1, 2. Cholo sok jun sjejel jas yuj wa xgustoʼaxi ja Jyoba yuja wa xkʼujolantik ajyel toji, ma mi x-och jkʼabʼtiki.

JUN yal kerem elum bʼa jun tyenda soka snani. Pe junta chʼaykʼujol, kʼot tekʼan sok jel xiwel ay skʼeljel. ¿Jas skʼulan? Pes yujni yiʼaj och jun ixtaʼal. Wani yaljel oj skʼanyi ajyi ja snan bʼa oj manjukyi, pe chʼay skʼujol. Mini snaʼa jas oj skʼuluk, kechan kʼe okʼuk. Ja nanali ya kʼulan skʼujol sok kumxisok ja bʼa tyenda. ¡Jelni gustoʼaxi ja nanali yajni yila ja yal skeremi ya kumxuk ja ixtaʼali sok skʼana perdon!

² Ja nantataliki jelni xgustoʼaxiye yajni wa xyilawe ja yuntikile wa snebʼawe bʼa mi oj och skʼabʼe jun jasunuk. Sok mastoni jel ja jTatik tey bʼa satkʼinali, yujni ja yeʼn «mix bob slee mentira» (Hebreos 6:18). Ja Jyoba wa xyila ja jastal wantik yijbʼel sbʼaja jastal wala taxtik soka yeʼn, sok wani xgustoʼaxi yuja wa xkʼujolantik ajyel toj, ma mi x-och jkʼabʼtik. Pe yuja wa xkʼanatik yajel gustoʼaxuki sok ajyel ja bʼa syajal skʼujoli, jastalni yala ja Pablo «huax cʼana oj [ajyukotik] toj soc spetzanil ja cristiano» (Hebreos 13:18). La kiltik chane jastik bʼa wokolni ajyel toj, ma sbʼaja mi oj och jkʼabʼtiki. Sok tsaʼan oj jpaklaytik ja slekilal oj jtatiki.

3-5. a) ¿Jas wa xyalakabʼtik ja Biblia bʼa mi keʼnta oj loʼla jbʼajtik? b) ¿Jas oj skoltayotik bʼa oj ajyukotik toj?

³ Bʼajtan, tʼilan oj jnebʼtik mok ochuk jkʼabʼtik bʼa keʼntikta.  Yuja mulanumotiki, keʼnta wa xloʼla jbʼajtik. Jach ekʼ sbʼaje ja jmoj-aljeltik bʼa Laodicea. Ja Jesús yala, anima sloʼla sbʼaje spensarajel bʼa kʼotele riko, jujune bʼa yeʼnle kʼoteleni «pobre», «tupel ja sati» sok «mi xa ni scʼue huas staahue» ja bʼa stiʼ sat ja Dyosi (Apocalipsis 3:17). Ja jastal yeʼnta sloʼla sbʼajeʼi kechanta ipaxi mas ja jastal wa xtaxyeʼi.

⁴ La juljkʼujoltik, ja Santiago yala bʼa oj jtalnay jbʼajtik: «Ta ay cʼa maʼ huax yala que huas scʼuan ja Diosi, pero ta mi cʼa huax yaa scuidado ja jastal huax cʼumani, yen ita ni mismo huas slola sbaj. Lom qʼuiqʼuinal juntiro ja jastal huas stoyo sbaj que huas scʼuan ja Diosi» (Santiago 1:26). Skʼuʼajel ja Jyoba lekni wa xyila ja jastal wantik yaʼteltajeli ama mi xkaʼa jkwidadotik ja jastal wala kʼumanitiki, ja jawi keʼntani wantik sloʼlajel jbʼajtik. Ta jach wa xkaʼteltaytik ja Jyoba lomniʼa, mi xmakuni. ¿Jas oj jkʼuluktik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik jachuk?

