Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 13

Fesadei di Gado no feni bun

Fesadei di Gado no feni bun

„Sorgu ala ten taki unu sabi san Masra feni bun.”​—EFEISESMA 5:10.

1. Sortu sma Yehovah e hari kon na en, èn fu san ede den musu tan ondrosuku san Gado feni bun?

YESUS ben taki: „Den tru anbegiman o anbegi a Tata nanga yepi fu a santa yeye èn nanga yepi fu san tru, bika a Tata e suku den sortu sma disi fu anbegi en” (Yohanes 4:23). Te Yehovah e feni den sortu sma disi, neleki fa a feni yu, dan a e hari den kon na en èn na en Manpikin (Yohanes 6:44). Dati na wan bigi grani trutru! Toku sma di lobi den tru leri fu Bijbel musu ’sorgu ala ten taki den sabi san Masra feni bun’, fu di Satan sabi heri bun fa fu kori sma.​—Efeisesma 5:10; Openbaring 12:9.

2. Fruteri fa Yehovah e denki fu den wan di e pruberi fu moksi a tru anbegi nanga falsi anbegi.

2 Luku san ben pasa krosibei fu Sinai-bergi di den Israelsma aksi Aron fu meki wan gado gi den. Aladi Aron no ben wani, toku a meki wan pikin kaw fu gowtu, ma a taigi a pipel taki a pikin kaw dati ben e prenki Yehovah. Aron ben taki: „Tamara wan fesa o de gi Yehovah.” Fa Yehovah ben feni en taki den Israelsma ben moksi a tru anbegi nanga falsi anbegi? A no ben feni en bun kwetikweti. A kiri sowan 3000 sma di ben e anbegi a falsi gado (Eksodes 32:1-6, 10, 28). San wi e leri fu a tori disi? Efu wi wani taki Gado tan lobi wi, dan wi no musu „fasi nowan sani di no krin”, èn wi musu luku bun taki nowan enkri sani e doti a tru anbegi.​—Yesaya 52:11; Esekièl 44:23; Galasiasma 5:9.

3, 4. Fu san ede wi musu luku bun efu den gwenti nanga den fesa fu a ten disi e kruderi nanga san Bijbel e leri?

3 Di den apostel ben de na libi, dan den ben e sorgu taki sma no ben e moksi a tru anbegi nanga falsi anbegi. Ma baka di den apostel dede, Kresten di no ben lobi den tru tori fu Bijbel bigin teki den gwenti abra fu sma di ben e anbegi falsi gado. Den bigin hori den fesadei fu den, èn den bigin memre den santa dei fu den sma disi. Te fu kaba, den bigin kari den fesa disi, Kresten fesa (2 Tesalonikasma 2:7, 10). Te yu e luku so wan fu den fesa disi, dan yu no e si a yeye fu Gado, ma a yeye fu grontapu. Furu fu den fesa disi abi den srefi sani: Den e wiki a lostu fu a skin, den e gi sma deki-ati fu bribi falsi leri èn fu du afkodrei. Disi na tu prenspari sani di „Babilon a Bigiwan” e du (Openbaring 18:2-4, 23). * Ma hori na prakseri taki Yehovah srefi ben si pe den gwenti fu den fesa di sma e hori na ini a ten disi komoto èn a ben tegu gi den sani disi di sma ben e du fu anbegi falsi gado. A no de fu taki dati na ini a ten disi, a e tegu tu gi den sortu fesa dati. Wi musu si en leki wan prenspari sani tu fu kon sabi fa a e denki fu den tori disi, a no so?​—2 Yohanes 6, 7.

4 Wi leki tru Kresten sabi taki Yehovah no feni son fesa bun. Ma wi musu teki a bosroiti fu no hori den fesa disi noiti. Meki wi go luku fu san ede Yehovah no feni den fesa dati bun. Disi o yepi wi fu wai pasi gi iniwan sani di kan meki taki Gado no lobi wi moro.

PE KRESNETI KOMOTO?

