1, 2. Ligongo cici Yehofa akusasangalala mnope patukulingalinga kuti tutendeje yindu mwacilungamo? Asale cisyasyo.

MAMA ni mwanace jwakwe ŵapite ku golosale. Pakutyocela kugolosaleko, mwangajembeceya mwanacejo akwima, pangope pakwe akuwoneka kuti akusimonga. M’miyala mwakwe mwana switi jwaŵajigele mugolosale mula. Jwalakwe ŵaliŵalile kuwucisya switijo kapena kwasalila mamagwe kuti amsumile. Yeleyi yikumlagasya nganisyo, ni akwasalila mamagwe kuti amkamucisye. Mamagwewo akumsalila kuti akadandawula ni akuwujilila yimpepe ku golosale kula kuti akawucisye switijo, soni akajile pepani. Pakutenda yeleyopo, mamagwe akuŵa ŵakusangalala mnope. Ligongo cici?

² Acinangolo akusasangalala mnope ndaŵi syosope naga ŵanace ŵawo atandite kumanyilila umbone wakutenda yindu mwacilungamo. Atati ŵetu ŵakwinani, ŵali “Mlungu jwa usyesyene” akusasangalalasoni. (Salimo 31:5) Jwalakwe akusasangalala pakutuwona tuli mkukula mwausimu, soni patukulingalinga kutenda yindu mwacilungamo. Ligongo lyakuti tukusaka kuti tumsangalasyeje, soni kuti tujendelecele kuŵa m’cinonyelo cakwe, tukusakola mtima wakulandana ni waŵakwete ndumetume Paulo, juŵatite: ‘Tusimicisyeje kutenda yosope mwacilungamo.’ (Ahebeli 13:18) Kwende tulole yakutendekwa mcece yakusosekwa mnope ya paumi wetu yampaka yitutendekasye kuti tukuwoneje kutenda yindu mwacilungamo kuŵa kwakusawusya mnope. Kaneko citulole upile wampaka tupate ligongo lyakulingalinga kutenda yinduyo mwacilungamo.

3-5. (a) Ana Maloŵe ga Mlungu gakusatukalamusya catuli pakwamba ya kogoya kwa kulilambusya jika? (b) Ana cici campaka citukamucisye kuti tuliwungunyeje mwacilungamo?

³ Cindu candanda cakusawusya mnope cili kulijiganya kuti tuliwungunyeje jika mwacilungamo. Pakuŵa tuli ŵandu ŵangali umlama, yili yangasawusya kuti tulilambusyeje acimsyewe. Mwambone, Yesu ŵasalile Aklistu ŵa mumpingo wa ku Laodikeya kuti jemanjajo ŵalilambusyaga jika pakuganisya kuti ŵaliji ŵakusicila, nambo ali “ŵakulaga, . . . ŵatatale [ŵangalola] ni ŵamakonope” mwausimu, yayili yakutesya canasa mnope. (Ciunukuko 3:17) Kulilambusya jika kweleku, kwatendekasisye kuti yindu yiŵe yakogoya mnope kwa jemanjajo.

⁴ Mpaka akumbucilesoni kuti ndumetume Yakobo ŵakalamwisye kuti: “Naga jwine akulitenda kuti ali jwa dini mnope, nambo ali jwakuŵecetaga yangalumbana, dini jakwejo jili ja mtega, soni akusagamba kulilambusya.” (Yakobo 1:26) Naga tukuganisya kuti mpaka tukamulicisyeje masengo lulumi lwetu mwangaŵajilwa ni kwendelecelaga kumlambila Yehofa mwakuŵajilwa, nikuti tukulilambusya jika. Kulambila kwetu Yehofa kuciŵa kwamtega, kapena kuti kwangali mate kwene. Ana cici campaka citukamucisye kuti tukatenda yindu yakuwulasya mpela yeleyi?