⁵ Ja bʼa bersikuloʼik bʼajtani, ja Santiago wa staʼa tiʼal ja Yabʼal ja Dyosi, ja Biblia, sok wa xya slaje jastal jun espejo bʼa oj jkʼel jbʼajtik ja tiwi bʼa jachuk oj jnatik bʼaya wa skʼana oj jtojbʼes jbʼajtiki (kʼuman ja Santiago 1:23-25). Jachni jastal jaw ja Biblia wa skoltayotik bʼa mi oj och jkʼabʼtik bʼa keʼntikta sok wa xya jnatik bʼaya tʼilan oj jtojbʼes jbʼajtiki (Lamentaciones 3:40; Ageo 1:5). Chomajkil, tʼilani oj kʼantikyi bʼa orasyon ja Jyoba bʼa a-spaklayotik, bʼa aya kiltik ja jpaltatik mas chaʼaniki sok aya kiptik bʼa stojel jbʼajtik (Salmo 139:23, 24). Bʼobʼta, anima mi xkaʼa jbʼajtik kwenta, wantik sjejel jun jmodotik bʼa mi tojuk. Pe mokni chʼayuk jkʼujoltik ja jastal wa xyila ja jTatik bʼa satkʼinali. Jastalni wa xyala ja Proverbios 3:32: «Ja Jyoba wa xyilkʼujolan ja maʼ mi toj ayi, pe ja Yeʼn jel mojan ay soka matik toj ayi». Ja Jyoba wa skoltayotik bʼa yiljel jbʼajtik junxta jastal wa xyilawotik ja yeʼn sok skʼanjel skʼulajel ja jas wa skʼana ja yeʼn. La juljkʼujoltik ja jas yala ja Pablo, bʼa «huax cʼana oj [ajyukotik] toj». Kechan, tʼilan oj jkʼuluktik  pwersa sok spetsanil jkʼujoltik bʼa jach oj jkʼuluktika, anima ja wego kʼakʼu kʼakʼu jelni wokol ajyel toj.

6. ¿Jas yuj ja tatamal soka cheʼumal tʼilan jaman lek oj ochuke loʼil sok akʼumanuke soka smeranili, sok jasa tʼilan oj stalnay sbʼaje bʼa mok skʼuluke?

⁶ Chomajkil, ja bʼa jpamilyatiki ojni chijkajuk toj ayotik. Ja tatamal soka cheʼumal tʼilani jaman lek oj ochuke loʼil sok akʼumanuke soka smeranili. Mini oj ajyuk ja bʼa snupanele jastik oj bʼobʼ sjome, jastal stsakjel pilan, ma loʼilanel bʼa Internet jach nakʼul bʼa mi jaʼuk ja snupi ma skʼeljel ixuk winik bʼasane bʼa tuktukil tikʼe. Triste yaljel, jujuntik jmoj-aljeltik xchʼaykʼujolaneta jachuk ja snupeʼi. Skʼulajel jachuk, mini toj ajyeluka. Mokni jkʼuluktik skʼulajelik bʼa kechan oj jkʼeltikyi sat ja jnuptiki. Masni lek jaʼ oj jnochtik ja jastal skʼulan ja mandaranum David, ja yeʼn yala: «Mini xmojtay ja winike matik wa xloʼlani; sok wani xjitsa jbʼaj soka matik wa snakʼa ja jastal mero kʼotele» (Salmo 26:4).

7, 8. ¿Jastik sjejelik bʼa Biblia oj bʼobʼa jeyi jawa wuntikil sbʼaja janekʼto chaʼanyabʼal ja ajyel toji?

⁷ Ja nantataliki tʼilan oj sjeʼeyi ja yuntikile ja stʼilanil ajyel toj, ma mok jas och skʼabʼe. Sbʼaja it, jelni lek ja oj yawe makunuk ja Biblia, pes yujni ayiʼojan sjejelik bʼa mi lekuk skʼulajel. Tey kiʼojtik sbʼaja jas skʼulan ja Acán, bʼa elkʼani  sok snakʼa; ma ja jas skʼulan ja Guehazí, bʼa sleʼa abʼal bʼa spensaraʼan bʼa oj staʼ slekilal soka jas yelkʼan; soka Judas, bʼa mini kechanuk yelkʼan takʼin, cha jelni chaʼan ja abʼal sleʼa bʼa yixtalajel ja Jesús (Josué 6:17-19; 7:11-25; 2 Reyes 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Juan 12:6).

