1, 2. Mɛni he je nɛ ke wa bɔ mɔde nɛ wa ye anɔkuale ɔ, Yehowa bua jɔɔ ɔ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

BINYƐ ko kɛ e binyumuyo wayoo ko ngɛ kpo jee ngɛ tsuapo ko mi. Jokuɛ nyumuyo ɔ da si tlukaa nɛ e hɛ mi tsake. E hɛɛ fiɛmi nɔ́ ko nɛ e wo ngɛ tsuapo ɔ mi ɔ ngɛ e dɛ. E hɛ je nɔ kaa e maa kpale kɛ fɔ si loo e ma de e yayo nɛ e he ha lɛ. Akɛnɛ e hao he je ɔ, e de e yayo. E yayo ɔ wo e bua, nɛ e kɛ lɛ kpale kɛ ho tsuapo ɔ mi ya konɛ e ngɔ fiɛmi nɔ́ ɔ kɛ ya fɔ si nɛ e kpa ní jualɔ ɔ pɛɛ. Nyɛ ɔ bua jɔ saminya benɛ e binyumuyo ɔ ngɔ fiɛmi nɔ́ ɔ kɛ fɔ si nɛ e kpa ní jualɔ ɔ pɛɛ ɔ. Mɛni he je?

² Ke bimɛ le kaa e he hia nɛ a ye anɔkuale ɔ, a fɔli a bua jɔɔ wawɛɛ nitsɛ. Jã kɛ̃ nɛ ke wɔ hu wa yeɔ anɔkuale ɔ, wa hiɔwe Tsɛ ɔ nɛ ji “Mawu anɔkualetsɛ” ɔ hu náa bua jɔmi. (La 31:5) Ke e na kaa huɛ bɔmi kpakpa ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti, nɛ wa bɔɔ mɔde kaa wa maa ye anɔkuale ɔ, e náa bua jɔmi saminya. Akɛnɛ wa suɔ kaa wa maa sa Mawu hɛ mi nɛ waa hi e suɔmi ɔ mi he je ɔ, wa tuɔ munyu nɛ bɔfo Paulo tu kɛ nyɛɛ se nɛ ɔ. E de ke: “Wa suɔ nɛ waa kɛ anɔkuale yemi nɛ ba wa je mi ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi.” (Hebri Bi 13:18, NW) Ha nɛ wa susu ní eywiɛ komɛ nɛ be komɛ ɔ, e ma nyɛ maa ye ha wɔ kaa wa maa ye anɔkuale ngɛ mi ɔ he nɛ waa hyɛ. Lɔ ɔ se ɔ, wa ma susu jɔɔmi komɛ nɛ jee anɔkuale yemi mi kɛ baa a he.

3-5. (a) Mɛni kɔkɔ Mawu Munyu ɔ bɔ wɔ ngɛ oslaahi nɛ ngɛ wa he nɛ wa maa sisi ɔ he? (b) Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa le wɔ nitsɛmɛ wa he saminya?

³ Kekleekle ɔ, e he waa ha wɔ kaa wa maa kplɛɛ bɔ nɛ wɔ nitsɛmɛ wa ngɛ ha a nɔ. Akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, e yi kulaa kaa wa maa sisi wɔ nitsɛmɛ wa he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu de Kristofohi nɛ a hi Laodikia a ke a ngɛ a he sisie kaa niatsɛmɛ ji mɛ, se mohu a ji ‘ohiatsɛmɛ nɛ hɛɛ a he gu’ ngɛ mumi mi, nɛ a ní ngɛ mɔbɔ. (Kpojemi 3:17) A he nɛ a sisi ɔ ha nɛ a ya je si himi nɛ ngɛ oslaa mi.

