Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

ESUURA EYA 13

Ebijaguzo Ebitasemeza Ruhanga

Ebijaguzo Ebitasemeza Ruhanga

“Mwikale nimumanya ebi Mukama asiima.”ABEFESO 5:10, NW.

1. Yahwe ayeiriza haihi abantu aba mulingo ki, kandi habwaki basemeriire kwikara nibafayo ha bintu eby’omwoyo?

YESU akagamba “abaramya omu mananu baliramya Isiitwe omu mwoyo n’amananu, mali Isiitwe naserra abantu abali nk’abo okumuramya.” (Yohana 4:23, NW) Yahwe obwatunga abantu nka banu nk’oku yakusangire, abairiza haihi nauwe kandi abairiza haihi n’Omwana we. (Yohana 6:44) Gunu ka mugisa gw’amaani! Baitu boona abagonza amananu agarukusangwa omu Baibuli basemeriire ‘kwikara nibamanya ebi Mukama asiima,’ habwokuba Setani mubiihi w’ebisuba omukugu.Abefeso 5:10; Okusuku’rwa 12:9.

2. Soborra omulingo Yahwe arora omuntu weena alengaho kutabura ediini ey’amananu n’ey’ebisuba.

2 Cumitiriza ha kintu ekyabaireho haihi n’Orusozi Sinai Abaisareri obu basabire Aroni kubakorra ruhanga. Aroni akaborobera yabakorra akanyana ak’ezaabu baitu yabagambira ngu nuko kaali omu kiikaro kya Yahwe. Akabagambira ati “Nyenkya haraba obugenyi hali Mukama.” Yahwe akafaayo obu yaboine batabwire okuramya okw’amananu n’okwebisuba? Ego. Ekiro eki, abantu nka 3,000 abaramize ekisisani eki bakaitwa. (Okuruga 32:1-6, 10, 28) Isomo ki eritukwega? Obuturaaba nitugonza kwerindira omu kugonza kwa Ruhanga, tuhondere oburagirizi oburukugamba “mutakora ha kintu kyona ekitasemiire” kandi tuzirre kimu ekintu kyona ekirukusiisa.Isaya 52:11; Ezekyeri 44:23; Abagaratiya 5:9.

3, 4. Obuturaaba nitubazaaho migenzo n’ebijaguzo abantu ebi bakira kukuza, habwaki tusemeriire kufaayo kwetegereza kurungi emisingi ya Baibuli?

3 Eky’enaku, abantu abakaba nibefoora kuba Bakristaayo bakatandika kuhondera emigenzo, ebijaguzo, hamu n’ebiro “ebirukwera” eby’ekikafiiri nukwo batandika kubyeta by’Ekikristaayo. Kinu kikabaho hanyuma y’okufa kw’abakwenda habwokuba nubo bakonyeraga omu kubatangira. (2 Abasesalonika 2:7, 10) Obworaaba n’osoma ha bijaguzo ebigambirweho omu katabu kanu, lengaho kwetegereza omulingo birukwoleka omwoyo ogw’ensi hatali ogwa Ruhanga. Kutwarra hamu, ebijaguzo eby’ensi byona bikurakuraniza okwegomba kw’omubiri, enyikiriza ez’ebisuba, hamu n’oburaguzi obunyakuli bwokurorraho bukuru obwa “Baburoni orukuru.” * (Okusuku’rwa 18:2-4, 23) Ekintu ekindi eky’osemeriire kwijuka nikyo ngu, Yahwe amanyire kimu endugirro ya buli kijaguzo ekijaguzibwa omu diini z’ebisuba. Hataroho okugurukyagurukya ebijaguzo binu na hati tibisemeza Yahwe. Entekereza ya Yahwe tiniyo ekubaire nkuru hali itwe?2 Yohana 6, 7.