⁵ Mu ndime sine sya mu mtwe uwuwu, Yakobo akuwanicisya usyesyene wa m’Maloŵe ga Mlungu ni ligalasi. Jwalakwe akutuwunda kuti tulikuyeje lilamusi lya Mlungu lyalili lyangali ulemwa, soni kuti tutendeje yindu mwakamulana ni lilamusilyo. (Aŵalanje Yakobo 1:23-25.) Baibulo mpaka jitukamucisye kuti tuliwungunyeje mwacilungamo, soni kutukamucisya kumanyilila yatukusosekwa kucenga pa umi. (Maliro 3:40; Hagai 1:5) Soni mpaka tupopeleje kwa Yehofa, kum’ŵenda kuti atuwungunye, soni kuti atukamucisye kumanyilila yakulemwa yetu kuti tutendepo kandu. (Salimo 139:23, 24) Ungali cilungamo, cili cakulepela cakusisika, m’yoyo tuwuwoneje ungali cilungamo mpela mwakusawuwonela Atati ŵetu ŵakwinani. Lilemba lya Miyambo 3:32 likusati: “Yehofa akusaŵengana ni mundu jwakanyengano, nambo Jwalakwe akusanonyela ŵandu ŵagoloka.” Yehofa mpaka atukamucisye kuti tukuwoneje kutenda yindu mwacilungamo  mpela mwakusakuwonela jwalakwe, soni kutukamucisya kuti tutendeje yindu mwakamulana ni jwalakwejo. Tukumbucileje kuti Paulo ŵasasile kuti: ‘Tusimicisyeje kutenda yosope mwacilungamo.’ Apanopano m’weji ngakomboleka kutendaga yindu mwamlama, nambo tukusacilila, soni kulingalinga kuti tutendeje yindu mwacilungamo.

6. Ligongo cici ŵalombane akusosekwa kutenda yindu mwacilungamo kwa jwine ni mjakwe, soni pakutenda yeleyopo akusaŵambala cici?

⁶ Liŵasa lya Ciklistu likusosekwa limanyiceje kuti likusatendaga yindu mwacilungamo. M’yoyo, ŵalume ni ŵakongwe ŵalombane akusosekwa kuŵa ŵakugopocelana, soni akasalambusyanaga pakuŵecetana. M’liŵasa lya Ciklistu ngamukusosekwa kupatikana yindu yakuwulasya mpela yeleyi, soni yindu yausakwa mpela kukopana ni mundu jwanganaŵa ŵamkwakwe, kutenda maganja mwacisyepala pakamulicisya masengo Intaneti, kapena kulolela yakuŵagula pakamulicisya masengo cindu cilicose. Aklistu ŵane ŵalombele atesilepo yindu yakusakala mpela yeleyi ni kwasisila ŵamkwawo kuti akamanyilila. Kutenda yeleyi kuli ungali cilungamo. Apikane maloŵe ga mundu jwakulupicika, Mwenye Daudi: “Nganindama ni ŵandu ŵawunami; Soni ni ŵakusalisisa mwaŵelele.” (Salimo 26:4) Naga wawojo ali mwiŵasa, akasatendaga yindu yakulemweceka yampaka yatendekasye kuti ŵasisileje umundu wawo ŵamkwawo.

7, 8. Ana yisyasyo yapi ya m’Baibulo yampaka yajiganye ŵanace kusosekwa kwa kutenda yindu mwacilungamo?

⁷ Acinangolo pakwiganya ŵanace umbone wakutenda yindu  mwacilungamo, luli lunda kuti akamulicisyeje masengo yisyasyo ya m’Baibulo. Yisyasyo ya ŵandu ŵanganatenda yindu mwacilungamo yili ya Akani, juŵajiŵile yindu ni kulingalingaga kulisisa, cine cili ca Gehasi, juŵalambwisye pakusaka kupata cipanje, soni cisyasyo ca Yudasi, juŵajiŵile ni kulambusya pakusaka kum’wulasya Yesu.​—Yoswa 6:17-19; 7:11-25; 2 Mafumu 5:14-16, 20-27; Matayo 26:14, 15; Yohane 12:6.