⁸ Ja bʼa Biblia cha ay sjejelik bʼa lek snochjel. Tey ja Jacob, bʼa yajni yabʼ ja yuntikil staʼawe takʼin ja bʼa skoxtaleʼi, yala awaj yawe kumxukani, pes bʼobʼta spensaraʼan chʼay skʼujole yajelkani. Cha tey ja Jefté soka yakʼixi, bʼa yani kʼotuk ja jas skʼapa ja stati ama jel wokol bʼa yeʼnle. Ma ja Jesús, bʼa mini tʼun xiwi sok mi snakʼa machun kʼotel anima ti ajyi tekʼan bʼa stiʼ sat ixuk winik bʼa jel kʼakʼe, bʼa jachni sjeʼa masni tʼilan bʼa yeʼna oj kʼotuk ja jas alubʼalxa sbʼaja yeʼn sok bʼa skoltajel ja yamigoʼiki (Génesis 43:12; Jueces 11:30-40; Juan 18:3-11). Ja it kechanta chabʼ oxe sjejel ja bʼa jitsan sjejelik wa xtax ja bʼa Biblia bʼa oj skoltaya sjejelyi jawa wuntikil bʼa syajtajel sok yiljel chaʼanyabʼalil ja ajyel toji, ma ja mi oj och skʼabʼeʼi.

9. ¿Jas yuj jel tʼilan sbʼaja nantatalik yajelyi jun lekil sjejel ja yuntikil bʼa mi oj och skʼabʼe, sok jasa mok skʼulukeʼi?

⁹ Pe mi malanta kechan yaljel yabʼ ja untiki, tʼilani yeʼn oj kichwanuke bʼajtan ja nantataliki. Ja yuj, ja jekabʼanum Pablo sjobʼo: «Ja huenlexi huaxa jeahuex yi ja tuqui [...], pero ja huenlex ba, mi ni huaxa cʼulanex ja jas huax yala ja yabal ja Dios tac. Huaxa hualahuex yab ja tuqui que mi sbejuc huax elcʼaniye, iday, ¿jaxa huenlex ba? ¿Jastal lec huala elcʼaniyex ba?» (Romanos 2:21). Ay jujuntik nantatal wa sjeʼaweyi ja yuntikil bʼa mini lekuk ja oj och skʼabʼeʼi, pe ja nantataliki spakaxil wa skʼulane. Tsaʼan ti wa sleʼawe modo yaljel: «Kechanta jun yal abʼal bʼa mi maʼ oj jomjuk» ma «Ja yeʼnleʼi wanxa snaʼawe ja ixuk winiki wani xyiʼaje ja jastik it». Pe skʼulajel ja it kechanta wa xya jom yolome ja yuntikileʼi. Ja smeranili, ja elkʼaneli kʼotelni elkʼanel, anima  chikan janekʼ stsʼakol ja jas xyelkʼani; soka slejel abʼali kʼotelni abʼala, ama chaʼan ma miyuk ja abʼali (kʼuman ja Lucas 16:10). * Chomajkil, ja yal untiki wa xyabʼ xchikʼele ta wana sloʼlajeli, sok ayni jel xyajbʼesjiye (Efesios 6:4). Pe ta ja nantatalik wa skʼulane pwersa yajelyi jun lekil sjejel ja yuntikil bʼa oj snoch-e, ja yajni xkʼiyeʼi ojni yaweyi stoyjel ja Jyoba ja bʼa luʼumkʼinal it mi tojuki (Proverbios 22:6).