5. Fu san ede wi kan de seiker taki Yesus no gebore tapu 25 december?

5 Bijbel no e taki dati sma ben e hori a friyaridei fu Yesus. Fu taki en leti, nowan sma sabi sortu dei Yesus gebore. Ma wi kan de seiker taki a no gebore tapu 25 december, fu di na a pisi ten dati, a weer kowru na ini a kontren dati. * Wán sani fu san ede wi kan taki dati, na fu di Lukas ben skrifi taki di Yesus gebore, skapuman „ben e tan na ini den weigron” fu hori wakti gi den skapu fu den (Lukas 2:8-11). Efu den skapuman ben gwenti fu „tan na ini den weigron” a heri yari langa, dan a no ben o de fanowdu fu skrifi a sani dati. Ma fu di kowru alen nanga snew e fadon na ini Betlehem na ini a kowru pisi ten fu a yari, meki den skapu ben e tan na ini den koi, èn den skapuman no ben abi fu „tan na ini den weigron”. Wan tra sani, na taki Yosef nanga Maria ben go na Betlehem fu di Grankownu Augustus ben gi a komando taki sma ben musu go skrifi den nen na ini lantibuku (Lukas 2:1-7). A pipel no ben lobi a tirimakti fu Rome kwetikweti. Dati meki a no kan taki a Grankownu ben o gi den a komando fu go na a foto fu den afo fu den na ini a kowru pisi ten fu a yari.

6, 7. (a) Pe furu fu den gwenti fu Kresneti komoto? (b) Fu san ede tru Kresten de tra fasi leki sma di e gi trawan sani na Kresnetiten?

6 Kresneti a no wan fesa di komoto fu Bijbel, ma a komoto fu wan owruten fesa di den Romesma ben e hori fu gi grani na Saturnus, a gado fu gronwroko. Wan buku e taki tu dati den anbegiman fu Mitra, a gado fu a son, ben e si 25 december leki a friyaridei fu a gado disi (New Catholic Encyclopedia). Sma bigin hori Kresneti na a ten di sma na ini Rome ben e anbegi a son fayafaya. Dati ben de sowan dri hondro yari baka di Krestes dede.

Tru Kresten e gi sani, fu di den lobi trawan

7 Te den sma disi ben e hori den fesa fu den, dan den ben e gi makandra kado èn den ben e nyan switi nyanyan. Sma na ini a ten disi e du den sortu sani disi ete na Kresnetiten. Neleki fa a de na ini a ten disi, furu sma di ben e gi trawan kado na Kresnetiten, no ben e du dati soleki fa wi e leri na 2 Korentesma 9:7. Drape skrifi: „Meki ibri sma gi soleki fa a bosroiti na ini en ati. A no musu du dati nanga krutukrutu noso fu di sma dwengi en, bika Gado lobi a sma di e gi sani nanga prisiri.” Te tru Kresten e gi sma sani, dan den e du dati fu di den lobi den sma dati. Den no e gi sma sani soso tapu spesrutu dei, èn den no e fruwakti taki sma o gi den sani baka. (Lukas 14:12-14; leisi Tori fu den apostel 20:35.) Boiti dati, tru Kresten breiti taki den no abi den hebi dati moro na Kresnetiten èn taki den no abi fu meki bigi paiman neleki fa furu sma e du na a ten dati.​—Mateyus 11:28-30; Yohanes 8:32.

8. A tru taki den lukuman ben gi Yesus kado di a gebore? Fu san ede yu e taki dati?

8 Ma son sma ben kan taki dati den lukuman ben tyari kado gi Yesus tapu a dei di a gebore. A sani dati tru? Nôno. Den man disi ben tyari kado gi Yesus fu di den ben e si en leki wan prenspari sma, èn den ben wani sori lespeki gi en, soleki fa sma ben gwenti du na ini Bijbel ten (1 Kownu 10:1, 2, 10, 13; Mateyus 2:2, 11). Fu taki en leti, den lukuman no ben go luku Yesus a neti di a gebore. Di den doro drape, Yesus no ben de wan beibi moro di ben e didon na ini wan nyanyan-baki, ma a ben owru omeni mun kaba, èn na osofamiri ben e tan na ini wan oso.