⁴ O ma kai kaa kaselɔ Yakobo bɔ kɔkɔ ke: ‘Ke nyɛ ti nɔ ko susu kaa e ngɛ Mawu jae bɔ nɛ sa se e kɔɛ e lilɛ mi ɔ, tsa pi Mawu nɛ e ngɛ jae, se lɛ nitsɛ e he kɛkɛ nɛ e ngɛ sisie.’ (Yakobo 1:26) Ke wa tuɔ munyu nɛ sɛ nɛ e peeɔ wɔ kaa jami nɛ wa jaa Yehowa a maa sa e hɛ mi ɔ, lɛɛ wa ngɛ wa he sisie. Jami nɛ wa jaa Yehowa a maa pee yaka, se nami ko be he bae. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ko sisi wa he?

⁵ Ngɛ jamɛ a Ngmami ɔ nɔuu mi ɔ, Yakobo ngɔ Mawu munyu ɔ kɛ to ahuhuɛ he. E wo wɔ ga kaa waa kpa Mawu mlaa nɛ hi kɛ pi si ɔ mi nɛ waa pee tsakemihi nɛ hia. (Kane Yakobo 1:23-25.) Baiblo ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa le wɔ nitsɛmɛ wa he saminya konɛ wa yɔse hehi nɛ sa kaa waa pee tsakemihi ngɛ. (Kɔmɔ Yemi 3:40; Hagai 1:5) Wa ma nyɛ maa sɔle nɛ wa de Yehowa kaa e kpa wa mi, nɛ e ye bua wɔ nɛ waa na wa fã tɔmihi konɛ wa tsu a he ní. (La 139:23, 24) E sa kaa waa bu anɔkuale nɛ nihi yi ɔ kaa bɔ nɛ wa hiɔwe Tsɛ ɔ buɔ lɛ ɔ, ejakaa behi fuu ɔ, wa ní peepee komɛ tsɔɔ kaa wa yi anɔkuale se wa nɛ lɛ jã. Abɛ 3:32 ɔ deɔ ke: ‘Yehowa sume nimli yayamihi; nihi nɛ peeɔ nɔ́ nɛ da e kɛ bɔɔ.’ Yehowa ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa nu níhi a he kaa bɔ nɛ e nuɔ he ɔ, nɛ waa na wa he kaa bɔ nɛ e naa wɔ ɔ. Mo kai kaa Paulo de ke: “Wa suɔ nɛ waa kɛ anɔkuale  yemi nɛ ba wa je mi.” E ngɛ mi kaa amlɔ nɛ ɔ, wa yi mluku mohu, se wa suɔ kaa wa maa ye anɔkuale, nɛ wa bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa wa maa pee jã.

6. Mɛni he je nɛ e sa kaa huno kɛ e yo nɛ ye a sibi anɔkuale? Mɛni ní peepeehi nɛ e sa kaa a yu a he ngɛ he?

⁶ E sa nɛ nihi nɛ a na kaa Kristofohi a weku mi bimɛ yeɔ anɔkuale. Lɔ ɔ he ɔ, e sa kaa nyumu kɛ e yo nɛ ye a sibi anɔkuale. E sɛ kaa Kristofohi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ kɛ a he woɔ mu ní peepeehi nɛ yeɔ nɔ awi ɔ mi. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji ni kpahi a he akɔnɔ nami, nihi kɛ huɛ bɔmi ngɛ Intanɛti ɔ nɔ ngɛ laami mi, loo bɔmi nami he fonihi a hyɛmi. Ni komɛ nɛ a ji Kristofohi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ kɛ a he wo je mi bami yaya ní peepee nɛ ɔmɛ a mi nɛ́ a yihi loo a hunomɛ li he nɔ́ ko. Ke o peeɔ jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa o yi anɔkuale. Mo kadi nɔ́ nɛ Matsɛ David, anɔkualetsɛ ɔ de ɔ. E de ke: “I kɛ yakayaka nimli bɔɛ; i kɛ osatotsɛmɛ pee we nɔ́ ko.” (La 26:4) Ke o sɛ gba si himi mi ɔ, koo pee nɔ́ ko kɛ laa o he piɛɛlɔ ɔ kɔkɔɔkɔ!

