1, 2. Pine nemen matre atraqatre la madrine i Iehova ngöne la Nyidrëti a öhne la aqane catre së troa mele nyipici? Hamëne jë la ketre ceitune ka sajuëne la mekune cili.

LÖ PI hi thin me nekö i eahlo trahmanyi qa hnine setroa. Nyidroti hë e trön, nge cile ju hi nekönatr, kola ketrepengöne la ialameke i nyën. Caa nyimo a hna cilaxom, hnei nyën hna lö fë qa hnine setroa. Thëthëhmine hë nyëne troa amë hmaca ngöne la göhnen, nge ketre thaa sipo thine hi troa nyithupen. Nyëne ha treije me qeje menu koi thin. Eahlo a aupunyi nyëne ju me ce bëeke hmaca me nyën kowe la setroa, matre troa amë hmaca lai nyimo me qeje menu. Atraqatre la madrinene la thin hnene la aqane ujë ne la nekö i eahlo. Pine nemen la kola madrin hnene la thin?

² Xalaithe hi la itre ewekë ka amadrinën pala hi la itre keme me thin, ngo sisitria catre kö la madrine i angatr e kola inine hnene la itre nekönatr la enyipiewekëne la troa mele fë la nyipici. Ka tune hi la Tretretro së lai e koho hnengödrai, ene lo “Akötesie ka nyipici.” (Salamo 31:5) Pine laka easa macaje trootro ngöne la ua, haawe, atraqatre catre la madrine i Nyidrë troa öhnyi së e thele troa nyipici la aqane mele së. Pine laka easa ajane troa amadrinë Nyidrë me qale catre kowe la ihnimi Nyidrë, haawe, easë hi lai a hane amamane laka hetre itre mekune fe ka eje ngöne la hni së; hna amexeje lai hnei Paulo aposetolo, la kola hape: “Eëhuni a ajane troa loi thina ngöne la nöjei ewekë asëjëihë.” (Heberu 13:18) Tro sa pane ce xome la foa lao götran ka tru ne la mel, ka ajolë së e itre xaa ijin, troa nyipici ngöne la mele së. Thupene lai, tro sa ce wange la itre xaa manathith nyine tro fe sa hane kapa qa ngöne la itre götrane cili.

3-5. (a) Wesi Ula i Akötresie a hmekë së tune kaa göi troa atrianyi së pi qa ngöne la itre ethanyine la hne së hna sipu amenu së kö? (b) Nemene la ka troa xatua së tro sa nyipici ngöne la aqane waipengö së kö?

³ Ame la pane jol hne së hna troa cile kow, tre, ene la tro sa nyipici ngöne la aqane tro sa waipengö së kö. Itre atr ka ngazo së lo, matre canga saqe së hi isa amenu së kö. Tune lo hnei Iesu hna qaja kowe la itre Keresiano ne Laodikea, laka, hnei angatr hna sipu amenu angatre kö me mekune ka hape, itre trena mo angatr, ngo ame pe, kola mama laka, ka “pë ewekë me timek” angatr ngöne la ua, nge hnëjine hnyawa ha angatr. (Hna Amamane 3:17) Qa ngöne la hnei angatr hna isa amenu angatre kö, ene pe troa traqa koi angatr la itre hulö.

⁴ Mekune fe hi së lo itre nyine hmekë së hna qaja hnei Iakobo, ketre atre dreng, öni angeic: “Maine hete ate thei nyipunie kola mekune angeic’ a hmi, ngo tha kolo kö a hnöthe la thineme i angeic, nge kola amenune hnei angeice la hni angeice kö, haawe, ame la hmi ne la ate cili, te, gufa pë hë.” (Iakobo 1:26) The tro kö sa mekune ka hape, ijije hi tro sa huliwane menune la sesepeneqë së nge easë pala hi a hmi koi Iehova, easë hi lai a isa sipu amenu së kö. Tro ha gufa la aqane hmi së koi Iehova, nge thaa fene luuzi kö. Nemene la ka troa atrianyi së qa ngöne la hleuhleu ka tru cili?

