1, 2. Omokonda yatyi Jeova ahambukilwa tyina atala okuti tukahi nokulikuatesila okukala ovakuatyili? Ava ongeleka.

INA umwe nomona wae vatundilila kovenda. Liwa-liwa, omona atutuvala, motyipala tyae ulekesa okuti pena etyi tyemusukalalesa. Omona walimbuako okukondola ine okuita ina alande otyipuka apola movenda. Unumana aiti ina emukuateseko. Ina umukengelela iya avakondoka kovenda opo akondole otyipuka apolamo, nokuita otyiponyo. Tyina omona alinga ngotyo, ina uhambukwa unene. Omokonda yatyi?

² Petupu ovipuka vihambukiswa ovohe tyipona okutala okuti ovana vavo vekahi nokulilongesa esilivilo liokukala ovakuatyili. Tupu, otyo Tate yetu keulu, “Huku yotyili” elitehela. (Salmo 31:5) Tyina atala okuti tukahi nokukula mopaspilitu, nokulikuatesila okukala ovakuatyili Jeova uhambukwa. Mokonda tuhanda okumuhambukiswa nokutualako okukala mohole yae, tuhanda okulinga ngetyi apostolu Paulu apopia: “Onthue tuhanda okukala ovakuatyili movipuka aviho.” (Hebreus 13:18) Matutale ononkhalelo ononkhuana mbakolela momuenyo pamwe tusoka okuti tyepuiya okukala ovakuatyili. Konyima atutale ouwa utundilila kokukala ovakuatyili.

3-5. (a) Oñgeni Ondaka ya Huku itulondola konthele yoviponga viokulikemba onthue muene? (b) Oityi matyitukuatesako okukala ovakuatyili nonthue muene?

³ Otyitateka tyotete okulilongesa okukala ovakuatyili  noonthue muene. Mokonda tuvakuankhali, katyipuiya okulikemba onthue muene. Mongeleka, Jesus wapopila Ovakristau ko Laodiseia okuti ovo ankho vekahi nokulikemba ovo muene, mokusoka okuti ankho ovahona, mahi tyotyili ‘ovahepi, ovamphoki nokukahi muhoyo’ mopaspilitu—onkhalelo imwe yeetesa okankhenda. (Revelação [Apocalipse] 3:17) Okulikemba ove muene tyivilisapo vala ovipuka.

⁴ Ove hamwe uhinangela elondolo lia apostolu Tiagu: “Inkha omunthu umwe usoka okuti ufenda Huku, mahi kayungu elaka liae, utualako okukemba omutima wae muene, efendelo liae kalisilivila.” (Tiago 1:26) Inkha tusoka okuti tupondola okuundapesa omapita elaka iya nongotyo atufende Jeova monkhalelo etavela, tukahi nokulikemba onthue muene. Efendelo lietu ku Jeova liasila, nokuhena esilivilo. Oityi matyitukuatesako okulityilika otyituwa otyo?

⁵ Motestu oyo, Tiagu weeleka otyili tyondaka ya Huku notyilivandyelo. Oe utupopila tulilongese ovitumino via Huku, nokulinga omapiluluko esukisa. (Tanga Tiago 1:23-25.) Ombimbiliya itukuatesako okukala ovakuatyili no onthue muene nokutala apa tuesukisa okulinga omapiluluko. (Lamentações 3:40; Ageu 1:5) Tupu, tupondola okulikuambela ku Jeova okumuita etutale nawa, nokutukuatesako okutavela nokuviukisa kese tyivi tualinga. (Salmo 139:23, 24) Okuhakala omukuatyili eliva limwe lipondola okutukuata otyo tuhetyii. Tuesukisa okutala eliva olio ngetyi Tate yetu keulu elitala. Provérbios 3:32 yati: “Jeova uyele omunthu wovivi, mahi Oe una oupanga novaviuki.” Jeova upondola okutukuatesako okutala ovipuka ngetyi oe evitala, nokulitala onthue muene ngetyi oe etutala. Hinangela etyi Paulu apopia: “Tuhanda okukala ovakuatyili.” Onthue nkhele tuvakuankhali, mahi tuhanda nomutima auho okukala ovakuatyili nokulikuatehila opo tukale ovakuatyili.

6. Omokonda yatyi omulume nomukai vesukisa okukala ovakuatyili kese umwe na mukuavo, iya ovitateka patyi velityilika tyina valinga ngotyo?

