:21-29.) Ahpw rahn en kasarawi en ipwidi pwukat koaros imwila suwed, ahpw mehlel ipwidi en Erod me re lupukasang moangen Sohn Sounpapidais.

10, 11. Ia duwen tepin Kristian akan ar kin kilangwohng kasarawi en ipwidi, oh dahme kahrehda?

10 Ehu dikseneri koasoia: “Kristian en mahs akan kin wiahki kasarawi en ipwidi tiahk en irail kan me kin iang pelien lamalam teikan.” (The World Book Encyclopedia) Karasepe, mehn Krihk kan en mahs kin kamehlele me mie ngehn ehu me kin ieiang aramas emen sang rahn me e ipwidi oh e kin sinsile aramaso erein eh mour. Ehu pwuhk koasoia me ngehn menet “kin ehuong koht emen me ahneki rahnen ipwidi me duwehte en aramaso.” (The Lore of Birthdays) Patehng met, pil sangete mahs, kasarawi en ipwidi kan kin pid keseupen usu kan pwehn ese dahme pahn wiawi mwuhr.

11 Sapwellimen Koht ladu kan en mahs kin liksang tiahk en kasarawi en ipwidi pwehki e kohsang kaudok likamw oh e kin pidada tiahk en wunahni. Oh patehng met, irail pil kin liksang tiahk pwukat pwehki dahme re kin kamehlele. Irail aramas aktikitik, me sohte kin kilangwohng arail ipwidi me iei mehkot me nohn kesempwal me re anahne kasarawi. * (Maika 6:8; Luk 9:48) Ahpw re kin kapinga Siohwa oh kalahngankihong ih arail mour me wia kisakis kesempwal ehu. *​—Melkahka 8:3, 4; 36:9; Kaudiahl 4:11.

12. Ia duwen atail rahnen mehla eh kak mwahusang rahnen ipwidi?

12 Koht kin ketin tamataman irail koaros me kin lelepek lao lel mehla oh re pahn uhdahn kak ahneki mour ni ahnsou kohkohdo. (Sohp 14:14, 15) Eklesiasdes 7:1 mahsanih: “Adamwahu mwahusang lehn wai pweilaud kan; oh rahn me ke mehla mwahusang rahn me ke ipwidi.” Kitail kin alehdi “adamwahu” rehn Koht sang ni atail kin papah ih ni lelepek. E kesempwal kitail en ese me ihte kasarawi me Koht kin ketin kehkehlikihong Kristian akan en wia kin pid pwoulahn Sises, ah kaidehn sapwellime ipwidi. Sises ketin wiahdahr “adamwahu” oh met me inenen kesempwal ong komourpatail.​—Ipru 1:3, 4; Luk 22:17-20.

EASTER—KASARAWI EN KAPARAPAR

13, 14. Tiahk en Easter tepisang ia?

13 Aramas tohto kin nda me Easter kin wia kasarawi en iasadahn Krais, ahpw ni mehlel met tepisang kaudok likamw. Ahd wet Easter kin kohsang Eostre, de Ostara, eden koht lih en nin sohrahn oh ahnsoun padok wahnsahpw me mehn Britain kin kamehlele. Ia duwen kutohr oh rabbit ara wiahla kilelepen Easter? Ehu dikseneri kawehwehda me kutohr “kin wia kilelepen mour kapw oh kaiasada.” (Encyclopædia Britannica) Sangete mahs, rabbit kin wia kilelepen kaparapar. Eri, Easter wia kasarawi en kaparapar ahpw aramas kin wiahki met kasarawi en iasadahn Krais. *

14 Ia duwe, Siohwa kin kupwurperenki tiahk kasaut ehu ong kasarawihpen iasadahn sapwellime Ohl? Soh kowahlap! (2 Korint 6:17, 18) Ni mehlel, Paipel sohte kin kehkehlikihong de mweidohng kitail en kasarawi iasadahn Sises. Atail pahn wia met oh kahdaneki met Easter pahn kasalehda atail sohte lelepek ong Koht.