⁵ Ngöne la itre xaa xötre ne la tusi Iakobo, hna aceitunëne la nyipici ne la Wesi Ula i Akötresie memine la ithulu. Hnei angeic hna eamon troa sipu thuluë së ngöne la wathebo ka pexeje i Akötresie, göi troa saze la itre ewekë ngöne la mele së. (Iakobo 1:23-25) Tusi Hmitrötr a xatua së matre e tro sa isa waipengö së, loi e hetrenyi the së la nyipici, nge tro sa atrehmekune la ka nyipi ewekë nyine kuca matre kökötre loi la mele së. (Ite Teije i Ieremia 3:40; Hagai 1:5) Loi e tro mina fe sa thithi koi Iehova me sipo Nyidrë troa waipengö së, me xatua së troa kapa me thele troa wenë la itre hnepe ngazo së. (Salamo 139:23, 24) E paatre kö la nyipici, ngazo hë së, ase hë lai iaö së, loi e tro pala hi a ca pengöne la aqane waiewekë së memine la Tretretro së e koho hnengödrai, ngöne la götrane celë. Kola qaja ngöne Ite Edomë 3:32 ka hape: “Sisi Iehova ene la ate thina ka qali, ngo nyidrëti a isilixelë me ite ka meköt.” Iehova a xatua së troa mekune tui Nyidrë, me isa xödra së kö tune la aqane goeë së hnei Nyidrë. Mekune hnyawa kö së lo hna qaja hnei Paulo, ka hape: “Eëhuni a ajane troa loi thina ngöne la nöjei ewekë asëjëihë.” Ngacama thaa itre ka pexeje petre kö së,  ngo loi e tro sa hetre hni ne ajan me catre thele tro la nyipici a jilapane la mele së.

6. Pine nemen matre nyipi ewekë troa inyipicikeu la lue trefën, nge nemene la itre thiina ka ngazo nyine troa neën?

⁶ Ame la troa nyipici, tre, celë hi hatrene ka mama thene la itre hnepe lapa Keresiano. Celë matre, e hetre itre mekune nyine tro la trahmanyi me föe a ifekeun, loi e tro nyidroti a inyipicikeu. Thaa tro kö a eje e hnine la faipoipo ne la Keresiano, la iakötrë, me itre aqane ujë ka iangazo tune la troa ihanyi trij, maine troa iöhnyi juetrë jëne ëternet, maine troa kuca pena la ketre thiina ka sis. Ngazo pe hetre Keresiano ka faipoipo hë ka mele tune lai, kola juetrëne koi föi angatr la aqane mele cili. Paatre hë la inyipicikeu. Drei la itre trenge ewekë i Davita, ketre Joxu ka mele nyipici, öni nyidrë: “Tha hnenge kö hna ce lapa me itete thoi, nge tha tro kö ni a ce tro me angete iaö.” (Salamo 26:4) Itre ka faipoipo fe, the iaö nyipunieti kö, nge wange kö mele thoi jë me juetrë thiina koi föe hmunë!

7, 8. Nemene la itre tulu e hnine la Tusi Hmitrötr ka troa xatuane la itre nekönatr troa atrepengöne la enyipiewekëne la troa nyipici?

⁷ Loi e tro la itre keme me thin a inamacane me xomi tulu qa hnine la Tusi Hmitrötr matre troa inine la itre nekö i angatr, la enyipiewekëne la troa mele nyipici. Hetre itre tulu ka ngazo nyine troa amexej, tune lo pengö i Akana, lo atrekënö me ka juetrë ngazo; ketre tui Gehazi, lo atre meciu mani matre thoi jë me huliwa qene atrekënö; nge Iuda fe lo ketre ka atrekënö me iwanaxoeë matre troa akötrë Iesu.—Iosua 6:17-19; 7:11-25; 2 Ite Joxu 5:14-16, 20-27; Mataio 26:14, 15; Ioane 12:6.

⁸ Ngo hetre tulu ka lolo, tui Iakobo, kola thue ixatua kowe la itre nekö i nyidrë troa bëeke fë hmaca la manie  hna öhn e hnine la itre watrenge i angatr, ke, hnei nyidrëti hna mekune ka hape, ma hna amë menune jë hnine la itre watreng; Iefetha me nekö i nyidrë jajiny, la ketre tulu, lue ka nyipici kowe la hna sa xepu hnei kem, ene la jajinyi a hamën la mele i nyën nyine huuj. Kolo hi lai a tune la tulu i Iesu, hnei nyidrëti hna canga amamany matre xolouthi nyidrë hnene la ka ala nyim; matre eatre jë lo hna perofetan, nge matre nyi jëne jë fe la itre enehmu i nyidrë troa kötre mel. (Genese 43:12; Angete Amekötin 11:30-40; Ioane 18:3-11) Tro la itre hnepe tulu celë a amamane kowe la itre keme me thin, la itre ithuemacanyi ka sisitria e hnine la Wesi Ula i Akötresie, nyine xatua angatr troa inine la itre kuku troa hnime me wanga atrune ngöne la mele i angatr la enyipiewekëne la troa nyipici.

