Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 13

Makgapitsi paskua nema ni makgapaxuwa Dios

Makgapitsi paskua nema ni makgapaxuwa Dios

«Katakgatankstit [o liwana kakatsitit] wantu lakgatiy nkimPuchinakan.» (EFESIOS 5:10.)

1. ¿Tiku kamalakatsuwi Jehová chu tuku xlakata kuenta xlitlawatkan tuku lakgati Dios?

JESÚS wa pi xaxlikana xlakskujnin Dios «nalikakninanikgo xaTlat espíritu chu xaxlikana, xlakata xaTlat kaputsama tiku chuna likatsikgo xlakata nakakninanikgo» (Juan 4:23). Jehová katekgsa tiku paxkikgo tuku xaxlikana chu tlawa pi katalakatsuwinikgolh xla chu xKgawasa (Juan 6:44). Kgalhiyaw lanka talakgalhaman xlakata makgtapakgsiyaw kxkachikin. Pero komo ni kuenta natlawayaw nakinkaʼakgskgawiyan Satanás tiku liwana katsini la akgskgawinan. Xlakata nichuna nakinkaʼakgspulayan, skgalalh kilitawilatkan chu liwana kilikatsitkan «ntu lakgatiy kimPuchinakan» (Efesios 5:10; Apocalipsis 12:9).

2. Kawanti la akxilha Jehová akxni laktamaknukan kxaxlikana takanajla tuku xla ni xaxlikana.

2 Kalakapastakwi tuku lalh makgasa lakatsu ksipi Sinaí. Akxni israelitas skinikgolh Aarón kakatlawanilh imagen nema dios nalitaxtu, xla katlawanilh tuku xlakaskinkgo chu litlawalh oro tantum aktsu toro. Pero xla lakpuwa pi aktsu toro wa xlitaxtu Jehová tiku kgalhi Putum Litliwakga, xlakata wa: «Chali natlawaniyaw paskua Jehová». Pero ¿la makgkatsilh Jehová? ¿Nitu tlawalh akxni akxilhli pi xlaktamaknumakgolh kxaxlikana takanajla tuku xla nixaxlikana? Ni kaj chuna tamakgxtakgli. Kamamakgninalh max akgtutu mil tiku xkakninanikgonit aktsu toro (Éxodo 32:1-6, 10, 28). ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma tiku tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios? Pi lu xlakaskinka «ni [naxamayaw] tuku xalixkajni» chu kuenta natlawayaw kintakanajlakan ni nalaktamaknuyaw tuku xla nixaxlikana takanajla (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. ¿Tuku xlakata xlakaskinka natamalakxtumiyaw tuku wan Biblia talismanin chu makgapitsi paskua nema tlawakgo lhuwa latamanin?

3 Lu nitlan pero kxapulana siglo, xwilakgolh tiku xlaktamaknuputunkgo kxaxlikana takanajla atanu ni xaxlikana tamasiy. Pulana nila tlawakgolh, xlakata apóstoles ni xkamaxkikgo talakaskin. Pero akxni nikgolh, nixaxlikana kstalaninanin Cristo tiku ni xpaxkikgo tuku xaxlikana, tsukukgolh tiyakgo knixaxlikana takanajla makgapitsi talismanin, makgapitsi paskua chu kilhtamaku «xasantos», chu xwankgo pi xla kstalaninanin Cristo xwanit (2 Tesalonicenses 2:7, 10). Kʼuma capítulo nalichuwinanaw makgapitsi talismanin chu paskua. Naʼakxilhaw pi umakgolh talismanin chu paskua ni masiyakgo xtalakapastakni Dios, wata xtalakapastakni kakilhtamaku, chu na wi tuku akxtum katlawa umakgolh talismanin: tlawa pi xakstukan nakapaxkikan latamanin, masiya tuku xla nixaxlikana takanajla chu xla taskuwan, putum uma minitancha “kBabilonia Xalanka” (Apocalipsis 18:2-4, 23). * Kalakapastakwi pi Jehová liwana katsi niku lakatsukukgolh xalixkajni talismanin nema tatlawa chu wa xlakata lu nitlan kaʼakxilha la uku chuna la makgasa. Xlikana, tuku tlakg katsiputunaw wa la lakapastaka Jehová (2 Juan 6, 7).

