Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

ETUKULWA 16

Kondjifa Ondiaboli nosho yo omakonda ayo

Kondjifa Ondiaboli nosho yo omakonda ayo

“Kondjifeni Satana, ndele ye te mu i onhapo.” — JAKOB 4:7.

1, 2. Oolyelye hava kala va hafa ngeenge vamwe tava ninginifwa?

NGEENGE owa kala to longele Jehova oule womido dihapu, osha yela kutya owa uda oipopiwa ihapu yeninginifo poyoongalele inini naai ya kula. Ndele kashi na nee mbudi kutya owa kala lwoikando ingapi peemhito da tya ngaho, nopehe na omalimbililo, ohashi ku linyengifa efimbo keshe to mono ovo tava ka ninginifwa va fikama komesho va teelela oku ka ninginifwa. Pomhito ya tya ngaho, ovakalipo poshoongalele aveshe ohava kala va hafa, nohava pandula omake omolwehafo. Otashi dulika u kwene kehafo eshi to tale ongudu yovanamitimadiwa ovo va tokola okulongela Jehova. Ihatu kala tuu twa hafa peemhito da tya ngaho!

2 Fye otashi dulika tu mone omuvalu munini wovanhu tava ninginifwa momukokomoko wodula, ndele ovaengeli ove na oufembanghenda wokutala lwoikando ovanhu vahapu tava ninginifwa. “Meulu” ihamu kala tuu “ehafo” linene ngeenge ovaengeli tava tale ovanhu omayovi atano lwaapo mounyuni aushe tave uya moshitukulwa shehangano laJehova shokombada yedu oshivike keshe! (Lukas 15:7, 10) Nopehe na omalimbililo, ovaengeli ohava kala va hafa ngeenge tava tale ehapupalo la tya ngaho! — Haggai 2:7.

ONDIABOLI ‘OHAI TU DINGILILE NGAASHI ONGHOSHI TAI KUMBU’

3. Omolwashike Satana ha endaenda ngaashi ‘onghoshi tai kumbu’?

3 Mepingafano novaengeli ovo hava kala va hafa ngeenge ovanhu tava ninginifwa, ope na oishitwa imwe yopamhepo oyo hai kala ya handuka neenghono ngeenge tai tale ovanhu tava ninginifwa. Satana neendemoni daye ohava kala va fula onya ngeenge ve wete ovanhu omayovi tava fiye po ounyuni wavo wa nyonauka. Natango, ohava kala va handuka molwaashi Satana okwe linoma kutya kape na omunhu ta longele Jehova molwaashi e mu hole shili nonokutya kape na oo ta dulu okukala omudiinini ngeenge okwa yelekwa sha kwata moiti. (Lesha Job 2:4, 5.) Efimbo keshe omunhu ta ningi etokolo lokuliyapulila Jehova, ohashi ulike kutya Satana omunaipupulu. Osho ohashi fifa Satana ohoni neenghono. Onghee hano, itashi kumwifa eshi he tu ‘dingilile ngaashi onghoshi tai kumbu, ta kongo ou te mu xwake po’! (1 Petrus 5:8) “Onghoshi” oyo oya halelela oku tu xwaka po pamhepo, sha hala okutya, i tu ningife tu nyone po ekwatafano letu naKalunga. — Epsalme 7:2, 3; 2 Timoteus 3:12.

Efimbo keshe omunhu te liyapulile Jehova nokuninginifwa, ohashi ulike kutya Satana omunaipupulu

4, 5. (a) Jehova okwa ngabeka enwefemo laSatana meenghedi dopavali da fimana dilipi? (b) Ovakriste vashili ove na okukala ve na oushili ulipi?

4 Nonande otwa taalela omutondi omukwanyanya, katu na okukala twa xuxwa koumbada. Omolwashike mbela? Omolwaashi Jehova okwa ngabeka eenghono ‘donghoshi oyo tai kumbu’ meenghedi da fimana dopavali. Omeenghedi dilipi mbela? Yotete, Jehova okwa xunganeka kutya “ongudu inene” yOvakriste vashili otai ka xupa “moudjuu munene” oo u li poduka. (Ehololo 7:9, 14, yelekanifa NW.) Omaxunganeko aKalunga ohaa wanifwa alushe. Onghee hano, naSatana oku shi shii kutya ita dulu okuyula oshiwana shaKalunga ashishe.

