1, 2. Pingo Jehovah bedo ki yomcwiny ka neno watute me bedo jo ma gene? Mi labol ma rwatte.

MEGO mo gin ki wode gukati woko ki i dukan. Cut cut, latinne otugi cung atura ma cwinye oballe woko. En onongo tye omako latin toyi mo ma en okwanyo ki i dukan. Wiye owil ki dwokone cen nyo penyo minne ni owille. Ocako koko bot minne. Minne owacce ni pe opar, ci gudok cen i dukan wek gidwok toyi-ni dok gikwa kica. I kare ma latin awobi-ni onongo tye ka kok bote, cwiny minne obedo yom adada. Pingo?

² Cwiny lunyodo pol kare bedo yom adada me neno ni lutinogi tye ka pwonyo bedo jo ma gene. Wonwa me polo ma obedo “Lubanga me ada” bene winyo kit meno. (Jabuli 31:5) En neno kit ma wadongo kwede me doko jo mutegi i yo me cwiny, cwinye bedo yom ka en neno watute me bedo jo ma gene. Walubo tira pa lakwena Paulo ma owacci: “Wamito ni wabed jo ma gene i kare ducu” pien wamito ni wayom cwinye wek wabed i marre. (Jo Ibru 13:18; NW) Kong dong waloku i kom jami angwen ma pigi tego i kwo ma kare mukene romo kelo ariya i bedowa macalo jo ma gene. Ka ingeye wabinyamo mot mapol ma bino pi lubo yo man.

3-5. (a) Lok pa Lubanga ocikowa nining i rac pa bwolle ken? (b) Ngo ma bikonyowa me nyutu gene i komwa kekenwa?

³ Ariya mukwongo obedo pwonye me nyutu gene i  komwa kekenwa. Romo bedo yot adada bot wan dano ma luroc me bwolle kekenwa. Me laporre, Yecu owaco bot Lukricitayo me Laodikia ni gin gubwolle kekengi ki tamo ni gin lulonyo, kun i adane, gin onongo gubedo ‘lucan, ma wangi oto dok gitye munero’ i yo me cwiny—kwo mo me peko adada. (Niyabo 3:17) Bwolle kengi-ni dok omedo pekogi ameda.

⁴ Wi bene romo po ni Yakobo ocikowa ni: “Ka ce dano mo otamo ni en ladini kun pe juko lebe, nongo bwolle abwola kene ki i cwinye, dinine-nu konnye pe.” (Yakobo 1:26) Ka watamo ni waromo tic ki lebwa i yo marac kun wamedde ki woro Jehovah maber, ci nongo watye ka bwolle kekenwa. Worowa bot Jehovah doko gin me mingo ma konye peke. Ngo ma twero jukowa wek pe walub yo ma kit meno?

⁵ I wang tyeng meno, Yakobo oporo ada ma tye i lok pa Lubanga ki maraya. En omiyo tam botwa me ngiyo cik maleng pa Lubanga pi loko ka ma nongo mito aloka. (Kwan Yakobo 1:23-25.) Baibul romo konyowa me nyuto gene i komwa kekenwa kun waneno ngo ma myero watim wek wadong. (Koko 3:40; Aggai 1:5) Waromo lega bot Jehovah wek ongi cwinywa kun konyowa me neno ki dok me yubo ka ma wabalo iye. (Jabuli 139:23, 24) Nyutu gene manok obedo goro mo ma pe nen oyotoyot, omyero wanen tim man kit ma Wonwa me polo neno kwede. Carolok 3:32 tito ni: “[Jehovah] dag jo ma gitimo gin marac akaka, ento en tye ki gen i kom jo ma kitgi atir.” Jehovah twero konyowa me winyo kit ma en winyo kwede ki dok me nene kekenwa kit ma en nenowa kwede. Wi opo i lok pa Paulo ma owacci: “Wamito ni wabed jo ma gene i kare ducu, NW.” Pe waromo bedo labongo roc mo i kare-ni, ento wamito watemme ki tekwa ducu me bedo jo ma gene.

6. Pingo jo munyomme omyero gubed jo ma gene bot luotgi, dok tim marac ango ma gin omyero gugwokke ki iye?

⁶ Nyutu gene myero obedo gin ma pire tek i kwo me ot pa Lakricitayo. Pi meno, laco ki dako myero pe guum gin mo kun ngat man nyutu genene bot lawote. Lukricitayo ma gunyomme myero pe gutim tim me ore macilo ki jo ma pe gubedo luotgi, pe gunyeb wat ki jo mukene i mung kun gitiyo ki Intanet, nyo gubed ka neno cal me lewic ma tugo miti macilo. Lukricitayo mukene ma gunyomo gitye ka timo tim maraco ma kit meno kun gikano ngecce woko ki bot luotgi. Tic ma kit man obedo nyutu gene manok. Daudi ma obedo dano ma gene oloko kit man ni: “Pe abedo kacel ki jo ma lugoba, dok pe aribbe ki jo ma lubwola.” (Jabuli 26:4) Ka ibedo ngat munyomme, pe idony i tim bwolo bwolo ma twero weko icako kano kiti kikome woko ki bot luot-ti!

