1, 2. Omo lia vika Yehova ue ku viukilila mue ku mona tu lihakela kapandi ka ku pua vakua vusunga? Lombololenu.

SINGANIEKENU nga cisemi ua mpuevo na muana va tuhuka mu venda. Kaha vuasi-vuasi muana emana, ku cihanga ngue ali na vuoma. Muomu na kuata cuma ca kuehesa ca na kakula mu venda, vunoni na suvu ku ci hiluisa ni ku leka vanaye va mu landeleco. Kaha a sana vanaye va mu kuase. Kaha vanaye va mu zembeleka na ku hiluka neni mu venda linga a ka ci hiluise na ku vundila ku mu ecela. Vanaye mu va mu mona a linga ngoco, ve vua ndzolela ya kama. Omo lia vika?

² Visemi ve ku viukilila cikumakuma nga va mona ngecize vana vavo va tantekeya seho ya ku pua vakua vusunga. Tatetu ua muilu neni ue ku viukilila cikuma muomu ua pua “Njambi ua vusunga.” (Visamo 31:5) Mu tue ku kola mu lutsilielo, na ku lihakela kapandi ka ku pua vakua vusunga, Yehova ue ku viukilila cikuma. Mu ku linga tu tonda ku muya ku mutima na ku kala mu cilemo ceni, visinganieka vietu via litombola na via kapostolo Paulu uze ua handekele, ngueni: “Tu hianga ku yoya na vusunga mu viuma viose.” (VaHevelu 13:18) Tu simutuilenu vihela viuana via seho mu muono vi tua pande ku muesa nguetu tu vakua vusunga, vunoni ku lingamo ce ku kaluua cikuma. Tu ka lilongesa vivezikiso via ku pua vakua vusunga.

3-5. (a) Vati Mbimbiliya ya tu mamuna ku vusonde vua ku lionga etu vavene? (b) Vika vi hasa ku tu kuasa ku lihilula mu vusunga?

³ Citanga ca katete ci tua kala naco, ca pua ku litantekeya mu vusunga etu vavene. Mu ku linga ka tua tantulukile ca pua ca casi ku lionga etu vavene. Yesu ua lekele vakua Laondisiya ngueni va kele na ku lionga vakevo vavene mu ku singanieka nguavo va puile vampite mu lutsilielo vutuhu va puile ‘vihutu, tupuputa, na vuntselentsele’ mu lutsilielo. (Ku-Solola 3:17) Ku lionga vakevo vavene ca vuezele ku vusonde vuavo.

⁴ Halumo mua vuluka naua ngecize ndongesi Tiango ua mamuine ngueni: ‘Nga muntu a singanieka ngecize mukua ku lemesa Njambi, vunoni ka pokuesa lilimi lieni, vunoni onga mutima ueni, ku-lemesa ceni ca ngoco.’ (Tiango 1:26) Nga tu singanieka nguetu citava tu pangese lilimi mu njila ya ipi na ku tualelelaho ku lemesa Njambi, tuli na ku lionga etu vavene. Ku lemesa cetu ci pua ca ngoco kuli Yehova, ci pua ku lisina mpundu. Vati tu hasa ku tina ku vusonde vuaco?

⁵ Mu Kapitulu aka vene, Tiango ua setekesa lizi lia Njambi ku katalelo. Ua tu mamuna ku litala mu Lizi lia Njambi lia ku tantuluka na ku sungamesa hose ha tondeka. (Tandenu Tiango 1:23-25.) Mbimbiliya i hasa ku tu kuasa ku lihilula mu vusunga linga tu mone haka tua pande ku sungamesa mu muono uetu. (Viniengo 3:40; Hangai 1:5) Tu hasa ku vundila kuli Yehova linga a tu hilule na ku tu kuasa ku mona na ku sungamesa nkala vipenga via kama vi tuli navio. (Visamo 139:23, 24) Ku lionga ca pua vuzeye vua vukalu ku tantekeya ngecize tua kala navuo, kaha tua pande ku cimona ngue mue ku ci mona Tatetu Yehova. Visamo 5:6 nguayo: “U kenieka vaze va handeka makuli, Yehova a zinda cikuma mukua ku lema ku tsiha na mukua ku onga.” Yehova a hasa ku tu kuasa ku singanieka ngeci mueni na ku mona viuma ngue mue ku vi mona ikeye. Vulukenu ngecize Paulu  ua handekele ngueni: “Tu hianga ku yoya na vusunga mu viuma viose.” Ka tu hasa ku pua va ku tantuluka mu ntsimbu ino, vunoni tua tonda mpundu ku pua vakua vusunga.