5 Onghedi onhivali omo Jehova a ngabeka eenghono daSatana oi liwetikile moshili ya fimana oyo ya popiwa komupiya waKalunga umwe omudiinini oo a li ko nale. Omuprofeti Asarja okwa li a lombwela ohamba Asa a ti: “Omwene ota kala pamwe nanye, ngenge tamu kala pamwe naye.” (2 Omafimbo 15:2; lesha 1 Ovakorinto 10:13.) Oihopaenenwa ihapu oyo i li mOmbibeli otai ulike kutya Satana okwa kala alushe ha dopa okuxwaka po ovapiya vaKalunga ovo va li popepi naKalunga mefimbo lonale. (Ovaheberi 11:4-40) Kunena, Ovakriste ovo hava kala popepi naKalunga otava ka dula okukondjifa Ondiaboli noku i finda nokuli. Onghee hano, Eendjovo daKalunga otadi tu shilipaleke tadi ti: “Kondjifeni Satana, ndele ye te mu i onhapo.” — Jakob 4:7.

‘EKONDJO LETU OLO OKUKONDJIFA EEMHEPO DOWII’

6. Satana oha lwifa ngahelipi Ovakriste pauhandimwe?

6 Satana ita dulu okufinda oshiwana shaJehova koonono, ndele ota dulu oku tu xwaka po pauhandimwe ngeenge otwa kala tuhe li oupafi. Satana oku shii kutya ota dulu oku tu xwaka po ngeenge okwa teya po ekwatafano letu naJehova. Omonghedi ilipi Satana ha kendabala okuninga ngaho? Ohe shi ningi moku tu ponokela nonyanya, moku tu kondjifa pauhandimwe nosho yo mokulongifa omakonda. Natu ka konakoneni eenghedi odo Satana ha longifa unene.

7. Omolwashike Satana ta ponokele oshiwana shaJehova nonyanya?

7 Omaponokelo onyanya. Omuyapostoli Johannes okwa ti: “[Ounyuni] aushe ou li mepangelo lomunawii.” (1 Johannes 5:19) Eendjovo odo otadi londwele Ovakriste vashili aveshe. Molwaashi Satana okwa xwaka po nale ounyuni aushe wovahenakalunga, paife ota yandje elitulemo koshiwana shaJehova osho she mu ya onhapo nohe shi ponokele nonyanya. (Mika 4:1; Johannes 15:19; Ehololo 12:12, 17) Okwa handuka neenghono molwaashi oku shii kutya oku na ko efimbo lixupi. Onghee hano, okwa hapupalifa omafininiko aye. Kunena, otwa taalela eenghendabala daye daxuuninwa odo ta ningi nonyanya opo a nyone po ngeno ekwatafano letu naKalunga.

8. Omuyapostoli Paulus okwa li a hala okutya shike eshi a ti kutya otu na ‘okukondjifa’ eemhepo dowii?

8 Otu na okukondja pauhandimwe. Omuyapostoli Paulus okwa londwela Ovakriste vakwao a ti: ‘Ekondjo letu olo okukondjifa eemhepo dowii mevalelwa.’ (Ovaefeso 6:12) Omolwashike Paulus a longifa outumbulilo “ekondjo”? Omolwaashi outumbulilo oo otau yandje ediladilo lovanhu tava lu ve likwete ngaashi hashi ningwa monghondja. Hano Paulus okwa longifa outumbulilo oo opo a divilike kutya keshe umwe womufye ota lwifa eemhepo dowii pauhandimwe. Kutya nee pamwe otu li moshilongo omo ovanhu vahapu va itavela kutya eemhepo dowii oko di li ile hasho, otu na okudimbuluka kutya eshi twe liyapulila Jehova, otwa ya mondabo yonghondja, oku shi popya pafaneko. Okudja efiku olo Omukriste keshe e liyapulila Jehova, okwa hovela olwoodi la tya ngaho. Hano itashi kumwifa eshi Paulus a li a ladipika Ovakriste ovo va li muEfeso lwoikando itatu opo va ‘kale ofika,’ ile tu tye, va pama. — Ovaefeso 6:11, 13, 14.

9. (a) Omolwashike Satana neendemoni daye hava longifa “omakonda” e lili noku lili? (b) Omolwashike Satana ha kendabala okunyateka omadiladilo etu, nongahelipi hatu dulu okukondjifa eenghendabala daye? (Tala  oshimhungu pepandja 192-193.) (c) Ohatu ka kundafaneni vali kombinga yekonda lilipi?