4 Kstalaninanin Cristo katsiyaw pi Jehová ni lakgati makgapitsi paskua. Wa xlakata liwana nalakapastakaw nipara tsinu namakgtlawayaw. Kaʼakxilhwi tuku xlakata Dios xkajni umakgolh paskua. Chu akxni nakatsiyaw pi uma natlawa nila natamakgxtakgaw kxtapaxkit Dios, ni namakgtanuputunaw.

KAKNINANIKAN CHICHINI ALISTALH LILAKGAPASKA TALAKGATANKUWIT

5. ¿Tuku xlakata liwana katsiyaw pi Jesús ni lakachilh 25 xla diciembre?

5 Anta kBiblia nikxni tawan pi wi tuku natatlawa xlakata natalilakapastaka akxni lakachilh Jesús. Chu na ni liwana katsiyaw tukuya kilhtamaku lakachilh. Tuku liwana katsiyaw, wa pi Jesús ni lakachilh 25 xla diciembre. * ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata kʼIsrael ama papaʼ lu lonkgnan, chu la wan Lucas 2:8-11, kilhtamaku akxni lakachilh Jesús xwilakgolh «mapuchwaninanin antiya lakatsu nkapukuxtun nti kskakamakgtakgalhmakgo xanimalhnakan nkalakgwan». (Xlakata lu xlonkgnan, xkuentajtlawananin borregos ni xtamakgxtakgkgo putum kata kalakgwan, komo chuna xwa, ni xtalakaskilh xtalichuwinalh uma.) Chu umakgolh papaʼ akxni lu xlonkgnan kBelén xmin xakgawiwi sen chu asta xtakta miki, wa xlakata tiku xkuentajtlawakgo borregos ni «kalakgwan» xtamakgxtakgkgo, wata xkatamaknukgo niku tlan nakaskgo. Na kalakapastakwi tuku xlakata José chu María xʼankgonit kBelén: xlakata mapakgsina Augusto xmapakgsinanit naʼankgo tatsokgtawilakgo (Lucas 2:1-7). Xlakata mapakgsina Augusto xkatsi pi judíos ni xkaʼakxilhputunkgo romanos, max ni xkamalakgachalh xkachikinkan akxni lu xlonkgnan.

6, 7. 1) ¿Niku lakatsukucha lhuwa talismanin nema tatlawa kTalakgatankuwit? 2) ¿Tuku xlakata ni xtachuna akxni chatum xaxlikana kstalanina Cristo wi tuku maskiwinan chu akxni wi tuku lamaskiwikan kpaskua xla Talakgatankuwit?

6 ¿Niku lakatsukucha Talakgatankuwit? Biblia ni wan pi natatlawa, wata lakatsukucha kpaskua nema xtlawakgo makgasa tiku ni kstalaninanin Cristo xwankgonit. Akgtum paskua, wa akxni xkakninanikan Saturno, xdioskan romanos xla tachanan. Atanu, «akxni xlakachin “Chichini nema nila tlajakan”» chuna la wan Enciclopedia de la Religión Católica, xlakachin 25 xla diciembre, kilhtamaku nema xasanto xʼakxilhkgo tiku xkakninanikgo dios chichini Mitra. Uma libro na wan, «tiku xalak sikulan tsukukgolh lilakapastakkgo akxni lakachilh [Cristo]» 25 xla diciembre «xlakata na watiya kilhtamaku nalakgchan akxni xtlawakan paskua xla nixaxlikana takanajla nema xlimaxtukanita akxni xlakachin Chichini (Mitra)». Chu uma tsukulh tatlawa akxni xtitaxtunita akgtutu ciento kata akxni xninita Jesús.

