Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

KAPITULU 14

Jurhimbitiini iámu ambe jimbo

Jurhimbitiini iámu ambe jimbo

“Uékasïngachi iámindu ambe jimbo sési jámani.” (EBREU 13:18.)

1, 2. Uandanta je ejemplu ma jingoni andisï Jeoba sési pʼikuarherajki engachi jánguarhintajka jurhimbitiini.

SAPI ma, uéntasïndi tiendarhu uératini amamba jingoni. Peru ma repentku, anhakuatsisïndi ka chékua jánharhintasïndi. ¿Ambe úski? No kuenta íntskukuarhisti ka paleta ma pʼíkusti. Eratsixapti arhini amambani eska piákupiringa, peru mirikurhisti arhini. Sapi no sési pʼikuarherasïndi ka úndasïndi uerani. Amamba sési arhisïndi ka tsimarhanksï kʼuanhatsintasïndi tiendarhu. ¡Xáni enga sési pʼikuarherajka amamba enga exejka uájpani eska íntspintasïnga paletani ka enga arhijka achatini eska tekaakuntaaka!

2 Náki uéjki táti sési pʼikuarherasïndi enga exejka eska imeri sapi jurhimbiti jámasïnga. Ka sánderu sési pʼikuarherasïndi juchari Táti auandarhu anapu, jimboka ima jindeska “Tata Diosï jurhimbikueri” (Salmo 31:5). Jeoba kánikua sési pʼikuarherasïndi exeni eskachi jurhimbiti jámasïnga, engachi úndajka imani uékani. Jucha uékasïnga sési pʼikuastani ka imeri uékperakuarhu jarhani, jimbochisï újka ambe enga Pablu uandapka, “uékasïngachi iámindu ambe jimbo sési jámani” (Ebreu 13:18). Uandakua orijinali griegu jimbo enga pʼurhe jimbo jindeeka “sési jámani”, ístu arhikuekasïndi “jurhimbitiini”. Orhetachi exeaka tʼámu ambe enga jimbo no méntkisï fásiliika ísï úni, ka tátsekuachi exeaka ambechi andaa engachi jurhimbitiuaka.

JURHIMBITIINI JUCHA MÍSMU JINGONI

3-5. a) ¿Nénajtsïni arhisïni Biblia eskachi jingontku jámaaka parachi no enganiarikuarhini? b) ¿Ambejtsïni jarhuataa parachi úni sési exekuarhini na engachi jásïika?

3 Orhetachi jatsiska para jorhenguarhini jurhimbitiini jucha mísmu jingoni. Pekaduni jimbo, no úkua jukasti jucha mísmu enganiarikuarhini. Ísïksï úkuarhinchasti Laodisea anapu kristianuecha. Nájkirukaksï ima mísmu rikueni exekuarhienga, Jesusi uandaspti eskaksï mándani ima ‘pobrispka’, ‘sieguenksï’ ka ‘patsïki jáxenksï’, Tata Diosïri ambe jingoni (Jaŋaskuecha 3:17). Kómuksï jáxespti, peru ístu no sési uérakuapirindi na engaksï japka, jimbokaksï no uékaxapka exeni ambe enga úkuarhini japka.

4 Ístu Santiagu uandaspti: “Enga ma kʼuiripu exekuarhijka eska Diosïni janhanharhisïnga, ka no pʼímukukuarhini, jandiajku kʼarhakuarhixati, ka ískuesti enga uandajka eska janhanharhisïnga Diosïni” (Santiagu 1:26). Eratsini eska Jeoba jiókuarhiaka juchari kómarhikuani nájkirukachi no sési úraaka juchari penchumikuani, ístu jindesti jandiajku tontu úkuarhini jarhani. I jásï kómarhikua no marhuasïndi. Nochi ambe ma andasïnga. ¿Ambechi uá úni parachi no ísï jásï enganiarikuarhini?