⁶ Okukala ovakuatyili otyituwa tyakolela mo nombunga mbo Vakristau. Omulume nomukai vena okutomphola nomutima auho noukuatyili. Motyinepo tyo Vakristau, kamupondola okukala ovituwa ovivi nokuasila, ngotyituwa tyokutala omunthu ngoti umuhanda, mahi kuelinepele nae, nokuhandela ovanthu mo Internete, ine okutala ovanthu vekahi muhoyo. Ovakristau vamwe vokuanepa valinga ovipuka ovio, iya vaholeka kuou velinepa nae. Otyo otyituwa tyilekesa okuti kumukuatyili. Tala onondaka mbo Hamba David wati: “Halingile oupanga novanthu vokukemba, iya ndyilityilika okukala na vana veliholeka etyi vatuwa.” (Salmo 26:4) Inkha ove wanepa, wahalinge ovipuka vikuholeka kuou welinepa nae etyi ove watuwa!

7, 8. Onongeleka patyi Mbombimbiliya mbukuatesako ovana okukala ovakuatyili?

⁷ Tyina ovohe valongesa ovana esilivilo liokukala omukuatyili, ovohe ovanongo vaundapesa onongeleka Mbombimbiliya. Vapondola okupopia ongeleka ombi ya Akã, wavakele iya aholeka etyi alinga; no ya Geazi, wakembele opo akale nomalumono; no ya Juda, ankho uvaka alavisa Jesus.—Josué 6:17-19; 7:11-25; 2 Reis 5:14-16, 20-27; Mateus 26:14, 15; João 12:6.

 ⁸ Vapondola okupopia onongeleka onongwa mba Jako, waitile ovana vae vakondole onombongo vavasa mosako yavo, mokonda usoka okuti vembupakamo motyiponyo; no ya Jefete nomona wae, valinga ononkhono ononyingi opo vafuisepo omphango valinga; no ya Jesus, nomutima wakola welilekesa komafualali etyi eya okumukuata opo afuisepo omaulo, nokuamena omapanga ae. (Gênesis 43:12; Juízes 11:30-40; João 18:3-11) Onongeleka ombo mbehehi, mbuavela ovohe olusoke luo nondaka mbakolela mbuvasiwa Mondaka ya Huku mbuvekuatesako okulongesa ovana okuavela esilivilo nokukala nohole noukuatyili.

9. Oityi ovohe vena okulityilika inkha vahanda okuava ongeleka ongwa youkuatyili kovana vavo, iya omokonda yatyi ongeleka oyo yakolela?

⁹ Okulongesa oukuatyili ovana otyilinga otyinene pala ovohe. Apostolu Paulu wapula: “Ove ulongesa mukuenyi, kulilongesa ove muene? Ove wivisa okuti: ‘Uhavake,’ uvaka?” (Romanos 2:21) Ovohe vamwe valongesa ovana vavo vakale ovakuatyili, mahi ovo muene havakuatyiliko. Hamwe vavaka ovipuka ovitutu ine okukemba avapopi okuti: “Vahekulu yovenda vetyiyale okuti ovanthu vatyinda ovipuka ovio” ine “nakemba vala katutu, katyapengele okulinga ngotyo.” Tyotyili, okuvaka, okuvaka, katyesukisile otyipuka tyavakua; iya okukemba, okukemba, katyesukile otyipuka wakemba inkha otyinene ine otyitutu. * (Tanga Lucas 16:10.) Ovana vaimbuka liwa ounkhembi wovohe iya tyipondola okuvenyona unene. (Efésios 6:4) Mahi, tyina velilongesa okukala ovakuatyili mokutalela kongeleka yovohe, matyivekuatesako tyina vamekulu avankhimaneka Jeova mouye uno muna ovanthu vehevakuatyili.—Provérbios 22:6.

10. Konthele yokupopia nomutima wapoleya novakuatate vetu, oityi tuesukisa okutala nawa?

¹⁰ Okukala novakuatate vetu Ovakristau, tyituavela onomphitilo mbokukala vali omukuatyili. Ngetyi tuelilongesa Mokapitulu 12, tuna okutala nawa oñgeni tuundapesa elaka, haunene novakuatete vetu vopaspilitu. Okupopia tyahasoko tyituala okupopia ovityapi, alo umwe okutendeleya! Inkha tupopia otyipuka tuhei nawa, tupondola okuyandyanesa etutu. Ngotyo, otyiwa okutala nawa etyi tupopia. (Provérbios 10:19) Tupu, hamwe tutyii nawa okuti otyipuka tyimwe otyili, mahi otyo katyihangununa okuti una okutyipopia kovanthu. Mongeleka, hamwe otyipuka tyimwe hatyiwa tutyipopie ine katyaviukile tutyipopie. (1 Tessalonicenses 4:11) Ovanthu vamwe vapopia onondaka mbahaviukile avati okuti vekahi nokukala ovakuatyili, mahi onthue tuna okupopia apeho nohole nokankhenda.—Tanga Colossenses 4:6.