6. Omo lia vika vaze va liambata va pande ku pua vakua vusunga ku umo na mukuavo, kaha ku lingamo ce ku va niunga ku vusonde vuka?

⁶ Vusunga vua pande ku pua citantekeyeso ca kama ha Ndzivo ya Vakua Kilistu. Ngeci mukemuo va yala na mpuevo va pande ku pua vakua vusunga na ku pua va ku sokoloka kuli umo na mukuavo. Mu vulo vua Vakua Kilistu ka mua kele cihela ca vilinga via ku pihia ngeci mua, ku lisakalala via masungu na muntu ueka, ku likuata vusamba mu vusueke ku hitila mu internete ni ku tala via vuntselentsele. Vamo Vakua Kilistu va kala mu vulo ve ku linga evi vilinga via mazilo na ku vi sueka kuli mukua ndzivo yavo. Ku lingamo ca pua ku onga. Talenu via handekele mukua lutsilielo Ndaviti, ngueni: “Ka nja tumamene hamo na vamala vakua makuli, Cipue ka nji ka kovela hamo na vakua civembulu.” (Visamo 26:4) Nga mua kala mu vulo, kati mu tave ku linga viuma vize vi mi lingisa ku sueka cifua cenu mpundu kuli mukua ndzivo yenu!

7, 8. Mizimbu ika ya mu Mbimbiliya i hasa ku kuasa vana ku lilongesa seho ya ku pua vakua vusunga?

⁷ Visemi va na pande ku pangesa mizimbu ya mu Mbimbiliya, mu ku longesa vana vavo seho ya ku pua vakua vusunga. Ku tuala ha vusonde vua ku  onga, va hasa ku va leka via vantu ngeci mua Akane uze ua pundile na ku sueka vuizi vueni; Ngehazi uze uongele linga a tambule vupite; na Yundasa uze ua puile muizi kaha uongele na ku kokela Yesu visoti.—Yehosua 6:17-19; 7:11-25; 2 Vamiangana 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yoano 12:6.

⁸ Kaha ku tuala ha vivezikiso via ku pua vakua vusunga, va hasa ku va leka via vantu ngeci mua Yakomba uze ua tumine vana veni va hiluise vimbongo vi va uanene mu vinjeke viavo, muomu ua singaniekele ngueni halumo va sevukile ku vi hakamo; Yefeta na muaneni ua mpuevo uze ua puisilemo litavasiano lia ise vutuhu ca puile ca cikalu cikuma; na Yesu uze ua lisoluele ku vikenia ca ku hona vuoma linga a puisemo vupolofeto na ku ohiela vandongesi veni. (Njenisisi 43:12; Vangazi 11:30-40; Yoano 18:3-11) Eyi mizimbu ya indende, i hasa ku kuasa visemi va pangese mizimbu ya seho ya mu Mbimbiliya mu ku longesa vana vavo va hake seho ku vusunga na ku vu lema.

9. Vika ka va pandele ku linga visemi nga va tonda ku sila vana vavo lungano lua cili, kaha omo lia vika lungano luaco lua kala na seho?