HALLOWEEN KAIDEHN MEHKOT ME SARAWI

15. Halloween tepisang ia? Dahme kesempwal me pid rahn me pilipilda ong kasarawi wet?

15 Aramas tohto kin kapwatada duwehte mwomwen eni ni ahnsoun Halloween. Haloween tepisang tiahk en mehn Celt kan nan Britain oh Ireland. Ahnsoun maram mat me karanih November 1, re kin wia kasarawi en Samhain me wehwehki “imwin ahnsoun karakar.” Re kin kamehlele me erein ahnsowo, mehkot me kin katohrohrpeseng aramas oh ngehn akan kin ritida oh dene ngehn mwahu oh suwed kan kin kohkohseli nan sampah. Re kin medewe me ngenen me melahr akan kin pwurodohng imwarail, oh peneinei kan kin kihdi mwenge oh pihl liki pwehn kaperenda ngehn pwukat. Rahnpwukat, ni seri kan ar kin kapwatada duwehte mwomwen eni oh kohkohseli ni ihmw kan pwehn kamasak aramas akan pwe ren kihong irail kenerail kirahka, re kin kawauwih tiahk en Samhain ni arail sohte wehwehki met.

KOLOKOL OMW KAPWOPWOUD EN MWAKELEKEL

16, 17. Dahme kahrehda Kristian akan me pahn kapwopwoud anahne tehk mwahu tiahk kan en kapwopwoud ni arail kin doadoahngki kaweid kan oh ire mehlel kan en Paipel?

16 Paipel mahsanih me ni ahnsou keren, “solahr me pahn rong ngilen ohl kamwohd oh lih kamwohd [rehn Papilon Lapalap].” (Kaudiahl 18:23) Dahme kahrehda? Pwehki Papilon Lapalap pahn kasohrala. Ehu kahrepen met iei pwehki eh tiahk en wunahni kan. Soangen tiahk pwukat kak kasaminehla koasoandi en pwopwoud sangete ni rahnen kapwopwoudo.​—Mark 10:6-9.

17 Tiahk kan kin wekpeseng nan ehuehu sahpw. Ekei tiahk kan kin mwomwen mwahu ahpw ele tepisang tiahk kan en Papilon me dene kin kahrehdo “paiamwahu” ong pwopwoud kapwo de irail me iang towehda kamadipw en kapwopwoud. (Aiseia 65:11) Koaros me men dadaurete ni limpoak en Koht pahn liksang soangen tiahk samin kan koaros.​—Wadek 2 Korint 6:14-18.

18. Mehnia kaweid oh ire mehlel kan en Paipel me pahn sewese ohl oh lih me pahn kapwopwoud oh pil irail kan me pahn iang towehda kapwopwoud?

18 Sapwellimen Siohwa ladu kan pil kin liksang soangen tiahk kan me kak kihsang wahu ni ahnsoun kapwopwoud de kamadipw en kapwopwoud, oh pil tiahk kan me kak kauwehla kadeikpen loalen meteikan. Karasepe, re sohte kin wia koasoi kan me kak kansensuwedih meteikan de kamwan suwed kan. Re pil sohte kin wia de nda soahng kan me kak kanamenekihala pwopwoud kapwo de meteikan. (Lepin Padahk 26:18, 19; Luk 6:31; 10:27) Re pil sohte kin wia kamadipw en kapwopwoud me nohn pweilaud me sohte kin kasalehda me re aktikitik ahpw e kin kasalehda arail kin “pohnmwahsohkihda” arail kepwe kan. (1 Sohn 2:16) Ma ke pahn kapwopwoud, dehr manokehla me Siohwa kupwurki omw rahnen kapwopwoud en wia ahnsou ehu me ke pahn kak perenki tamataman oh sohte pahn koluhkihla. *

PWEKADA DE SEKERPENE KEP EN WAIN KIN PID KAUDOK?