9 Omakonda aSatana. Paulus okwa ladipika Ovakriste va kale va pama opo va kondjife “omakonda” aSatana. (Ovaefeso 6:11) Didilika kutya Paulus okwa longifa outumbulilo omakonda pauhapu. Eemhepo dowii ohadi longifa omakonda mahapu, tadi shi ningi nelalakano. Mokweendela ko kwefimbo, Ovakriste vamwe ovo va pondola omayeleko onhumba ohave ke liyandja ngeenge va yelekwa vali neyeleko limwe li lili. Onghee hano, Ondiaboli neendemoni ohava konenene eenghedi dakeshe umwe womufye nokudidilika opo tu na ounghundi. Opo nee ohava longifa ounghundi keshe wopamhepo oo tashi dulika tu na. Ndele lao linene, ohatu dulu okudidilika mo eenghedi dihapu odo Ondiaboli hai longifa, molwaashi oda popiwa mOmbibeli. (2 Ovakorinto 2:11) Otwa kundafana nale membo eli kombinga yeenghedi dimwe da tya ngaho, ngaashi ohole yokuhola omaliko, ookaume vai nosho yo oluhaelo. Paife natu ka kundafaneni kombinga yekonda limwe vali olo Satana ha longifa, oumhulile.

OVO TAVA KUFA OMBINGA MOUMHULILE OTAVA KENGELELE JEHOVA

10. (a) Oumhulile oshike? (b) Jehova oha tale ko ngahelipi oumhulile, nafye otu na oku u tala ko ngahelipi?

10 Omunhu oha kwatafana odikilila neemhepo dowii ngeenge ta kufa ombinga moumhulile. Oumhulile owa kwatela mo okunyanekela, oulodi, okuteya oipo nosho yo okupopya noonakufya. Ndele ngaashi tu shi shii, oumhulile ou li “oixuna” koshipala shaJehova. (Deuteronomion 18:10-12; Ehololo 21:8) Molwaashi nafye otu na ‘okutila owii,’ ile okutonda owii, katu na nandenande okukwatafana neemhepo dowii. (Ovaroma 12:9) Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka kengelela filufilu Tate yetu womeulu, Jehova.

11. Omolwashike tashi ka kala efindano linene kuSatana ngeenge okwe tu ningifa tu kufe ombinga moumhulile? Shi faneka.

11 Nonande okukufa ombinga moumhulile oshi li oukengeleledi wa kwata moiti kuJehova, Satana okwa tokola toko okuningifa vamwe vomufye va kufe ombinga muo. Efimbo keshe ngeenge Satana a pondola okukokela Omukriste moumhulile, ohashi kala efindano linene kuye. Omolwashike mbela? Diladila shi na sha nefaneko eli: Ngeenge omukwaita wonhumba okwa hekwa a fiye po etangakwaita lavo noku li kengelela ndele tai metangakwaita lovatondi, ondjai yetangakwaita lovatondi otai ka kala ya hafa. Otashi dulika nokuli ondjai oyo i ulike omukengeleledi oo onga oshixuulwa, opo i udife nai ondjai yetangakwaita oko kwa dja omukengeleledi. Sha faafana, ngeenge Omukriste okwa kala ha kufa ombinga moumhulile, kungaho, okwa fiya po Jehova owina, nokwe liyandja a kale ta wilikwa kuSatana. Satana ita ka kala tuu a hafa okuulika omunhu oo a efa po Jehova e li ongoshinima sha findanwa moita! Mbela ope na umwe womufye a hala okupa Ondiaboli efindano la tya ngaho? Hasho nandenande, molwaashi katu fi ovakengeleledi.

SATANA OHA LONGIFA OMAPULO OPO E TU KUNE OMALIMBILILO

12. Onghedi ilipi Satana ha longifa opo a nwefe mo etaleko letu li na sha noumhulile?

12 Ngeenge otwa kala tu tonde oumhulile, Satana ite ke tu finda moku u longifa. Onghee otashi dulika a ninge eenghendabala a lundulule okudiladila kwetu. Ngahelipi mbela? Oha kendabala meenghedi di lili noku lili opo a ngwangwaneke Ovakriste fiyo vamwe tava kala tava diladila kutya “owii oo ouwa, nouwa oo owii.” (Jesaja 5:20) Ohe shi ningi mokulongifa onghedi yaye oyo hai pondola, ha longifa omapulo opo e tu kune omalimbililo.

