Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

CHʼINTL XNAQʼTZBʼIL

Junjun tiʼ tal chʼinqexix ex junjun tten in najbʼen kyuʼn qʼanel

Junjun tiʼ tal chʼinqexix ex junjun tten in najbʼen kyuʼn qʼanel

Junjun tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj chikʼ. Aʼye junjun tiʼ tal chʼinqexix (muchʼqexix) atz in che jatz kyoj qe kyaje tiʼ nim kyoklen in che jatz toj chikʼ aju tok kybʼi: glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas ex plasma. Jun kyxol qeju junjun tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj glóbulos rojos aju jun proteína hemoglobina tbʼi. Tukʼe hemoglobina, qa te xjal moqa te txkup, in che kubʼ bʼinchen qʼanbʼel tuʼn tqʼanet jun xjal o tzʼokxix anemia tiʼj ex tuʼn tweʼ nimxix chikʼ.

At junjuntl tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj plasma, aju plasma jun kyxol qeju kyaje tiʼ in che jatz toj chikʼ aju bʼinchaʼn tukʼe aʼ (en un 90%), tukʼe nimxix hormonas, sales inorgánicas, enzimas ex nutrientes, ax ikx minerales ex azúcares. Ax ikx toj plasma at tzqijsabʼil chikʼ, proteínas ik tzeʼn albúmina ex junjuntl kolel in che qʼanet junjun yabʼil kyuʼn. Iktzun tten aj ttzaj junjun yabʼil tiʼj jun xjal, in tzaj qʼamaʼn tuʼn tok junjun inyección tiʼj aju gammaglobulina tbʼi, at nim (bʼampo) kolil toj jlu ex atz tzajni toj plasma te jun xjal mitiʼxix in tzaj tyabʼ. Atzuntl toj glóbulos blancos in jatz junjuntl tiʼ tal chʼinqexix ik tzeʼn interferones ex interleuquinas, aʼyeju in che qʼanet infecciones virales ex qʼayne yabʼil tuʼn.

¿Jaku tzʼok kykʼamoʼn okslal (nimil) junjun qʼanbʼil kyiʼj jatumel at junjun tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj chikʼ? Mitiʼxix in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼ kbʼantel, tuʼntzen aju, teyelex te junjun kbʼel t-ximen alkye mas bʼaʼn toj twitz Dios ex toj twitz. At junjun in nel tikʼen tkyaqil junjun tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj chikʼ, tuʼnju in kubʼ kyximin qa, tej ttzaj tqʼoʼn Dios Ley kye aj Israel, tzaj tqʼamaʼn ‹tuʼn tkubʼ kyqoʼn twitz txʼotxʼ› aju kychkʼel txkup che kbʼeltaq kybʼiyoʼn (Deuteronomio 12:22-24). At junjuntl, ax ikx mitiʼ (tiloʼ) in nok kykʼamoʼn chikʼ kyiʼj ex qeju kyaje tiʼ nim kyoklen in che jatz toj chikʼ, naqtzen tuʼnj, in nok kykʼamoʼn junjun qʼanbʼil kyiʼj aju at junjun tiʼ tal chʼinqexix kyoj, tuʼnju in kubʼ kyximin qa nya chikʼtl jlu.

Naʼmxtaq tkubʼ qximin jun tiʼ, tbʼanel qa ma qo ximin tiʼj jlu: «¿In nel nnikʼe tiʼj qa ma tzʼel wikʼune tkyaqil junjuntl tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj chikʼ in kubʼ nyekʼune qa mlay tzʼok nkʼamoʼne tkyaqil qʼanbʼil aju at toklen tukʼe jlu, ik tzeʼn qʼanbʼil jaku qʼanet junjun yabʼil tuʼn moqa aʼye qʼanbʼil jaku weʼ ex jaku tzqij chikʼ kyuʼn? ¿Jaku bʼant tchikʼbʼet wuʼne te jun qʼanel tiquʼn in nel wikʼune moqa tiquʼn in nok nkʼamoʼne jun moqa junjuntl tiʼ tal chʼinqexix in che jatz toj chikʼ?».

Junjun tten in najbʼen kyuʼn qʼanel. At kabʼe tten mas in najbʼen kyuʼn qʼanel aju hemodilución ex recuperación de sangre. Aju hemodilución atz in yolen tiʼj aj tok qʼoʼn jun tiʼ tiʼj jun yabʼ tuʼn t-xi bʼet tchkʼel tuʼn tpon kyoj junjun bolsa ex tuʼn tkux qʼoʼn junjun tiʼ toj chikʼ in bʼet tuʼn tten mas tchkʼel yabʼ toj t-xmilal. Aj tkubʼ operarin xjal moqa aj tbʼaj operarin in naj meltzʼuʼn juntl maj chikʼ toj t-xmilal. Aju recuperación de sangre atz in yolen tiʼj, aj tkubʼ operaren jun xjal, aj ttzaj iqʼet chikʼ tiʼj iẍil ex tiʼj jatumel in kubʼ tchmon tibʼ chikʼ toj tchibʼjal jun xjal, in kubʼ saqet ex in meltzʼaj juntl maj toj t-xmilal. At maj junxitl in bʼant tuʼn jun qʼanel twitz juntl qʼanel aj kyajbʼen qeju tten lu kyuʼn, tuʼntzen aju, ilxix tiʼj tuʼn t-xi tqanin okslal te qʼanel tiʼ in kubʼ t-ximin tuʼn tbʼant tuʼn tiʼj.

Aj tkubʼ qximin tiʼ kbʼantel quʼn tukʼe junjun tten in najbʼen kyuʼn qʼanel ik tzeʼn ma qo yolin tiʼj, ilxix tiʼj tuʼn qximin tiʼj jlu: «Qa ma tzʼex kyiʼn ajqʼanel chʼin nchkʼele tuʼn tbʼet tiʼjxi nxmilale ex axpe ikx qa ma kyaj weʼ tuʼn tbʼet toj jun ambʼil, ¿ok tzul tqʼamaʼn nnabʼile aju xnaqʼtzaʼn tuʼn Tyol Dios qa nchkʼelxjuye lu, ex qa tuʼn jlu nya il tiʼj ‹tuʼn tkubʼ qet twitz txʼotxʼ›?» (Deuteronomio 12:23, 24). «Qa ma tzʼetz qʼiʼn chʼin nchkʼele, qa ma kubʼ chʼexpuʼn chʼin ex qa ma tzʼaj meltzʼuʼn juntl maj toj nxmilale, ¿ok tzul tqʼamaʼn nnabʼile qa bʼaʼn jlu?» «¿In nel nnikʼe tiʼj qa ma tzʼel wikʼune tkyaqil tten in najbʼen kyuʼn qʼanel aju at toklen tukʼe nchkʼele ax ikx in nel wikʼene aju tuʼn tel iqʼen chʼin nchkʼele ex tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz ajqʼanel tiʼj, ax ikx in nel wikʼene aju hemodiálisis, ex aju bomba de circulación extracorpórea?»

Teyelex te junjun okslal kbʼel t-ximin tiʼ kbʼantel tukʼe tchkʼel aj tajbʼen jun tten tuʼn tkubʼ operarin. Axju in bʼaj aj tok chikʼ toj malbʼil ex aj tkubʼ qʼanen jun xjal atz jatumel in nel qʼiʼn chʼin tchikʼel ex in nok qʼoʼn juntl maj tiʼj, atle maj otaqxi bʼaj chʼixpuʼn chʼin.