5 Máru bersikuluecha antesi, Santiagu uandasïndi ambakitiri jorhengueri, enga Bibliarhu jaka, ka terokutantasïndi espeju ma jingoni ka pʼímarhisïndijtsïni parachi jima “exekuarhini” parachi mítini ambechi jatsiski para mójtakuni (arhinta je Santiagu 1:23-25). Jo ísïsti, Biblia jindesti nani engachi uáka exekuarhini na engachi jásïika, ka jimachi uáka mítini ambe engachi jatsika para mójtakurhini (Lamentaciones 3:40; Ageo 1:5). Ístuchi jatsiska para kurhakuni Jeobani eskajtsïni exeaka, ka eskajtsïni jarhuataaka parachi úni exekuarhini nanichi uétarhinchasïni ánchikuarhini ka eskajtsïni íntskuaka uinhapikua parachi úni mójtakurhini (Salmo 139:23, 24). Úpirindi úkuarhini eskachi no kuenta íntskukuarhixaka, eskachi úndaxakia nóteru xáni jurhimbiti jámani. Peruchi no jatsiska para mirikurhini na enga exejka juchari Táti auandarhu anapu i ambe. Proverbios 3:32 uandasïndi: “Jeoba no sáni xénchaasïndi imechani engaksï tsimani kánharhikua jingoni jámajka, peru Ima sési pájperasïndi jurhimbitiicha jingoni”. Tata Diosïjtsïni jarhuataati ísï exekuarhini eskajtsïni ima na exejka, ka eskachi uékaaka úni ambe enga ima uékajka. Ka ísïchi kʼóru uáka uandani eska na uandapka Pablu, “uékasïngachi iámindu ambe jimbo sési jámani”. Jatsiskachi para mintsita jingoni jánguarhintani paraka i ambe ísï úkuarhiaka, nájkirukachi iásï no uáka meru iámu ambe sési úni.

JURHIMBITIINI FAMILIA JINGONI

Jurhimbitiini jarhuatasïndijtsïni parachi no úni ambe engachi tátsekua uékapiringa jískani

6. ¿Andiksïsï jatsi para no ma ambe jískatsperani temungurhiricha, ka ambe no sési jásï ambe nochi jatsiski para úni?

6 Ístu, juchari familiajtu jatsisti para mítikateni eska jurhimbitiiska. Temungurhirichaksï jatsisti para no chkuanderatsperani ka jurhimbitiinksï. Nóksï méni jatsisti para pʼindeni indeni no sési jásï ambe úni jámani komueska máteru nemanksï ninharhikuni jarhani, máteru nema jingoni pájperani jarhani Interneti jimbo ka no uékani eska mítikuarhiaka, o pornografia ambe exeni jarhani Interneti jimbo, telebisioni jimbo o rebistecha jimbo. Peru, máru erachichaksï ini no sési jásï ambe úsïndi ka jískakusïndiksï témbani. ¡Xáni enga no jurhimbiti ambeeka i ambe! Ju je no méni jámani inde jásï pʼindekuechani jatsiani engajtsïni paaka parachi tsimani kánharhikua jingoni jámani juchari uarhiiti jingoni. Ju je sánderu sési ísï jámani eska rei Dabidi enga uandapka: “No méni kúnguarhisïnga no jurhimbiticha jingoni; níjtuni jámajki imechani jingoni engaksï jískajka na engaminduksï jásïika” (Salmo 26:4).

7, 8. ¿Náki Bibliarhu anapu uandantskuechani jingoni uáchi jorhendaani sapiichani andisï xáni jukaparhakue jurhimbitiini?

7 Tátichaksï jatsisti para jorhendaani uájpechani na enga xáni jukaparhakueka jurhimbitiini. Ka paraksï úni ísï úni, jatsistiksï para Bibliani úrani. Bibliarhu, jarhastiksï ejempluecha imeri ambe engachi no jatsika para úni. Jarhasti Akaniri ejemplu, enga sïpapka ka enga uékapka eska no mítikuarhipiringa; o Gueasiri uandantskuani, enga chkuanderapka para úni jatsikuarhikua ambe jatsini, ka ístu Judasïri ejemplu, enga tumina sïpapka, ka enga ístu chkuanderapka uékaparini xarhatani eska Jesusiri amiguespka, nomasi para no sési úkuni Jesusini (Josué 6:17-19; 7:11-25; 2 Reyes 5:14-16, 20-27; Mateu 26:14, 15; Juanu 12:6).

