Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI 14

Chɔm Sandei o Nɛi o Nɛi Niŋ

Chɔm Sandei o Nɛi o Nɛi Niŋ

“Ŋ hɛnaŋ mi ŋ [chɔm sandei, NW] o nɛi o nɛi niŋ.” —HIBULUIYA 13:​18.

1, 2. Le yɛɛ Chɛhowa naŋ yɛ kɔl te o che pɛ naa kindiŋndo le sandei chɔmndo o nɛi o nɛi niŋ? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

KALAA kuɛ piindoo o lɔɔ niŋ nda poombɔ ndɔ pɔmbɔɔ. Mɛɛ kalaa wa piindoo o fondaa pum, mi poombɔɔ cha nyɛ lapisullo, mbo chua. Mɛɛ nda wa faŋaŋndo, mbo puɛɛnuŋ le nyɛ lapisul o chua wo miŋgioo. Nduyɛ o dimul vɛlɛ kala ndɔ le mbo pindul ndu le. Kɛ mɛɛ nda kandu hunɔɔ, mbo sim kpɛ, mbo tofaŋ o ba mbo cha nyɛ lapisul o chua wo. Mbo tɛɛmbuu hɔlla pɛsɛkɛ a kɔl tambɛiyo. Mbo kandu chaŋndo. Kɛ mi kala ndɔ dɛɛniaa ndu, okoŋ ma miiŋgu pila naa o chua nyɛ lapisul kalaa wa. Nduyɛ mbo nyɔɔlu wana nɔ nyɛ koŋ ndo le mbo mal ndu haki. Mɛɛ o tosa lende, mi kala ndɔ naŋ kɔllo tau. Le yɛɛ?

2 Teleŋ o teleŋ kalaŋ chuauwa wa a nyaale te a che pɛ mi chuauwaa ndaa wa sandei pɛɛkoo. Finya naa o choo choo niŋ bɛɛ lende koni o naŋ kɔl ni. Kanifuule, “Mɛlɛka wana tiindaŋndo” o cho ni. (Sam 31:​5) Te ŋ wa pɛ hiouwɔɔ lachi a kaasoŋyɛi sɔlaa o ndu pɛiyo niŋ, lende ko o naŋ kɔl ni te o che pɛ naa kindiŋndo le sandei chɔmndo. Ŋ yeema miŋ nɛŋi ndu kɔl nduyɛ miŋ lo o kaala ndɔɔ bɛŋgu. Le saboo hoo, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ a nyɛ kiilanɔɔ Pɔɔl dimi wo. Ndu cho ni, “Ŋ hɛnaŋ mi ŋ [chɔm sandei, NW] o nɛi o nɛi niŋ.” (Hibuluiya 13:​18) Ŋ muliŋ niko hɔlla o nyɔɔŋ sala hiɔɔlu ŋ tosa miŋ kɛɛ lepum sandei chɔmndo wo. Okoŋ kɔɔli, ŋ cho vɛlɛ hunɔɔ pɛɛku a tɔnɔla naŋ sɔla o hei tosaa niŋndo.

LA Ŋ SANDUŊ A NAAPILA

3-5. (a) Vɛɛ Baabuiyo sila yɛ naa a kpundɛ cho le naapila huinɔŋndo wo? (b) Yɛɛ mala yɛ naa miŋ chɔm sandei a naapila?

3 Sandei chɔmndo a naapila cho simul tase naŋ sɔla wo ni. Nyɔɔ pilɛ cho a naa waŋchieeyaa lahakiaa ni, hau pa miŋ huinuŋ naapila. Le taamaseliiyo, mi Chiisu dimul Kilisiɔŋaa wa o kundaa niŋ Lawodisia wa maa a huinuŋ ndapila. Ma yiyaŋ maa a cho a sulaa. Kɛ o kpeekpei niŋ, a wa “a tambɛi, a sumɛi, nduyɛ” a “wa tuu fondo” o nyinayɛi niŋ. Nuawɔ se suɛi imɔnɔ! (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 3:​17) Huinɔŋ nda wa hoo ndapila wo chɔɔlu nda luei o kpundɔɔ niŋ ni.