9. Nemene la nyine tro la itre keme me thin a neën maine angatr a ajane troa nyipici me amamai tulu kowe la itre nekö i angatr, nge pine nemen matre nyipi ewekë la tulu celë?

⁹ Hnëqa i itre keme me thin ka nyipi ewekë catr la troa inine la itre kuku. Kola hnyinge hnei Paulo aposetolo ka hape: “Nge eö a inine la kete, tha hna ini eö kö, hunikö? Eö a cainöje, ka hape, The ënö kö, hape u, ënö kö eö?” (Roma 2:21) Hnene la itre xaa keme me thin hna inine la itre nekö i angatr troa nyipici ngöne la mele i nyudren, ngo gufa pë hë la troa nyipici thei angatr. E kola atrekënö la ketre ewekë ka co, ceitu me pëkö koi angatr, maine pena angatr a qaja ka hape, nga trenga thoi hi lai ka pë pengön, nge e atrekënö hë atreine kö petr me qaja ka hape, “Hö, ame lai trene setroa, atre hi angeice lai ka hape, hnei itre atr hna majemine pala hi atrekënö la itre ewekë cili,” maine “trenga thoi ka pë pengön.” Eje hi lai laka, ngacama ka co ju hë la ewekë hna atrekënö ngo thaa nyine tro kö a sei kepin la atrekënö. Tune la trenga thoi, pë ju hë pengön ngo thaa tro kö a wanga acon, ke, trenga thoi pala hi lai. Haawe, e trenge nyipici, tre, trenge nyipici, nge e trenga thoi, tre, trenga thoi. * (Luka 16:10) Canga tro hi la itre nekönatr a öhne lai aqane mele thoi cili, nge troa hetre ethane catre elanyi la aqane ujë cili ngöne la mele i nyudren. (Efeso 6:4) Ngo ame la nyudreni a inine la nyipici qa ngöne la tulu ne la keme me thine i nyudren, haawe, tro hë nyudreni a tru trootro me hane atrunyi Iehova ngöne la fene celë ngacama ka pëkö inyipicikeu ngön.—Ite Edomë 22:6.

10. Ame ngöne la kola ifekeune la itre mekune me inyipicikeu hnene la itre trejin, nemene la nyine tro sa thupën me mekune hnyawa?

¹⁰ Pine laka hne së hna caasi pala hi memine la itre sine hmi së Keresiano, haawe, nyimutre la itre ijine tro sa akökötrene la aqane tro sa inyipicikeu. Tune la hne së hna ce wange hë ngöne la Mekene 12, nyipi ewekë tro sa thupëne lo ketre ahnahna hna hamë së, ene la sesepeneqë së, ngöne lo easë a itraqa itronyi memine la itre trejine me easë trahmanyi me föe. Ame la easa ithanata ngöne la nöjei drai, saqe së hi iqej, uti fe hë la ixöjetriji së! Maine tro sa amexeje menune la ketre ewekë hna ithanatan, ngo pëkö enyipicin, kösë easë hë lai a troa haöthe la trenga thoi; celë hi kepine matre, nyipi ewekë catre troa xomehnöthe la sesepeneqë. (Ite Edomë 10:19) Ame ngöne la ketre götran, tre, maine nyipici ju hë, ngo thaa kolo kö lai a upi së troa kötre fë ithanata. E hetre ewekë hna ithanatan nge thaa thatraqa së kö, the lö hnine menune kö, maine pena, the itrofëkeune kö, ke, wanga ketre atr ka thiina ka ngazo pi së. (1 Thesalonika 4:11) Hnei itre xane hna wanga ahmalohmaloeëne la trenge ithanata ka akötr me qaja ka hape, aqane tro hi lai a qaja amamane la nyipici, ngo loi pe e tro pala hi a hna aloin me sathe amenyiken la itre trenge ewekë së.—Kolose 4:6.