⁸ Nambo pa yisyasyo yambone, pana ngani ja Yakobo, juŵasalile ŵanace ŵakwe kuti akawusye mbiya syaŵasipatile m’misaku jawo ligongo ŵaganisyaga kuti ŵasiŵisilemo mwangosi. Panasoni cisyasyo ca Yefita, ni mwanace jwakwe jwamkongwe, juŵatesile yakamulana ni cilanga ca baba ŵawo pakulijima yindu yejinji, soni cisyasyo ca Yesu jwele pakusaka kuti yakulocesya yikwanilicikwe, soni kuti ŵacenjele acimjakwe, jwalakwe ŵalimbile mtima ni kulimanyisya kwa ŵandu ŵaŵasakaga kumkamula. (Genesis 43:12; Oweruza 11:30-40; Yohane 18:3-11) Yisyasyo yamnono yeleyi mpaka yakamucisye acinangolo kumanyilila cipanje cacikusasimanikwa m’Maloŵe ga Mlungu, campaka cakamucisye kwajiganya ŵanace ŵawo kucinonyela cilungamo, soni kuciwona kuŵa cakusosekwa mnope.

9. Ana acinangolo akusosekwa kuŵambala cici pakusaka kulosya cisyasyo cambone cakuŵa mundu jwacilungamo kwa ŵanace ŵawo, soni ligongo cici cisyasyo celeci cili cakusosekwa?

⁹ Kwajiganya ŵanace yindu yeleyi uli ukumu wakusosekwa mnope kwa acinangolo. Ndumetume Paulo ŵawusisye kuti: “M’mwe ŵakwajiganya ŵane, ana ligongo cici sambano ngamkulijiganya mwasyene? Mkusimwalalicila ŵane kuti, ‘Mkajiŵa,’ nambi uli m’mwejosoni mkusajiŵa?” (Aloma 2:21) Acinangolo ŵane akusiŵasokonasya nganisyo ŵanace ŵawo mwakwajiganya kuti atendeje yindu yacilungamo nambo jemanjajo ali mkutenda yindu yangali cilungamo. Acinangolowo pajiŵile kacindu kamwana, mpaka aŵecete mwakulikululucila kuti “Aa, ŵamalondaŵa akusamanyilila kuti ŵandu akusajiŵaga yindu yamwanamwanayi” kapena palambwisye, mpaka ajile kuti “Kute kuŵa kuti kwaliji kulambusya mnope?” Nambo yisyesyene yakwe ni yakuti, kanga ujiŵile kamwana kapena cekulungwa, kwiŵa ni kwiŵa basi, soni kanga ulambwisye yatuli kapena yejinji mwatuli,  kulambusya ni kulambusya basi. * (Aŵalanje Luka 16:10.) Ŵanace akusajanguya kumanyilila yakutendekwa yangali cilungamo, ligongo lya yeleyi pakusile ngakusaŵa ŵacilungamo. (Aefeso 6:4) Nambo ŵanace palijiganyisye cilungamo pa yitendo ya acinangolo ŵawo, mwangakayicila pakusile mpaka ampeje Yehofa ucimbicimbi mwakuŵa mundu jwacilungamo m’cilambo cangali cilungamoci.​—Miyambo 22:6.

10. Pakwamba ya kuŵecetana mwacilungamo ni ŵakulupilila acimjetu, ana tukusosekwa kukumbucila cici?

¹⁰ Kusongana kwetu pampepe ni Aklistu acimjetu kukusatupa upile wakuŵa ŵandu ŵacilungamo. Mpela mwatwalijiganyicisye mu Mtwe 12, tukusosekwa kuŵa ŵakusamala mnope ni kakamulicisye masengo ketu ka mtuka wa kuŵeceta, mnopemnope pakuŵeceta ni Aklistu acimjetu. Yatukusaŵeceta mpaka yigalawuce mwangasawusya ni kuŵa mabosa. Naga tukuwandisya ngani jine jakwe jangatukusimicisya kuti jili jakuwona, mpaka tuŵe tuli mkuwandisya mabosa, m’yoyo tukusosekwa kulamulila ngomo syetu. (Miyambo 10:19) Ndaŵi sine mpaka tumanyilileje yisyesyene ya ngani jine jakwe, nambo yeleyi ngayikusosekwa kututendekasya kuti twasalileje ŵane. Mwambone, nganijo komboleka kuti nganijiŵa jakutukwaya, kapena kwasalilaga ŵane mpaka  yilosye kusoŵa kwa cinonyelo. (1 Atesalonika 4:11) Ŵandu ŵane pakusaŵeceta yamwano akusati celeco cili cilungamo, nambo maloŵe getu gakusosekwa kuŵa gakusangalasya, soni gacinonyelo.​—Aŵalanje Akolose 4:6.