4 Loonuŋndɔ vɛlɛ a sila kiilanɔɔ Chemisi yɔŋgu hoo wo, “Wana chua hoo ndu pila maa wana piɛiyaa Mɛlɛkaa o cho ni, kɛ mbo bumba sondo ndɔɔ mandaa wo, mɛɛ ndu pila cho huinɔŋndo ni. Mɛɛ Mɛlɛka ndɔ piɛiyaa simnuŋ suɛi fondo fuu.” (Chemisi 1:​26) Te ŋ yiyaŋ pɛ maa ŋ soliŋ bɛɛ diomnda wɔɔŋndaŋ o sondo Chɛhowa chɛl piɛile naaleŋ, mɛɛ naapila cho huinɔŋndo ni. Piɛile naaleŋ fondo fuu le wa Chɛhowa o hɔl ni. Saaŋgiaŋndo ko naŋ wa koŋ naapila ni. Te ŋ yeema miŋ huinuŋ naapila le, yɛɛ mala yɛ naa?

5 O bolle Baabui le pilɛ le leŋ niŋ kpe, mi Chemisi tuu diom Mɛlɛkaa a tofaŋndo. Mbo sila naa le miŋ pɛɛku Diom Mɛlɛkaa nyɛ kɛndɛi, vɛlɛ miŋ hiou lachi a siŋgaŋndaŋ tosaa o yoomu naa niŋ. (Nuawɔ Chemisi 1:​23-25.) Baabuiyo mala naa le miŋ sandu a naapila, nduyɛ miŋ che fonda naŋ nɔ le hiouwɔɔ lachioo tosaa wo. (Chaŋ Imɔnɔ Chɛluimaya Wo 3:​40; Haka 1:​5) Ŋ piɛi vɛlɛ o Chɛhowa lo, nduyɛ miŋ nyuna ndu le mbo yaasiaa naa miŋ che wana suu naŋ cho wo. Okoŋ te ŋ saaluŋ pɛ siɔve naa o ŋdial, ŋ kindiŋ le ndi siɛɛndoo. (Sam 139:​23, 24) Kafalaŋ la cho nyɛ kɛndɛ kposoŋ te, nduyɛ ŋ nɔ miŋ tul taŋ leyɛ mɛɛ Finya naa o choo choo niŋ tultaŋ leyɛ yɛ. Pulɔwaa 3:​32 dimi aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ o tul wanaa tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ nda leyɛ. Kɛ wanaa tosa sɔɔŋ Kɛndɔŋ nda nda, kaalaa o kaala nda ni.” Chɛhowa mala naa miŋ yiyaŋ mɛɛ o yiyaŋ yɛ, nduyɛ miŋ che naapila mɛɛ o che naa yɛ. Loonuŋndɔ nyɛ Pɔɔl dimi wo. “Ŋ hɛnaŋ mi ŋ [chɔm sandei, NW.]” Suŋ suŋ ndu, ŋ cho wɔ wanaa walaŋ te. Kɛ a koŋ kpou, ŋ nɔ yeemɛi tau le miŋ kindiŋ kpoke le sandei chɔmndo.

CHƆM SANDEI O YUŊGOO NIŊ

Sandei mala naa le miŋ kpeeŋaŋ kaa tosa miŋ veŋ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo wo

6. Le yɛɛ wanaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ yɛ ma chɔm sandei ndapila tɛɛŋ, nduyɛ kpundɛ yɛɛ nda nɔ yɛ ma kpakpala?

6 Sandei nɔ mi i wa pondaleŋ o yuŋgu leKilisiɔŋndo niŋ ni. Pɔnɔɔ a lanɔɔ waa nɔ ma wa suukaŋndo ndapila tɛɛŋ o sandei choo. Sɔɔŋ nɔɔlɛiyoŋ nɔ miŋ wa o nɔɔ niŋ te. Ŋpum cho muŋ ni, holi holiaŋndo nya wana nya cho o nɔ niŋ te wo, chaŋyɛi laa num sina le ve biyɔɔ o Intanɛtiiyo choo, te koŋ te, wunduma tum fondo ma suu o suu nuaa. Kilisiɔŋaa cho o nɔlaŋnda a siaama cho niŋ hau kaala nɔɔlɛi waa ndoo tosaa sɔɔsɔɔ, ma wa wana nda cho o nɔɔ niŋndo vioŋnɔŋndo. Kafalaŋ kɛsɛ la cho laŋ ni. Tofawɔ nyɛ Masaa Deeve dimi wo aa, “Ŋ dou labali naa wana lachoowa le, nduyɛ I yee naaŋaŋ a wana sondo yeelɛi le.” (Sam 26:​4) Te o yɔŋ pɛ aa o nɔɔ ŋ cho ni, luei balaŋ o kaa pum niŋ o tosa ma viŋ wana nya chal o nɔɔ niŋndo wana suu ŋ cho wo le.