8 Peru ístuksï ambakiti ejempluecha jarhasti. Komueska Jakobueri, enga arhipka uájpechani eskaksï íntspentapiringa tuminani enga mítipka eskaksï imeri sapiicha tumina exentaspka imecheri kostalicharhu, jimboka eratsispka eska nema no uékaparini jima jatsirakuaspka. O Jefteri ka uájperi, enga úpka ísï eska tátemba na eiatspipka nájkiruka no sáni fásilipka. O ístu Jesusiri, enga no sáni chépka ka enga uandantapka néspi ima, nájkiruka uánikua kʼuiripu japka enga ikiakuni japka, xarhataparini eska para ima, ambe enga sánderu jukaparhakuepka jindespti eska úkuarhipiringa ambe engaksï Bibliarhu anapu profesiaecha uandaenga ka ístu eskaksï sési japiringa imeri amiguecha (Génesis 43:12; Jueces 11:30-40; Juanu 18:3-11). Ariksï ejempluecha, namunitkuestiksï jimbokaksï uánikua jarhaska Bibliarhu engachi uáka úraani para jorhendaani sapiichani paraksï uékani ka paraksï jukaparharani jurhimbikuani.

9. ¿Andisï jukaparhakue ambakiti ejemplu íntsaani sapiichani paraksï jurhimbitiini, ka ambejtsï no jatsiski para úni?

9 Peru jorhentpini no jindesti uandakuecha jingontku. Jukaparhakuesti ejemplu jingoni xarhatakuani. Jimbosï apostuli Pablu kurhanguarhipti: “Tʼu engari jorhentpijka, ¿andisïri no sáni jorhenguarhijki tʼujkumindu? Ka tʼu engari jorhentpijka eska no sésiska sïpatspeni, ¿andisïri tʼujtu sïpatspejki?” (Roma 2:21). Jarhastiksï máru táticha engaksï uandajka sési exeni jurhimbitiini, peru engaksï ménisï no jurhimbitiijka, i ambeksï úsïndi engaksï no jurhimbiti uandantajka iámindu ambe, o engaksï pakatakuarhijka ambe ma enga no imecherijka. Ka paraksï kuájpikuarhini nomasiksï uandasïndi: “Chkuanderakua sapichku máesti enga no nemani no sési úkujka” oksï uandani, “Kʼuiripu mítistia eskaksï iáminduecha pákuarhisïnga i ambe”. Peru ini ambe jingoni ambe engaksï újka jindesti eskaksï uájpecha no jánhaskaaka ambe úni. Sïpani méntkisï sïpanisti, no arhiparini na enga xáni jukaparhaaka ima ambe enga nema pákuarhiaka; ka chkuanderakua méntkisï chkuanderakuesti no arhiparini ambe uéjkiri uandanhani jarhani o nájkiruka no kʼéri amberi chkuanderanhani jauaka (arhinta je Lukasʌ 16:10). * Ka ístu, sapiichaksï sóntku exesïndi enga nema no jurhimbitiiuaka, ka imajtuksï úpirindi niárani tátsekua májkuenini (Efesu 6:4). Peru engaksï tátembecha jánguarhintaaka paraksï ambakiti ejemplu ma íntsaani, úpirindi úkuarhini eskaksï ima seguiriuaka sési pakatani Jeobani engaksï kʼéakia, ini parhakpini jimbo enga no jurhimbiti jánhajka (Proverbios 22:6).

JURHIMBITIINI KÚNGUARHIKUARHU

10. Parachi meru jurhimbitiini, ¿ambe jimbochi jatsiski para jingontku jámani engachi uandontskuarhini jauaka erachicha jingoni?