Akxni wi tuku maskiwinan xaxlikana kstalanina Cristo, maskiwinan xlakata paxkinan

7 Ama paskua nema xtlawakgo tiku ni kstalaninanin Cristo, wi tuku xlamaskiwi chu xtlawakgo liwat, talismanin tuku asta la uku tlawakan kTalakgatankuwit. Pero maski wi tuku lamaskiwi nichuna tlawakgo la talichuwinan anta 2 Corintios 9:7: «Wa lantla nchatunu mpuwa namastay kxnaku, chuna nkamastalh; ni kaj chalipuwana namastay, chu na ni kaj fuerzaj; sampi wa Dios, paxkiy wanti xlipaks xtapaxuwan limastay». Xaxlikana kstalaninanin Cristo akxni wi tuku maskiwinanaw xatapaxuwan mastayaw, ni lakpuwamaw pi na wi tuku nakinkamaxkikanan, chu na ni wi tuku maskiwinanaw xlakata chalha akgtum kilhtamaku nema wi tuku lilakapastakkan chu lakpuwanaw pi kilitlawatkan (Lucas 14:12-14; kalikgalhtawakga Hechos 20:35). Na lu lipaxuwayaw pi nialh kgalhiyaw akgtum tsinka takuka: la xlilhuwa lilakgaputsakan uma paskua chu tumin nema talaktlawa ama kilhtamaku (Mateo 11:28-30; Juan 8:32).

8. ¿Wi tuku maskiwikgolh Jesús astrólogos kilhtamaku akxni lakachilh? Kawanti tuku xlakata chuna wana.

8 Pero max wi tiku nawan: «Astrólogos wi tuku maskiwikgolh Jesús xlakata nalilakapastakkgo akxni lakachilh». Ama ni xlikana. Astrólogos wi tuku maskiwikgolh pero kaj xlakata xkatsikgo pi lanka xlakatsukut xwanit chuna la xtalismani makgasa (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11). Na ni lakgankgolh niku lakachilh Jesús, niku xkatamaknukan animales, lakgankgolh kxchik akxni xtitaxtunita akglhuwata papaʼ.

TUKU WAN BIBLIA XLAKATA PASKUA AKXNI MAKGATSIKAN KATA

9. ¿Tuku lalh akxni katlawanika paskua tiku makgatsikgolh kata nema talichuwinan kBiblia?

9 Makgasa, akxni xlakachin aktsu skgata, chuna la uku lhuwa xlipaxuwakan. Pero kBiblia ni talichuwinan pi chatum xlakskujni Dios xtlawalh paskua akxni xmakgatsilh kata (Salmo 127:3). ¿Kaj ni tsokgwilika kBiblia? Ni, xlakata talichuwinan akgtiy paskua nema tatlawalh akxni makgatsika kata: xla chatum faraón chu xla Herodes Antipas (kalikgalhtawakga Génesis 40:20-22 chu Marcos 6:21-29). Chu kʼuma akgtiy paskua nitlan tuku tatlawalh, tlakg nitlan tuku tatlawalh xliʼakgtiy, xlakata pixchukuktinika Juan tiku xMununan.

10, 11. ¿La xʼakxilhkgo kstalaninanin Cristo natatlawa paskua akxni xmakgatsikan kata chu tuku xlakata?

10 Chuna la wan libro Las cosas nuestras de cada día, xapulana kstalaninanin Cristo «xʼakxilhkgo umakgolh paskua [...] la akgtum talismanin nema xtlawakan knixaxlikana takanajla xalamakgasa». Akgtum liʼakxilhtit, griegos chu romanos, xkanajlakgo pi chatunu latamanin xkgalhikgo akgtum espíritu nema xkakuentajtlawa o chatum «dios tiku xkakuentajtlawa akxni xlakachinkgo chu xlatamakgo» chu «xtlawanikan paskua akxni xlakachin» o akxni xmakgatsi xkata (Gran Enciclopedia Rialp). Nachuna, akglhuwata ciento kata, wankgo pi akxni wi tiku lakachin na akxni lakgchan signo xla horóscopo.

11 Xlakskujnin Dios ni xtlawakgo paskua akxni xmakgatsikan kata, ni kaj xlakata lakatsukucha knixaxlikana takanajla chu ktaskuwan, max wi atanu tuku xlakata ni xlitlawakgo. ¿Tuku xlakata? Ni lanka xkamakgkatsikan. Xlakpuwankgo pi ni lu xlakaskinka xwanit akxni lakachinkgolh wa xlakata ni xlitlawakgo paskua (Miqueas 6:8; Lucas 9:48). * Xmalankikgo Jehová, tiku lu xpaxtikatsinikgo xlakata xkamaxki latamat (Salmo 8:3, 4; 36:9; Apocalipsis 4:11). *

12. ¿La tlakg tlan kilhtamaku akxni niyaw nixawa akxni lakachinaw?