7, 8. Lanen mene me Baibul ma twero konyo lutino me tero nyutu gennegi calo gin ma pire tek?

⁷ I pwonyo lutinogi wek gunge ber pa bedo ngat ma gene, lunyodo myero guti ki ryeko kun nongo gitiyo ki lanen me Baibul. I kin lanen maraco, tye lanen pa Akan, ma okwalo kwo ci otemme me umone woko; Gikaji ma oloko lok goba pi nongo mic me cente; ki Juda ma obedo lakwo dok oloko lok goba me kelo peko i kom  Yecu.—Yocwa 6:17-19; 7:11-25; 2 Luker 5:14-16, 20-27; Matayo 26:14, 15; Jon 12:6.

⁸ I kom lanen mabeco, tye lanen pa Yakobo, ma okwayo lutinone me dwoko cente ma gunongo i kicaagi cen pien en otamo ni oromo bedo ni wic owil awila omiyo kiketo cente-ni; Jeputa ki nyare ma oye lubu kwonge pa wonne kadi bed ni onongo mito jalle; ki lanen pa Yecu me nyutte atyer i dye lwak ma giger ni en aye ebedo ngat ma ginacoya oloko pire-ni dok otute me gwoko lulub kore. (Acakki 43:12; Lungolkop 11:30-40; Jon 18:3-11) Lanen magi manok-ki romo miyo lunyodo jami mapol mabeco ma tye i Lok pa Lubanga ma twero konyogi me pwonyo lutinogi me maro ki dok nyutu gennegi.

9. Gin ango ma lunyodo omyero pe gutim ka gimito miyo lanen maber bot lutinogi me nyutu gene, dok pingo lanen ma kit man pire tek?

⁹ Pwony ma kit man cibo tic ma pire tek i wi lunyodo. Lakwena Paulo openyo ni: “Dong in lapwony ma ipwonyo jo mukene, pe ipwonnye kekeni bo? Itito lok ni ‘Pe ikwal’ in kono ikwalo kwo?” (Jo Roma 2:21) Lunyodo mukene ginyweno wi lutinogi ki pwonyogi i kom nyutu gene kun gin ki tungcel nongo gitimo tim ma pe nyutu gene. Giromo cero nge kwalo kwogi ki loko lok goba matino tino-gu ki lok calo ni, “Ludito ticca-ni gingeyo ni jami-ni gire dano kwanyogi” nyo ni “Lok-ki obedo lok goba matidi mo, gin mo marac pe iye.” I lok ada, kwo dong obedo kwo, kadi bed gin ma kikwalo-ni tidi mo nyo pe, dok goba obedo goba, kadi bed obedo i lok matidi mo nyo i lok madit. * (Kwan Luka 16:10.) Lutino giniang woko oyot ka ada pe i lok moni, dok man twero balo kwogi marac adada. (Jo Epeco 6:4) Ento, ka lutino gupwonyo nyutu gene ki i lanen  pa lunyodogi ci giromo dongo kun giketo deyo i kom Jehovah i lobo man ma opong ki nyutu gene manok-ki.—Carolok 22:6.

10. Ma lubbe ki loko lok i kin luye luwotwa, omyero wagwokke ki ngo?

¹⁰ Ribbewa kacel ki Lukricitayo luwotwa miyo wabedo ki kare me dongo gene. Kit ma waneno kwede i Dul me 12, omyero wagwokke mada i kit me tic ki lebwa, tutwalle ka watye i kin omegiwa ki lumegiwa me cwiny. Boko lok romo lokke doko kwoto nying dano i yo marac, ma twero o wa i balo nying dano marac adada! Ka waboko lok mo ma pe wangeyo adane, waromo nongo ni watye ka miyo kony me keto lok goba, pi meno, bedo ber me ling mot. (Carolok 10:19) I kare mukene, romo bedo ni nongo wangeyo ni gin moni-ni tye ada, ento pe te lokke ni dong ber me lok iye. Me labolle, lokke pe oromo gudo komwa, nyo oromo bedo ni pe ber me lok iye. (1 Jo Tecalonika 4:11) Jo mukene gitamo ni lok ki gero obedo nyutu gene, ento lokwa kare ducu omyero obed maber ki kica.—Kwan Jo Kolocai 4:6.

