Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 14

Di Nɔhalɛ Wɔ Debie Biala Anu

Di Nɔhalɛ Wɔ Debie Biala Anu

“Yɛkulo kɛ yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla wɔ debie biala anu.”​—HIBULUMA 13:18, NW.

1, 2. Duzu ati a Gyihova nwu kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle yɛali nɔhalɛ a ɔ nye die ɛ? Maa neazo.

RAALƐ bie nee ɔ ra nrenya vi sotɔɔ bie anu ɛvinde. Arɛlevilɛ nu ala kakula ne ɛgyinla, na ɔ nyunlu ɛhakyi. Ɔlɛ aboduaba ekyi bie mɔɔ ɔvale ye wɔ sotɔɔ ɛkɛ ne la ɔ sa nu. Ɔ rɛle vile kɛ ɔbava yeado ɔ bo zo ne anzɛɛ ɔbaha kɛ ye mame ɛdɔ ɛmaa ye. Ɔgyegye ye na ɔtea nu ɔfɛlɛ ye mame. Ye mame maa ɔ rɛle tɔ ye azule nu na ɔfa ye ɔsia ɔkɔ sotɔɔ ɛkɛ amaa yeava aboduaba ne yeado ɛkɛ na yeakpa kyɛlɛ. Mekɛ mɔɔ ɔlɛyɛ zɔ la ye mame nyia ahomeka na ɔ nye die. Duzu ati ɔ?

2 Saa awovolɛ nwu kɛ bɛ mra di nɔhalɛ a, bɛ nye die dahuu. Zɔhane ala a yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ le “nɔhavo Nyamenle” ne la noko anye die a. (Edwɛndolɛ 31:5) Saa ɔnwu kɛ yɛlɛnyi sunsum nu na yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛdi nɔhalɛ a ɔ nye die. Kɛmɔ yɛkpondɛ kɛ yɛyɛ mɔɔ ɔkulo, na yɛtɛnla ye ɛhulolɛ ne anu la ati, yɛ nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo yɛ adwenle kɛ: “Yɛkulo kɛ yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla wɔ debie biala anu.” (Hibuluma 13:18, NW) Bɛmaa yɛzuzu ɛbɛlabɔlɛ nu ɛleka nna mɔɔ ɔyɛ a ɔbahola yeayɛ se kɛ yɛbali nɔhalɛ la anwo. Na akee yɛazuzu nyilalɛ bie mɔ mɔɔ vi nɔhalɛlilɛ nu ba la anwo.

YƐFA NƆHALƐLILƐ YƐNEƐNLEA YƐ NWO NU

3-5. (a) Kɛzi Nyamenle Edwɛkɛ ne bɔ yɛ kɔkɔ kɛ esiane wɔ nu kɛ yɛbabɛlɛbɛla yɛ nwo ɛ? (b) Duzu a baboa yɛ yeamaa yɛava nɔhalɛlilɛ yɛanleɛnlea yɛ nwo nu a?

3 Debie mɔɔ lumua mɔɔ yɛ se maa yɛ a le kɛ yɛbava nɔhalɛlilɛ yɛanleɛnlea yɛ nwo nu. Kɛmɔ yɛle menli mɔɔ yɛnli munli la ati, ɔnyɛ se fee kɛ yɛbabɛlɛbɛla yɛ nwo. Kɛ neazo la, Gyisɛse hanle hilele Keleseɛnema mɔɔ ɛnee wɔ Lawɔdesia la kɛ bɛbɛlɛbɛla bɛ nwo ɔluakɛ bɛdwenlenle kɛ bɛnyia bɛ nwo noko ɛnee ‘bɛnlɛ bie, bɛlɛ bɛ nwo zɔ, yɛɛ bɛ nye ɛzi’ wɔ sunsum nu​—ɛnee bɛ nwo yɛ anwunvɔne amgba. (Yekile 3:17) Kɛmɔ ɛnee bɛbɛlɛbɛla bɛ nwo la ati, ɛnee bɛ tɛnlabelɛ ne ɛnle kpalɛ fee.