10. Bʼa toj oj ajyukotik soka jmoj-aljeltiki, ¿jasa oj kaʼ jkwidadotik yajni wala loʼilanitik sokeʼi?

¹⁰ Chomajkil, ayni kiʼojtik jitsan ekʼele bʼa sjejel toj oj ajyukotik soka jmoj-aljeltiki. Jastal kilatikta ja bʼa kapitulo 12, tʼilani oj kaʼ jkwidadotik soka jastal wala kʼumanitiki, pes jel wego xwaj jkʼujoltik ja bʼa loʼiltanel, ma ayni lom slejel smul ja tuki. Ta wantik ekʼ sloʼiltajel jun jasunuk, pe mi kabʼunejtik jachni mero ay, wantikni slejel abʼal. Ja yuj,  masni lek oj jpensaraʼuktik lek bʼajtanto ay jas oj kaltik (Proverbios 10:19). Cha jachni oj jkʼuluktik ama stojol ay ja jas oj kaltiki. ¿Jas yuj? Pes bʼobʼta wantik xchʼikjel jbʼajtik ma mey syajala kʼujol soka tuki (1 Tesalonicenses 4:11). Jujuntik wa xyalawe yujni jach wa xkʼumaniyeʼa; pe ajuluka kʼujol ja jas oj kaltiki tʼilani ay yajbʼal sok tsamal (kʼuman ja Colosenses 4:6).

11. a) ¿Jastal wa xyawe ipaxuk ja wokol jujuntik jmoj-aljeltik yajni wa sleʼawe jun chaʼan mulal? b) ¿Jastik abʼal spukunej ja Satanás sbʼaja chaʼan mulaliki, sok jas tʼilan oj jkʼuluktik?

¹¹ Jeln tʼilan oj ajyukotik toj soka matik wa stalnay ja kongregasyoni. Ta aykʼa june maʼ wa snakʼa chaʼan mulal, bʼobʼta wa sleʼa abʼal yajni wa xjobʼjiyiʼi, pe ja jaw kechanta wan yajel ipaxuk ja swokoli. Bʼobʼta ojxa ajyuk yuj chabʼ tikʼe sakʼanil, bʼa wanto sjejel wan yaʼteltajel ja Jyoba sok cha wan skʼulajel ja mulali. Sok tolabidaxa kuchan ekʼyuj ja abʼal jaw (Salmo 12:2). Cha pilan mulal jani ta mi xchʼak yal yibʼanal ja smuli (Hechos 5:1-11). Ja matik jach wa skʼulani jani snochunejeyi ja loʼlanel spukunej ekʼ ja Satanás (kʼela ja rekwagro « Abʼalik bʼa Satanás sbʼaja chaʼanik mulali»).

12. ¿Jas jun modoʼal bʼa kʼumanel stojolil sbʼaja xchonabʼil ja Jyoba?

¹² Cha tʼilan oj kʼumanukotik ja stojolil yajni wa xbʼutʼutik jun juʼun ma wa xkaʼatik jun imporme ja bʼa xchonabʼil ja Jyoba. ¿Jastal? Yajni wa xbʼutʼu ja kimpormetik sbʼaja xcholjeli, tʼilan mok jleʼtik abʼal soka jas oj jtsʼijbʼatiki. Cha jachni yajni wa xbʼutʼutik jun juʼun bʼa oj jtatik jun cholal, tʼilan oj kaltik ja jastal mero wala taxtiki ma pilanxa jasunuk ja bʼa jas ekʼel ja bʼa wa sakʼanili (kʼuman ja Proverbios 6:16-19).

13. ¿Jasa oj jkʼuluktik bʼa mi oj och jkʼabʼtik ta wala ochtik negosyoʼanel sok jun jmoj-aljeltik?

¹³ Cha mok och jkʼabʼtik ta wala ochtik negosyoʼanel sok jun jmoj-aljeltik. Sok mini jun tikʼe trato oj jkʼuluktik  yajni ti ayotik bʼa Naʼits bʼa Tsomjelal ma bʼa xcholjel ja lekil rasoni. Ta wa xkatikyi yaʼtel jun jmoj-aljeltik, lani jtuptik ja x-elkʼot ja skʼakʼujili sok mok och jkʼabʼtik. Cha lani jtuptik tsʼikan lek sok yajelyi ja jastalni wa skʼana ja leyi (1 Timoteo 5:18; Santiago 5:1-4). Pe ¿jaxa ta keʼntik ja maʼ wantik aʼtel sok jun jmoj-aljeltik? Lani jkʼuluktik tsʼikan lek soka kaʼteltiki (2 Tesalonicenses 3:10). Mok jmajlatik yuja jmoj-aljel jbʼajtiki weʼnto mas bʼajtan lek oj iljan, ma aya wiʼoj derecho bʼa mas oj koltajanan ma oj ajukawi mas tyempo bʼa oj jijlan yuja tuk aʼtijumiki (Efesios 6:5-8).