4 Nk’Abakirstaayo ab’amananu tumanyire ngu haroho ebijaguzo ebitasemeza Yahwe. Baitu tusemeriire kucwamu kuruga ha mutima gwaitu okutaba n’akakwate koona n’ebijaguzo binu. Okweijukya habwaki Yahwe atasiima ebijaguzo binu nikiija kutukonyera kucwamu kuruga ha mutima okwetantara ekintu kyona ekisobora kutulemesa kwerindira omu kugonza kwa Ruhanga.

OKURAMYA IZOOBA KUKAHINDURWA KWAYETWA KRISIMANSI

5. Habwaki nitugumya ngu Yesu atazarwe Desemba 25?

5 Tiharoho ekyahandiikirwe kyona omu Baibuli ekirukubazaaho okujaguza okuzarwa kwa Yesu. Amananu gali ngu, ekiro kyonyini eki yazaliirwemu tikimanyirwe. Kandi tukimanye ngu atazarwe Desemba 25 omu busumi bw’obutiti omu nsi egi. * Ensonga emu habwaki nitukigumya tuti eri, Luka akahandiika n’agamba ngu akasumi Yesu yazairwe, “abalisa [bakaba] omu bwe’re” nibalinda igana lyabu obwire bw’ekiro. (Luka 2:8-11) Kakuba abalisa baraaraga aheru omwaka gwona, kyakubaire kitali kikuru Luka kuhandiika natugambira ngu bakaba “omu bwe’re.” Baitu habwokuba Beterehumu eri nsi y’obutiti, enjura n’ebirika, amagana bagalindiraga omu biju. Nahabweki habw’obutiti, abaliisa tibakubaire bali “omu bwe’re.” Okwongerezaaho, Yusufu na Malyamu bakagenda Beterehemu habwokuba Kaisali Augusito akaba aragiire abantu boona kubarwa. (Luka 2:1-7) Titusobora kugamba ngu Kaisali akaba aragiire abantu abaali batarukwenda obulemi bw’Abarumi okugaruka omu nsi ezi bazaliirwemu omu kasumi akaali nikakirayo kuba n’obutiiti bwingi.

6, 7. (a) Emigenzo erukukira obwingi ekolebwa ha kiro kya Krisimansi ekaruga nkaha? (b) Nyahukana ki eri hagati y’omulingo ebisembo bya Krisimansi bigabwa n’omulingo Abakristaayo bagaba?

6 Endugirro ya Krisimansi terukusigikirra ha Baibuli baitu n’esigikirra ha mikoro y’ekikafiiri eya ira nka Roman Saturnalia, ekyali kijaguzo ky’okuhaisaniza Saturn, ruhanga w’okulima. New Catholic Encyclopedia egamba ngu abantu abaramyaga ruhanga arukwetwa Mithra nabo kusigikirra ha mbara yabu bajaguzaaga “okuzarwa kw’izooba eritasobora kusingurwa” ha biro 25 Desemba. “Krisimansi ekatandika omu kasumi enyikiriza y’okuramya izooba yali y’amaani omu Roma,” ebyasa nka bisatu hanyuma y’okufa kwa Kristo.

Abakristaayo ab’amananu bagaba habw’okugonza

7 Abakafiiri obu bajaguzaaga omukoro gunu, bagabiragangana ebisembo kandi nibalya ebiihuro by’amaani ebintu ebikorwa na hati ha kiro kya Krisimansi. Nk’oku kyali omu busumi bwa kara, na hati abantu obu bagaba ebisembo ha kiro kya Krisimansi, tibahondera omusingi oguli omu 2 Abakolinso 9:7 ogurukugamba: “Omuntu wena akole nkokuyatekeriize kara omu mutimagwe; okutaima nobukwakuba okuhambirizibwa: baitu Ruhanga nagonza omwenda.” Abakristaayo ab’amananu bagaba kuruga ha mutima, tibagira ebiro by’embaganiza ebi bagabiraho ebisembo, kandi tibagaba nibanihira kusasurwa. (Luka 14:12-14; soma Engeso Ezabakwenda 20:35.) Ekintu ekindi, basiima muno habw’okucungurwa kuruga omu katabanguko ka Krisimansi n’ebizibu ebiretwa omukoro gunu, n’omugugu gw’amaani ogw’okugwa omu mabanja g’okwehoza ha ebiro ebi.Matayo 11:28-30; Yohana 8:32.