11, 12. (a) Hnei nemene matre angazone catrëne jë la mele ne la atr ka kuca la ketre ngazo ka tru? (b) Nemene la itre xaa trenga thoi hnei Satana hna sajuën ngöne la kola kuca la itre ngazo ka tru hnene la ketre atr, nge tune kaa la aqane tro sa neëne itre ej? (c) Tro sa isa amamane tune kaa la aqane nyipici së kowe la organizasio i Iehova?

¹¹ Ka nyipi ewekë catr tro sa nyipici kowe la angetre cilë mekene la ekalesia. Ngazo pe hnei itre xan hna kuca juetrëne la ketre ngazo ka  tru, me thoi kowe la itre qatre thup ngöne la hna ihnyingë, ene pe thaa tingetinge hnyawa ha la mele i angatr. Ame itre xan, tre, angatr a lue iqëmek, nyi hlue i Iehova kö nge kuca juetrëne fe kö la ngazo. Itre ka mele hnine la thoi la itre ka ujë tune lai. (Salamo 12:2) Hnei itre xan, hna qaja sinëne kowe la itre qatre thup la ngazo hnei angatr hna kuca. (Ite Huliwa 5:1-11) Ngo e paatre kö la nyipici thene la atr, eje hi laka, aqane ujë lai ka xulu qa ngöne la itre trenga thoi i Satana.—Wange ju la itre mekune hna eköhagen, hna hape,  “Itre Trenga Thoi i Satana Göne La Itre Ngazo Ka Tru,” ngöne götrane 164-5.

¹² Ka nyipi ewekë mina fe troa nyipici kowe la organizasio i Iehova, e tro sa nyi aliene la itre pepa göi troa sa lo itre hnyinge nyine atre la pengö së. Tune fe la easa sija la etrune la hne së hna cainöje hnine la rapor, thaa tro kö sa thoi. Ketre tune mina fe, ame la easa nyi aliene la ketre pepa ne sipo göi troa trongëne la ketre hnëqa hnine la ekalesia, loi e tro sa qaja la trenge nyipici maine hetre meci së, maine ketre ewekë ka traqa ngöne la mele së, maine hnepe jole ka eje the së ngöne la götrane la ua.—Ite Edomë 6:16-19.

13. Tro sa nyipici tune kaa maine easa ce huliwa me thele manie memine la ketre trejine me easë?

¹³ Troa amamane la inyipicikeu së itre trejin, e thaa hne së kö hna nue manie troa iangazonekeu së. Hnene la itre trejine Keresiano trahmanyi me föe hna mekune troa ce huliwa me thele mani. Ngo thaa loi kö e tro angatre a ithuenyiköne la itre huliwa ne thele mani memine la hmi, me xome la Uma Ne Baselaia nyine ithanatane la itre huliwa i angatre cili, maine ngöne pena la hna cainöje trootro. Nge e ce huliwa jë la lue trejin, tro ketre lai a maseta i ketre. Maine kola huliwa koi së hnene la itre trejine trahmanyi maine föe, troa amamane la nyipici së hnene la aqane tro sa nyi thupe i angatr, e ase hë sa la drain, haawe troa eatrën, nge thaa tro kö a atriane lo etrune hna axeciën, nge hetre itre loi ne la ka huliwa hna amekötine hnei mus, haawe hamë angeice pi. (1 Timoteo 5:18; Iakobo 5:1-4) Nge maine easë pena ha a huliwa ne la ketre trejine trahmanyi maine föe, wange kö ke kapa menune pi la thupene nge co pë hë la hna huliwa. (2 Thesalonika 3:10) Thaa tro kö sa imenune la pengö i atre huliwa koi maseta memine aqane imelekeu së ngöne la götrane la ua, wanga uku nyidrëti jë troa hamë drai ne mano së, me hamëne hmekuje koi së la thangane la itre eloine hna huliwa, maine  itre xaa loi ju kö, nge thaa hane pë hë ujë tune lai kowe la itre xaa ka huliwa.—Efeso 6:5-8.

14. Ame la kola ce kuca hnene la itre Keresiano la ketre ewekë hna nyi trepene hnei manie, nemene la nyine tro angatr a kuca cememine la inamacan, nge pine nemen?