SAN BIJBEL E TAKI FU FRIYARIDEI?

9. San pasa na den tu friyari-oso di kari na ini Bijbel?

9 Aladi sma e prisiri te wan beibi gebore, toku Bijbel no e taki dati futuboi fu Gado ben e hori friyari-oso (Psalm 127:3). Na frigiti den skrifiman fu Bijbel ben frigiti fu taki fu a tori dati? Nôno. Bijbel e taki fu tu friyari-oso, a di fu a kownu fu Egepte, èn a di fu Herodes Antipas. (Leisi Genesis 40:20-22; Markus 6:21-29.) Ma Bijbel no e taki bun fu nowan fu den tu friyari-oso disi, spesrutu fu a lastiwan pe den koti na ede puru fu Yohanes a Dopuman.

10, 11. Fa den fosi Kresten ben e si friyari-oso, èn fu san ede?

10 Wan buku e taki dati „den fosi Kresten ben e si friyari-oso, leki wan gwenti fu sma di ben e anbegi falsi gado” (The World Book Encyclopedia). Fu eksempre, den Grikisma fu owruten ben e bribi taki ibri sma abi wan yeye di e kibri en. A yeye disi de drape te a sma gebore èn a e kibri a sma en heri libi langa. Wan tra buku e taki dati „a yeye disi e wroko makandra nanga a gado di gebore na a srefi dei leki a sma dati, aladi sma no man frustan fa” (The Lore of Birthdays). Boiti dati, langa ten kaba friyaridei abi fu du nanga horoskoop èn nanga a luku di sma e luku stari fu kon sabi san o pasa.

11 Soleki fa wi si, dan den owruten futuboi fu Gado no ben e hori friyari-oso fu di na sma di ben e anbegi falsi gado ben abi a gwenti disi èn a abi fu du nanga afkodrei. Ma wan tra sani di meki taki den no ben e hori friyari-oso, na a bribi fu den. Fu san ede? We, den futuboi dati ben abi sakafasi, èn gi den a dei di den gebore no ben prenspari so, taki den ben musu hori wan fesa (Mika 6:8; Lukas 9:48). * Na presi fu dati, den ben e gi grani na Yehovah, èn den ben e taki en tangi gi a libi di a gi den leki wan kado. *​—Psalm 8:3, 4; 36:9; Openbaring 4:11.

12. Fa a dei di wi dede kan bun moro a dei di wi gebore?

12 Gado e prakseri den reti-ati sma di dede, èn a o tyari den kon na libi baka (Yob 14:14, 15). Preikiman 7:1 e taki: „Wan bun nen bun moro diri oli, èn a dei di wan sma dede, bun moro a dei di wan sma gebore.” Wi e kisi wan „bun nen” na Gado, te wi e tan gi yesi na en nanga wi heri ati. A moi fu sabi taki a wan-enkri okasi di Kresten musu memre, na a dei di Yesus dede, a no a dei di a gebore. A bun „nen” fu en o tyari frulusu kon gi wi.​—Hebrewsma 1:3, 4; Lukas 22:17-20.

PASEN

13, 14. Pe a gwenti fu hori Pasen komoto?

13 Furu sma e bribi taki Pasen na wan fesa fu memre na opobaka fu Krestes. Ma fu taki en leti a fesa disi komoto fu falsi anbegi. Na a fesa disi sma ben e anbegi wan umagado fu kisi furu pikin. San eksi nanga konikoni abi fu du nanga Pasen? Soleki fa wan buku e taki, dan eksi „e prenki wan nyun libi èn wan opobaka” (Encyclopædia Britannica). Ma a konikoni e prenki a kisi di sma man kisi furu pikin. Sobun, a fesa disi di sma e taki dati den e hori fu memre na opobaka fu Krestes, na wan fesa di sma ben e hori fu di den ben e bribi taki den o kisi furu pikin.