7, 8. Mɛni Baiblo mi nɔ hyɛmi níhi ma nyɛ maa ye bua jokuɛwi konɛ a le kaa anɔkuale yemi he hia?

⁷ Ke fɔli ngɛ a bimɛ nɔ́ he je nɛ anɔkuale yemi he hia tsɔɔe ɔ, nile ngɛ mi kaa a kɛ Baiblo mi nɔ hyɛmi níhi ma tsu ní. Ni komɛ nɛ a yi anɔkuale nɛ nyɛ ma nyɛ ma susu a he ji Akan. E ju nɛ e bɔ mɔde kaa e maa laa nɔ. Nɔ kpa hu ji Gehazi.  E ye lakpa bɔ nɛ pee nɛ e ná sika. Nɔ kpa ko hu ji Yuda. E ju, e ye lakpa, nɛ e tsɔɔ Yesu se blɔ.​​—Yoshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Matsɛmɛ 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yohane 12:6.

⁸ Ni komɛ hu ye anɔkuale nɛ nyɛ ma nyɛ ma susu nɔ hyɛmi níhi nɛ a pee ɔ he. Nɔ kake ji Yakob. E fã e bimɛ ɔmɛ kaa a kpale sika nɛ a na ngɛ a kotoku ɔmɛ a mi ɔ kɛ ho, se eko ɔ, e be ní juali ɔmɛ a hɛ mi. Ni komɛ hu ji Yefta kɛ e biyo ɔ. Yefta biyo ɔ kɛ e he sã afɔle konɛ e kɛ tsu si nɛ e tsɛ ɔ wo ɔ he ní. Nɔ kpa ko hu ji Yesu. E pee kã kɛ je e he si kɛ tsɔɔ basabasa peeli komɛ bɔ nɛ pee nɛ e ha gbami ko nɛ ba mi, konɛ e kɛ po e huɛmɛ a he piɛ. (1 Mose 43:12; Manyadali 11:30-40; Yohane 18:3-11) Eko ɔ, nɔ hyɛmi níhi bɔɔ nɛ ɔ ma ha fɔli ma yɔse ní kpakpahi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ a kɛ ma nyɛ maa ye bua a bimɛ konɛ a suɔ anɔkuale yemi, nɛ a na kaa e he hia.

9. Mɛni e sɛ kaa fɔli peeɔ ke a suɔ nɛ a pee anɔkuale yemi he nɔ hyɛmi nɔ́ kɛ ha a bimɛ, nɛ mɛni he je nɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he hia?

⁹ Ke fɔli tsɔɔ a bimɛ níhi kaa jã a, e he hia nɛ mɛ nitsɛmɛ hu nɛ a pee nɔ́ ko. Bɔfo Paulo bi ke: “Nyɛ nɛ nyɛ tsɔɔ ni kpahi ní ɔ, mɛni he je nyɛ tsɔɔ we nyɛ nitsɛmɛ nyɛ he ní mɔ? Nyɛ fiɛɛɔ ke a ko ju; se tse nyɛ juɔ?” (Roma Bi 2:21) Fɔli komɛ ha nɛ a bimɛ a yi mi peeɔ mɛ enyɔɔnyɔ, ejakaa be mi nɛ a tsɔɔ mɛ kaa a ye anɔkuale ɔ, mɛ fɔli ɔmɛ nitsɛmɛ lɛɛ a yi anɔkuale. Eko ɔ, a kplɛɛɔ jumi kɛ lakpa yemi nɔ ngɛ ní nyafinyafihi a mi, nɛ a jeɔ a nya ke, “A le kaa nihi maa ju eko sa” loo “Lakpa yemi nɛ ɔ lɛɛ tɔmi ko be he.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, jumi saisaa ji jumi, nɔ́ nɛ o ju ɔ kle jio, e klee we jio. Jã kɛ̃ lakpa saisaa ji lakpa, hɛdɔ ngɛ munyu nɛ o ngɛ tue ɔ he jio, hɛdɔ be he jio. * (Kane Luka 16:10.) Jokuɛwi yɔseɔ osato peemi mla, nɛ e ma nyɛ maa ye mɛ awi. (Efeso Bi 6:4) Se ke a kase anɔkuale yemi kɛ je a fɔli a nɔ hyɛmi nɔ́  nɛ a peeɔ ɔ mi ɔ, e ngɛ heii kaa a maa wa ba pee nihi nɛ ma je Yehowa yi ngɛ je nɛ anɔkuale yemi be mi nɛ ɔ mi.​​—Abɛ 22:6.