7, 8. Taamaseliila Baabui kuɛɛ kalaŋ chuauwa soliŋ yɛ kpeku le chuauwaa ndaa pɛɛkoo a sandei okɔɔ?

7 Te kalaŋ chuauwa wa pɛ chuauwaa ndaa pɛɛkoo a sandei okɔɔ, a nɔ ma soliŋ taamaseliila cho o Baabuiyo niŋndaŋ kpeku. Kɛ o baa pilɔɔ choo, taamaseliila wɔɔŋndaŋ lacho. Ekaŋ cho opilɛ. Mbo yɔŋ viileŋ, nduyɛ, mbo kindiŋ le viile o tosa leŋ vioŋɔɔ. Opilɔɔ cho Kɛhasi ni. Mbo dimi choolaŋ le hɔlte nyɛsɔlaa. Chuda cho waŋndo opilɔɔ ni. Ndu bɛɛ mbo yɔŋ viileŋ, nduyɛ mbo dimi choolaŋ le Chiisu nyɛpalaa tuisioo choo.—Chɔɔsuaa 6:​17-19; 7:​11-25; Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 5:​14-16, 20-27; Maatiu 26:​14, 15; Chɔŋ 12:​6.

8 Kɛ taamaseliila kɛndɛlaŋ lacho vɛlɛ. Chɛfita nda chua ndɔɔ cho o pilɛ. Mbo chɛl finya ndɔ diom mbo chua buŋgɛi ikala kala a ndupila okɔɔ. Opilɔɔ cho Chekɔpu ni. Mbo dimul puaa nduaa le ma miŋgi nyɛ sɔlaa nda saaluŋ o bɔlɔla ndalaŋ niŋndo. Mbo dimi maa kɛlɛŋgaa dɔɔ puɛɛnɔŋndo nda puɛɛnuŋ ni. O mɛɛlaa cho Chiisu ni. Mbo bii kɔllo mbo chɔɔmuŋ ndupila o faŋga bɛndu hiŋ ndu biyɔɔ wo lo, le hali kpeŋ mi nyɛ Baabuiyo dimi wo yɔŋnuŋ, nduyɛ vɛlɛ le buɛiyaa nduaa kiindiaa. (Chɛnɛsee 43:​12; Chɔɔchiaa 11:​30-40; Chɔŋ 18:​3-11) Taamaseliilaŋ nyɛɛmbɔ koni cho hoo ni le kalaŋ chuauwa chɔmndo maa Baabuiyo nɔ sɔɔŋ sɔviɔŋ ŋ hɔbɛi, ŋ mala nda ma pɛɛku chuauwaa ndaa sandeiyo.

9. Te kalaŋ chuauwa yeema pɛ chuauwaa ndaa taamasi kɛndɔɔ kɛsullo a sandei okɔɔ, yɛɛ nda nɔ yɛ ma faŋaŋ kɔɔli? Nduyɛ, le yɛɛ hei cho yɛ suɛi sɔvɛ?