4 Bie a ɛkakye noko kɛ ɛdoavolɛ Gyemise bɔle kɔkɔ kɛ: ‘Saa awie dwenle kɛ ɔsonle Nyamenle na ɔmmua ɔ nloa azo a, ye ɛzonlenlɛ ne le mgbane, na ɔbɛlɛbɛla ɔdaye ɔ nwo.’ (Gyemise 1:26) Saa yɛdwenle kɛ yɛbahola yɛazonle Gyihova yɛamaa yeazɔ ɔ nye wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛfa yɛ tafinlima yɛali gyima wɔ adenle ɛtane zo la a, ɛnee yɛlɛbɛlɛbɛla yɛ nwo. Ɛzonlenlɛ mɔɔ yɛfa yɛmaa Gyihova la bayɛ mgbane, nvasoɛ biala ɛnrɛra zolɛ. Duzu a baboa yɛ na yɛanva adenle ɛtane ɛhye azo a?

5 Wɔ Gyemise edwɛkɛ ne mɔɔ ɔhanle la anu, ɔvale nɔhalɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la ɔdole neanleɛ nwo. Ɔdule yɛ folɛ kɛ yɛnleɛnlea Nyamenle mɛla ne mɔɔ di munli la anu na yɛyɛ nzenzaleɛ mɔɔ fɛta la. (Bɛgenga Gyemise 1:23-25.) Baebolo ne bahola aboa yɛ yeamaa yɛanleɛnlea yɛ nwo nu na yɛanwu ninyɛne mɔɔ ɔhyia kɛ yɛyɛ nzenzaleɛ wɔ nu la. (Awolɛyelɛ 3:40; Hagae 1:5) Yɛbahola yɛayɛ asɔne na yɛazɛlɛ Gyihova kɛ ɔnleɛnlea yɛ nu, na ɔboa yɛ ɔmaa yɛnwu sinlidɔlɛ kpole biala mɔɔ wɔ yɛ nwo la na yɛli nwolɛ gyima. (Edwɛndolɛ 139:23, 24) Mɛlɛbɛla le sinlidɔlɛ mɔɔ esiane wɔ nu mɔɔ bɛnnwu ye ndɛndɛ a, na ɔwɔ kɛ yɛbu ye kɛmɔ yɛ anwuma Selɛ ne bu ye la. Mrɛlɛbulɛ 3:32 ka kɛ: “[Gyihova] kyi sonla mɔɔ ɛnli boɛ la, na ɔmaa mɔɔ di boɛ la nwu ye ngyehyɛlɛ ne.” Gyihova kola boa yɛ maa yɛte nganeɛ kɛmɔ ɔte la, na yɛnwu yɛ nwo kɛmɔ ɔnwu yɛ la. Kakye kɛ Pɔɔlo hanle kɛ: “Yɛkulo kɛ yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla.” Kɛkala yɛnli munli, noko yɛkulo kɛ yɛbɔ mɔdenle biala yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla.

NƆHALƐLILƐ WƆ ABUSUA NE ANU

Nɔhalɛlilɛ boa maa yɛgyakyi ninyɛne mɔɔ bɛyɛ bɛfea la

6. Duzu ati a ɔwɔ kɛ agyalɛma di nɔhalɛ maa bɛ nwo a, na esiane boni mɔ a ɛhye bamaa bɛahoati a?

6 Ɔwɔ kɛ nɔhalɛlilɛ da ali wɔ Keleseɛne abusua nu. Yemɔti, ɔnle kɛ kunli nee yelɛ fa edwɛkɛ bie fea bɛ nwo. Ɔnle kɛ nyɛleɛ ɛtane mɔɔ boda mɔɔ le kɛ anyezohulolɛ mɔɔ anwo ɛnde, ngitanwo mɔɔ bɛfea bɛ nee menli di ye Intanɛte zo, anzɛɛ nlanwonvoninli ɛnleanlɛ biala da ali wɔ Keleseɛne agyalɛ nu. Keleseɛne agyalɛma bie mɔ ɛvea ɛva bɛ nwo ɛwula nyɛleɛ ɛtane zɛhae bie anu mɔɔ bɛ bokavolɛ ne ɛnze a. Nyɛleɛ zɛhae ɛngile nɔhalɛlilɛ. Yɛ edwɛkɛ mɔɔ Belemgbunli Devidi mɔɔ di nɔhalɛ hanle la nzonlɛ: “Me nee adalɛma ɛndɛnla, yɛɛ me nee nabalabama ɛndu.” (Edwɛndolɛ 26:4) Saa wɔgya a, mmafa ɛ nwo ɛwula nyɛleɛ mɔɔ bamaa wɔayɛ ninyɛndane wɔavea wɔ bokavolɛ ne la anu ɛlɛ!