13. Satana okwa kala ta longifa ngahelipi onghedi yokupula omapulo opo a kune ovanhu omalimbililo?

13 Didilika nghee Satana a li a longifa onghedi yokupula omapulo mefimbo lonale. Okwa li a pula Eva muEden a ti: ‘Kalunga okwa tile tuu shili: nye inamu lya komiti adishe domoshikunino?’ Pefimbo laJob, eshi ovaengeli va li va ongala meulu, Satana okwa li a pula epulo a ti: ‘U shii Job ota tila Kalunga ongaho?’ Pehovelo loukalele waJesus kombada yedu, Satana okwa li a yeleka Jesus a ti: ‘Oove ngenge Omona waKalunga, lombwela hano omamanya aa a shituke omingome.’ Diladila ashike kuSatana ta longifa monghedi yomusheko eendjovo odo Jehova a li a hangwa opo a popi oivike ihamano ya pita, eshi a tile kombinga yaJesus, kutya: ‘Ou Omona wange omuholike, onde mu hokwa’! — Genesis 3:1; Job 1:9; Mateus 3:17; 4:3.

14. (a) Satana oha longifa ngahelipi omakonda aye opo a kune ovanhu omalimbililo shi na sha noumhulile? (b) Ohatu ka kundafaneni shike?

14 Kunena, Ondiaboli ohai longifa onghedi yekonda yokupula omapulo opo i limbililike ovanhu kombinga yowii woumhulile. Shi nyikifa oluhodi, oya pondola mokukuna omalimbililo momadiladilo Ovakriste vamwe. Ovakriste ovo ova hovela okulipula ngeenge oinima imwe i na sha noumhulile oya nyika ngoo oshiponga shili. (2 Ovakorinto 11:3) Ongahelipi hatu dulu okukwafela ovanhu va tya ngaho va lundulule omataleko avo? Ongahelipi hatu dulu okuhenuka okunwefwa mo konghedi oyo yaSatana? Opo tu mone omanyamukulo omapulo oo, natu ka kundafaneni eembinga dopavali donghalamwenyo odo Satana ha nyateke nekonda noinima youmhulile. Eembinga da tya ngaho dokukalamwenyo odo omalihafifo nosho yo okufila oshisho oukolele wetu.

SATANA OHA LONGIFA OMAHALO ETU NOSHO YO EEMHUMBWE DETU

15. (a) Ovanhu vahapu koilongo yokuEuropa naAmerika ohava tale ko ngahelipi oumhulile? (b) Ongahelipi Ovakriste vamwe va nwefwa mo ketaleko lounyuni li na sha noumhulile?

15 Enyanekelo, oulodi nosho yo eenghedi dimwe vali di na sha noumhulile oda talika ko inadi kwata moiti unene tuu koilongo yokuEuropa naAmerika. Eefilima, omambo, eeprograma doko-TV nosho yo omaudano okokombiuta ohai ulike oumhulile wa fa oshinima shihafifa, shopandunge noinashi nyika oshiponga. Eefilima nosho yo omambo amwe oo haa hokolola omahokololo e na sha noumhulile oku li apeshe, naavo ve hole oinima ya tya ngaho ova tota po omahangano ovanhu ovo ve hole oinima oyo. Eendemoni oda pondola shili mokuningifa oumhulile u kale wa fa inau nyika oshiponga. Mbela onghedi ya tya ngaho yokutala ko oumhulile wa fa inau nyika oshiponga ihai nwefa mo Ovakriste? Oya nwefa mo okudiladila kwavamwe. Ova nwefwa mo monghedi ya tya ngahelipi? Pashihopaenenwa, konima eshi Omukriste umwe a tala ofilima i na sha noumhulile, okwa ti: “Ame onda tala ashike ofilima, ndele inandi kufa ombinga moumhulile.” Omolwashike okutomhafana monghedi ya tya ngaho kwa nyika oshiponga?