14. ¿Jasa tʼilan oj jkʼuluktik yajni la ochtik negosyo sok jun jmoj-aljeltik, sok jas yuj?

¹⁴ ¿Jaxa ta kaʼatik jel takʼin ma skʼulajel jun negosyo lajan? Ja Biblia wa xyaʼakitik jun rason bʼa jel xmakuni: tolabida tʼilan oj katik ochuk juʼun. Jun sjejel, yajni ja Jeremías smana jun luʼum, yani kʼe sjuʼunil bʼa stiʼ sat ja stestigoʼiki sok ya eluk kopya, sok tixa snolo leka (Jeremías 32:9-12; cha kʼela ja Génesis 23:16-20). Yajel och juʼun, slejela testigo ma skʼulajel pirmar mi wa stojolan bʼa mixa jipa akʼujol, juni lekil modo bʼa mi oj ajyuk jom olomil, loʼlanel ma kʼeʼel abʼal kʼumal. Ta kalatik oj ochkotik trato sok pilan jmoj-aljeltik, la juljkʼujoltik yuj smul sok negosyoʼil mini ay sbʼej oj jchʼaytik ja slamanil soka jastal tsoman aytik soka kongregasyoni (1 Corintios 6:1-8). *

15. ¿Jastal wa xyila ja Jyoba sbʼaja loʼlanel wa x-ajyi ja bʼa negosyoʼiki, sok jastal oj kiltik ja keʼntiki?

¹⁵ Ja kʼuʼumanik Dyos tʼilan toj oj ajyukotik soka matik mi kʼuʼumanuke Dyos. Jastalni ja Pablo, «huax cʼana oj [ajyukotik] toj soc spetzanil ja cristiano» (Hebreos 13:18). Sbʼaja Dyosi jel tʼilan bʼa yeʼna ja mini x-och jkʼabʼtik bʼa jun  trato ma negosyoʼanel, ama chikan maʼ xkʼulantisok. Sok kechanta ja bʼa sjuʼunil Proverbios wa staʼa tiʼal sbʼaja slikjel jun jasunuk bʼa wa xloʼlani (Proverbios 11:1; 16:11; 20:10, 23). Ja bʼa najate, ja balanzaʼik sok pesaʼik wani xyawe makunuk bʼa wa smanawe sok bʼa wa xchonowe jastik junuk sok cha wa slikawe ja yalal ja oro soka plata bʼa jani wa stupuwekansok. Jitsan negosyoʼanum wani xyawe makunuk chabʼ tikʼe pesaʼik sok balanzaʼik bʼa wa xyelkʼane ja ixuk winik. Pe ja Jyoba wa xyijnay ja tikʼe skʼulajel jaw. Ta wa xkʼana oj ajyukotik ja bʼa syajal skʼujoli, mokni och jkʼabʼtik ma oj elkʼanukotik ja bʼa negosyo ma bʼa tratoʼaneli.

16, 17. ¿Jastik loʼlanel wa xkʼulaxi ja bʼa luʼumkʼinal it, sok jasa wa xkʼulantik ja kʼuʼumanotik Dyosi?