10. Mɛni e sa kaa waa hyɛ wa he ngɛ he saminya ke waa kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi ngɛ ní sɛɛe?

¹⁰ Nyɛmimɛ Kristofohi nɛ waa kɛ bɔɔ ɔ haa wa yeɔ anɔkuale. Kaa bɔ nɛ wa kase ngɛ Yi 12 ɔ mi ɔ, e he hia nɛ waa hyɛ wa munyu tutui saminya, titli ngɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi nyumuhi kɛ yihi wa kpɛti. E yi kulaa kaa ní sɛɛmi gu ma nyɛ ma plɛ pee nɔ he sieku yemi loo nɔ he guɛ gbemi po! Ke wa ngɛ munyu ko nɛ wa li mi anɔkuale tutuutu ɔ sɛɛe ha nihi ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa gbɛ lakpa kɛ fĩa. Enɛ ɔ he je ɔ, e maa hi wawɛɛ kaa wa maa hyɛ wa munyu tutui saminya. (Abɛ 10:19) Jehanɛ se hu ɔ, eko ɔ, wa le kaa sane ko ji anɔkuale, se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa wa de nihi. Eko ɔ, sane ɔ kɔ we wa he loo e sɛ kaa a deɔ ni kpahi. (1 Tesalonika Bi 4:11) Ni komɛ tuɔ nɔ buimi munyu nɛ a jeɔ a nya ke anɔkuale munyu nɛ a ngɛ tue ɔ nɛ, se e sa kaa be tsuaa be ɔ, wa munyu nɛ ngɔ, nɛ e tsɔɔ kaa wa mi mi hi.​​—Kane Kolose Bi 4:6.

11, 12. (a) Mɛni blɔhi a nɔ ni komɛ nɛ pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ guu kɛ peeɔ yayamihi fuu? (b) Mɛni ji lakpa komɛ nɛ Satan haa nihi heɔ yeɔ kɛ kɔ yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he ɔ he, nɛ kɛ wa maa pee kɛ hwu kɛ si susumi nɛ ɔmɛ ha kɛɛ? (d) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ye Yehowa asafo ɔ anɔkuale?

 ¹¹ E he hia saminya kaa wa maa ye asafo mi nikɔtɔma amɛ anɔkuale. Akɛnɛ ni komɛ nɛ a pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ laa a yayami ɔ nɔ, nɛ́ ke nikɔtɔma amɛ bi mɛ he sane hu a yeɔ lakpa he je ɔ, a kɛ a he ya woɔ yayamihi fuu mi. Nimli nɛ ɔmɛ ba plɛɔ osatotsɛmɛ; a deɔ ke a ngɛ Yehowa sɔmɔe ɔ, se kɛ̃ ɔ, a peeɔ yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he. Nyagbe ɔ, enɛ ɔ haa nɛ nɔ ɔ ba plɛɔ lakpatsɛ kpanaku. (La 12:2) Ni komɛ hu de we asafo mi nikɔtɔma amɛ anɔkuale ɔ tsuo, mohu ɔ, a laa sanehi nɛ a he hia a nɔ. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 5:1-11) Behi fuu ɔ, lakpa nɛ Satan yeɔ nɛ nihi heɔ yeɔ ɔ he je nɛ a tu we anɔkuale ɔ nɛ.​—Moo hyɛ daka nɛ yi ji, “ Satan Lakpahi Nɛ Kɔɔ Yayamihi Nɛ Hɛdɔ Ngɛ A He ɔ He.”