11, 12. (a) Ana ŵandu ŵaŵatesile cakulemweceka cekulungwa akusacikusya mwatuli cakulemwecekaco? (b) Ana gane mwa mabosa gakusalimbikasya Satana pakwamba ya yakulemweceka yekulungwa gali gapi, soni mpaka tugaŵambale catuli? (c) Ana mpaka tulosye mwatuli cilungamo patukutenda yindu ni likuga lya Yehofa?

¹¹ Yili yakusosekwa mnope kutenda yindu mwacilungamo ni ŵakusatulongolela mumpingo. Ŵane patesile cakulemweceka cekulungwa akusacikusya cakulemwecekaco pakulinga kucisisa, soni kwalambusya acakulungwa ŵa mumpingo naga am’wusisye ya nganijo. Ŵandu ŵati m’yiyiŵa akusatamaga ni umi wapaŵili, akusalambucisya kuti akumtumicila Yehofa kwineku ali mkutenda yakulemweceka yekulungwakulungwa. Yakuyicisya yakwe yikusaŵa yakuti akusaŵa mundu jwakulambusya ndaŵi syosope. (Salimo 12:2) Ŵane akusiŵasalila acakulungwa ŵa mumpingo yisyene ya nganijo panandipe, nambo ali mkusisa mbali jine jakusosekwa mnope. (Masengo 5:1-11) Kutenda yindu mwangali cilungamo kweleku kukusatyocela ku kulupilila mabosa gakusalimbikasya Satana.​—Alole libokosi lyakuti “ Mabosa ga Satana Pakwamba ya Yakulemweceka Yekulungwa,” pa mapeji 164 mpaka 165.

¹² Tukusosekwa kuŵasoni ŵacilungamo patukulemba yindu yakwawula ku likuga lya Yehofa. Mwambone, pakulemba ndaŵi, soni yindu yatugaŵile mu undumetume wa mumgunda, tukusosekwa kuti tukalambusyaga. Soni, ngatukusosekwa kulambusya patukusala yindu yayikusosecela kuti tupate upile wa undumetume wine wakwe, mpela yakwamba m’weji, umi wetu kapena undumetume watwatesile.​—Aŵalanje Miyambo 6:16-19.

13. Ana mpaka tulosye mwatuli cilungamo naga tulembegwe kapena tumlembile masengo jwakulupilila mjetu?

¹³ Tukusosekwasoni kuŵa ŵacilungamo patukutenda yamalonda ni ŵakulupilila acimjetu. Ndaŵi sine, Mklistu mpaka atende mkamulano wamalonda ni Mklistu mjakwe. Jemanjaji akusosekwa kuŵambala kuŵecetana mnope ngani syakwayana ni malonda gawo pali kumisongano kapena mu undumetume wa mumgunda. Kombolekasoni kuŵa kuti Mklistu jwine alembegwe  masengo ni Mklistu mjakwe. Naga tulembile masengo Aklistu acimjetu, tukusosekwa twatendeleje yindu mwacilungamo, mpela kwalipilaga mbiya syatwakamulene, soni pa ndaŵi jatwakamulene, soni kwalipilaga mwakamulana ni malamusi ga cilambo cawo. (1 Timoteo 5:18; Yakobo 5:1-4) Naga tulembegwesoni masengo ni Mklistu mjetu, tukusosekwa kukamula masengo mwakulipeleka mwakamulana ni malipilo getu. (2 Atesalonika 3:10) Ligongo lyakuti tuli paunasi wausimu ni bwana jwetujo, tukajembeceyaga kuti catunonyeleje mnope kwapunda ŵamasengo acimjetu, mpela kutupa ndaŵi jakupumula, kutupa mbiya syakonjecesya, kapenasoni yindu yine nambo ŵanewo ngapa.​—Aefeso 6:5-8.