11, 12. (a) Omonkhalelo patyi vana valinga onkhali onene vayawisa vali kotyitateka? (b) Omatutu patyi Satanasi ayandyanesa konthele yokulinga onkhali onene, iya oñgeni tupondola okulityilika? (c) Oñgeni matukala ovakuatyili neongano lia Jeova?

¹¹ Otyiwa okukala omukuatyili, haunene novalume vekahi komutwe mewaneno. Vamwe valinga onkhali onene,  vayawisa vali kotyitateka mokonda vaholeka onkhali, nokukemba tyina ovakulu vewaneno vevepula konthele oyo. Alo umwe vaovola okutyinda omienyo vivali, mphai mondyila, mphai motyiputu, okulikembesa okuumbila Jeova otyo valinga ononkhali ononene. Tyotyili, onkhalelo oyo ilingisa omuenyo auho womunthu ukale womatutu. (Salmo 12:2) Ovanthu ovakuavo vapopia vala kovakulu vewaneno ovipuka vimwe, iya avaholeka ovipuka viesukisa vali. (Atos 5:1-11) Otyituwa tyokuhakala omukuatyili tyimoneka mokonda ovanthu vetavela komatutu a Satanasi.—Tala okakasa kati: “ Omatutu Atuka Ku Satanasi Konthele Yonkhali.”

¹² Tupu tyakolela tukale ovakuatyili neongano lia Jeova tyina tuhoneka ono formulaliu. Mongeleka, tyina tuava olelatoliu yovilinga viokuivisa tuesukisa okuava ombalulo yafuapo. Tupu, tyina tuhoneka omukanda wokuita ovilinga mewaneno, tuhakembei konthele yekongoko lietu, ine otyipuka otyikuavo konthele yomuenyo wetu nomuvo tukahi movilinga via Huku.—Tanga Provérbios 6:16-19.

13. Oñgeni matukala ovakuatyili pokulinga ovitanda nomukuatate?

¹³ Tuesukisa okukala ovakuatyili novakuatate vetu, alo umwe kovitanda. Pamwe ovakuatate vamwe no nomphange vahimbika okulinga kumwe otyitanda. Ovo vesukisa okutala nawa opo vahahonyeke ovitanda nefendelo valinga Mondyuo Yomaliongiyo, no movilinga viokuivisa. Otyitanda hamwe tyikahi nokulingwa nomuhona nomuundapi. Inkha tuna ovakuatate Ovakristau vetuundapela, tuesukisa okukala navo ovakuatyili, okuvefeta apeho onombongo mbavo, muetyi tuelilaa, nokuvepa etyi vatokala ine otyetyi tyipopia ovitumino via kaputu. (1 Timóteo 5:18; Tiago 5:1-4) Tupu, inkha tuundapela omukuatate umwe ine omphange, tuna okuundapa nombili tyahatalamenwa. (2 Tessalonicenses 3:10) Katukevela tutekulwe monkhalelo yelikalela mokonda tuundapela omukuatate,  ngatyina omuhona wetu esukisa okutuavela ononthiki kovilinga, novipuka vakuetu vahapewa.—Efésios 6:5-8.

14. Tyina tulinga otyitanda nomukuatate, oityi tuesukisa okulinga, iya omokonda yatyi?

¹⁴ Iya inkha omukuatate umwe uhanda okulinga otyitanda nomukuatate omukuavo ine okulevala onombongo? Ombimbiliya ituavela ovitumino viakolela vitukuatesako: Okuhoneka atyiho! Mongeleka, etyi Jeremia alanda ohika, oe wahoneka omukanda womafo evali, watalua nonombangi, iya eupake nawa. (Jeremias 32:9-12; tupu tala Gênesis 23:16-20.) Tyina tulinga otyitanda nomukuatate, atuhoneka omukanda wahonekwa nonombangi katyihangununa okuti katumuyumbu onthumbi. Mahi, tyikuatesako okuhakala nonondaka, novitateka vieta oundyale. Ovakristau aveho valinga ovitanda novakuatate, vena okunoñgonoka okuti kavesukisile okupaka motyiponga ewaneko nombembwa ikahi mewaneno mokonda yovitanda. *—1 Coríntios 6:1-8.

15. Oñgeni Jeova atala ovituwa vihalekesa oukuatyili, iya oñgeni Ovakristau vatala ovituwa ovio vilingwa novanthu ovanyingi?