¹⁶ Ja kʼuʼuman Dyosi tikʼanxta wa xtʼaspuntik bʼa mi oj kʼumanukotik ja stojolili. Sok mini chamyabʼjeluk, pes ja bʼa luʼumkʼinal it yamanyuj ja Satanás jelni jitsan ja maʼ jach wa skʼulani. Bʼa oj elkʼot soka jas wa skʼana, wani xjelxiye, ma wa xloʼlaniye, soka jas wa xyalawe sbʼaja xchapjelal yiʼojeʼi soka jastik snajel yiʼoje yajni wa sleʼa jun yaʼtele. Ma wa sleʼawe abʼal yajni wa sbʼutʼuwe juʼunik bʼa impuestoʼik, seguroʼik, juʼunik bʼa ajyel kulan bʼa pilan chonabʼ, ma chikanxa jas tikʼe juʼunil. Jitsan ja matik wane eskwela wa skʼulane trampa ja bʼa exameniki ma sbʼutʼjel juʼunik sbʼaja eskwela, bʼobʼta ayni wa xyawe koʼuk juʼunik bʼa Internet sok wa xwaj sjeʼe bʼa lajansok yeʼn skʼulane. Sok ayni wa smanawe ja matik chaʼanik xcholi. Wani xkilatik ti ayotik bʼa jun luʼumkʼinal bʼa yeʼnta wa «scʼul[an] pensar sbaj. [...] Quechan jaʼ jex ocʼ scʼujole ja taqʼuini ba lec oj ajyuque quechan ja yenle mismo» (2 Timoteo 3:1-5).

¹⁷ Bʼa jujuntik ekʼele, bʼobʼta wokolni bʼa keʼntik ajyel tsats bʼa mi oj loʼlajukotik. Bʼobʼta ja bʼa jtyempotik ayni oj jkiltik ixuk winik mi toj ayuke sok wani skʼulane ganar sok wa staʼa slekilale, jaxa jujuntik kʼuʼuman Dyos wani  xyiʼaje wokol stajel ja takʼini yuja «toj [aye] soc spetzanil ja cristiano» (Salmo 73:1-8). Pe mokni tʼun chʼay jkʼujoltik: ja jastik wa xkʼulantiki mini lomuka. ¿Jastal? La kiltik jujuntik slekilal ta toj wa xjeʼatik ja jmodotiki.

18. ¿Jas yuj jel chaʼanyabʼalil ajyel toj?

¹⁸ Mini ay jasunuk bʼa mas lek ja oj aljuk toj ayotik sok wa xkatik kʼotuk ja jas wa xkalatiki (kʼela ja rekwagro « ¿Toj maʼ wala ajyiyon spetsanil tyempo?»). Jpetsaniltik ojni lajxukujtik skʼulajel ja jaw. Sok mi jaʼ wa xmakuni ta jela takʼin, jelxa naʼa, jel tsamala, jel chapana ma chikan jastal jaw. Pes yujni jel jujuntik ja maʼ wa x-ajyi toji (Miqueas 7:2). Pe ama ja ixuk winik ayni wa stseʼlayotik yuja toj wala ajyitiki, ma yuja mi x-och jkʼabʼtiki, ayni tuk oj skisotike sok oj sjip skʼujol jmoktik. Sok mi xnaʼatik, bʼobʼta ayni mas lek oj wajkujtika soka takʼini. ¿Jastal? Bʼa jitsan ekʼele, ja taʼumantiʼik bʼa Jyoba ayni mi xnutsjiye ja bʼa yaʼtele yajni wa x-aji eluk aʼtijumik bʼa mi toj x-ajyiye, ma wa stsajiye bʼa oj yiʼ jun xchole bʼa mas chaʼan.

19. ¿Jastal wa x-ajyi ja kaltsiltik soka jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba yajni toj ayotiki?

¹⁹ Pe ama mi jachuk x-ekʼ jastal alxita, ojni ajyukawuj jitsan slekilal ta toj wala ajyi. June ja bʼa slekilal jaw jaʼa jas yala ja Pablo: «Laman ni oj ajyuc tola vida ja caltziltiqui» (Hebreos 13:18). Chomajkil, ja jTatik Dyosi tolabida wa xyila ja matik toj ayi soka yeʼn wani syajtay (kʼuman ja Salmo 15:1, 2 sok Proverbios 22:1). Jachniʼa, ja toj ajyeli, ma ja mi x-och jkʼabʼtiki, wa xkoltani bʼa ajyel ja bʼa syajal skʼujol ja Dyos sok mi ay pilan slekilal bʼa mas chaʼanyabʼalil. La jpaklaytik ja wego jun pilan yolomajel bʼa wa syaka sbʼaj soka jas alxita: jani ja jastal wa xyila ja Jyoba sbʼaja aʼteli.