7, 8. Baebolo nu neazo boni mɔ a kola boa ngakula maa bɛnwu nvasoɛ mɔɔ wɔ nɔhalɛlilɛ zo la ɛ?

7 Saa awovolɛ ɛlɛkile bɛ mra nvasoɛ mɔɔ wɔ nɔhalɛlilɛ zo la a, nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ bɛbava Baebolo nu neazo bɛali gyima. Menli mɔɔ anli nɔhalɛ mɔɔ le kɛ Ekan, mɔɔ wuale debie na ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔkeda ye awule ɛbɛla ne azo; Gɛheezae, mɔɔ ɔkpondɛ ezukoa la ati ɔbɔle adalɛ; yɛɛ Dwudase, mɔɔ ɛnee le awule na ɔbɔle adalɛ kpole ɔyele Gyisɛse ɔmanle la anwo edwɛkɛ wɔ ɛkɛ.​—Dwɔhyua 6:17-19; 7:11-25; 2 Arelemgbunli 5:14-16, 20-27; Mateyu 26:14, 15; Dwɔn 12:6.

8 Menli mɔɔ lile nɔhalɛ mɔɔ le kɛ Gyekɔbo, mɔɔ zele ɔ mra mrenya ne mɔ kɛ bɛzia bɛva ezukoa ne mɔɔ bɛnwunle ye bɛ ahodoku ne mɔ anu la bɛhɔ ɔluakɛ ɔdele nganeɛ kɛ bie a menli ne anye vonle la ati a bɛvale bɛwulale nu la; Gyɛfeta nee ɔ ra raalɛ ne, mɔɔ vale ɔ nwo bɔle afɔle kpole lile ɛwɔkɛ mɔɔ ɔ ze bɔle la azo; yɛɛ Gyisɛse, mɔɔ vale akɛnrasesebɛ yele ɔ nyunlu wɔ menli dɔɔnwo ne mɔɔ ɛnee dedɛ dadeɛ nee ahoholombaka anyunlu, ɔmanle ngapezo bie rale nu ɔvale ɔbɔle ɔ gɔnwo mɔ anwo bane la anwo edwɛkɛ noko wɔ ɛkɛ. (Mɔlebɛbo 43:12; Maanlebuvolɛma 11:30-40; Dwɔn 18:3-11) Neazo ekyi ɛhye bahola aboa awovolɛ yeamaa bɛanwu nvasoɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne azo la, na yeaboa bɛ yeamaa bɛahilehile bɛ mra bɛamaa bɛazukoa nɔhalɛlilɛ na bɛabu ye kɛ nvasoɛ wɔ zo.

9. Saa awovolɛ kpondɛ kɛ bɛyɛ nɔhalɛlilɛ nwo neazo bɛmaa bɛ mra a, duzu a ɔwɔ kɛ bɛkoati a, na duzu ati a neazo zɛhae hyia a?

9 Ngilehilelɛ zɛhae fa ɛzonlelilɛ kpole to awovolɛ nwo zo. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo bizale kɛ: “Ɛkilehile ɛ gɔnwo mɔ a, ɛnee duzu ati a ɛngilehile ɛ nwo ɛ? Ɛka kɛ, ‘Bɛmmawua’, na asoo ɛnle awule?” (Wulomuma 2:21) Awovolɛ bie mɔ maa bɛ mra adwenle yɛ basaa ɔluakɛ bɛkilehile bɛ kɛ bɛli nɔhalɛ, noko bɛmɛ bɛnli nɔhalɛ. Bie a bɛwua ninyɛne ngyikyi na bɛbɔ adalɛ bɛka kɛ “O, gyimamenle ne ze kɛ awie mɔ bava bie” anzɛɛ “Ɛhye mɔ ɔle adalɛ ekyi bie ala.” Nɔhalɛ nu, awule biala le awule ɔnva nwo kɛzi deɛ mɔɔ awie kɛva de la, yɛɛ adalɛ biala le adalɛ, ɔnva nwo deɛ mɔɔ awie babɔ nwolɛ adalɛ anzɛɛ kɛzi adalɛ ne kpole de la. * (Bɛgenga Luku 16:10.) Ngakula nwu nabalaba nyɛleɛ ndɛndɛ na ɔbahola yeagyegye bɛ kpole. (Ɛfɛsɛsema 6:4) Noko akee, saa awovolɛ di nɔhalɛ na bɛ mra sukoa a, mekɛ mɔɔ bɛkɛyɛ mgbanyinli la bɛbawula Gyihova anyunlunyia wɔ ewiade ɛhye mɔɔ nɔhalɛlilɛ ɛnle nu la anu.​—Mrɛlɛbulɛ 22:6.