¹⁵ Ovakristau kavapondola okukala vala ovakuatyili mewaneno. Paulu wati: “Tuhanda okukala ovakuatyili movipuka aviho.” (Hebreus 13:18) Tyina tulinga ovitanda novanthu vekahi kondye yewaneno, Omupakeko wetu uhanda tukale ovakuatyali. Momukanda wa Provérbio mupopia ovipeyalo ovinyingi viokuvaka. (Provérbios 11:1; 20:10, 23) Kohale, ankho ovanthu ovanyingi vaundapesa ovipeyalo ponondando pala okueleka ovipuka vialandwa, no nombongo mbafetwa. Ovanthu vovitanda ankho vehevakuatyili, ankho vaundapesa ovipeyalo vivali tyimwe tyehekahi  nawa pala okuvaka. * Jeova uyele ovituwa ovio! Opo tutualeko okukala mohole yae, tuna okuanya ovituwa aviho vihalekesa oukuatyili.

16, 17. Omononkhalelo patyi ovanthu mouye hono valekesa okuti havakuatyili, iya oityi Ovakristau votyotyili vatokola okulinga?

¹⁶ Mokonda Satanasi utumina ouye ou, katyituhuvisa okutala ovanthu kononthele ambuho vehevakuatyili. Ononthiki ambuho hamwe tupita movitateka vilola oukuatyili wetu. Ovanthu tyina vahoneka omikanda viokuita ovilinga, vehole okukemba nokuhoneka ovipuka vehevili okulinga nokuhetyilongesilwe. Tyina ovanthu vahoneka omikanda viokuenda kovilongo ovikuavo, viokufeta omalilimo, novikuavo vali, vakemba opo vavase etyi vahanda. Ovalongwa ovanyingi valinga ovikambula kosikola, ine tyina vaitwa vahoneke otyipuka tyimwe, vapola mo Internete etyi tyahonekwa nomunthu omukuavo avatambeka komulongesi ngatyina ovo vetyihoneka. Iya tyina ovanthu vakapopia novaundapi vehole onombongo vevelingileko ovipuka, velipumapo opo vatambule etyi vahanda. Ovipuka ovio kavituhuvisa mouye muna ovanthu ovanyingi “vokuhole onombongo, vokulipanda, vomalityindailo . . . no kuhehole otyiwa.”—2 Timóteo 3:1-5.

¹⁷ Ovakristau votyotyili vatokola okuhelipake movituwa ovio. Mouye uno, ovanthu vehevakuatyili ngoti vena vali ovipuka tyipona vakuavo. Otyo pamwe tyipuiya okukala ovakuatyili. (Salmo 73:1-8) Tupu, hamwe Ovakristau vena ovitateka vionombongo mokonda vahanda okukala ovakuatyili “movipuka aviho.” Okuti ononkhono tulinga mbokukala ovakuatyili mbakolela? Enga! Mahi omokonda yatyi? Ouwa patyi utundilila kokukala ovakuatyili?

18. Omokonda yatyi tyakolela unene okukala omukuatyili?

¹⁸ Petupu ovipuka vina esilivilo momuenyo tyipona okunoñgonokwa okuti tuvakuatyili nokuyumbwa onthumbi. (Tala okakasa kati: “ Okuti Apeho Ndyimukuatyili?”) Soka kotyipuka etyi: kese munthu upondola okukala omukuatyili. Otyo katyitei kounongo, kolumono, kolupe, mokonda yokualongeswa kosikola ine ovipuka ovikuavo tuhevili okulinga. Nongotyo ovanyingi havakuatyili: otyituwa ovanthu ovanyingi vehena. (Miquéias 7:2) Hamwe vamwe vekupopia mokonda ove umukuatyili, mahi vakuavo mavapande oukuatyili wove iya mokonda yotyo, mavekuyumbu onthumbi nokukala nonthilo nove. Onombangi ononyingi mba Jeova mokonda ovakuatyili vafetwa onombongo ononyingi. Vatualako okukala movilinga tyina ovaundapi vakuavo vehevakuatyili vapolwa movilinga, ine vapakwa movilinga novahona vekahi nokuovola ovanthu ovakuatyili.

19. Oñgeni oukuatyili ukalesa omutima wetu noupanga wetu na Jeova?

¹⁹ Tyilinge otyo matyipiti nove ine kamatyipiti, moimbuka okuti okukala omukuatyili tyieta ononkhano onongwa. Mokala nomutima wasukuka. Paulu wahoneka: “Tuayumba onthumbi yokuti tuna omutima waviuka.” (Hebreus 13:18) Tupu, Tate yetu keulu apeho mapande oukuatyili wetu, mokonda uhole ovanthu ovakuatyili. (Tanga Salmo 15:1, 2; Provérbios 22:1.) Okukala omukuatyili matyikukuatesako okutualako okukala mohole ya Huku, iya oyo ondyambi onene omunthu apondola okukala nayo. Mokapitulu makalandulako matulilongesa onthele yelikuata kumwe noukuatyili: Onkhalelo Jeova atala ovilinga.