16. Omolwashike sha nyika oshiponga okuhoolola omalihafifo oo a kwatela mo oumhulile?

16 Nonande ope na eyooloko pokati kokukufa ombinga moumhulile nosho yo okutala oinima i na sha noumhulile, osho inashi hala okutya okutala oinima i na sha noumhulile inaku nyika oshiponga. Omolwashike mbela taku tiwa ngaho? Diladila kwaashi: Eendjovo daKalunga otadi ulike kutya Satana nosho yo eendemoni daye ihava dulu okumona osho hatu diladila. * Onghee hano, ngaashi twa mona nale, opo va mone kutya ohatu diladila kombinga yashike nokudidilika omaunghundi etu opamhepo, ohava konakona nawa eenghatu detu, mwa kwatelwa omalihafifo oo hatu hoolola. Ngeenge eenghedi dOmukriste otadi ulike kutya oku hole okutala eefilima ile okulesha omambo oo a kwatela mo ovapopi neemhepo, okutikila, ovanhu ovo tava longifwa keendemoni nosho yo oinima ikwao oyo ya nyika oumhulile, ota hololele eendemoni kutya oku hole shike. Paulelalela, ote di ulikile ounghundi waye. Kungaho, eendemoni otadi ka kondja da mana mo nOmukriste oo opo di longife ounghundi waye oo e di hololela fiyo de mu nata po, oku shi popya pafaneko. Ovanhu vamwe ovo xuuninwa va ka kufa ombinga odikilila moumhulile, ohokwe yavo moumhulile oya li ya pendulwa komalihafifo oo a kwatela mo oinima i na sha noumhulile. — Lesha Ovagalati 6:7.

Kala we lineekela ekwafo laJehova ngeenge to ehama

17. Satana ota dulu okulongifa ekonda lilipi opo a yule ovo tava ehama?

17 Satana oha kendabala yo okulongifa omhumbwe yetu yokufila oshisho oukolele wetu opo e tu yule. Ohe shi ningi ngahelipi mbela? Nonande Omukriste oo ehe na oukolele oku ninge eenghendabala opo a mone ouhaku, otashi dulika a kale a teka omukumo. (Markus 5:25, 26) Osho otashi dulu okupa Satana neendemoni daye omhito iwa opo va yule Omukriste oo. Eendemoni otadi dulu oku mu yeleka a kale a wililwa po kouvela waye ndele ta ka konga omauhaku oo a kwatela mo “eenghono doumhulile.” (Jesaja 1:13, NW) Ngeenge onghedi yeendemoni oyo oya pondola, otai dulu okunyona po ekwatafano lOmukriste oo naKalunga. Ngahelipi mbela?

18. Omauhaku oludi lilipi Omukriste e na okuhenuka, nomolwashike?

18 Jehova okwa li a londwela Ovaisrael ovo va li hava longifa “eenghono doumhulile” a ti: “Ame ohandi mu fifimana nomesho ange, ngenge tamu yelula omaoko eni; nonande mu indile omaindilo mahapu, itandi [a] udu.” (Jesaja 1:15) Otwa hala alushe okuhenuka oshinima keshe osho tashi dulu okwiimba omailikano etu a udike kuJehova notuha mone ekwafo laye, unene tuu ngeenge hatu ehama. (Epsalme 41:4) Onghee hano, ngeenge ope na euliko kutya ouhaku wonhumba owa kwatela mo oumhulile, Omukriste oku na okuhenuka ouhaku wa tya ngaho. * (Mateus 6:13) Kungaho, Jehova ote ke mu kwafela. — Tala oshimhungu “ Mbela oshinima eshi oshi na ekwatafano noumhulile?” pepandja 194.

OTO KA NINGA PO SHIKE NGEENGE OPE NA OMAHOKOLOLO MAHAPU E NA SHA NEENDEMONI?

19. (a) Ondiaboli oya pukifa ovanhu vahapu va itavele shike kombinga yeenghono dayo? (b) Ovakriste vashili ove na okuhenuka omahokololo elipi?

19 Nonande ovanhu vahapu koilongo yokuEuropa naAmerika ohava tale ko eenghono daSatana inadi nyika oshiponga, ovanhu vamwe moilongo imwe ohava tale ko eenghono daSatana da nyika oshiponga. Moilongo ya tya ngaho, Ondiaboli oya pukifa ovanhu va itavele kutya oi na eenghono dinenenene, odo paulelalela ihe di na shili. Ovanhu vamwe ohava kala va tila eemhepo dowii efimbo keshe. Omahokololo e na sha noilonga yeendemoni okwa hapupala. Omahokololo a tya ngaho luhapu ohaa hokololwa nehafo, novanhu ohava kala va tunhukwa kuo. Mbela otu na okukufa ombinga mokutandavelifa omahokololo a tya ngaho? Hasho nandenande! Ovapiya vaKalunga kashili ohava henuka okuninga ngaho omolwomatomheno avali a fimana.