8. Mali ebisembo ebi abaraguzi bahaire Yesu byali by’okumutabarukya kuzaarwa? Soborra.

8 Baitu abamu nibasobora kukaguza, abafumu abaraguzaga nibakozesa enyunyuzi batahe Yesu ebisembo by’okumutabarukya amazarwa? Nangwa. Eki bakozere yali ngeso y’abantu ab’omu kasumi ako okuha omuntu ebisembo kwoleka ngu n’omutamu ekitiinisa. (1 Ekyabakama 10:1, 2, 10, 13; Matayo 2:2, 11) Kandi oijuke ngu bataije ha itumbi lyonyini Yesu eri yazaliirwemu. Yesu akaba atakyali nkerembe kandi bakaba batakyamubyamya omu kiriiro ky’ente baitu hakaba harabireho ameezi kandi bakaba nibaikara omu nju.

BAIBULI EKY’EBAZAAHO HA BIRO BY’AMAZARWA

9. Kiki ekyabaireho ha mazarwa agarukubazibwaho omu Baibuli?

9 Nobukiraaba ngu okuzaarwa kw’omwana kuleeta okusemererwa kwingi, Baibuli teyoleka ngu omuhereza wa Ruhanga asemeriire kukuza ekiro ky’amazarwa. (Zabuli 127:3) Baitu abahandiikire Baibuli bakebwa kukihandiika? Nangwa, batebwe habwokuba haroho nambere Baibuli ebazaaho amazarwa g’emirundi ebiri, aga Faraho ow’ensi ya Misiri hamu na Herode Antipa. (Soma Okubanza 40:20-22; Marako 6:21-29.) Amazarwa ganu goona gabazibwa kubi, kukira muno aga Herode habwokuba akaragira Yohana Omubatiza bamusaleho omutwe.

10, 11. Abakristaayo ba kara baroraga bata engeso y’okujaguza amazarwa, kandi habwaki?

10 Ekitabu ekirukumanywa nka The World Book Encyclopedia nikigamba ngu “Abakristaayo ba kara batwaraga okukuza amazarwa g’omuntu weena kuba kikorwa ky’obukafiiri.” Ekyokurorraho, Abayonaani ba kara bali baine enyikiriza erukugamba ngu ha kuzarwa kwa buli muntu habahoga omwoyo ogwajunanizibwaga n’okuzaarwa kwe kandi nigumulinda n’ebiro ebindi. Ekitabu ekirukwetwa The Lore of Birthdays nikigamba ngu Omwoyo ogu “gwali gwine enkoragana na ruhanga ayajunanizibwaga n’ekiro omuntu yabaga azaliirwemu.” Kuruga ira, amazarwa gaikaire gaine akakwate k’amaani n’obufumu, hamu n’oburaguzi ha bintu ebirahika ha muntu omu busumi bw’omu maiso n’osigikirra ha kwezi rundi enyunyuzi (rundi eki beeta horoscope).

11 Oihireho kwetantara emigenzo ey’amazarwa habw’akakwate akeine n’obukafiiri, abaheereza ba Yahwe ab’omu busumi bwa kara baine kuba basigikirre ha musingi ogw’ebyahandiikirwe okwanga kujaguza amazaarwa. Habwaki? Habwokuba baali bantu abaculezi, abatatwaraga okuzarwa kwabu kuba kintu ekikuru eki basemeriire kujaguza. * (Mika 6:8; Luka 9:48) Oihireho, batekamuga Yahwe ekitiinisa kandi bamusimaga habw’ekisembo ky’obwomeezi eky’omuhendo. *Zabuli 8:3, 4; 36:9; Okusuku’rwa 4:11.