14 Yu denki taki Yehovah ben o feni en bun taki sma ben e du den tegu sani disi fu memre na opobaka fu en Manpikin? Nôno! (2 Korentesma 6:17, 18) Fu taki en leti, Bijbel no taigi wi fu memre na opobaka fu Yesus. Fu dati ede, te wan sma e hori Pasen fu memre na opobaka fu Yesus, dan a e du wan sani di Bijbel no e taigi wi fu du srefisrefi.

OWRU-YARI NANGA NYUN-YARI

15. Pe den gwenti fu owru-yari nanga nyun-yari komoto?

15 Na ini furu kondre, sma abi a gwenti fu tan wiki teleki mindrineti tapu 31 december, fu di den wani pasa owru-yari nanga prisiri. Na a neti disi, sma gwenti dringi furu sopi, den e du hurudu, den e prati kado, èn den e winsi makandra wan bun nyun-yari. Wan tra sani di sma e du, na taki den e sutu bombel fu yagi ogri yeye gowe. Furu fu den owru-yari gwenti fu a ten disi, komoto fu falsi anbegi. Wan buku e taki: „Na ini owruten Rome, a ben de so taki na a fosi dei fu a yari sma ben e gi grani na Yanus, a gado fu portu nanga doro, èn fu bigin nanga kaba. Na ini a yari 487, nyun-yari dei kon tron wan santa dei na ini a Kresten kerki. Na ini a yari dati a Nyun-yari fesa kon tron a fesa pe den ben e besnèi sma. Na ini a bigin, sma no ben mag hori fesa na a dei disi fu di a gwenti dati ben komoto fu falsi anbegi. Ma safrisafri a sani disi kon kenki, èn sma kisi primisi baka fu hori fesa” (The 1966 World Book Encyclopedia, Volume 14, page 237).

NO DOTI A TROWFESA FU YU

16, 17. (a) Fu san ede Kresten di wani trow musu luku bun pe den sani di sma gwenti du na trowfesa e komoto? (b) Te a abi fu du nanga a gwenti di sma abi fu trowe aleisi noso finifini pisi papira, dan san Kresten musu hori na prakseri?

16 Ete wan syatu pisi ten, dan „noiti moro sma o yere a sten fu wan trowmasra nanga a sten fu wan trowmisi na ini [Babilon a Bigiwan]” (Openbaring 18:23). Fu san ede? Wan sani, na fu di Babilon a Bigiwan e du afkodrei, èn a sani disi kan pori a trowlibi tapu a trowdei kaba.​—Markus 10:6-9.

17 Ibri kondre abi en eigi gwenti. A kan gersi leki son gwenti bun, ma a kan taki den gwenti dati komoto fu Babilon. Kande sma e hori densrefi na den gwenti disi fu di den e bribi taki dati o tyari koloku kon gi a trowpaar, noso gi den sma di kon na a trowfesa (Yesaya 65:11). Wan fu den gwenti disi, na a trowe di sma e trowe aleisi noso finifini pisi papira na tapu a trowpaar. A kan taki den sma di bigin nanga a gwenti disi, ben e bribi taki nyanyan ben e kowru na ati fu den ogri yeye, so taki den no du ogri nanga a trowpaar. Boiti dati, sma e bribi langa ten kaba taki aleisi e prenki a kisi di sma man kisi furu pikin èn sosrefi wan koloku èn langa libi. A de krin taki ala sma di wani taki Gado tan lobi den, e wai pasi gi den sortu gwenti disi.​—Leisi 2 Korentesma 6:14-18.