20. Ongahelipi Omukriste ta dulu okutandavelifa omitotolombo daSatana ine shi shiiva?

20 Etomheno lotete, ngeenge omunhu okwa kala ta tandavelifa omahokololo e na sha noilonga yeendemoni, ota xumifa komesho oinima yaSatana. Ngahelipi mbela? Eendjovo daKalunga otadi koleke kutya Satana oha dulu okulonga oilonganghono, ndele otadi londwele yo kutya oha longifa ‘omadidiliko oipupulu nomakonda.’ (2 Ovatessaloniki 2:9, 10) Molwaashi Satana oye omupukifi munenenene, oku shii nghee e na okunwefa mo omadiladilo aavo va hokwa oinima ya nyika oumhulile noku va ningifa va itavele oinima yoipupulu. Ovanhu va tya ngaho otashi dulika va itavele shili kutya ova mona oinima yonhumba ile ve i uda notashi dulika va kale tava hokolola oimoniwa yavo ya fa yoshili. Mokweendela ko kwefimbo, omahokololo avo ohaa ende taa wedelwa omolwokuhokololwa lwoikando. Ngeenge Omukriste okwa kala ta tandavelifa omahokololo a tya ngaho, kungaho, ota longo ehalo lOndiaboli, ‘xe yoipupulu.’ Omukriste a tya ngaho ota tandavelifa omitotolombo daSatana. — Johannes 8:44; 2 Timoteus 2:16.

21. Otwa hala okukala hatu yukifa elitulemo kushike meenghundafana detu?

21 Etomheno etivali, nokuli nonande Omukriste okwa li ha mono lela eemhepo dowii mefimbo la pita, oku na okuhenuka okukala ta lombwele Ovakriste vakwao oinima ya tya ngaho lwoikando. Omolwashike mbela? Ombibeli otai tu kumaida tai ti kutya ‘omesho etu naa tale kuJesus, omuhoveli nomuwanifi weitavelo.’ (Ovaheberi 12:2) Natu kale twa yandja elitulemo kuKristus, ndele hakuSatana. Shididilikwedi, eshi Jesus a li kombada yedu, ka li ha hokololele ovahongwa vaye omahokololo e na sha neemhepo dowii, nonande okwa li ta dulu okupopya shihapu kombinga yaasho Satana ta dulu okuninga naasho ita dulu okuninga. Ponhele yaasho, Jesus okwa li a yandja elitulemo ketumwalaka lOuhamba. Onghee hano, natu hopaenene Jesus novayapostoli vaye, mokuyukifa elitulemo ‘koilonga inene yaKalunga’ ngeenge hatu kundafana navamwe. — Oilonga 2:11; Lukas 8:1; Ovaroma 1:11, 12.

22. Oshike tu na okuninga osho tashi ka kaleka po ‘ehafo meulu’?

22 Oshoshili kutya Satana oha longifa omakonda e lili noku lili, mwa kwatelwa oumhulile, opo a nyone po ekwatafano letu naJehova. Ndele ngeenge otwa kala tu tonde osho shii, nokukala tu hole osho shiwa, Ondiaboli itai ka dula oku tu ningifa tu kufe ombinga moumhulile woludi keshe. (Lesha Ovaefeso 4:27.) ‘Meulu itamu ka kala tuu ehafo’ ngeenge otwa twikile “okufikamena omakonda omuyelani” fiyo osheshi ta ka kala ehe po vali! — Lukas 15:7; Ovaefeso 6:11.

^ okat. 16 Omadina oo a pewa Satana (ngaashi Omupataneki, Omulundili, Omupukifi, Omuhongauli nosho yo Omunaipupulu) kape na nande olimwe tali ulike kutya oha dulu okumona osho shi li momitima detu nosho yo momadiladilo etu. Ndele mepingafano naasho, Jehova okwa popiwa kutya ‘oha yeleke omitima,’ na Jesus okwa popiwa kutya ‘oha konakona eefiyo nomitima.’ — Omayeletumbulo 17:3; Ehololo 2:23.

^ okat. 18 Opo u mone ouyelele muhapu, tala oshitukulwa “Ekonakono lopauhaku eli otali wapalele ngoo kwoove?” mOshungonangelo (yOshiingilisha) yo 15 Desemba 1994, epandja 19-22, nosho yo oshitukulwa “Etaleko lOmbibeli: Mbela oshi na ngoo mbudi kutya owa hoolola ouhaku wa tya ngahelipi?” mo-Awake! yo 8 Januali 2001.