14. Aklistu patesile mkamulano wamalonda, ana mpaka alosye lunda pakutenda cici, soni ligongo cici?

¹⁴ Nambi wuli naga tutesile mpwatiko ni mundu jwine pamalonda getu kapena tutesile ngongole? Baibulo jikusatusalila yakusosekwa kutenda: Tulembeje cilicose cakwayana ni malonda getugo! Mwambone, Yelemiya paŵasumile malo, ŵalembile yikalata yiŵili, soni ŵandu ŵane ŵatendele umboni, ni ŵasunjile pambone cikalata cimo kuti cicatendele umboni m’bujo. (Yeremiya 32:9-12; alolesoni Genesis 23:16-20) Kulemba cenene yosope yakwayana ni malonda gatukusatenda ni jwakulupilila mjetu, soni kukola mboni ni kusayinila cenene, ngayikugopolela kuti ngatukukulupililana. Nambo yikusakamucisya kuŵambala ungapikanganana, kutumbilisyana, soni ungakamulana yampaka yitandisye kugaŵikana. Mklistu jwalijose jwakwete mkamulano wamalonda ni Mklistu mjakwe akusosekwa kukumbucila kuti pangali mkamulano wamalonda wuliwose wawuli wakusosekwa mnope kupunda mkamulano ni mtendele wa mumpingo. *​—1 Akolinto 6:1-8.

15. Ana Yehofa akusakuwona wuli kutenda malonda gangali cilungamo, soni ana Aklistu akusawuwona wuli mteto wakuwandawu?

¹⁵ Aklistu ngakusosekwa kuti atendeje yindu mwacilungamo mumpingope. Paulo ŵasasile kuti: ‘Tusimicisyeje kutenda yosope  mwacilungamo.’ (Ahebeli 13:18) Pakutenda yamalonda ni ŵandu ŵakucilambo, Mkupanganya jwetu akusasangalala kutuwona tuli mkutenda yindu mwacilungamo. M’buku ja Miyambo jika, jikwete ndime syejinji syasikusala yakwamba sikelo syangaŵajilwa. (Miyambo 11:1; 20:10, 23) Mundaŵi jakala, kukamulicisya masengo sikelo pakutenda malonda kwaliji kwakuwanda mnope. Ŵandu ŵapimilaga yindu yasumile, soni kupimila mbiya syaŵasumilaga yinduyo. Ŵamalonda ŵangali cilungamo ŵakamulicisyaga masengo yakupimila yamitundu jiŵili, soni sikelo syetaŵe pakusaka kwajiŵila, soni kwalambusya ŵakusuma. * Yehofa akusaŵengana ni mteto welewu! Kuti tujendelecele kuŵa m’cinonyelo cakwe, tukusosekwa kuŵambala kutenda malonda galigose gangali cilungamo.

16, 17. Ana lelo jino kukutendekwa yindu yatuli yangali cilungamo, soni ana Aklistu ŵasyesyene akusaŵa ŵakucimicisya kutenda cici?