10 Ístu uánikua ambe jimbochi uáka jurhimbitiini juchari erachicha jingoni. Exeskachia kapitulu 12 jimbo, eskachi jatsiska para jingontku jámani engachi erachicha jingoni jauaka, juchari uandakuecha jingoni, jimboka fasiliska chismi ambe úndani uandani o sánderu no sési, no sési jásï chkuanderakua ambe para no sési úkuni nemani. Engachi uandantaaka ambe ma engajtsïni nema eianguka, peru engachi no seguru jauaka eska ísï úkuarhiska, úpiringachi etsakuani jarhani chkuanderakuechani no uékaparini. Jimbosï jukaparhakueti sési eratsini ante de uandanchi (Proverbios 10:19). Ka uétarhisïndi i ambe úni, nájkirukachi seguru jauaka eska ísïska ambe engachi uandaaka. ¿Andi? Jimbokachi úpiringa inchaakutspini jarhani o no pʼamojkukua xarhatatspini jarhani (1 Pedru 4:15). Nochi méni jatsiska para eratsini eska májkueniska jurhimbiti uandani ka eska no pʼikuarhimuparini uandani; méntkisï sésiisïndi iatsitakuarhu uandani ka pʼikuarhimuparini (arhinta je Kolosasi 4:6).

11, 12. a) ¿Andiksïsï máru kristianuecha engaksï kʼéri pekadu ma újka sánderu no sési uérakuajki? b) ¿Ambe chkuanderakuechani etsakuasïni Noambakiti kʼérati pekaduecheri ambe, ka ambechi uá parachi no jiókuarhini indeni ambe? c) ¿Nénachi uá jurhimbitiini Jeobaeri kúnguarhikua jingoni?

11 Uétarhisïndi sánderu jurhimbitiini, kúnguarhikuarhu anapu orhejtsïkutichani jingoni. Enga nema jískaapiringa kʼérati pekaduechani —jamberi chkuanderaparini engaksï inderi ambe kurhamarhipiringa—, sánderu no sési uérakupirindi. Úpirindi tsimani jásï irekakua páni, chkuanderakua ma, ísï xarhataparini eska marhuakuxaka Jeobani ka mísmu tiempu pekaduechani uáni jarhani (Salmo 12:2). Ísï xarhatani japirindi eska no jurhimbitiiska, enga no iámindu ambe aianguapiringa orhejtsïkutichani, no eianguaparini imani ambe enga kánikua jukaparhakuepiringa (Ukuecha 5:1-11). Mémindu, imecha engaksï ini ambe újka, jakajkusïndiksï ima chkuanderakuechani enga Noambakiti etsakuajka (exe je rekuadruni “ Noambakitiiri chkuanderakuecha kʼérati pekaduecheri ambe”).

12 Ístuchi jatsiska para jurhimbitiini Jeobaeri kúnguarhikua jingoni méntkisï engachi uininharhitani jámaaka kuestionariuechani o engachi informi ma íntspintaaka. ¿Nénachi uá ini ambe? Jatsikuparini meru na engachi xáni úka ima kutsï eianhpikuarhu, engachi íntspintaaka informini o jurhimbiti uandantaparini pʼamenchakuecheri ambe, engachi uékaaka solisitudini ma incharani para kóntperata ma jatsini Jeobaeri kúnguarhikuarhu (arhinta je Proverbios 6:16-19).

13. ¿Nénachi xarhatasïni eskachi jurhimbitiiska engachi negosiu ma uáka o engachi ánchikuarhini jauaka ochi íntskuni ánchikuarhita erachini ma?

13 Ístuchi jatsiska para jurhimbitiini engachi jámaaka negosiu ma úni o engachi ánchikuarhiaka erachi ma jingoni. Peru ísïsti, nochi úsïnga ini ambe Kʼumanchikua Reinuerini jimbo, ka ni eianhpikuarhu. Enga erachi ma juchantsïni jingoni ánchikuarhini jauaka, jatsiskachi para jurhimbitiini meiamuparini xáni ka jiáni engachi na pakatperapkia, ka íntskuparini iámindu ima ambe enga lei juramujka (1 Timoteo 5:18; Santiagu 5:1-4). Ka engachi jucheuaka engachi erachi ma jingoni ánchikuarhini jauaka, jatsiskachi para iámindu ambe sési úni ambe engachi tokarijka (2 Tesalonika 3:10). Nochi jatsiska para erokuarhini eskajtsïni sánderu sési kámaaka, nomasi jimbokachi imeri erachiska, o uékani ini jimbo, sánderu ambe kurhajkuarhini o eskajtsïni sánderu jurhiatikua íntskuaka parachi mintsikuarhini ka eska máteru ánchikuarhirichani (Efesu 6:5-8).