¹² E he hu hia nɛ waa ye Yehowa asafo ɔ anɔkuale ke wa ngɛ sanehi a heto hae ngɛ womi nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e sɛ nɛ waa ye lakpa ke wa ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ he akɔtaa bue. Jã kɛ̃ nɛ ke wa ngɛ blɔ bimi womi ko nɔ ní ngmae kɛ ha sɔmɔmi blɔ nya ko ɔ, e sɛ kaa wa yeɔ lakpa ngɛ wa nɔmlɔ tso mi he wami nami loo sane kpahi nɛ kɔɔ wɔ nitsɛmɛ, wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ, kɛ ní kpahi a he ɔ he.​—Kane Abɛ 6:16-19.

13. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ye anɔkuale ke waa kɛ wa nyɛmi Kristofo no ko ngɛ ní tsue?

¹³ Anɔkuale yemi hu biɔ kaa ke waa kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi ngɛ ní tsue ɔ, waa ye mɛ anɔkuale. Be komɛ ngɛ nɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi peeɔ kake kɛ tsuɔ ní. E sa kaa a hyɛ nɛ hi konɛ a ko susu ní tsumi sanehi a he ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ, loo a sɛɛ he ní ngɛ fiɛɛmi mi. Eko ɔ, Kristofo no ko ngɛ ní tsue ha e nyɛmi Kristofo no. Ke wa ngɔ nyɛmimɛ nyumuhi loo yihi kaa wa ní tsuli ɔ, e sa kaa waa  ye mɛ anɔkuale, nɛ hiɔwo nɛ waa kɛ mɛ sɛɛ kaa wa ma ha mɛ ɔ, wa ha mɛ jã pɛpɛɛpɛ ngɛ be nɔ, nɛ ní kpahi loo nɔ́ nɛ mlaa biɔ kaa waa pee kɛ ha mɛ ɔ hu wa tsu he ní. (1 Timoteo 5:18; Yakobo 5:1-4) Jehanɛ ɔ, ke nyɛminyumu ko loo nyɛmiyo ko ngɔ wɔ kaa e ní tsuli ɔ, e sa kaa waa je wa tsui mi kɛ tsu ní ɔ. (2 Tesalonika Bi 3:10) E sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa akɛnɛ nitsumitsɛ ɔ ji wa nyɛmi Kristofo no he je ɔ, e ma ha wɔ be nɛ wa kɛ jɔɔ wa he, loo wa ná he yemi komɛ nɛ ní tsuli kpa amɛ a nine sui nɔ.​—Efeso Bi 6:5-8.

14. Ke Kristofohi pee kake kɛ ngɛ ní tsue ɔ, mɛni ji nɔ́ nɛ a kɛ nile peeɔ, nɛ mɛni he je?

¹⁴ Nɛ ke nyɛmimɛ Kristofohi pee kake kɛ ngɛ ní tsue loo eko ɔ, nɔ ko pa sika ha e nyɛmi Kristofo no kaa e kɛ tsu ní hu nɛɛ? Baiblo ɔ ngɔ sisi tomi mlaa nɛ he hia nɛ se be kɛ ha: Nyɛɛ pee nɔ womi! Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Yeremia he zugba ko ɔ, e pee nɔ womi enyɔ ngɛ odase yeli a hɛ mi, nɛ e ngɔ womi ɔ kɛ to ngɛ hwɔɔ se sane he. (Yeremia 32:9-12; hyɛ 1 Mose 23:16-20 ɔ hulɔ.) Ke o kɛ nyɛmi Kristofo no ngɛ ní tsue ɔ, womi nɛ nyɛ maa pee ngɛ nɔ ɔ tsɔɔ we kaa nyɛ he we nyɛ sibi yi. Mohu ɔ, e yeɔ bua nɛ níhi a sisi numi baa, nihi yeɔ a siwo nɔ, nɛ e tsiɔ pɛ nya. Ke Kristofohi pee kake kɛ ngɛ ní tsue ɔ, e sa kaa e hi a juɛmi mi kaa e sɛ nɛ a ha ní tsumi sane nɛ puɛ kake peemi kɛ tue mi jɔmi nɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ. *​​—1 Korinto Bi 6:1-8.