9 Kalaŋndo pila kalaŋ chuauwa nɔ hoo ni le chuauwaa ndaa pɛɛkoo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl nyuna aa, “Te o wa pɛ mi la nɔla mi la pɛɛku chaaŋnda, vɛ niŋ la pɛɛku nya pila le? La cho waŋnda dimullo maa wana yɔŋ levii le, kɛ mi nya yɔŋ viileŋ.” (Luomaŋnda 2:​21) Mi kalaŋ chuauwa apum hiŋ chuauwaa ndaa hɔlla. Ma wa chuauwaa ndaa pɛɛkoo a sandei okɔɔ. Kɛ mi ndapila luei balaŋ o kafalaŋ niŋ. A wa viileŋ yɔŋndo pɛ, a dimi maa “dɔndaŋndo nda cho ni.” Te koŋ te a dimi pɛ choolaŋ a dimi aa, “Mbɔ mamɔɔlaŋ koni ya wa ni.” Kɛ o kɛsɛ kɛsɔɔ niŋ, viileŋ viileŋ le cho ni, o yɔŋ bɛɛ aa nyɛ ŋ chua wo cho nyɛ bana bana le. Nduyɛ, choolaŋ choolaŋ la cho ni, o yɔŋ bɛɛ aa suɛi nya cho a ndi okɔɔ ve cho suɛi sɔvɛ le. * (Nuawɔ Luku 16:​10.) Chuaambuaa yɛ, hau pa ma chiikuu mulu mulɔŋndo. Le saboo hoo, lende ko nda bɛɛ chaŋ ni ma sul a ve wanaa sandu le. (Ɛfisiaŋnda 6:​4) Kɛ te o yɔŋ pɛ mi wanaa velu nda wa chɔm taamasi kɛndɔɔ a sandei okɔɔ, nda bɛɛ cho hindɔɔ a Chɛhowa tɔɔ kɛndɔɔ kioo o chieeŋ lakafaa hoo niŋ.—Pulɔwaa 22:​6.

SANDEI O KUNDAA NIŊ

10. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsiŋ o kɔl te ŋ wa pɛ baltaŋ naa chaaŋaa naa laalaŋnda?

10 Chuuŋgiaŋndo a chaaŋaa naa laalaŋnda mala naa miŋ chɔm sandei o kundaa niŋ. A mɛɛ naŋ pɛɛku o Buŋgɛi 12 niŋ yɛ, ŋ nɔ miŋ mandaŋ a nyɛ naŋ suaa wo, o bii fau chaaŋaa naa laalaŋnda tɛɛŋ. Lepum, ŋ lo balta yɛɛlɛ yɛɛlɛ laŋ, miŋ luei balaŋ o choŋgulaŋ niŋ, vɛlɛ a choola wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ dimioo. Te o yɔŋ pɛ miŋ luei sondoo o suɛi naŋ sina le ve niŋ, okoŋ miŋ wa keiyo baltaŋ a ndi okɔɔ, mɛɛ choolaŋ naŋ cho laŋ pɛŋgɛlaa ni. Lelaŋ ŋ nɔ miŋ manda diɔɔmule naaleŋ. (Pulɔwaa 10:​19) O baa pilɔɔ choo, lepum miŋ sina a suɛi pum okɔɔ. Kɛ koŋ chɔm naa maa ŋ nɔ miŋ soo a ndi okɔɔ le. Le taamaseliiyo, suɛi pum i ve suɛi naa le. Lelaŋ o bɛnda miŋ wa kelaa a ndi o sondo le. (Tɛsaloniaŋ Tasoo 4:​11) Waŋnda apum te a wa pɛ suɛi wɔɔŋnde dimioo, a dimi aa tonyaa nda cho dimioo ni. Kɛ ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa nyɛ naŋ dimi wo nɔ mbo wa sakpo, nduyɛ, mbo hini waŋnda kɔl.—Nuawɔ Kolosiaŋnda 4:​6.

11, 12. (a) O nɛi kuɛɛ choo wanaa tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo wa dimi yɛ choolaŋ? (b) Choola kuɛɛ Setana cho yɛ hau hivioo lachi a haki wɔɔŋ wɔɔŋndo okɔɔ, nduyɛ vɛɛ naŋ chɔulaba yɛ choola suu waa ndoo? (c) Vɛɛ naŋ chɔm yɛ sandei o kɔɔna Chɛhowaa niŋ?

11 I cho suɛi kɛndɛ le miŋ chɔm sandei o wanaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda lo. Wanaa tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo lepumnda, ma kindi kindiŋ le haki ndaa vioŋɔɔ. Te wanaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda nyuna nda pɛ, a dimi choolaŋ. A wa o hakioo niŋ, kɛ ma chɔm maa a cho Chɛhowa piɛiyo o sandei choo. Kaa suu waa naa siiŋguu waŋndo wana lachoowaa. (Sam 12:​2) Waŋnda apum tonyaa nyɛɛmbɔ koni nda dimul wanaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda ni. Kɛ suɛi kpeekpei nda tosa ve ma veŋ kpiŋ. (Walta Wanaa Chiisuaa 5:​1-11) Kɛɛ sanduyɛi hei chɛŋ o choola Setana cho hau pɛŋgɛlaa laŋ niŋ.—Tofa kɔfoo o pei 164-165. Suɛi lebolle aa, “ Choola Setana laŋ a Haki Wɔɔŋ Wɔɔŋndo Okɔɔ.”