¹⁴ Nge tune kaa e kola mama ngöne la ketre jëne thele manie laka, tru catre la manie nyine tro sa pane amë ngön, maine nyine troa sipone matre troa kapa elanyi la itre manie ka tru qa ngön, ngo ame pe kola mama laka ijije hi elanyi troa traqa la itre xaa jol? Kola hamëne hnei Tusi Hmitrötr la ketre trepene meköti ka nyipi ewekë me ka lolo, hna hape: Loi e troa cinyihane asë! Tui Ieremia ngöne lo angeic a itöne la ketre hnepadro, laka, hnei angeic hna cinyihane la ketre pepa me fejane ej nyine anyipicin, me amë acone hnyawa, ke, tro ej a nyipi ewekë elanyi e traqa ju la itre jol. (Ieremia 32:9-12; wange ju fe la Genese 23:16-20.) E easa ce kuca memine la ketre trejine me easë la ketre ewekë nge mani la trepen, haawe, loi e tro pala hi së a hnëkëne hnyawa la nöjei ithuemacanyi me cinyihane asë ngöne la ketre pepa, me siji pun, me anyipicin; thaa kolo kö lai a hape pëkö imejiunekeu thene la lue trejin. Ohea, kolo pe a hmekën wanga traqa pi la itre isazikeu, me itre ewekë ka troa thë la caasi së. Loi e tro asë hi la itre Keresiano a mekune hnyawa laka, e kola ce kuca la huliwa ka caas nge mani la trepen, haawe, thaa tro pi kö a nue la ketre ewekë ka tune lai, troa angazone la tingetinge ne la ekalesia. *—1 Korinito 6:1-8.

15. Nemene la mekuna i Iehova e thoi jë la aqane ihuliwanekeun la mani, nge tune kaa la aqane troa ujë hnene la itre Keresiano kowe la itre aqane huliwa ka ngazo cili?

¹⁵ Ame la mele nyipici, tre, thaa nyine melëne hmekuje kö hnene la Keresiano e hnine la ekalesia. Hnei Paulo hna qaja ka hape: “Eahuni a ajane troa loi thina ngöne la nöjei ewekë asëjëihë.” (Heberu 13:18) E ifekethi hë së memine la itre atr ne fen göi mani, aja ne la Atre Xupi së la tro sa nyipici. Hna qaja hmekuje hi hnine la tusi Ite Edomë, la foa lao ewekë ka qaja atrune la enyipiewekëne la itre nyine tulu ka meköt. (Ite Edomë 11:1; 16:11; 20:10, 23) Ame ngöne la itre ijine ekö, hna majemine troa xome la itre nyine tulu me itre  wene fao matre troa tuluthe hnyawa la itre ewekë memine la manie hna xome nyine itöne itre ej. Hetrenyi la itre ka saleme ka xome la lue pengöne wene fao ka tria, matre troa amenune me atrekënöne la itre ka itö. * Iehova a methinëne la itre hna majemine kuca cili! Maine aja së troa lapa qale catre kowe la ihnimi Akötresie, haawe, nyipi ewekë tro së a neëne hnyawa la nöjei aqane huliwa manie asë ka ngazo me ka thoi.

16, 17. Nemene la itre aqane mel ka thaa nyipici kö ka hlemu ngöne la fene enehila, nge nemene la hna catre kuca hnene la itre nyipi Keresiano?