11, 12. (a) I yo ango ma jo mukene ma gutimo bal madito gimedo pekogi kwede? (b) Kit goba ango ma Catan okelo ma lubbe ki bal madito, dok wan waromo lweny kwedgi nining? (c) Wan waromo nyutu genewa bot dul pa Jehovah nining?

 ¹¹ Pire tek mada ni omyero wabed jo ma gene tutwalle bot jo ma telo wi kacokke. Jo mukene gitimo bal madito dok gimedo kore ki temo umo balgi-ne woko ki loko lok goba bot luelda ka kipenyogi. Jo ma kit meno gicako kwo laiye aryo, gitimme ni gin gibedo lutic pa Jehovah kun nongo kitungcel gitye ka medde ki timo bal madongo. Kwo ma kit meno miyo kwo pa ngat moni dong ducu doko me goba. (Jabuli 12:2) Jo mukene gitito but balgi keken bot luelda kun giumo lok ma pire tek woko. (Tic pa Lukwena 5:1-11) Nyutu gene manok kit man pol kare bino pi lubo goba ma Catan kelo.—Nen bok ma wiye tye ni “ Goba pa Catan i Kom Bal Madito,” i pot karatac 164-165.

¹² Pire bene tek me nyutu genewa bot dul pa Jehovah ka watye ka miyo lagam mogo ma waketo i coc. Me labolle, ka watye ka coyo ripot me ticwa me pwony, omyero wagwokke pe me waco goba. Rom aroma bene ka watye ka pongo fom mogo ma lubbe ki ticwa, omyero pe wamung kit ma yot komwa tye kwede nyo lok mogo madok i komwa.—Kwan Carolok 6:16-19.

13. Waromo nyutu genewa nining i lok madok i kom dog tic ki luye luwotwa?

¹³ Nyutu genewa bot luye luwotwa bene kwako lok madok i kom biacara. I kare mogo, omego ki lumego giromo ribbe kacel i timo biacara. Ento omyero gugwokke pe gurub tic ma kit meno ki tic me worogi ma kitimo i Ot me Ker nyo i tic me pwony. I timo biacara moni-ni, oromo bedo ni ngat acel tye won tic, ngat acel obedo latic. Ka wacoyo omego mo nyo lamego mo macalo laticwa, myero wanen ni waterogi i yo me gene, ma waculogi i karene kikome, dok i wel ma wamoko kwedgi, kacel ki cul mogo ma nongo mitte ma lubbe ki cik. (1 Temceo 5:18; Yakobo  5:1-4) Ki tungcel, ka wabedo lutic pa omego nyo lamego mo, omyero wanen ni watiyo matek ma lubbe ki cul ma kiculowa kwede. (2 Jo Tecalonika 3:10) Pe omyero watam ni omyero kiterwa i yo mo ma kite dok pat pi wat me cwiny ma nongo watye kwede, ma miyo bedo calo iwacci won ticwa-ni omyero omiwa cawa mogo me weko dog ticwa, nyo jami mogo ma pe kimiyo bot lutic mukene-ni.—Jo Epeco 6:5-8.

14. Ka Lukricitayo guribbe kacel i timo biacara, gin me ryeko ango ma myero gin gutim, dok pingo?

¹⁴ Ento mono ka biacarane obedo biacara ma wuribbe iye ariba, ma wuketo cente ma megwu nyo wugamo lon kono? Baibul tye ki cik ma iye lac ma konyo dok ma pire tek: Wuket jami ducu i coc! Me labolle, i kare ma Jeremia owilo ngom, en omiyo kicoyo woko piny i waraga ma caden ducu guketo iye cinggi, kicoyo kopine obedo tye ka ogwoko waraga man maber pi kare me anyim. (Jeremia 32:9-12; nen bene Acakki 23:16-20.) Ka wutye ka timo biacara wun ki omego mo, wuket jami ducu ki diro i coc dok wuket iye cingwu wa ki cing caden bene, man pe nyutu ni genne nongo pe i kinwu. Timo gin ma kuman juko woo, niang manok, koko ange, ki yoko wic ma kelo apokapoka-gu. Lukricitayo ma gitimo biacara kacel omyero wigi opo ni pe tye biacara mo ma pire tek loyo wat maber ki kuc me kacokke. *—1 Jo Korint 6:1-8.

15. Jehovah mono neno biacara ma gitiyo iye ki kwo nining, dok Lukricitayo omyero gunen tim man ma onya ka ducu-ni nining?