12 Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ chɔm sandei o kɔɔna Chɛhowaa niŋ te ŋ wa pɛ nyunalaŋ mulioo o yauwo choo le suiliŋndaŋ lapum sɔlaa. Le taamaseliiyo, te ŋ wa pɛ kona naa wali pollo yɔŋgoo, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii naŋ poonyiaa nyɛ naŋ tosa le wo. Lende koni, ŋ wa pɛ nyunalaŋ mulioo, ŋ nɔ miŋ dimi choolaŋ a kɛndiaa naa okɔɔ, vɛlɛ a sɔɔŋ cheleŋndoŋ o yoomu naa niŋ te.—Nuawɔ Pulɔwaa 6:​16-19.

13. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ sandei te ŋ wa pɛ wallo latulu a chaaŋ naa laalaŋndo?

13 Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ chɔm sandei o chaaŋaa naa laalaŋnda lo o nɛi leyulaa choo. Teleŋndaŋ lapum, mi puaapiliaa a ndepiliaa mɔsɔŋa yulaleŋ. A nɔ ma wa yekeŋ. A nɔ ma dɔu baltaŋ a yulale ndaleŋ okɔɔ o toŋgo lepiɛiyo niŋ te, kɛlɛŋgaa niŋ te o wali pollo niŋ. Lepum ma wa baalaa tosaa le waŋndo. Te ŋ chua pɛ puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ naa le baalaa, ŋ nɔ miŋ chɔm sandei le ndu sala ndɔɔ kioo a mɛɛ naŋ chɛlaŋ yɛ, vɛlɛ le ndu tɔnɔla ndɔlaŋ kioo a mɛɛ sawaa dimi yɛ. (Timoti Tasoo 5:​18; Chemisi 5:​1-4) Te chaaŋ naa laalaŋndo chua naa pɛ le balaa, ŋ nɔ miŋ tosa baala koŋ a kɔl naa kpede. (Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 3:​10) Yiyaŋ naa maa le mɛɛ o cho puaapilɛnɔ numndo yɛ, o cho num biyɔɔ teŋgeŋ, nduyɛ mbo ke num salaa a tɔnɔla cheleŋndaŋ mbo hiou a tuaa le. Te koŋ te, mbo chɛl num ma wa keleŋaa wallo malɔɔ le.—Ɛfisiaŋnda 6:​5-8.

14. Te Kilisiɔŋnda yeema pɛ yulaleŋ mɔsɔŋaa, yɛɛ nda nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl, nduyɛ le yɛɛ?

14 Lepum mi la tuu le yulaleŋ tosaa nya waŋndo. Yulaleŋ ndeŋ yɛ, bɔnɔ ni, kɛ tɔnɔ ni. Baabuiyo chɔm naa nyɛ kpeekpei naŋ nɔ miŋ tosa wo. Ŋ nɔ miŋ poonyiaa nyɛ o nyɛ o yau choo. Le taamaseliiyo, mɛɛ Chɛluimaya pendu lɛŋndeŋ, mbo toosiaa yaulaŋ nda wana lelɛŋndo tɛɛŋ. Yaulaŋ ndaŋ la wa seiyo ni le wana sinaŋ dɛnɛloo. (Chɛluimaya 32:​9-12; nuawɔ vɛlɛ Chɛnɛsee 23:​16-20) Te ŋ mɔsɔŋa pɛ yulaleŋ naa chaaŋaa naa laalaŋnda, ŋ nɔ miŋ poonyiaa nyɛ o nyɛ cho a yulale leŋ okɔɔ o yauwo choo. Hei chɔm naa maa ŋ nɔ laalaŋ o naapila niŋ te le. Kɛ, koŋ tosa sɛɛŋgiaŋndo a kɔl tambɛiyo luei naa tɛɛŋ te. Kilisiɔŋaa cho yulaleŋnda nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa, yulale nda cho leŋ le nɔ mi le tɛɛmbuu kɔl nyulu cho o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo le, vɛlɛ mi le chuu nda piɔuwaŋndo tɛɛŋ te. *Kɔliŋtiaŋ Tasoo 6:​1-8.