12 Akxni chatum xlakskujni Dios niy chu xaʼakgstitum xlima xlatamat, tamakgxtakga kxtalakapastakni Jehová chu namalakastakwanipara (Job 14:14, 15). Wa xlakata Eclesiastés 7:1 wan: «Tlakg tlan akgtum tlan tukuwani nixawa xatlan aceite, tlakg tlan kilhtamaku akxni nikan nixawa akxni lakachinkan». Kʼuma texto akxni wan «tlan tukuwani», kilhchanima tuku tlawayaw kkilatamatkan nema kinkalilakgapasan Dios akxni liwana skujnaniyaw. Lu xlakaskinka pi tuku kinkalimapakgsikanan nalakapastakaw, ni wa akxni wi tiku lakachin, wata akxni nilh Jesús, tiku kgalhi lu lanka “tukuwani” nema kinkalilakgmaxtukanan (Hebreos 1:3, 4; Lucas 22:17-20).

SEMANA SANTA

13, 14. ¿Niku lakatsukucha lhuwa talismanin nema tatlawa kSemana Santa?

13 Maski tawan pi kSemana Santa talakapastaka akxni nilh chu malakastakwanika Cristo, lhuwa tuku tatlawa kilhtsukunitancha knixaxlikana takanajla, kalichuwinaw xlakata tamakgchokgot. Maktum libro nema wanikan Las Grandes Religiones Ilustradas, wan pi akglhuwa kata akxni nina xlakachin Cristo, babilonios «lu lhuwa xkuentajtlawakgo ximágenes [...]. Lu stlan xkamalhakganikan, xkawilinikgo lakswan tapixnu, tamakganu, anillos chu xkawilikan niku lu tlan, chu xkamaʼakgchokgokan».

14 Jehová nikxni xmastalh talakaskin wi tuku xtatlawalh nema lakatsukucha knixaxlikana takanajla xlakata natalilakapastaka akxni lakastakwanalh xKgawasa (2 Corintios 6:17, 18). Chu kBiblia ni wan pi wi tuku natlawayaw xlakata nalilakapastakaw akxni lakastakwanalh Cristo. Ni kajwatiya ama nitlan, na nitlan pi kmakgapitsi kachikinin akxni lakapastakkan pi lakastakwanalh Jesús, lilakapastakkan lhuwa talismanin nema minitancha knixaxlikana takanajla, umakgolh tuku tlakg nitlan tlawakgo kxlakatin Dios.

NIKU LAKATSUKULH NOCHE DE BRUJAS

15. ¿Niku kilhtsukucha paskua nema wanikan Noche de Brujas, chu tuku wanaw xlakata kilhtamaku akxni tlawakan uma paskua?

15 ¿Niku lakatsukulh Noche de Brujas? (O Halloween, atanu tukuwani nema talilakgapasa kxaʼinglés chu wamputun «akxni tsankga akgtum kilhtamaku kalakapastakkan Ninin».) Kʼuma paskua, talilakgapasa xlakata tiku litaxtukgo la lakpuskatin tiku skuwananin, laktsu duendes chu xalipekua tuku likaxtlawanankan 31 xla octubre. Uma talismanin tsukulh akxni xlamakgolh xamakgan celtas xalak Gran Bretaña chu Irlanda. Kata kata, akxni xkatlan papaʼ nema tlakg xtalakatsuwi 1 xla noviembre, xtlawakan paskua akxni «kSputa Verano» (Samhain). Xlakpuwankgo pi kʼama paskua xtalakki tuku xkamapitsi latamanin chu espíritus, espíritus tiku tlan likatsikgo chu tiku nitlan likatsikgo xlatapulikgo kkatiyatni. Xlakata xlakpuwankgo pi xʼespíritukan tiku xnikgonita xtaspitkgo kxchikkan, xkawilinikan liwat chu tuku nalikgotnankgo xlakata nitu nakatlawani. Wa xlakata akxni kmakgapitsi kachikinin laktsu kamanan lhakganankgo la kamasiyanikan pi tasiyakgo nixatlan espíritus, lhakganankgo la lakpuskatin skuwananin chu ankgo kʼakgatunu chiki niku wankgo pi nakatlawanikgo tuku nitlan tiku nitu nakamaskiwi, akxni chuna tlawakgo na makgtlawamakgolh tuku kilhtsukucha knixaxlikana takanajla.