19, 20. Dahme ehu pwuhk koasoiahki duwen tiahk en pwekada de sekerpene kep en wain? Dahme kahrehda tiahk wet sohte konehng Kristian akan en wia?

19 Ehu tiahk me kin kalapw wiawi ni ahnsoun kapwopwoud oh kamadipw teikan iei en pwekada de sekerpene kep en wain kan. Ehu pwuhk koasoia: “En pwekada de sekerpene kep en wain . . . ele kohsang ni tiahk en mahs ehu me kin meirongki sakau en wai. Aramas kin meirongki sakau ong arail koht akan . . . pwehn kapakapki dahme re mwahuki me duwehte ‘mour werei’ de ‘roson mwahu.’”​—1995 International Handbook on Alcohol and Culture.

20 Mehlel, aramas tohto sohte kin wiahki me pwekada de sekerpene kep en wain iei tiahk ehu me pid kaudok de katieni. Ahpw, tiahk wet ele kin kasalehda me re kin peki rehn emen me manaman sang aramas me mihmi “nanleng” kapai kan ni ahl me sohte pahrekiong dahme Paipel mahsanih.​—Sohn 14:6; 16:23.

“KAILONGKI ME SUWED”

21. Mendahki ekei tiahk kan sohte tepisang pelien lamalam kan, soangen kasarawi dah kan me Kristian akan anahne liksang, oh dahme kahrehda?

21 Tiahk kan en sampah wet kin mwadang susuwedla pwehki re kin mi pahn manaman en Papilon Lapalap. Nan ekei sahpw, kahlek kan me sohte konehng kin wiawi nan arail kamadipw kan oh ekei kamadipw kan kin utung tiahk en ohl mwahuki ohl oh lih mwahuki lih. Ia duwe, e konehng irail kan me kin poakohng Siohwa en iang towehda oh kilang soangen wiewia pwukat? Ma re pahn wia met, e pahn kasalehda me re kin uhdahn kailongki me suwed? (Melkahka 1:1, 2; 97:10) Ia uwen e pahn mwahu en kahlemengih madamadau en sounmelkahka men me kin kapakapki: “Komw kupwure ie, pwe I en dehr ngoangki dipwisou mwahl akan”!​—Melkahka 119:37.

22. Soangen ahnsou dah kan me Kristian emen pahn doadoahngki kadeikpen loale pwehn koasoanehdi ma e pahn iang kasarawi ehu de soh?

22 Ni rahnen kasarawi kan, Kristian emen pahn kanahieng pwe meteikan en dehr medewe me e kin iang kasarawi pwukat. Pohl ntingihdi: “Eri, mehkoaros me kumwail kin wia, sohte lipilipil, de mehkot me kumwail kin tungoale de nim, kumwail wia ong ni kalinganpen Koht.” (1 Korint 10:31; Menlau kilang koakon “ Wiahda Pilipil Mwahu kan.”) Ahpw, ma ehu tiahk de kasarawi sohte kin pid kaudok likamw oh palien politik de uhki wehi, oh sohte kin kauwehla kaweid kan en Paipel, eri emenemen Kristian ele kak pein koasoanehdi ma e pahn iang de soh. Pil ni ahnsowohte e pahn medewe duwen pepehm en meteikan pwe e de kadipikelekelih irail.

KAPINGA KOHT NI LOKAIA OH WIEWIA

23, 24. Ia duwen atail kak kawehwe mwahu ong meteikan duwen sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan?