⁹ Evi vilongesa vie ku haka citeli ca kama ha visemi. Muomu Kapostolo Paulu ua uehuile ngueni: “Ove u li na ku longesa vakuenu, vikandzo nove ivene ka u lilongesela? Ove, u li na ku ambulula, nguove kati mu ive, nkuma ove u li na ku iva, ni?” (Loma 2:21) Vamo visemi ve ku lingisa vana vavo ku takania muomu ve ku va longesa ku pua vakua vusunga vunoni vakevo mpundu ve ku onga. Va hasa ku iva viuma via vindende na ku handeka nguavo “vavene evi viuma navo va tantekeya nguavo vantu ve ku nonaho” ni nguavo “ku onga mu via vindende kati vupi.” Vunoni, vuizi vua pua vuizi, ambe nga koma ka kandende eva muntu, kaha makuli a pua makuli ambe mu vimpande via vindende. * (Tanda Luka 16:10.) Vana va kala na vuasi mu ku nongonona  civembulu kaha ku ci mona ci hasa ku pihisa cikumakuma vuntu vuavo. (Efeso 6:4) Vunoni, nga va lilongesa ku pua vakua vusunga ku lungano lua visemi, ve ku kola mua cili na ku zumbangeya Yehova mu mavu ano a sula na makuli.—Visimo 22:6.

10. Ku tuala ha ku handeka vusunga na vamuanetu vika tua pande ku vuluka?

¹⁰ Ku likata na vakuetu Vakua Kilistu ce ku tu hana vukovelelo vua ku kolesa cizango cetu ca ku pua vakua vusunga. Ngue mu tua lilongesele mu Kapitulu 12, tua pande ku zangama mu cifua ci tue ku pangeselamo vuana vua ku handeka, cikumakuma nga tuli ha kati ka vamuanetu. Mu vihandeka vietu via tangua na tangua tu hasa ku uila mu ku tuaha ni ku vangeya vakuetu! Nga tu ambulula muzimbu ka tu tantekeya ku u na tundu, tu hasa ku sanduola visaki, ngeci mukemuo ca cili ku niunga milungu yetu. (Visimo 10:19) Ambe tu tantekeye ngecize muzimbu uaco ua vusunga vunoni eci ka ca lombolokele ngecize tua pande ku u leka vantu. Muomu halumo muzimbu uaco ka ua tu pandele ni ku u handeka ci pua vuhenge. (1 Tesalonika 4:11) Vantu vamo ve ku handeka nguavo ambe mezi a kasahuntu va na pande ku a handeka muomu vusunga ka ve ku vu sueka, vunoni etu tua pande ku handeka na kasingimiko na ngozi.—Tandenu Kolose 4:6.

11, 12. (a) Mu njila ika vaze va na vulumuna ve ku vueza ku vupi vuavo? (b) Makuli aka ue ku sambeya Satana ku tuala ha vupi vua kama kaha vati tu hasa ku a vula? (c) Vati tu hasa ku pua vakua vusunga na lukungulukilo lua Yehova?

 ¹¹ Ca pua ca seho ku handeka vusunga na vaze ve ku tuamenena cikungulukilo. Vamo ve ku vulumuna vupi vua kama, ve ku vueza ku vupi vuaco mu ku seteka ku vu sueka na ku onga vakuluntu mu cikungulukilo nga va va hula. Vantu vaco ve ku putuka ku yoya vuongono, mu ku lionga ku pangela Yehova oku va linga vupi vua kama mu vusueke. (Visamo 12:2) Vakuavo ve ku leka vakuluntu umo mutamba ua vusunga na ku sueka ukuavo ua seho ya kama. (Vilinga 5:1-11) Vantu vaco ve ku onga omo lia ku tsiliela mu makuli eku sambeya Satana.—Talenu mu cikasa “ Makuli a Satana ku Tuala ha Vupi vua Kama,” ha mafo 164-165.”

¹² Ca pua naua ca seho ku pua vakua vusunga na lukungulukilo lua Yehova ku tuala ha mizimbu ya ku soneka. Ca ku muenako, mu tue ku hana mizimbu ya mu ku ambulula tue ku lihakela kapandi ka ku soneka via vusunga. Kaha naua nga tu hana mizimbu yetu linga tu tambule cipanga mu cikungulukilo, ka tua pande ku sueka cihindu cetu ni mizimbu yeka.—Tandenu Visimo 6:16-19.