NƆHALƐLILƐ WƆ ASAFO NE ANU

10. Saa yɛ nee yɛ gɔnwo mɔ diedima ɛlɛdi adwelie kɛnlɛma a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nwo a?

10 Yɛ gɔnwo mɔ Keleseɛnema mɔɔ yɛ nee bɛ tu la boa yɛ maa yɛsukoa nɔhalɛlilɛ. Kɛmɔ yɛnwunle ye Tile 12 ne anu la, ɔwɔ kɛ yɛnea kɛzi yɛfa ɛdendɛlɛ ahyɛlɛdeɛ ne yɛdi gyima la boɛ, titile wɔ yɛ mediema mrenya nee mraalɛ avinli. Ɔnyɛ se kɛ yɛ adawubɔlɛ bahakyi ndɛneyelɛ, bɔbɔ yeasokpa awie mɔ! Saa yɛka edwɛkɛ mɔɔ yɛde mɔɔ yɛnze nɔhalɛ mɔɔ wɔ nu la a, bie a yɛbaboa yɛamaa adalɛ edwɛkɛ bie adɛlɛ, yemɔti ɔwɔ kɛ yɛsɔ yɛ nloa. (Mrɛlɛbulɛ 10:19) Saa yɛze kɛ edwɛkɛ bie le nɔhalɛ bɔbɔ a, yemɔ ɛngile kɛ ɔwɔ kɛ yɛka. Kɛ neazo la, bie a ɛnee edwɛkɛ ne ɛnvane yɛ nwo anzɛɛ ɔnle kpalɛ kɛ yɛka yɛkile awie mɔ. (1 Tɛsalonaekama 4:11; 1 Pita 4:15) Bie mɔ ka mgbole a bɛbu ye kɛ ɔnyɛ ɛhwee ɔluakɛ mɔɔ bɛlɛka la le nɔhalɛ, noko ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nloa edwɛkɛ yɛ fɛ na ɔyɛ anyelielɛ.​—Bɛgenga Kɔlɔsaema 4:6.

11, 12. (a) Adenle boni a menli mɔɔ yɛ ɛtane kpole la bie mɔ dua zo sɛkye bɛ edwɛkɛ a? (b) Ɛtane kpole nwo adalɛ mɔɔ Seetan si ye adua la bie mɔ a le boni, na kɛ ɔkɛyɛ na yɛali zo ɛ? (d) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova ahyehyɛdeɛ ne ɛ?

11 Ɔhyia kpalɛ kɛ yɛdi nɔhalɛ yɛmaa mgbanyima mɔɔ wɔ asafo ne anu la. Menli mɔɔ bɛyɛ ɛtane kpole la bie mɔ bɔ mɔdenle kɛ bɛkeda bɛ ɛtane zo wɔ mekɛ mɔɔ asafo mgbanyima kɛbiza nwolɛ edwɛkɛ la, na ɛhye maa bɛsɛkye bɛ edwɛkɛ. Menli ɛhye mɔ bɔ ɔ bo nyia subane nwiɔ, bɛyɛ bɛ nwo kɛ bɛlɛsonle Gyihova noko bɛfea bɛyɛ ɛtane kpole. Nɔhalɛ nu, awie mɔɔ bɔ ɛbɛla zɛhae la ɛnli nɔhalɛ. (Edwɛndolɛ 12:2) Bie mɔ ka edwɛkɛ ne anu nɔhalɛ ne ekyi kile mgbanyima ne mɔ na bɛkeda mɔɔ hyia la azo. (Gyima ne 5:1-11) Fane dɔɔnwo ne ala adalɛ mɔɔ Seetan si ye adua mɔɔ yɛdie yɛdi la a maa yɛbɔ adalɛ zɛhae a.​—Nea ɛlɛka “ Ɛtane Kpole Nwo Adalɛ Mɔɔ Seetan Ɛbɔ.”