¹⁵ Genne pa Lakricitayo pe myero ogik i kacokke keken. Paulo otito ni: “Wamito ni wabed jo ma gene i kare ducu.” (Jo Ibru 13:18, NW) Ka odok i lok kom biacara, Lacwecwa  mito ni wabed jo ma gene. I buk me Carolok keken, kiloko tyen mapol i kom mijan ma pe pimo kakare. (Carolok 11:1; 20:10, 23) I kare macon, pol pa lutim biacara onongo gitiyo ki mijan ki dok pek pa gin moni i tic me biacara pi pimo jami acata kacel ki cente ma kitiyo kwede me wilogi. Lutim biacara ma pe gigene onongo gitiyo ki lapim jami aryo mapat pat kacel ki mijan ma pe tye atir me kwalo luwilgi. * Jehovah dag tim ma kit meno! Ka wamito bedo i marre, omyero pe waye biacara me kwo.

16, 17. Kit tim ma nyutu gene manok ango ma tye mapol i kareni, dok Lukricitayo me ada gumoko tamgi me timo ngo?

¹⁶ Kit ma Catan aye obedo laloc me lobo-ni, pe watye ki ur mo ka waneno gene manok tye oromo piny ducu. Nino ducu warwatte ki atematema me nyutu gene manok. Dano mapol ka gicoyo waraga me yenyo tic, gicoyo lok i komgi gimedo ki goba, gitiyo ki karatac goba goba me kwan ma pe rwatte ki ngec ma gitye kwede. Ka gipongo fom me cito i lobo mukene, me mucoro, ki mukene mapol, gimiyo ngec ma pe tye atir pi nongo gin ma gimito. Lutino kwan mapol gikwalo peny, ka gitye ka coyo lok i kom gin mo nyo coyo ripot ma nongo cukul mito, gicito i Intanet ka gikobo ngec pa ngat mo ki iye ka gikelo gimiyo i cukul ni obed gin ma gin aye gicoyo ki wigi. Jo ma tiyo ki ludito tic ma gubedo lucamucana, giculo cente me wilo ludito magi wek ginong gin ma gimito. Wageno ni kodi tim ma kit man bibedo ka medde ameda i lobo kit macalo dano mapol ‘gimaro komgi kengi kun gubedo lumar lim ento pe gimaro gin maber.’—2 Temceo 3:1-5.

¹⁷ Lukricitayo me ada gumoko tamgi pe me donyo i kodi tic ma kit meno. Gin mumiyo bedo ngat ma gene tek tutwal i cawa mukene tye ni, jo ma gitiyo ki yo ma pe gene-ni  gilony dok gimedde ameda anyim i lobo me kare-ni. (Jabuli 73:1-8) Ki tungcel, Lukricitayo giromo deno can me cente pien gimito ni gibed jo ma genne i “jami ducu.” Mono ber me kwo kit meno? Ber adada! Pingo doki? Adwogi maber ango ma wabinongo i bedo jo ma gene?

18. Pingo bedo ki nying maber pi gwoko gene pire tek mada?

¹⁸ Tye jami manok adada i kwo ma pire tek loyo bedo ki nying maber nyo bedo ngat ma genne. (Nen bok ma wiye tye ni “ An Mono Agene?” i pot karatac 167.) Tam kong lok man—ngat mo keken romo bedo ki nying maber! Man pe jenge i kom dironi, lonyoni, kit ma inen kwede, kit ma yam ikwo kwede ki dano, ki mukene mapol. Ento, pud inongo ni pol pa dano pe gitwero bedo ki nying maber. Dano manok aye gitye kwede. (Mika 7:2) Jo mukene guromo yeti pi bedo ngat ma gene, ento mukene gipwoyi pire, jo mukene gibigenni dok giwori bene. Lucaden pa Jehovah mapol gunongo magoba ma kwako cente pi bedo jo ma gene. Gigwoko dog ticgi ka lutic ma pe gigene kiryemogi woko, nyo ginongo tic i kare ma nongo kitye ka yenyo lutic ma gene.

19. Bedo ngat ma genne gudo cwinywa kacel ki watwa ki Jehovah nining?

¹⁹ Kadi bed gin ma kit man otimme i komi nyo pe, ibinongo ni nyutu gene kelo mot mapol. Ibedo ma cwinyi pe pidi pi bal. Paulo ocoyo ni: “Pien wan wangeyo ada ni cwinywa gire leng.” (Jo Ibru 13:18) Medo i kom meno, Wonwa me polo neno geneni ma inyutu pien en maro jo ma gene. (Kwan Jabuli 15:1, 2; Carolok 22:1.) Ada gire, bedo ngat ma gene bikonyi me bedo i mar pa Lubanga, dok meno obedo mot madit ma lapore pe. Kong dong wanenu lok mo ma bene cok mada ki man: Kit ma Jehovah neno kwede tic.