12. Habwaki nikigambwa ngu ekiro ky’okufa nikikira ekiro ky’okuzarwa kwaitu?

12 Abahereza ba Ruhanga obu bafa bali besigwa, Yahwe aikara nabaijuka, kandi hataroho okugurukyagurukya, Yahwe n’aija kubahumbuura. (Yobu 14:14, 15) Omugambizi 7:1: “Ibara erirungi nirikira amagita agobwotere agomuhendo mwingi, kandi ekiro ekyokufa nikikira ekiro kyaitu ekyokuza’rwamu.” “Ibara erirungi” niryo ibara eritwekorra na Ruhanga habw’okumuhereza n’obwesigwa. Haroho ekijaguzo kimu kyonka Abakristaayo eki baragiirwe kwijuka. Bakaragirwa okwijuka okufa kwa Yesu hatali okuzarwa kwe, habwokuba akekorra “ibara” erirungi eryatukingulireho omugisa gw’okujunwa.Abaheburaniya 1:3, 4; Luka 22:17-20.

PASIKA

13, 14. Habwaki kujaguza Pasika kitarukwikirizibwa Abakristaayo ab’amananu?

13 Pasika kiri kiro kikuru ekijaguzibwa omu diini ez’eyeta ez’Ekikristaayo, eki bagamba ngu kuba kwijuka okuhumbuuka kwa Kristo kuruga omu bafu. Baitu mali Kristo akaturagira kwijuka okuhumbuuka kwe? Nangwa, ataturagire. Ebitabu byafaayo nibigamba ngu, Abakristaayo ba kara batajaguze Pasika kandi ekiro kinu kiine akakwate n’emigenzo y’ekikafiiri ey’omu busumi bwa kara. Ekitabu The Encyclopœdia Britannica nikigamba kiti: “Tiharoho ekyahandiikirwe kyona omu ndagaano empyaka ekirukubaza ha kujaguza ekiro kya Pasika. Abakristaayo aba kara baali bataine ekiro kyona ekikuru.”

14 Yahwe akaba n’asobora kwikiriza ekiro ekyali kiine akakwate n’okuramya kw’ebisuba okuba nikyo baijukireho okuhumbuuka kw’Omwana we? Na kake! (2 Abakolinso 6:17, 18) Kandi oijuke ngu, Ebyahandiikirwe tibituragira rundi tibitwikiriza okwijuka rundi okujaguza okuhumbuuka kwa Yesu. Nahabweki okujaguza okuhumbuuka kwe okakweta Pasika kikorwa ky’obujemu obw’amaani.

EKIRO EKY’ABAHIKIRIIRE N’EKIRO EKY’ABAFU

15. Ekiro ky’Abahikiriire n’Ekiro eky’Abafu biine migenzo ki etasemeza Yahwe?

15 Ekiro ky’abahikiriire nikyo ekiro ky’okwijuka “abahikiriire” omu diini ey’Ekikatuliki kandi kiijukibwa Novemba 1. Tikirukumanywa kurungi habwaki kijukibwa ha kiro kinu. Ekitabu ekirukwetwa New Catholic Encyclopedia kyoleka ngu nikisobora kuba kyarugire nseri mayanja omu bantu abarukumanywa nka Celts abantu abaikaraga Bungereza n’omu bicweka bindi ebya Bulaaya. Ekitabu kinu nikigamba ngu “Okusigikirra nk’oku Novemba 1 niyo yali ntandikwa y’akasumi k’obutiti omu kicweka eki, ekiro kinu nikisobora kuba nikyo baijukirahoga abahikiriire. Nikisoborra ngu ekyaleteriire Abakristaayo okutandika okukuza ekiro eky’abahikiriire nikyo ngu abanyakatagara ab’omu kicweka kinu nabo bakaba baine omukoro ogubaijukirahoga abafu, ogwayetwaga Samhain.” Ekitabu kinu nikyongera kugamba ngu “Hagati y’emyaka 500 na 1500 nikigambwa ngu abantu baali omu pirigatori babonekeraga abantu ababatwaize kubi obu bakaba bakyali bomeezi.” Okuha abafu eby’okulya, kugenda omu irimbo, n’emikoro endi eyakorwaga ira na hati abantu nibakyagikora. Hataroho okugurukyagurukya, Yahwe Ruhanga ow’amananu tasiima enyikiriza enu n’emigenzo yaayo.