12 Ɔhyia noko kɛ yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova ahyehyɛdeɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛye kpuyia bie mɔ anloa wɔ kɛlata zo la. Kɛ neazo la, saa yɛlɛbu yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anwo mgbonda a yɛnea boɛ na yɛambɔ adalɛ. Zɔhane ala a, yɛlɛbiza ɛzonlenlɛ nwo adenle bie a, ɔwɔ kɛ yɛka kɛzi yɛ kpɔkɛdelɛ nee ninyɛne bie mɔ de la anwo edwɛkɛ nɔhalɛ a.​—Bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 6:16-19.

13. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛali nɔhalɛ yɛamaa yɛ mediema diedima mɔɔ yɛ nee bɛ yɛ gyima la ɛ?

13 Ɔwɔ kɛ yɛdi nɔhalɛ noko yɛmaa yɛ gɔnwo mɔ diedima mɔɔ yɛ nee bɛ yɛ gyima la. Ɔdwu mekɛ ne bie a, Keleseɛne mediema mraalɛ nee mrenya bie mɔ bɔ nu yɛ gyima. Ɔwɔ kɛ bɛnea boɛ na bɛanva gyima nu edwɛkɛ bɛamboka ɛzonlenlɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa Gyihova wɔ Belemgbunlililɛ Asalo anzɛɛ daselɛlilɛ nu la anwo. Bie a yɛva bɛ wɔ yɛ gyima nu anzɛɛ bɛva yɛ wɔ bɛ gyima nu. Saa yɛfa mediema mraalɛ anzɛɛ mrenya wɔ gyima nu a, ɔwɔ kɛ yɛnea kɛ yɛ nee bɛ bɛali ye nɔhalɛ nu, yɛadua bɛ kakɛ wɔ ye mekɛ nloa, yɛadua ye kɛmɔ yɛ nee bɛ hanle anzɛɛ mɛla maa nwolɛ adenle la. (1 Temɔte 5:18; Gyemise 5:1-4) Noko, saa adiema bie ɛva yɛ wɔ ye gyima nu a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ yɛ ahatualɛ ne anwo gyima. (2 Tɛsalonaekama 3:10) Ɔnle kɛ yɛsuzu kɛ gyimamenle ne le adiema la ati, ɔwɔ kɛ ɔmaa yɛfa mekɛ dɔɔnwo yɛdie yɛ menle, ɔtua yɛ kakɛ kpole, anzɛɛ ɔmaa yɛ ninyɛne gyɛne ɔtɛla menli mɔɔ bɛnle mediema la.​—Ɛfɛsɛsema 6:5-8.

14. Saa Keleseɛnema bɔ nu buke gyima a, duzu a ɔwɔ kɛ bɛfi nrɛlɛbɛ nu bɛyɛ a, na duzu ati ɔ?

14 Na saa yɛ nee adiema bie ɛbɔ nu ɛbuke gyima, bie a yɛva ezukoa yɛwula nu anzɛɛ yɛbɔ ye bosea ɛ? Baebolo ne maa yɛnwu ngyinlazo bie mɔɔ hyia na nvasoɛ wɔ zo la: Bɛhɛlɛ debie biala wɔ kɛlata zo! Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ Gyɛlɛmaya dɔle azɛlɛ bie la, ɔmanle bɛyɛle nwolɛ ngɛlata wɔ alasevolɛ nyunlu na bɛvale bɛziele bɛmanle kenlebie. (Gyɛlɛmaya 32:9-12; eza nea Mɔlebɛbo 23:16-20.) Saa ɛ nee ɛ gɔnwo mɔ diedima ɛlɛyɛ gyima na ɛmaa bɛkɛlɛ debie biala kɛlata zo, bɛfa bɛ sa bɛwula ɔ bo wɔ alasevolɛ nyunlu a, ɔngile kɛ ɛnlie bɛ ɛnli. Emomu, ɔboa ɔmaa bɛkoati kpolerazulɛ, arɛlebɔlɛ, yɛɛ mgbonde mɔɔ kola fa mgbakyemgbakyenu ba la. Ɔwɔ kɛ Keleseɛnema mɔɔ ɛbɔ nu ɛlɛyɛ gyima la kakye kɛ ɔnle kɛ bɛmaa bɛ gyima ne anwo ngyehyɛleɛ sɛkye koyɛlɛ nee anzondwolɛ mɔɔ wɔ asafo ne anu mɔɔ hyia tɛla bɛ gyima ne la. *​—1 Kɔlentema 6:1-8.