13. Vati tu hasa ku pua vakua vusunga nga tue ku linga mingoso na umo muanetu mu lutsilielo?

¹³ Ku pua vakua vusunga na vamuanetu ca kuata na ku mingoso. Vintsimbu vimo vamo vamuanetu ve ku pangela hamo mu mingoso. Ava vamuanetu va pande ku lihakela kapandi ka ku tepesa mingoso ku via ku lemesa, ngeci mua ku kunguluka na ku ambulula. Halumo umo muanetu ue ku panga ku mingoso ya muanetu mukuavo. Nga tu kumuna vamuanetu va ku pange ku mingoso yetu, tua pande ku pua vakua vusunga navo, ngeci mua ku va fueta ha ntsimbu, na ku va fueta vene vimbongo vi tua likuminyine navo, na ku va hana vukuasi vukuavo vu lia tuma lisiko lia cifuti. (1 Timoteo 5:18; Tiango 5:1-4) Nga yetu tue ku pangela muanetu tua pande ku panga mu vutuntu vene ngue mu tua likuminyine  neni. (2 Tesalonika 3:10) Ka tua pandele ku lavelela ivene vipanga, a pange netu mu njila ya ku liseza na vakuetu vakua vipanga omo lia ku pua muanetu mu lutsilielo, ngeci mua ku tu hana ntsimbu ya ku huima, vukuasi, ni viuma vieka ke ku hana ku vakuetu vakua vipanga.—Efeso 6:5-8.

14. Vika va na pande ku linga Vakua Kilistu va tonda ku pandakana vimbongo mu mingoso, kaha omo lia vika?

¹⁴ Vatico nga tua pandakana vimbongo na umo muanetu linga tu putuke mingoso ni tua mu levala vimbongo? Mbimbiliya ya hana cimamuna ca seho ya kama: Litavasiano liaco mua pande ku linga lia ku soneka! Ca ku muenako, omo Yelemiya ua landele lihia, ua sonekele mukanda ua ndando yaco mu vikopia vivali, ha meso a vakaleho, kaha ua u tulikile mua cili. (Yelemiya 32:9-12; talenu naua Njenisisi 23:16-20.) Nga tu linga mingoso na vamuanetu mu lutsilielo, ku soneka viuma viose vi tua litavasiana na ku hakaho mazina etu, ka ca lombolokele ngecize ka tua tsilielele vamuanetu houe. Vunoni ce ku lingisa mingoso yetu kati i uile mu liuayanga, ku lisompa na vizindo. Vose Vakua Kilistu va lingila hamo mingoso, va na pande ku vuluka ngecize ka va pandele ku tavesa na imo mingoso yahi, i hake mu vusonde litavasiano na ciyulo ca mu cikungulukilo. *—1 Kolintu 6:1-8.

15. Vati Yehova ue ku ivua ku tuala ha vilinga via makuli mu mingoso, kaha vati ve ku linga Vakua Kilistu ha viuma viaco?

¹⁵ Mukua Kilistu ka pandele ku pua mukua vusunga ku cikungulukilo lika houe. Muomu Paulu ua handekele ngueni: “Tu hianga ku yoya na vusunga mu viuma viose.” (VaHevelu 13:18) Sakatanga uetu ua tonda tu pue vakua vusunga, omo tu linga mingoso na vantu veka. Livulu lia Visimo lia handeka lua luingi ha vipeseleso via makuli. (Visimo 11:1; 20:10, 23) Ku laza, vantu vavengi va kele na ku pangesa vipeseleso  mu mingoso, mu ku peselesa viuma na vimbongo. Vakua lizangamena va kele na ku pangesa mavue avali a ku peselesa nauo kaha na cipeseleso ca makuli mu ku onga na ku zangamena vakua ku landa. * Yehova ua zinda vilinga viaco! Ngeci mukemuo, tue ku viana nkala vilinga via makuli mu mingoso linga tu tualeleleho ku kala mu cilemo ceni.

16, 17. Vilinga vika via makuli via sula mu mavu ano, kaha kapandi kaka va lihakela Vakua Kilistu va vusunga?