15. Kɛ Yehowa buu jua yemi mi ní peepeehi nɛ tsɔɔ we anɔkuale yemi ɔ ha kɛɛ, nɛ kɛ Kristofohi peeɔ a ní ngɛ ní peepee nɛ ɔmɛ a he ha kɛɛ?

¹⁵ Pi asafo ɔ mi pɛ nɛ Kristofohi yeɔ anɔkuale ngɛ. Paulo de ke: “Wa suɔ nɛ waa kɛ anɔkuale yemi nɛ ba wa je mi ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi.” (Hebri Bi 13:18, NW) Wa Bɔlɔ ɔ suɔ  kaa waa ye anɔkuale ngɛ je ɔ mi ní tsumi sanehi a mi. A tu sisimi sɛni tɛ he munyu si abɔ ngɛ Abɛ womi ɔ pɛ mi. (Abɛ 11:1; 20:10, 23) Blema a, a kɛ sɛni pɔɔ ní tsumi ngɛ jua yemi mi kɛ ngmɛɛ ní nɛ a heɔ, kɛ sika nɛ a kɛ woɔ ní ɔmɛ a he hiɔ ɔ. Jua yeli nɛ yi anɔkuale ɔ ngɔɔ sɛni tɛhi munomuno enyɔ kɛ susumi nɔ́ nɛ dɛ kɛ tsuɔ ní kɛ sisiɔ ní heli. * Yehowa sume jua yemi mi ní peepee nɛ ɔmɛ! Ja wa hyɛ saminya nɛ wa yu wa he ngɛ jua yemi mi ní peepeehi nɛ tsɔɔ we anɔkuale yemi ɔ tsuo he loko wa maa hi Mawu suɔmi ɔ mi.

16, 17. Mɛni ní peepeehi yaa nɔ ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ nɛ tsɔɔ kaa nihi yi anɔkuale, nɛ mɛni anɔkuale Kristofohi ma a juɛmi nya si kaa a maa pee?

¹⁶ Akɛnɛ Satan ji nɔ nɛ ngɛ je ɔ nɔ yee he je ɔ, e pee we wɔ nyakpɛ kaa nihi fuu yi anɔkuale. Waa kɛ anɔkuale yemi he ka ma nyɛ maa kpe daa ligbi. Behi fuu ɔ, ke nihi ngɛ mɛ nitsɛmɛ a he sanehi ngmae kɛ ya hla ní tsumi ɔ, a yeɔ lakpa ngɛ ní tsumi nɛ a le, bɔ nɛ a he be ha, kɛ jeha nɛ a kɛ tsu ní ɔ mi. Nɔ́ nɛ nihi pɔɔ peemi ji, ke a ngɛ womi nɛ a kɛ maa hia blɔ kɛ ya ma se, tó womi, insurance, kɛ womi kpahi a nɔ ní ngmae ɔ, a yeɔ lakpa bɔ nɛ pee nɛ a nine nɛ su nɔ́ nɛ a ngɛ hlae ɔ nɔ. Sukuu bi fuu juɔ ke a ngɛ ka ngmae. Nɛ ke a de mɛ ke a ngma saneyo ko ɔ, a yaa Intanɛti ɔ nɔ nɛ a ya ngmaa nɔ́ nɛ nɔ ko ngma momo ɔ kɛ ba haa a tsɔɔli ɔmɛ kaa mɛ nitsɛmɛ lɛ a ngma. Nɛ ke nihi ngɛ nɔ́ ko hlae ngɛ amlaalo nane mi dali nɛ yi anɔkuale ɔ a ngɔ ɔ, a haa mɛ nyɔ mi ní. Su nɛ ɔmɛ pee we wɔ nyakpɛ, ejakaa wa le kaa je nɛ́ wa ngɛ mi ɔ, nihi ‘foɔ mɛ nitsɛmɛ pɛ a nɔ́ mi, a suɔ sika, nɛ a sume nɔ́ kpakpa.’​​—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Anɔkuale Kristofohi ma a juɛmi nya si kaa a kɛ a he be ní peepee nɛ ɔmɛ a mi woe kɔkɔɔkɔ. Be komɛ ɔ, e he waa ha wɔ kaa wa maa ye anɔkuale. Nɔ́ he je ji kaa e peeɔ kaa  níhi a mi ngɛ hie ha nihi nɛ yi anɔkuale ngɛ je nɛ ɔ mi ɔ. (La 73:1-8) Se eko ɔ, ohia maa ye Kristofohi akɛnɛ a suɔ nɛ a ye anɔkuale “ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi” ɔ he je. Anɛ e he hia kaa a ye anɔkuale be mi nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a he nɛ fi mɛ ɔ lo? Ee, e he hia kaa a pee jã! Mɛni he je? Ke nɔ ko yeɔ anɔkuale ɔ, mɛni se e náa?