XASKULUNKU TAMAKGAXTOKGAT KXLAKATIN DIOS

16, 17. 1) ¿Tuku xlakata xlakaskinka pi akxni wi tiku tamakgaxtokgputunkgo pulana naʼakxilhkgo tuku wan Biblia xlakata talismanin nema tatlawa kxkachikinkan? 2) ¿Tuku pulana kilikatsitkan kstalaninanin Cristo akxni akxilhaw talismanin la akxni kalakgmakaʼankan arroz o atanu?

16 Nialh makgas, «xtachuwin nchixku ntapuchuwani, chu na ni mpala wa xtachuwin mpuskat ntapuchuwani, nialh ukxni katitakgaxmatnin» kBabilonia xaLanka, xlakata namasputukan (Apocalipsis 18:23). ¿Tuku xlakata? Lhuwa tuku xlakata, pulaktum wa xlakata kBabilonia xaLanka tlawakan taskuwan. Chu makgapitsi talismanin nema tatlawa akxni tamakgaxtokgkan max namaxkajwani tamakgaxtokgat akxni aku tsukuma (Marcos 10:6-9).

17 Akgatunu kachikinin tanu tanu la tlawakan uma, max nalakpuwanaw pi nitu wamputun, pero makgapitsi talismanin lakatsukukgocha knixaxlikana takanajla. Akgtum talismanin nema tatlawa wa nema xlakan lakpuwankgo pi nakamakgtaya tlan nakitaxtukgo tiku tamakgaxtokgmakgolh chu tiku anta wilakgolh (Isaías 65:11). Akgtum liʼakxilhtit, akxni kalakgmakaʼankan arroz o atanu. Max akxni kilhtsukulh uma talismanin, xkalimakaksakan liwat nixatlan espíritus xlakata nitu nakatlawanikgo tiku aku xtamakgaxtokgmakgolh. Nachuna arroz, makgasa tawan pi lilhuwankan, limin tapaxuwan chu makgas latamakan. Komo tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios ni katlawaw umakgolh xalaklixkajnit talismanin (kalikgalhtawakga 2 Corintios 6:14-18).

18. ¿Tukuya tastakyaw xalak Biblia nakamakgtaya tiku tamakgaxtokgmakgolh chu tiku na makgpaskuajnamakgo?

18 Xlakskujnin Jehová ni tlawakgo talismanin nema tlawa pi nialh nalimaxkikan kakni tamakgaxtokgat chu paskua, na ni tlawakgo tuku naliʼakgchakgxkgo amakgapitsin. Ni likgalhkgamanankgo tiku tamakgaxtokgmakgolh, ni kamamaxanikgo chu ni wankgo tuku ni xlilat (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Na ni tlawakgo lu laklanka paskua akxni tamakgaxtokgkgo nema litlankajwanankgo, uma kaj «lhuwa masiyakan tuku kgalhikan klatamat» (1 Juan 2:16TNM). Jehová lakaskin xatapaxuwan nalilakapastaka akxni tamakgaxtokgti chu ni kaj xatalipuwan. *

¿MINITANCHA KNIXAXLIKANA TAKANAJLA LITAMAKAYAWAKAN KUCHU O ATANU?

19, 20. ¿Tuku wan maktum libro xlakata litamakayawakan kuchu o atanu, chu tuku xlakata kstalanina Cristo nichuna tlawa?

19 Akxni tamakgaxtokgkan o tlawakan atanu paskua, talismani pi litamakayawakan kuchu o atanu tuku likgotnamakgolh. Kkata 1995, maktum libro lichuwinalh tiku litamakayawa kuchu o atanu, uma talismanin nema «tlawakgo latamanin max lakatsukucha makgasa, akxni xmakamaxkikan dioses tuku chuchutwa chu xasanto [...], xlakata wi tuku nakamaxkikan, xtlawakgo akgtum oración niku xwamputunkgo “¡akglhuwa kata chuna kalalh!” o “¡salud!”» (International Handbook on Alcohol and Culture).