CHƆM SANDEI O KUMBII CHIEEŊNDO

15. Vɛɛ Chɛhowa che yɛ wanaa kɛɛ sandei chɔmndo o yulaleŋ niŋnda, nduyɛ vɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ bɛɛ nɔ yɛ mbo che hei?

15 O cho ko o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te Kilisiɔŋnɔɔ nɔ mbo chɔm sandei le. Mi Pɔɔl dimi aa, “Ŋ hɛnaŋ mi ŋ [chɔm sandei, NW] o nɛi o nɛi niŋ.” (Hibuluiya 13:​18) Te o hiŋ pɛ a wallo o chieeŋndo niŋ okɔɔ, wana toosiaa naa wo yeema miŋ chɔm sandei. Mi yau la Taloo o Baabuiyo niŋ suaa fondalaŋ tau a sekeliila lachoowalaŋ okɔɔ. (Pulɔwaa 11:​1; 20:​10, 23) O sindɔɔ niŋ, waŋnda ndaa soliŋ sekeliiyo kpeku o yulaleŋ niŋ le nyɔɔŋ tuuwo. Yulaa lakafaa ndaa soliŋ sekeliilaŋ la tiɔɔŋ kpeku le waŋnda kafalaŋ tosallo. * Chɛhowa tul kaa suu waa naa leyɛ! Le loo o kaala Mɛlɛka wo bɛŋgu, ŋ nɔ miŋ wou ba kposoŋ o yulale lakafaleŋ niŋ te.

16, 17. Kafala suu kuɛɛ cho yɛ hau o chieeŋndo niŋ, nduyɛ yɛɛ Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ yɛ ma tosa?

16 Setana cho masaa le chieeŋndo hoo ni. Lelaŋ kaamaa bii naa le te ŋ che pɛ kafalaŋ o chieeŋndo niŋ. Lepaa o lepaa mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa o yoomu naa niŋ le kiɔɔ sandei chɔmndo. Lepum, te waŋnda wa pɛ baalaa nuuviaa, ma dimi choolaŋ o yauwo choo a suiliŋnda nda nɔ le laŋ. O chieeŋndo niŋ hau, waŋnda che ndi suɛi tɛtɛlɛ le choolaŋ dimioo a kafalaŋ tosaa halikpeŋ ma sɔla baala nda cho nuuviaa wo. Waŋnda wa vɛlɛ pɛ nyunalaŋ mulioo o yaulaŋ choo le kɔlaŋ o lɛŋnde cheleŋ niŋ, le paawaa lelɛŋndo malɔɔ, vɛlɛ a sɔɔŋ cheleŋndoŋ, ma dimi choolaŋ halikpeŋ ma sɔla nyɛ nda cho kɔɔli wo. Sukuwaa bɔɔbɔɔ bɛɛ ma tosa kafalaŋ te a nyuna nda pɛ le ma poonyiaa nyɛ nda loonuŋ o pɛɛku ndaa niŋndo. Ma soliŋ vɛlɛ Intanɛtiiyo kpeku. Te a saaluŋ pɛ mulilaŋ loŋ, a chiimbuu laŋ. Wanaa foofula bɛnduaa nɔ balaŋ o kuuyu kuuyoo niŋnda bɛɛ, ma chɛl luɛiyɔɔ niŋndo. Kɛsiŋ o kɔl maa chieeŋ naŋ cho hoo niŋndo, “waŋnda chieeya a nɔ niŋ yiyaŋ le chaaŋaa ndaa waŋnda chieeya le, mɛɛ le nda pila. Wanaa kaala ŋkaniaa nda wa niŋ ni, . . . nyɛ o nyɛ cho nyɛ kɛndɛ ma tul ndu leyɛ.”—Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​1-5.

17 Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ ma luei balaŋ kposoŋ o kaala suu waa naa niŋ te. Le sabu sandei kendu chɔmndo o chieeŋndo hoo niŋndo cho ni maa, wanaa nɔ balaŋ o kafalaŋ niŋnda cho hau hiowɔɔ lachi a sullo. (Sam 73:​1-8) Lepum mi pɛŋnde nyɛsɔlaa le bii Kilisiɔŋnda, kanifuule, a hɛnaŋ ma chɔm sandei o nɛi o nɛi niŋ. Vɛ, hei cho suɛi kɛndɛ le tosaa le? I cho suɛi sɔvɛ! Kɛ le yɛɛ? Tɔnɔla kuɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ chɔm pɛ sandei?