18. Mɛni he je nɛ biɛ nɛ wa ma ná kaa anɔkualetsɛmɛ ɔ he hia saminya a?

¹⁸ Níhi nɛ a he hia wawɛɛ ngɛ si himi mi ɔ a kpɛti kake ji, nɛ nɔ ko ma ná biɛ kaa e ji anɔkualetsɛ. (Hyɛ daka nɛ yi ji, “ Anɛ I Yeɔ Anɔkuale Be Tsuaa Be Lo?”) Mo susu he nɛ o hyɛ. Nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma ná jamɛ a biɛ ɔ! Pi nile, loo sika, loo he fɛu, loo weku nɛ nɔ ko je mi nɛ haa nɔ náa biɛ nɛ ɔ. Se kɛ̃ ɔ, nihi fuu nyɛ we nɛ a ná biɛ kpakpa nɛ ɔ. Anɔkualetsɛmɛ pɔɛ he. (Mika 7:2) Ni komɛ ma nyɛ maa ye o he fɛu ngɛ anɔkuale nɛ o yeɔ ɔ he je, se ni kpahi maa bu mo, nɛ a ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ o mi ngɛ anɔkuale nɛ o yeɔ ɔ he je. Yehowa Odasefohi fuu na kaa anɔkuale nɛ a yeɔ ɔ he je ɔ, a yi ohia. Ke a ngɛ nihi nɛ yi anɔkuale fie ngɛ ní tsumi mi ɔ, a fie we mɛ, loo ke a ngɛ anɔkualetsɛmɛ hlae ngɛ ní tsumi ko mi ɔ, a ngɔɔ mɛ.

19. Mɛni blɔ nɔ anɔkuale nɛ wa maa ye ɔ maa sa wa he nile kɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa kpɛti ɔ he ngɛ?

¹⁹ Ke e bɛ jã ngɛ o blɔ fa mi po ɔ, kɛ̃ ɔ, o maa na kaa jɔɔmihi fuu ngɛ anɔkuale yemi mi. O ma ná he nile kpakpa. Paulo ngma ke: “Wa le kaa wa he nile bui wɔ fɔ.” (Hebri Bi 13:18) Jehanɛ se hu ɔ, wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ hɛ be o nɔ jee kɔkɔɔkɔ kaa o yeɔ anɔkuale, ejakaa e suɔ anɔkualetsɛmɛ. (Kane La 15:1, 2; Abɛ 22:1.) Niinɛ, anɔkuale nɛ o maa ye ɔ ma ha nɛ o maa hi Mawu suɔmi ɔ mi, nɛ lɔ ɔ ji jɔɔmi nɛ pe kulaa nɛ wa ma nyɛ ma ná. Mo ha nɛ wa susu sane ko nɛ kɛ anɔkuale yemi ngɛ tsakpa a he nɛ waa hyɛ: Bɔ nɛ Yehowa buu ní tsumi ha.