OBUGENYI BWAWE OBW’OBUSWEZI BWIKALE BULI BURUKWERA

16, 17. (a) Habwaki Abakristaayo abarukutekaniza kuswerangana basemeriire kusigikirra ha Baibuli okwekebeija emigenzo ekorwa ha bugenyi bw’okuswera? (b) Ha ekyokurorraho eky’emigenzo etahikire ekorwa ha bugenyi bw’okuswera ei Abakristaayo basemeriire kwetantara?

16 Omu bwire obutali bwa hara “iraka eryomuswezi niraka lyomugole” tiririgaruka okuhurwa omu Babironi orukoto omurundi ogundi. (Okusuku’rwa 18:23) Habwaki? Emu ha nsonga eri habw’ebikorwa bye eby’oburogo ebirukusobora kusiisa obugenyi bw’obuswezi ha kiro kyonyini eky’okuswerangana.Marako 10:6-9.

17 Buli ihanga ligira emigenzo yalyo. Emigenzo emu erukusobora kusisana nk’etaine akabi n’esobora kuba yarugiriire omu bikorwa bya Baburoni. Bagikoraga nibagonza kuha abagole rundi abagenyi baabo omugisa. (Isaya 65:11) Ogumu ha migenzo enu nukwo omugole omukazi kuhungura haiguru ebyakyo bye nukwo omu ha baisiki abaroho abibake. Kinu bakikora habw’enyikiriza erukugamba ngu omuntu arabibaka nuwe asemeriire kuhonderaho kuswerwa. Enyikiriza enu ine akakwate n’okuramya kw’ebisuba. Hataroho kugurukyagurukya, omuntu weena arukugonza kwerindira omu kugonza kwa Ruhanga n’aija kwetantara emigenzo enu enyakwiragwire.Soma 2 Abakolinso 6:14-18.

18. Abarukutekaniza kuswerangana hamu n’abo abaraliziibwe ha bugenyi boona basemeriire kuhondera musingi ki ogwa Baibuli?

18 Abaheereza ba Yahwe nabo betantara ebikorwa by’ensi ebirukusobora okutahaisa obugenyi bw’okuswera ekitiinisa rundi ebirukusobora kutabaijura omuntu w’omunda ow’abantu abandi. Ekyokurorraho, betantara kuha embazo ezijwiremu obusegu, okusandaara okutarumu, rundi ebigambo ebirukusobora kuswaza abagole hamu n’abantu abandi abaizire ha mukoro. (Enfumo 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Ekintu ekindi, betantara obugenyi obw’okweyoleka “nokwenyumiza okwobomezi okutarumu.” (1 Yohana 2:16) Obworaaba oine obugenyi bw’okuswera obw’orukuteekaniza, otebwa ngu Yahwe n’agonza ekiro eki eky’embaganiza kibe eky’oraikara n’oijuka n’okusemererwa hatali n’okweyijukya. *

OKWIMUKYA AMAGILAASI G’AMAARWA OMU MWANYA OTAKANYWIREHO KIKORWA KY’EDIINI?

19, 20. Ekitabu kimu kisoborra kita ha ndugirro y’okwimukya amagilaasi omu mwanya otakanywireho, kandi habwaki Omukristaayo atarukwikirizibwa kukora ekintu kinu?

19 Biro binu, obugenyi obw’okuswera n’obutali obw’okuswera oburukukira obwingi turora abantu nibaimukya amagilaasi omu mwanya batakanyirweho. Ekitabu International Handbook on Alcohol and Culture eky’omwaka 1995 nikigamba: “Okwimukya amagilaasi omu mwanya . . . ekikorwa biro binu kiine kuba kyayegerwe kuruga omu migenzo ya kara ey’okuhonga nambere bahayoga amaarwa hali ba ruhanga baabo . . . nukwo batunge omugisa, kandi nibakozesa ebigambo ‘ohangaale!’ rundi ‘ninkugondeza obwomeezi oburungi!’”