18. Sortu Bijbel gronprakseri sma di wani trow èn sma di e kon na a fesa musu hori na prakseri?

18 Futuboi fu Yehovah no wani hori densrefi na grontapu gwenti di kan doti a trowfesa fu wan Kresten, noso di kan pori a konsensi fu son sma. Fu eksempre, te den e hori a trow-lezing, dan den no e taki sani di kan hati trawan, noso di abi fu du nanga sekstori. Boiti dati, den no e du noso taki sani di kan meki a trowpaar noso tra sma firi syen (Odo 26:18, 19; Lukas 6:31; 10:27). Den no e hori kefalek bigi fesa tu fu meki bigi, fu di den no wani de sma di ’e prodo nanga den gudu di den abi’ (1 Yohanes 2:16). Efu yu e seti sani fu trow, dan no frigiti taki Yehovah no wani taki yu sari, ma a wani taki yu e prisiri te yu e prakseri a trowdei fu yu. *

A FOWTU FU OPO GRASI NA LOKTU FOSI YU DRINGI WAN SANI?

19, 20. San wan buku e taki fu a gwenti di sma abi fu opo grasi go na loktu fosi den dringi wan sani? Fu san ede a gwenti disi no fiti gi Kresten?

19 Wan sani di sma gwenti du na trowfesa èn na tra okasi, na taki den e opo den grasi go na loktu fosi den dringi wan sani. Wan buku e taki: „A kan taki na opo di sma e opo den grasi go na loktu . . . komoto fu wan owruten gwenti di sma ben abi fu gi den gado wan dringi leki ofrandi . . . so taki sma ben kan kisi wan langa libi noso wan bun gosontu soleki fa den ben aksi den gado disi” (The1995 International Handbook on Alcohol and Culture).

20 A tru taki furu sma no e si a gwenti disi leki wan sani di abi fu du nanga falsi anbegi. Toku a de so taki te wan sma e opo en grasi go na loktu, dan fu taki en leti, a e aksi wan gado noso wan yeye fu blesi en. A sani disi no e kruderi nanga Bijbel.​—Yohanes 14:6; 16:23. *

„UNU DI LOBI YEHOVAH, UN NO MUSU LOBI OGRI SANI KWETIKWETI”

21. Na sortu fesa Kresten no e teki prati, awansi den fesa disi no abi fu du nanga falsi anbegi? Fu san ede den no e du dati?

21 Na ini a ten disi, moro nanga moro sma e tyari densrefi na wan fasi di no fiti. Nofo tron Babilon a Bigiwan e horibaka gi a sani disi. Wi kan si dati te wi e luku den karnaval fesa di e hori ibri yari na ini son kondre. Na den fesa dati sma e dansi fisti, èn den e sori taki den feni en bun te mansma e libi nanga mansma èn te umasma e libi nanga umasma. A ben o fiti te ’sma di lobi Yehovah’ e go na den sortu fesa dati, noso te den e luku den tapu telefisi? A sani dati ben o sori taki a no lobi san ogri? (Psalm 1:1, 2; 97:10). A ben o moro bun fu de leki a psalm skrifiman di ben begi: „No meki mi ai si sani di no bun. Yepi mi fu waka a pasi fu yu, so taki mi kan tan na libi”!​—Psalm 119:37.

22. O ten wan Kresten kan bosroiti gi ensrefi efu a o teki prati na wan fesa?

22 Te grontapu fesa e hori, dan wan Kresten musu luku bun taki a fasi fa a e tyari ensrefi no e gi sma a denki taki a e hori a fesa dati. Paulus ben skrifi: „Awansi unu e nyan noso unu e dringi, noso awansi san unu e du, du ala sani fu gi Gado glori” (1 Korentesma 10:31; luku a faki „ Fa fu teki koni bosroiti”). Ma son leisi, wan gwenti noso wan fesa no abi fu du nanga falsi anbegi, nanga politiek, noso nanga a tranga lobi di sma abi gi a kondre fu den, èn kande Bijbel no e krutu a fesa dati. Te dati de so, dan ibri Kresten musu bosroiti gi ensrefi efu a o teki prati na den fesa dati. Ma a musu luku tu fa trawan e denki fu a tori so taki a no meki den naki futu.

GI GADO GLORI NANGA DEN SANI DI YU E TAKI ÈN E DU

23, 24. Fa wi kan yepi sma fu kon sabi san Yehovah feni bun?