23 Aramas tohto kin kilangwohng rahn en kasarawi kan nin duwen ahnsoun kohpenehn peneinei de kompoakparail kan. Kahrehda ma emen medewe me atail mwekid kan me poahsoankihda Paipel nohn limeidihd de sohte limpoak, kitail kak kawehwehiong ih me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kesempwalki kohpenehn peneinei oh kompoakparail kan. (Lepin Padahk 11:25; Eklesiasdes 3:12, 13; 2 Korint 9:7) Kitail kin perenki patehng kompoakepatail kan ahnsou koaros. Ahpw pwehki kitail kin poakohng Koht oh kin kesempwalki sapwellime koasoandi pwung kan, ihme kahrehda kitail sohte men kasaminehkihla soangen ahnsou pwukat tiahk kan me kak kansensuwedihala ih.​—Menlau kilang koakon “ Kaudok Mehlel Kin Wahdo Peren me Keieu Laud.”

24 Ekei Sounkadehdehn Siohwa kan kin kawehwe mwahu ong irail kan me kin kalelapak rehrail kahrepen arail sohte kin iang kasarawi kan ni ar kin doadoahngki ire kan sang nan irelaud 16 en pwuhken Dahme Paipel Uhdahn Padahngki? * Ahpw tamataman me atail mehn akadei iei en kamwakid aramas akan en iang kaudok mehlel ah kaidehn en kasalehda arail sapwung kan. Eri, kasalehda wahu oh mpahi, oh ‘omw koasoi mwohn aramas en katapan oh kansenamwahu.’​—Kolose 4:6.

25, 26. Ia duwen pahpa oh nohno kan ar pahn kak sewese neirail seri kan en kekeirda nan arail pwoson oh limpoak ong Siohwa?

25 Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu kan, kitail kin ale kasukuhl mwahu. Kitail ese kahrepen atail kin kamehlele oh wia ekei wiewia kan oh pil liksang wiewia teikan. (Ipru 5:14) Eri, kumwail pahpa oh nohno kan, sewese noumwail seri kan en kin medemedewe kaweid kan oh ire mehlel kan en Paipel. Ni amwail kin wia met, kumwail kin kakehlaka arail pwoson oh kin sewese irail en kihda pasapeng kan sang nan Paipel ong irail kan me pahn kalelapak rehrail, oh pil kamehlelehiong irail me Siohwa kin ketin poakohng irail.​—Aiseia 48:17, 18; 1 Piter 3:15, 16.

26 Koaros me kin kaudokiong Koht ni “mehlel” sohte kin liksangte kasarawi kan me kin uhwong padahk en Paipel ahpw re pil kin nantihong en kin mehlel ni soahng koaros nan arail mour. (Sohn 4:23) Nan ahnsou pwukat, aramas tohto kin lemeleme me re sohte anahne en kin mehlel. Ahpw nin duwen irelaud en mwuri pahn kasalehda, sapwellimen Siohwa ahl akan kin keieu mwahu ahnsou koaros.

^ par. 3 Menlau kilang koakon “ I Kak Iang Kasarawi Wet?

^ par. 11 Menlau kilang koakon “ Rahnen Ipwidi oh Kaudok en Sehdan.”

^ par. 11 Kosonned en Moses kin koasoanehdi me mwurin lih emen kin neitik, e anahne wiahda meirong en dihp ong Koht. (Lipai 12:1-8) Kosonned wet kin wia mehn kataman ehu me aramas kin kahrehiong neirail seri kan en sohsohki dihp. Met kin sewese mehn Israel kan en ahneki madamadau toupahrek duwen ipwidi en seri men oh mwein e irehdi irail sang iang tiahk en kasarawi en ipwidi me kohsang kaudok likamw.​—Melkahka 51:5.

^ par. 13 Eostre (de Eastre) pil kin wia koht lih en kaparapar. Ehu dikseneri kawehwehda me “e naineki rabbit men nan maram me kin iouki kutohr oh ekei ni ar kin mahlenihada ih e kin moangen rabbit.”​—The Dictionary of Mythology.

^ par. 18 Menlau kilang iren onop riau me pid kapwopwoud oh kamadipw kan nan Kahn Iroir en January 1, 2007, pali 23-32.

^ par. 24 Sounkadehdehn Siohwa kan me wiahda.