20 Mananu ngu abantu baingi ebiro binu tibamanyire ngu okwimukya amagilaasi omu mwanya otakanywireho mugenzo gw’ediini. Baitu nabwo, engeso y’okwimukya amagilaasi g’amaarwa ha iguru nigusobora kuba guli mulingo gw’okusaba “iguru”, rundi amaani agarukukira ag’abantu okubaha emigisa—ekintu ekitarukuhikaana n’ebyahandiikirwe.Yohana 14:6; 16:23. *

“INYWE ABANYAKUGONZA MUKAMA, MUNOBE OBUBI”

21. Mikoro ki ei Abakristaayo basemeriire kwetantara n’okubiraaba ngu n’esobora kuba etarukubaza ha by’ediini, kandi habwaki?

21 Haroho ebikorwa ebibi Baburoni orukuru rusagikire—emikoro etegekerwe amahanga gamu nambere habamu okuzina okw’orwanju n’okukuliriza engeso y’abantu abarukusisana omu buhangwa kuswerangana. Nikiba ky’obulyo omuntu arukugonza Yahwe kugenda rundi kurora omukoro gw’omulingo gunu? Kakuba Omukristaayo arora ebintu nka binu, naba nayoleka ngu maali nanoba obubi? (Zabuli 1:1, 2; 97:10) Tikyakubaire kirungi kuhondera ekyokurorraho ky’omuhandiiki wa Zabuli ayasabire n’agamba: “Ohindule amaiso gange, galeke okurora ebitarumu.”Zabuli 119:37.

22. Ni di Omukristaayo asemeriire kucwamu kusigikirra ha muntu we ow’omunda obwaraaba ali w’okwetahya omu kijaguzo rundi kuleka?

22 Abantu ab’ensi obu baba nibajaguza ebiro byabo, Omukristaayo asemeriire kwegendereza kurora ngu engeso ze tizaletera abantu kutekereza ngu nauwe ayetahize omu bijaguzo binu. Paulo akagamba ati: “Nukwo obumuba nimulya, rundi nimunywa, rundi nimukora ekigambo kyona, mubikolege byona obwekitinisa kya Ruhanga.” (1 Abakolinso 10:31; rora akasanduuko “ Kukora Encwamu ez’Amagezi,” akali ha rupapura 158-159.) Baitu, kakuba omukoro guba gutaine akakwate n’enyikiriza z’endiini ez’ebisuba, gutaine akakwate n’eby’obulemi rundi omutima gw’ihanga, kandi gutarukucwa musingi gwona ogwa Baibuli, Omukristaayo aine obugabe bw’okwecweramu obw’araaba n’agonza kugwetahyamu. Baitu nabwo asemeriire kufaayo kumanya enyehurra y’abandi nukwo atabatabaijura.

EBIGAMBO N’EBIKORWA BYAWE BIHAISE YAHWE EKITIINISA

23, 24. Nitusobora tuta kuha obwa kaiso oburungi oburukukwata ha misingi ya Ruhanga?

23 Abantu abamu barora ebiro by’okujaguza nk’omugisa gw’okurora abanyabuzaale n’abanywani baabo. Nahabweki kakuba omuntu aba n’entekereza etahikire erukugamba ngu omulingo turukwetegerezamu Ebyahandiikirwe tigurukwoleka okugonza, nitusobora kumusoborra omu mulingo gw’embabazi ngu Abakaiso ba Yahwe nabo bagonza kwesoroza hamu n’abanyabuzaale n’abanywani. (Enfumo 11:25; Omugambizi 3:12, 13; 2 Abakolinso 9:7) Tusemererwa kuba hamu n’abagonzebwa baitu obwire bwona omu mwaka, baitu habw’okugonza kwaitu hali Yahwe n’okugonza kuhondera emisingi ye, titurukugonza obwire bunu obw’okusemererwa kubutahyamu emigenzo etarukusemeza Yahwe.—Rora akasanduuko “ Okuramya okw’Amananu Kuleeta Okusemererwa kw’Amaani,” akali ha rupapura 156.