23 Furu sma e si son fesadei leki okasi fu kon na wán nanga famiriman èn nanga mati. Sobun, efu wan sma ben o feni taki a bribi fu wi e meki taki wi no lobi trawan èn taki wi strak tumusi, dan wi kan sori en na wan switifasi taki Yehovah Kotoigi lobi fu kon makandra nanga famiriman èn nanga mati (Odo 11:25; Preikiman 3:12, 13; 2 Korentesma 9:7). Wi lobi fu de makandra nanga lobiwan na tra ten fu a yari. Ma fu di wi lobi Gado nanga den wet fu en, meki wi no wani pori den moi okasi dati nanga gwenti di a no feni bun.​—Luku a faki „ A tru anbegi e gi wi trutru prisiri”.

24 Son Kotoigi ben abi bun bakapisi di den taki nanga reti-ati sma fu wan tu sani na ini kapitel 16 fu a buku San Bijbel kan leri wi? * Ma hori na prakseri taki wi no e suku fu haritaki nanga sma, ma wi wani hari den kon na a tru anbegi. Sobun, sori lespeki gi den sma disi, no taki grofu nanga den, ma ’taki na wan switi fasi ala ten, èn meki den wortu fu yu abi sowtu’.​—Kolosesma 4:6.

25, 26. Fa papa nanga mama kan yepi den pikin fu den fu kon abi wan moro tranga bribi, èn fu kon abi moro lobi gi Yehovah?

25 Leki futuboi fu Yehovah, wi kisi bun leri fu Bijbel. Wi sabi fu san ede wi e bribi son sani, fu san ede wi e du son sani, èn fu san ede wi e wai pasi gi son sani (Hebrewsma 5:14). Sobun, papa nanga mama, yepi den pikin fu unu fu denki soleki fa Bijbel e leri. Te unu e du dati, dan unu e tranga a bribi fu den, unu e yepi den fu gebroiki Bijbel fu piki den aksi fu sma di e krutu a bribi fu den, èn unu e meki den firi taki Yehovah lobi den.​—Yesaya 48:17, 18; 1 Petrus 3:15.

26 Ala sma di e anbegi Gado „nanga yepi fu a santa yeye èn nanga yepi fu san tru” e wai pasi gi fesa di no e kruderi nanga Bijbel. Den e du muiti tu fu du san reti na ini ala san den e du na ini a libi (Yohanes 4:23). Na ini a ten disi, furu sma feni taki a no e tyari wini kon fu du san reti. Ma a tra kapitel o sori wi taki ala ten den wet fu Gado na den moro bunwan.

^ paragraaf 3 Luku a faki „ Mi musu hori a fesa disi?” Na Ondrosuku Bijbel-buku e taki fu wan tu fu den fesa di sma e hori. Yehovah Kotoigi tyari a buku disi kon na doro.

^ paragraaf 5 Soleki fa Bijbel nanga historia e sori, dan a kan taki Yesus gebore na ini a yari 2, na ini a mun Etanim fu a Dyu kalender. A mun dati e kruderi nanga a pisi ten fu september nanga oktober fu a kalender fu wi.​—Luku Inzicht in de Schrift, Deel 1, bladzijde 1275. Yehovah Kotoigi tyari a buku disi kon na doro.

^ paragraaf 11 A Wetfrubontu ben taki dati te wan uma ben kisi wan pikin, dan a ben musu tyari wan sondu-ofrandi gi Gado (Lefitikus 12:1-8). A wet disi ben e memre den Israelsma taki libisma e gi sondu na den pikin fu den, èn te wan pikin gebore a ben e yepi den fu abi a yoisti denki fu a sani dati. A kan taki a wet disi ben e yepi den tu fu no du den sani di sma di ben e anbegi falsi gado ben gwenti du te wan pikin gebore.​—Psalm 51:5.

^ paragraaf 18 Efu yu wani sabi moro fu trowfesa èn fu tra okasi pe sma e meki prisiri, dan luku den dri artikel na ini A Waktitoren fu 15 oktober 2006, bladzijde 18-31.

^ paragraaf 24 Yehovah Kotoigi tyari en kon na doro.