¹⁶ Pine laka Satana la atre musinëne la fene celë, thaa sesëkötre kö së la kola haöthe la fen asë hnene la itre atr ka paatre kö la nyipici ngöne la mel. Ame ngöne la nöjei drai, easa cile kowe la itre ewekë ka tupathi së matre apaatrene the së la nyipici. Ame la itre ka nyialie i pepa, ke, kola mekune troa mele ngöne la ketre nöj, maine göi hotr, maine assurance pena, me itre xaa pepa ju kö, hnei angatr hna majemine troa thoi lo kola sa la itre hnying matre pë kö ejolen e troa kapa la hnei angatr hna ajan. Nyimutre la itre ka ini ka huliwa qenatrekënö ngöne la itre ijine itupath, maine pena ame ngöne la angatr a kuca la itre qa i angatr, hnei itre xan hna xome la hna huliwa hnene la itre xaa atr hnine ëternet; ngo angatre lai a huliwa qenatrekënö, ke, angatr a troa cile fë la ifekë huliwan ngöne la hna ini. Hnei itre xan, hna hamë manie nyine troa itöne la itre ka cilëne la itre hnëqa ka tru, matre troa kapa me aejën la hnei angatr hna ajan. Thaa sesëkötre kö së la easa öhne la thiina cili ngöne la fene ka tiqa catre hnei atr ka “hnimi angate kö, me meciu mani, . . . me tha metöte kö.”—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Kola catre thupën hnene la itre nyipi Keresiano matre thaa tro kö angatr a hane lö hnine la itre hna majemine kuca cili. Ketre jole ka tru enehila troa mele nyipici, ke, kosë sisitria hmaca ju kö la mele ne la itre atr ka thaa nyipici kö, nge tru la loi hnei angatr hna kapa ngöne la fene enehila. (Salamo 73:1-8) Nge ame ngöne la ketre götran, itre Keresiano a ewë fë la itre ejolene göi mani, hnene hi laka, angatr a ajane troa mele thenge la nyipici “ngöne la nöjei ewekë asëjëihë.” Hapeu, ka loi kö troa ujë tune lai ngacama troa akötr?  Eje hi, aqane ujë lai ka sisitria! Pine nemen? Nemene la itre manathith hne së hna troa kapa qa ngöne la hne së hna nyipici ngöne la mele së?

18. Pine nemen matre ka sisitria catre la troa hlemu loi me nyipici ngöne la mele së?

¹⁸ Thaa tru menu kö hnei ewekë ngöne la mel, ka sisitria catre kö hune la troa ketre atr ka nyipici nge hna mejiune kow. (Wange ju la itre mekune hna eköhagen, hna hape,  “Hapeu Ka Nyipici Kö Ni Ngöne La Nöjei Drai?,” ngöne götrane 167.) Nge pane mekune ju së, ijiji së asë hi troa hlemu loi, ke kola atre së hnene la hne së hna nyipici ngöne la mele së! Ame la troa nyipici, tre, thaa ka xulu kö qa ngöne laka, hetrenyi së la ketre talan, maine trene mo së, maine ka mingöminge së, maine hnene pena la aqane mele së, maine itre xaa ewekë ju kö. Ngo, thaa hnei nöjei atr asë kö hna kapa la trenga mo ka tru celë, ene la troa hlemu loi. Xalaithe hi la itre ka nyipici ngöne la mele i angatr. (Mika 7:2) Ngacama hetre itre ka hnyimasai së pine la hne së hna nyipici, ngo itre xane pe a wanga atrune la aqane nyipici së, ene pe angatre hë a hane mejiune koi së me metrötrë së. Nyimutre la Itretre Anyipicine i Iehova ka öhne laka, thaa ka pë thangane kö la hnei angatr hna nyipici ngöne la götrane göi mani. Ame la kola upe la itre sine huliwa i angatr pine la hna thaa inyipicikeu me maseta, lapa pe kö angatr, maine pena, angatre pena a öhnyi huliwa, ke kola aja ka huliwa nyipici.

19. Troa ketr tune kaa la mekuthethewe së memine la aqane imelekeu së me Iehova, hnene la aqane nyipici së ngöne la mel?

¹⁹ Maine thaa melëne ju hë së la itre ewekë celë, ngo thaa sihngödri kö koi së laka, tro sa kapa la itre manathithi ka tru, e hne së hna nyipici ngöne la mele së. Tro ha tro loi hnyawa me wië la mekuthethewe së. Hna cinyihane hnei Paulo ka hape: “Eëhuni a mekune laka hetenyi hë huni la mekuthethewe ka loi.” (Heberu 13:18) Ketre, öhne hnyawa hi la Tretretro së e koho hnengödrai la aqane hlemu loi me nyipici së, nge Nyidrëti a hnime la itre atr ka nyipici ngöne la mele i angatr. (Salamo 15:1, 2; Ite Edomë 22:1) Eje hi laka, maine tro sa nyipici, tro hë së a lapa qale catre kowe la ihnimi Akötresie, nge pëkö ketre manathithi ka sisitria hune lai. Tro hmaca së a sisedrëne memine la topike thupene la hna hape: Aqane goeëne Iehova la huliwa.