14. ¿Nénachi uá xarhatani eskachi sési eratsixaka engachi uáuaka tratuechani erachi ma jingoni, ka andi?

14 ¿Ka engajtsïni kuánetaaka tumina o engachi márku negosiu ma uáka erachi ma jingoni? Bibliajtsïni prinsipiu ma íntskusïndi enga kánikua marhuajka: sánderu sésisti méntkisï sïranda ma úni. Enga Jeremiasi echeri ma piápka, sïranda ma úspti testiguechani japarini, úspti kopia ma ka tátsekua sési patsarkuarhispti (Jeremías 32:9-12; ístu exe je Génesis 23:16-20). Rejistrariini, testiguechani jatsiani ka firmariini sïrandechani no jindesti no mintsikperani, sino jindesti sési eratsikuni para tátsekua no jatsiani arhirperakuechani, no uérani eska na eratsini japka ma, o ikiatsperakua ambe. Engachi eratsiaka tratu ma úni erachi ma jingoni, nochi jatsiska para mirikurhini eska iauani sánderu jukaparhakueska, eska pínandikua ka sési pájperakua jauaka kúnguarhikuarhu ka eska náki uéjki negosiu ma (1 Korintu 6:1-8). *

JURHIMBITIINI IMECHA JINGONI ENGAKSÏ NO KRISTIANUEKA

15. ¿Néna exesïni Jeoba enga nema sïpakujka máteruni komersiurhu, ka nachi exesïni kristianuecha ini ambe?

15 Kristianuechajtuchi jatsiska para jurhimbitiini imecha jingoni engaksï no Jeobaeri testigueka. Májkueni eska Pablu, “uékasïngachi iámindu ambe jimbo sési jámani [o jurhimbitiini]” (Ebreu 13:18). Para juchari Kueraajpiri, kánikua jukaparhakuesti eskachi méntkisï negosiuechani jurhimbiti uáuaka, no arhiparini né engachi jingoni uáuaka. Para xarhatani eska i ambe ísïska, solu libru enga Proverbios arhinhajka tʼámu uelta uandasïndi eska no sési jarhaska no sési kʼuetsaperani ambe ma (Proverbios 11:1; 20:10, 23). Báskulecha ka pesaecha úrakuarhisïrendiksï ióntki para piáni ambe ma o para atarantani, ka ístu paraksï kʼuetsaperani oruni ka platani engaksï jingoni meiampienga ambe ma. Uánikua komersiantichaksï sïpatspesïrendi, úrapariani tsimani pesaechani ka báskulechani engaksï manatakukata japka para no sési kʼuetsaperani ambe ma.  * Peru Jeoba kurhunhisïndi imani enga i ambe újka. Engachi uékaaka Tata Diosïri uékperakuarhu jarhani, nochi jatsiska para sïpakuani máteruecha.

16, 17. ¿Nénaksï enganiarpisïni máru ini parhakpini jimbo, ka ambechi úsïni jucha engachi kristianu jurhimbitiika?

16 Kristianuechachi pauani pauani tsʼéjkunhasïnga parachi no jurhimbitiini. Peruchi no jatsiska para ísku pakarani, jimboka Noambakitisï juramuni jaka ini parhakpinirhu ka uánikuechaksï no jurhimbitiisti. Enganiarpisïndiksï no sáni kʼuratseparini, o jukari ambeksï jatsikuni engaksï imecheri ambe uandajka o engaksï eskuelaeri ambe uandajka paraksï úni ánchikuarhitarhu ma inchani. Oksï chkuanderani engaksï sïrandechani uininharhitaani jarhajka impuestuecheri, seguruecheri, para máteru paisirhu nirani, o máteru inde jásï ambe. Oksï trampa úni eksaminicharhu ka trabajuecharhu engaksï eskuelarhu kurhaminhajka, i ambeksï úsïndi úraparini informasioni enga Internetirhu jarhajka ka uandaparini eskaksï ima úska. Niárasïndiksï jamberi tumina íntskuani enkargaduechani. Peru, ¿ambechi máteru ambe erokuarhipirini imecheri engaksï ‘nómindu jeiapanhintajka ambakiti ambe’, engaksï ‘solu pendienti pákuarhijka para imechajkumindu sési uérani’ ka engaksï ‘jukari jatsikuarhekuekajka’? (2 Timoteo 3:1-5.)