NƆHALƐLILƐ WƆ EWIADE NE ANU

15. Kɛzi Gyihova bu gualilɛ nu nzisi ɛ, na duzu a Keleseɛnema yɛ wɔ nzisi zɛhae mɔ anwo a?

15 Tɛ asafo ne anu ala a ɔwɔ kɛ Keleseɛnema di nɔhalɛ a. Pɔɔlo hanle kɛ: “Yɛkulo kɛ yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla wɔ debie biala anu.” (Hibuluma 13:18, NW) Saa yɛlɛyɛ gyima wɔ ewiade ne anu a, yɛ Bɔvolɛ ne kulo kɛ yɛdi nɔhalɛ. Wɔ Mrɛlɛbulɛ buluku ne angomekye anu, bɛha adalɛ tone nwo edwɛkɛ dɔɔnwo. (Mrɛlɛbulɛ 11:1; 20:10, 23) Tete ne, ɛnee bɛta bɛfa tone yɛɛ ɛzuzudeɛ bɛdi gua, amaa bɛahola bɛazuzu ninyɛne mɔɔ bɛbadɔ nee ezukoa mɔɔ bɛbava bɛadua nwolɛ kakɛ la. Ɛnee gualilɛma mɔɔ ɛnli nɔhalɛ la fa ɛzuzudeɛ ngakyile nwiɔ yɛɛ tone mɔɔ ɛnle kpalɛ la di gyima amaa bɛasisi menli mɔɔ bɛ nee bɛ di gua la. * Gyihova kyi nyɛleɛ zɛhae mɔ! Saa yɛbadɛnla ye ɛhulolɛ ne anu a, ɔwɔ kɛ yɛkyi gualilɛ nu awule nyɛleɛ biala.

16, 17. Ninyɛne boni mɔ a bɛnli nɔhalɛ wɔ nu wɔ ewiade ye anu ɛnɛ a, na duzu a nɔhalɛ Keleseɛnema ɛbɔ kpɔkɛ kɛ bɛbayɛ a?

16 Kɛmɔ Seetan a di ewiade ye azo tumi la ati, ɔnyɛ nwanwane kɛ yɛkɛnwu kɛ menli mɔɔ ɛbɔ yɛ ɛyia la ɛnli nɔhalɛ a. Alehyenlɛ biala yɛyia ninyɛne mɔɔ sɔ yɛ nɔhalɛlilɛ nea la. Saa menli ɛlɛkɛlɛ bɛ nwo edwɛkɛ ava akpondɛ gyima a, bɛta bɛbɔ adalɛ na bɛwudu ninyɛne mɔɔ bɛkola bɛyɛ la anu, bɛka gyinlabelɛ nee anwubielɛ mɔɔ bɛnlɛ la bɔbɔ bɛboka nwo. Saa menli ɛlɛyɛ adendulɛ, adwuledualɛ, banebɔlɛ nwo ngɛlata nee ninyɛne zɛhae mɔ a, bɛbɔ adalɛ wɔ nu amaa bɛanyia mɔɔ bɛkpondɛ la. Saa sukulu ngakula ɛlɛyɛ sɔnea anzɛɛ ɛlɛkɛlɛ amaneɛbɔlɛ bie wɔ sukulu a, bɛkola bɛkɔ Intanɛte zo bɛkɔnea awie ɛdeɛ mɔɔ yehɛlɛ la na bɛmaa ɔyɛ kɛ bɛdabɛ a bɛhɛlɛ a. Bie mɔ noko nee arane mgbanyima mɔɔ ɛnli nɔhalɛ la ɛlɛyɛ debie a bɛta bɛwula bɛ sa abo amaa bɛanyia mɔɔ bɛkpondɛ la. Ɔnyɛ nwanwane kɛ yɛbanwu ninyɛne zɛhae mɔ wɔ ewiade mɔɔ menli dɔɔnwo le “angomedi nee ezukoa nwo anyebolo” na ‘bɛkyi kpalɛ la’ anu.​—2 Temɔte 3:1-5.

17 Nɔhalɛ Keleseɛnema ɛbɔ kpɔkɛ kɛ bɛnrɛyɛ nyɛleɛ ɛhye mɔ bie. Mɔɔ ɔti ɔdwu mekɛ ne bie a nɔhalɛlilɛ yɛ se a le kɛ ɔzɔho kɛ menli mɔɔ ɛnli nɔhalɛ la kpazi na bɛnyia nvasoɛ dɔɔnwo wɔ ɛnɛ ewiade ye anu. (Edwɛndolɛ 73:1-8) Noko akee, kɛmɔ Keleseɛnema kulo kɛ bɛdi nɔhalɛ wɔ “debie biala” anu la ati, bie bɛ nwo bahyele bɛ wɔ ezukoa afoa nu. Asoo afɔlebɔlɛ ɛhye fɛta? Ɛhɛe! Duzu ati ɔ? Nvasoɛ boni a yɛnyia ye nɔhalɛlilɛ zo a?