20 Xlikana, lhuwa lakpuwankgo pi litamakayawakan kuchu o atanu, ni lakatsukucha ktakanajla o ktaskuwan. Pero akxni chuna tlawakan, max natasiya la akxni wi tuku skima «kʼakgapun», o skinima litlan chatum espíritu xala talhman. Chu Biblia ni wan pi chuna naskinaw akgtum tasikulunalin (Juan 14:6; 16:23). *

«WIXIN TIKU PAXKIYATIT JEHOVÁ, KAXKAJNITIT TUKU NITLAN»

21. ¿Tukuya paskua ni namakgtlawa kstalanina Cristo maski nitu lakatsukukgonit kʼakgtum ktakanajla, chu tuku xlakata?

21 Kakilhtamaku tlakg lixkajni limakgolh xlatamatkan chu Babilonia xaLanka makgtayanama. Kmakgapitsi kachikinin mapakgsinanin makgtayanankgo natatlawa makgapitsi paskua kata kata, la carnavales, niku lu lixkajni tantlikgo chu limasiyakgo pi nitu wamputun tiku tatawilakgo xtachixku o xtapuskat. ¿Pi tlan tiku paxkikgo Jehová naʼakxilhkgo uma nixatlan tayat o naʼankgo niku chuna tlawamaka? ¿Xlimasiyakgolh pi xlikana ni akxilhputunkgo tuku nitlan? (Salmo 1:1, 2; 97:10.) Limasiyayaw liskgalala akxni lakapastakaw chuna la salmista skinilh Dios: «Kakimakgtaya xlakata kilakgastapu ni nalakani tu nitu limakwan» o tuku nixatlan (Salmo 119:37SXP).

22. ¿Tukuya paskua xakstu nalaksaka natlawa o ni natlawa kstalanina Cristo komo xtalakapastakni maxki talakaskin?

22 Akxni tlawamaka paskua nema kstalaninanin Cristo ni makgtlawayaw, kuenta kilitlawatkan nitu nalimasiyayaw pi na makgtayanamaw. Pablo wa: «Wa lantla wayanatit, su kgotnanatit, su mpala tu atipatu ntu ntlawayatit, wa nkalitlawatit xlipaks lantla nalimaxkiya nkakni Dios» (1 Corintios 10:31; kaʼakxilhti recuadro « Tamakgtay xlakata la tlan laksakkan tlawakan tuku tlan»). Pero ¿tuku nawanaw akxni akgtum talismanin chu paskua ni lakatsuku ktakanajla, kpolítica, ni limasiyamaka pi paxkikan akgtum kachikin chu ni lakatsala akgtum tastakyaw xalak Biblia? Chatunu chatunu nalakapastaka komo namakgtlawa o ni. Na talakaskin naʼakxilha la lakapastakkgo amakgapitsin xlakata ni naliʼakgchakgxkgo.

KALIMALANKIW DIOS KINTACHUWINKAN CHU TUKU TLAWAYAW

23, 24. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata tlan natalichuwinan xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová?

23 La uku makgapitsi paskua nema tatlawa, lhuwa limaklakaskinkgo xlakata akxtum nakatatawilakgo xfamiliajkan chu xʼamigoskan. Xlakata ni tlawayaw umakgolh paskua, amakgapitsin nalakpuwankgo pi malakatsaliyaw chu ni kapaxkiyaw kintalatamankan. Akxni wi tiku chuna nalakpuwankgo, liwana nakawaniyaw pi na lakgatiyaw katatawilayaw kifamiliajkan putuminika kata (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13; 2 Corintios 9:7). Pero lakaskinaw pi naʼakgatekgskgo pi nitlan xlimakgkatsiw komo xtlawaw tuku nalimakgasitsiyaw Dios tiku paxkiyaw chu xtlawaw tuku nalakatsala xaʼakgstitum xlimapakgsin (kaʼakxilhti recuadro « Ni anan atanu tuku tlakg kinkamakgapaxuwayan, kajwatiya xaxlikana takanajla»).