24 Abakaiso ba Yahwe abamu basoboire kukozesa esuura eya 16 ey’akatabu Baibuli Mali Eyegesa Ki? kusoborra kurungi abantu abarukugonza kumanya ebirukukwata ha nyikiriza zaitu * Oikale noijuka ngu, ekigendererwa kyaitu kiri ky’okuhika ha mitima hatali kusinga empaka. Nahabweki abantu batemu ekitiinisa, otakwatwa ekiniga, kandi ‘ebigambo byawe biikalege by’embabazi ebiro byona kandi birungirwemu ekisura.’Abakolosai 4:6.

25, 26. Abazaire nibasobora kukonyera bata abaana baabo okukura omu kwikiriza n’okweyongera kugonza Yahwe?

25 Nk’abaheereza ba Yahwe, twegesiibwe kurungi. Tumanyire habwaki twikiriza kukora ebintu ebimu, kandi tumanyire habwaki twanga kukora ebintu ebindi. (Abaheburaniya 5:14) Nahabweki abazaire mwegese abaana banyu okumanya n’okusoborra emisingi ya Baibuli. Obw’obegesa omu mulingo gunu oba n’oyombeka okwikiriza kwabu, kandi oba nobakonyera kumanya kusigikirra ha Baibuli kusoborra omuntu weena ow’asobora kubakaguza ebirukukwata ha nyikiriza zaabo, kandi kinu kiboleka okugonza kwa Yahwe.Isaya 48:17, 18; 1 Petero 3:15.

26 Boona abaramya Ruhanga “omu mwoyo namananu” tibetantara kwetahya omu bijaguzo ebitahikire byonka, baitu bakora kyona ekirukusoboka kuba besigwa omu buli kintu kyona. (Yohana 4:23) Omu kasumi kanu, abantu baingi batekereza ngu tikiri ky’amagezi kuba mwesigwa. Baitu omu suura erukuhonderaho, nitwija kurora ngu emiringo ya Ruhanga eba nungi obwire bwona.

^ kac. 3 Rora akasanduuko “ Nanyowe Nsemeriire Kwetahya omu Kijaguzo Kinu?” ha rupapura 148-149. Ebiro ebikuru hamu n’ebijaguzo ebirukukira obwingi bibazibwaho omu Watch Tower Publications Index, eziturukibwa Abakaiso ba Yahwe.

^ kac. 5 Kusigikirra ha bwakaiso obuli omu Baibuli nʼebyafaayo ebyʼensi, Yesu aine kuba yazairwe omu mwaka 2 B.C.E. omu kwezi okw’Abayudaaya okwa Ethanim, okurukuhikaana na Sebutemba/Okitobba eya kalenda yaitu.—Rora ekitabu Insight on the Scriptures, Volume 2, rupapura 56-57, ekyʼAbakaiso ba Yahwe.

^ kac. 11 Rora akasanduuko “ Ebiro ‘Ebikuru’ Hamu n’Okuramya Setani,” akali ha rupapura 150.

^ kac. 11 Ekiragiro omu Isareri kyayetagisaga omukazi okuhayo hali Ruhanga ekihongwa eky’ekibi hanyuma y’okuzaara. (Ebyabalevi 12:1-8) Guli nk’omulingo gw’okwijukya abantu ngu bagweteraga abaana babo ekibi, ekiragiro kinu kyabakonyeraga okuba n’entekereza enungi habikwatiraine n’okuzarwa kw’omwana, kandi kiine kuba kyabatangire kwega emigenzo etahikire erukukwata ha mikoro y’amazarwa.Zabuli 51:5.

^ kac. 18 Rora ebicweka bisatu ebirukubaza ha bugenyi bw’okuswera hamu n’obugenyi obundi ebiri omu Watchtower, eya Okitobba 15, 2006, rupapura 18-31.

^ kac. 20 Rora Watchtower, ya Febwali 15, 2007, rupapura 30-31.

^ kac. 24 Kakaturukibwa Abakaiso ba Yahwe.