NƆHALƐLILƐ ZO NVASOƐ

18. Duzu ati a duma mɔɔ awie banyia kɛ ɔdi nɔhalɛ la sonle bolɛ kpole a?

18 Debie kpalɛ mɔɔ sonle bolɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a le kɛ menli babu wɔ kɛ ɛdi nɔhalɛ na bɛdie wɔ bɛdi. (Nea ɛlɛka “ Asoo Medi Nɔhalɛ?”) Dwenle nwolɛ nea, awie biala bahola anyia duma ɛhye! Ɛhye ɛngyi wɔ nrɛlɛbɛ, anwonyia, anwofɛlɛko, ɛleka mɔɔ ɛvi, anzɛɛ ninyɛne mɔɔ ɛnlɛ zolɛ tumi la azo. Noko akee, menli dɔɔnwo ɛnlɛ duma kpalɛ. Nwolɛ yɛ se. (Maeka 7:2) Saa ɛdi nɔhalɛ a bie mɔ bahola azele wɔ, noko bie mɔ anye bazɔ wɔ nɔhalɛlilɛ ne, na ɔbamaa bɛalie wɔ bɛali na bɛabu wɔ. Gyihova Alasevolɛ dɔɔnwo ɛnwu kɛ bɛ nɔhalɛlilɛ ne ɛmaa bɛnyia nvasoɛ wɔ ezukoa zo. Saa bɛye menli mɔɔ bɛnli nɔhalɛ la gyima nu a, bɛnye bɛ, anzɛɛ bɛlɛkpondɛ gyimayɛvoma mɔɔ di nɔhalɛ la wɔ gyima nu a bɛfa bɛ.

19. Kɛzi yɛfa nɔhalɛlilɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla a ɔka yɛ adwenle nee agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la ɛ?

19 Saa mɔɔ yɛha la bie to wɔ anzɛɛ bie ando wɔ bɔbɔ a, ɛbanwu kɛ nɔhalɛlilɛ zo lɛ nvasoɛ kpole. Ɛbanyia adwenle mɔɔ anu te la. Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Yɛsi pi kɛ yɛ adwenle nu le wienyi.” (Hibuluma 13:18) Bieko, yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la arɛle ɛnrɛvi duma kpalɛ mɔɔ wɔnyia la ɛlɛ, ɔluakɛ ɔkulo menli mɔɔ di nɔhalɛ la. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 15:1, 2; Mrɛlɛbulɛ 22:1.) Ɛhɛe, ɛdi nɔhalɛ a ɔbaboa wɔ yeamaa wɔadɛnla Nyamenle ɛhulolɛ ne anu, na ahatualɛ biala ɛndɛla ɛhye. Akee bɛmaa yɛzuzu edwɛkɛ mɔɔ fane ɛhye anwo la anwo: Kɛzi Gyihova bu gyima la.

^ ɛden. 9 Wɔ asafo ne anu, saa awie fa yɛ ye subane kɛ ɔ nye fuu ɔbɔ adalɛ yeazɛkye ɔ gɔnwo mɔ a mgbanyima ne mɔ bɛali ye edwɛkɛ.

^ ɛden. 14 Ɛkulo kɛ ɛnwu mɔɔ gyima nwo ngyehyɛleɛ bie ɛngɔ boɛ a ɔwɔ kɛ bɛyɛ la a, nea Mokanwo edwɛkɛ “Kɛzi Bɛsiezie Gyima Nu Edwɛkɛ La.”

^ ɛden. 15 Ɛnee bɛfa ɛzuzudeɛ ne ko bɛtɔ ninyɛne na bɛava ko ne bɛadɔne ye, amaa bɛanyia nvasoɛ wɔ ko biala anu. Eza bɛfa tone mɔɔ asa ko wale anzɛɛ yɛ ɛlomboɛ tɛla ko la a bɛdi gyima a, amaa bɛasisi menli mɔɔ tɔ bɛ ninyɛne la.