¹⁶ Ligongo lyakuti Satana ni jwakulamulila cilamboci, ngatukusasimonga kumanyilila kuti tusyungulilwe ni ŵandu ŵajinji ŵangali cilungamo. Lisiku lililyose tukusacingangana ni yindu yakutulinga kuti tutende yindu yangali cilungamo. Ŵandu pakuwucisya masengo akusalambusya kuti akusamanyilila yejinji yakwayana ni masengogo. Yili yakuwanda kwa ŵandu kulemba yindu yawunami pa yikalata yakwendela, pa misongo, soni pa inshulansi. Ŵanace ŵajinji ŵasukulu akusajiŵila mayeso. Ŵanace ŵane paŵatumile kuti alembe yindu yine, akusagamba kwawula pa Intaneti ni kujigala yaŵalembile acimjawo ni kuja kukuyilosya mpela alembile jemanjajo. Ŵandu ŵane akusapeleka yindu kapena mbiya kwa ŵakamula masengo m’boma ŵakatangale kuti ŵape yakusaka. Ngatukusasimonga mnope kwawona ŵandu ŵati m’yiyi m’cilambo cele ŵajinji ali “ŵakulinonyela acimsyene, ŵakunonyela mbiya, . . . ni ŵanganonyela yambone.”​—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Aklistu ŵasyesyene akusaŵa ŵakusimicisya ngatenda nawo yitendo yampela yeleyi. Ndaŵi sine kuŵa ŵacilungamo kukusaŵa kwakusawusya ligongo lyakuti ŵandu ŵakusatenda yindu  yangali cilungamo akusawoneka mpela yikwajendela cenene m’cilamboci. (Salimo 73:1-8) Nambo Aklistu mpaka alajeje ligongo lyakusaka “kutenda yosope” mwacilungamo. Ana lyeleli lili ligongo lyakupikanika lyakulajila? Elo! Ligongo cici? Ana pana yiliyose yampaka tupate ligongo lyakutenda yindu mwacilungamo?

18. Ana kuŵa mundu jwacilungamo kuli kwambone ligongo cici?

¹⁸ Kuŵa mundu jwacilungamo, soni jwakulupicika kuli kwakusosekwa mnope. (Alole libokosi lyakuti ““ Ana Ngusatendaga Yindu Mwacilungamo?” pa peji 167.) Agambe ganisya, jwalijose mpaka akombole kutenda yeleyi! Kuŵa mundu jwacilungamo, soni jwakulupicika kwangajegamila kuti uŵe mundu jwakumanyilila yindu mnope, jwakusicila, jwakuwoneka cenene, jwakumanyika mnope kapena kukola yindu yine yejinji. Nambope, ŵajinji akusalepela kuŵa ŵacilungamo. Cilungamo cili cakusoŵa mnope. (Mika 7:2) Ŵane mpaka ŵanyosyeje wawojo ligongo lyakuŵa ŵacilungamo, nambo ŵane mpaka ŵayamicileje, soni mpaka atande kwakulupilila ni kwacimbicisya. Ŵamboni sya Yehofa ŵane yindu yajendele cenene ligongo lyakuŵa ŵacilungamo. Mwambone, Ŵamboni aŵele ali mkwendelecela kukamula masengo pandaŵi jele ŵane ŵatyosyegwe ligongo lyakuŵa ŵangali cilungamo, kapenasoni Ŵamboni ŵane apatile masengo pa ndaŵi jele ŵandu ŵacilungamo ŵasosekwaga.

19. Ana kutenda yindu mwacilungamo kukusakwaya catuli cikumbumtima cetu, soni unasi wetu ni Yehofa?

¹⁹ Cinga yeleyi yikwatendecela wawojo kapena iyayi, nambo kuŵa mundu jwacilungamo kukusakamucisya mnope. Kuŵa mundu jwacilungamo mpaka kwakamucisye kola cikumbumtima ceswela. Paulo ŵalembile kuti: “Tukwete mtima wangali kandu kakuwusisya.” (Ahebeli 13:18) Konjecesya pelepa, Atati ŵetu ŵakwinani ŵakusatunonyela akusalola yeleyi, soni jwalakwe akusanonyela ŵandu ŵacilungamo. (Aŵalanje Salimo 15:1, 2; Miyambo 22:1.) Kusala yisyene, kuŵa mundu jwacilungamo kukusatukamucisya kuti tujendelecele kuŵa m’cinonyelo ca Mlungu, wawuli upile wekulungwa mnope. Kwende sambano tulole ngani jine mu mtwe wakuyicisya, jajikusala mwakusagawonela Yehofa masengo.