24 Akxni latamanin kakgalhskinkgo xtatayananin Jehová, makgapitsi xatapaxuwan kalikgalhtikgo tuku wan capítulo 16 xla libro ¿Tuku xlikana masiya Biblia? * Pero kalakapastakwi pi ni katalatlawaputunaw wata kawaniputunaw tuku nachan kxnakujkan. Wa xlakata, chuna la nachuwinanaw putum kilhtamaku nalimastayaw kakni, ni nasitsiyaw, «tlan katakgaxmatli, xtachuna kawa la akxni limakgamikanit matsat» (Colosenses 4:6TNM).

25, 26. ¿La tlan namatliwakglhaw xtakanajlakan kinkamanankan chu nakamakgtayayaw xlakata tlakg napaxkikgo Jehová?

25 Xtatayananin Jehová liwana katsiyaw niku lakatsukukgolh umakgolh paskua. Katsiyaw tuku xlakata tlawayaw chu tuku xlakata ni makgtlawayaw makgapitsi talismanin chu tuku tlawakgo amakgapitsin (Hebreos 5:14). Pero na xlakaskinka nakatsikgo kinkamanankan. Akxni kamakgtayayaw naʼakgatekgskgo tastakyaw xalak Biblia niku takilhti tuku kanajlayaw, matliwakglhaw xtakanajlakan chu kamasiyaniyaw la nalikgalhtinankgo Biblia akxni wi tiku nakakgalhskin xlakata xtakanajlakan, na kamakgtayayaw xlakata natamakgxtakgkgo kxtapaxkit Jehová (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

26 Xlikana, xlakata “nakinkapulalinan espíritu chu xaxlikana” akxni nakakninaniyaw Dios, ni kajwatiya talakaskin ni natlawayaw makgapitsi paskua nema Biblia wan pi nitlan. Kcapítulo akgkutati nalichuwinanaw pi talakaskin putum kilhtamaku natlawayaw tuku xaʼakgstitum (Juan 4:23). Naʼakxilhaw pi maski lhuwa lakpuwankgo pi ni lu tlan kgalhakgaxmatkan Dios, pero wa tuku tlakg tlan.

^ párr. 3 Kaʼakxilhti recuadro nema litapakuwi « ¿Tlan xakmakgtlawalh o xakalh kʼakgtum paskua?». Lhuwa paskua chu kilhtamaku akxni wi tuku o wi tiku tlawanikan akgtum paskua talichuwinan anta Índice de las publicaciones Watch Tower, nema tlawakgonit xtatayananin Jehová.

^ párr. 5 Chuna la titaxtutilhalh kilhtamaku nema lichuwinan Biblia chu tuku tawan xlakata tuku lalh makgasa, Jesús max lakachilh kata akgtiy akxni nina kinkilhtamakujkan xwanit, papaʼ judío nema wanikan etanim, nema lakgchan septiembre/octubre (kaʼakxilhti libro Perspicacia para comprender las Escrituras, vol. 2, páginas 84 chu 85, nema tlawakgonit xtatayananin Jehová).

^ párr. 11 Anta kxLimapakgsin Dios nema kamaxkilh Israel, xwan pi puskat xmakamastalh akgtum tamakamastan makgatunu akxni xkgalhilh kskgata, uma xkamalakapastaka natlatni pi xmatitaxtinikgo talakgalhin xkamanan (Levítico 12:1-8). Uma kamakgtayalh israelitas ni lu xlakaskinka naʼakxilhkgo akxni wi tiku xlakachin chu ni natlawakgo uma talismanin nema lakatsukucha knixaxlikana takanajla (Salmo 51:5).

^ párr. 18 Kaʼakxilhti akgtutu artículos nema lichuwinan xlakata tamakgaxtokgat chu akxni tlawakan paskua krevista La Atalaya 15 xla octubre kata 2006, páginas 18 asta 31.

^ párr. 20 Kaʼakxilhti La Atalaya 15 xla febrero kata 2007, páginas 30 chu 31.

^ párr. 24 Tlawakgonit xtatayananin Jehová.