¹⁶ Ka ci tu komouesa ku mona ngecize mavu ose a na sulu na makuli, muomu Satana ikeye muangana uao. Nkala litangua tu hasa ku hita mu ceseko ca ku onga. Vantu vavengi mu ve ku soneka mikanda ya vipanga vi va tantekeya ku linga, mu ku tonda vipanga, ve ku onga na ku vueza ku mizimbu yaco. Ambe nga va soneka mikanda ya ku kovela nayo mu cifuti ceka, ni ya ku fueta lisimu na vikuavo vieka, ve ku onga linga va puisemo vutumbe vuavo. Cingi ca vakua ku lilongesa ku sikola, ve ku onga ha viseteko, cipue mu ve ku soneka mapapelo na mizimbu ikuavo ya ku sikola ve ku kovela mu Internete na ku tonda vimpande viaco kaha ve ku vi alulula linga vi soloke ngue vakevo va na vi panga. Kaha naua omo vantu ve ku handeka na vamo vakua nguvulu, ve ku va fueta vimbongo mu vusueke, linga va va kuase mu viuma vi va tonda. Vunoni evi vikevio vi tua lavelela ku mona muno mu mavu a sula na “vakua ku lilema vavene, vakua ku lema zimbongo, . . . [kaha] ka va leme ngozi.”—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Vakua Kilistu va vusunga va lihakela kapandi ku viana evi vilinga viose. Viuma vie ku kaluuisa vantu ku pua vakua vusunga via pua muomu vaze vakua ku linga via makuli halumo ve ku yoya vuino kaha miono yavo ye kuya ku lutue. (Visamo 73:1-8) Vunoni Vakua Kilistu va hasa ku yanda omo lia ku tonda ku pua vakua vusunga “mu viuma viose.” Vuno  ku pua vakua vusunga ca kala na seho ni? Ca kala na seho ya kama cikuma! Omo lia vika? Kaha vivezikiso vika vie ku izamo?

18. Omo lia vika lutsimo lua ku pua mukua vusunga lua kala na seho?

¹⁸ Ku tsimana mu ku pua mukua vusunga na ku tu tsiliela ku vantu, ca kala na seho ya kama ku hiana nkala cuma ci tu hasa ku kala naco. (Talenu ha cihasa “ Vuno Nja Pua Mukua Vusunga Ntsimbu Yose ni?” ha lifo 167.) Aci singaniekenuho—nkala muntu a hasa ku kala na lutsimo luaco! Muomu ka cemanene ha viuma ngeci mua, vutongue, vupite, ku vuaha ca muvila ni vikuavo vieka ka tu hasa ku alulula houe. Vutuhu ngoco, vavengi ve ku honoua ku kala nolu lutsimo lua cili. Va vandende lika ve ku hasamo. (Mika 7:2) Vamo va hasa ku mi sahula omo lia ku pua vakua vusunga, vunoni vakuavo va hasa ku mi lema, ku mi singimika na ku mi kulahela. Cingi ca Vakaleho va Yehova ve ku uana vukuasi vua vuingi mu ku pua vakua vusunga. Vamo ve ku sala ha vipanga, mu ve ku tundisa vakuavo vakua makuli; vakuavo ve ku uana vipanga kuze ku va tonda vantu vakua vusunga.

19. Vati u pua mutima uetu na vusamba vuetu na Yehova nga tu tualelelaho ku pua vakua vusunga?

¹⁹ Ambe nga evi via mi solokelaho laza ni kuahi, tantekeyenu ngecize ku pua vakua vusunga ce ku neha vivezikiso vikuavo via kama ku hiana evi. Mu ka kala na civezikiso ca mutima ua ku lela. Paulu ua sonekele ngueni: “Tua tsiliela ngecize tuli na mutima ua cili.” (VaHevelu 13:18) Cikuavo naua, vilinga vienu via vusunga, Tatetu ua muilu ka vie ku mu hita muomu ua lema vakua vusunga. (Tandenu Visamo 15:1, 2; Visimo 22:1.) Cili vene, ku pua mukua vusunga ci ka mi kuasa ku kala mu cilemo ca Njambi kaha ka kuesi civezikiso ca kama ca hiana eci. Tu lilongesenu cimpande cikuavo ca litombola neci: Cifua ce ku muenamo Yehova vipanga..