17 Ménisïjtsïni úpirindi úkua jukachini jarhani, seguirini jurhimbitiini iámu ambe jimbo. Úpiringachi eratsini eska ini parhakpini jimbo, no jurhimbitichantkusï sési nikuajka, ka eskaksï Tata Diosïri marhuaricha kómu nitamakuarhisïnga jimbokaksï uékasïnga jurhimbitiini “iámindu ambe jimbo” (Salmo 73:1-8). Peruchi jatsiska para jakajkuni ini ambe: no ískuesti i ambe. ¿Andi? Ju je exeni máru ambe engachi andaaka engachi úska ambe engaksï Bibliarhu anapu prinsipiuecha uandajka.

AMBE ENGACHI ANDAJKA ENGACHI JURHIMBITIIJKA

18. ¿Andisï jukaparhakue mítikateni eska ma jurhimbitiiska?

18 No uánikua ambe jarhasti enga xáni jukaparhakueka ka eska mítikateni eska ma jurhimbitiiska ka eska ma úsïnga eska na eiatspijka (exe je rekuadruni “ ¿Ji meru jurhimbitiiski?”). Ka iáminduchi uáka ísïini. I ambe no úsïndi úkuarhini ambe ma jimbo engachi no jatsiaka, komueska sési mítini úni ambe ma, jatsikuarhikua ambe, na engachi jáxeaka, o na engachi xáni mítikateuaka. Peru mítikateni eska ma jurhimbitiiska, jindesti ambe ma engaksï no uánikuecha jatsika (Miqueas 7:2). Ísï jimbo, nájtukaksï jauaka máru engajtsïni teresmarhuaka, jauatiksï máteruecha engajtsïni respetariauaka, ka engajtsïni mintsinharhiaka. Ka jamberichi niárapiringa andani uérani tumina jingoni. ¿Néna? Mémindu, engaksï chúnhantajka imecha engaksï no jurhimbitiijka, Jeobaeri testiguechaksï no chúnhantasïndi, oksï imechani erakuasïndi enga uétarhini jarhajka nema enga jatsika para mintsinharhikueni.

19. ¿Na pʼikuarherasïni juchari konsiensia ka ambe úkuarhisïni juchari pájperakua Jeoba jingoni engachi jurhimbitiijka?

19 Nájkiruka i ambe engachi uandakia no méntkisï úkuarhijka, jarhasti máteru ambe enga kʼóru méntkisï úkuarhijka. Orheta, eska na uandapka Pablu, sésichi pʼikuarheraaka juchari konsiensiarhu jimbokachi “nómbe kʼamanharhintskua jingoni jámaxaka” (Ebreu 13:18). Ka máteru ambe, sésichi pʼikuarheraaka jimbokachi mítiska eskachi Tata Diosïri xénchperakuarhu jarhaska, engajtsïni xáni uékajka, ka enga kánikua jukaparharajka eskaksï imeri jántspiricha jurhimbitiiuaka (arhinta je Salmo 15:1, 2; Proverbios 22:1). Ka no ma ambe jarhasti enga sánderu sésiika eska inde ambe. Iásïchi exeaka máru ambe: na enga exejka Jeoba máru ambe ánchikuarhiteri.

^ párr. 9 Enga nema pʼindekia no kʼuratsekua jingoni chkuanderani ka nomasi para no sési úkuani máteruechani, orhejtsïkutichaksï uáti komite judisiali ma úkuni.

^ párr. 14 Apendisirhu, “Néna sési péntaani arhirperakuechani negosiueri ambe”, uandasïndi na engachi uáka sési péntani arhirperakuechani engaksï negosiueri ambeuaka.

^ párr. 15 Máru pesaechani jingoni piántasïrendiksï ambe ma, ka máteruechani jingoni atarantani; ísïksï úsïrendi méntkisï andani uérani. Ístuksï úraasïrendi, báskulechani engaksï máru sánderu iórhapka ma ladu ka enga sánderu kʼuetsapienga ma ladu eska máteru.