TƆNƆLA NAŊ SƆLA O SANDEI CHƆMNDO NIŊNDAŊ

18. Le yɛɛ diola kɛndɛlaŋ a sandei okɔɔ cho yɛ nyɛ sɔvɛ bɛndu?

18 Fula makɔɔli kɛndɛ ŋ sɔla o sandei chɔmndo niŋndo, a tuu ndu a nyɛ o nyɛ cheleŋ ŋ sɔla o yoomoo niŋndo le. (Tofa kɔfoo o pei 167. Suɛi lebolle aa, “ Vɛɛ kpɛ Ya Sandu Yɛ?”) Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Wana o wana fee sɔla tɔɔ kɛndɔɔ! O cho nyɛ ŋ sina wo, sul numndo, naŋɔɔ numndo, kɔɔlima numndaŋ, ɔɔ nyɛm cheleŋndoŋ te tosa num wana sandaa le. Kɛ waŋnda tau sendu hau le. I cho bɔɔ hau suɛi kala le sandei chɔɔ. (Makal 7:​2) Waŋnda apum ma mam num te a sandu pɛ. Kɛ apum, ma chandu num te a wa pɛ sandei chɔmndo. Nduyɛ, ma ke num bɛɛleŋ, ma laalaŋ vɛlɛ a num. Seiyaa Chɛhowaa a bɔɔbɔɔ hau sɔla tɔnɔ nyɛsɔlaa le sandii ndɛi. Wanaa sendu le wa a bɔɔbɔɔ sɔla niŋ hau solioo o baala ndaa niŋ. Kɛ Kilisiɔŋaa sandu wa sɔla hiowɔɔ lachioo o baala ndaa niŋ. Nduyɛ ba o ba nda yeema pɛ wanaa sandu wa o baalaa niŋ, nda nda chua ni.

19. Vɛɛ sandei chɔmndo o yoomu naa niŋ piiliaŋ yɛ kɔl naa iyamaa, vɛlɛ a chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa?

19 O yɔŋ bɛɛ ma sɔla wɔ la chandɔɔ le, te a wa pɛ sandei chɔmndo, a cho tɔnɔlaŋ sɔla tau. Tɔnɔɔ opilɛ cho ni, ma sɔla kɔl iyama walaŋndo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa, “Naa pila ŋ sina maa kɔlta naa laŋ la cho walaŋ naa Mɛlɛka waa tɛɛŋ.” (Hibuluiya 13:​18) Nduyɛ loonuŋ maa kaa num kɛndɔɔ Finya naa o choo choo niŋ puɛɛnuŋ a ndu le. Kanifuule, o kaala wanaa sandu wa. (Nuawɔ Sam 15:​1, 2; Pulɔwaa 22:​1.) Sandei chɔmndo mala num le loo o kaala Mɛlɛka wo bɛŋgu, nduyɛ hoo ke num tɔnɔ kpeekpeiyo. Ŋ yaasiaŋndɔ vɛlɛ suɛi lebol velaŋ a i naŋ soo hei a ndi okɔɔ ve. Ndi cho ni, mɛɛ Chɛhowa che wallo yɛ.

^ pɛl. 9 Te o yɔŋ pɛ mi waŋndo nyiinduu chaaŋ ndɔ choola wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ o kundaa niŋ le ndu lueiyo o kpundɔɔ niŋ, wanaa chua chilaŋ o kundaa niŋnda chal a wana waa lende.

^ pɛl. 14 Te yulale naŋ cho tosaa leŋ le ve lakɔ nyɛ kɛndɛi le, tofa yooŋgula chɔɔlaalaŋ o pei 222-223.

^ pɛl. 15 Le ma sɔla tɔnɔɔ tau, ma soliŋ sekeliiyo o pilɛ kpeku le piondɔɔ, kɛ o pilɔɔ ndu le pisioo. Lepum ma yii sekeliiyo poŋ le waŋnda kafalaŋ tosallo o nyɛm nda wa nda piondɔɔ o ba woŋ.