Ko doktoor dyajnaywyaˈxyëtyë neˈpyny. Mä neˈpynyˈäjtëm taxk peky nmëdäjtëm diˈib xyëˈäjtypy: glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas etsë plasma. Tyäˈädë taxk pekypyë yëˈë netë doktoor yajnaywyäˈxëp (amxan fracciones), extëm nˈokpëjtakëm mä glóbulos rojos jap pyëtsemy tuˈugë proteína diˈib xyëˈäjtypy hemoglobina. Tyäˈädë hemoglobina oy yëˈë tjaˈatyë jäˈäy o animal, yëˈë netë doktoor yajtsooygyojpy pare dyajtsoybyetyë jäˈäy diˈib tëgoyˈäjtxëbë nyeˈpyny o diˈib kajaa të tyaxy.

Mä plasma jap pyëtsemy 90% nëë, hormonas, enzimas ets nanduˈun diˈibë niniˈx këbäjk yajmëkˈäjtypy extëmë mineral mëdë azúcares. Yëˈë plasma tap nanduˈun tmëdaty diˈib yajtijpën factores de coagulación, etsë proteínas extëmë albúmina etsë anticuerpo diˈib jyëjpkuwäˈkëbë yuu päˈäm. Extëm parë tuˈugë jäˈäy kyaj mëk päˈäm pyäädëdët, ta yajtukumyë tsooy diˈib myëdäjtypyë gammaglobulina, tyäˈädë myëdäjtypyë antikuerpo ets të yajjuuty mä wiink jäˈäyë plyasma diˈib kyaj mbäät nyekypyaatyëtyë tadë mëk päˈäm. Ets mä glóbulos blancos jap pyëtsemyë interferones etsë interleuquinas diˈib yajtsooyˈäjtp ko jäˈäy tyuktëkëtyë biirus o ko pyaatyëtyë kanser.

¿Mbäädë Dios mëduumbë tˈaxäjë tsooy diˈibë doktoor të dyajnaywyaˈxyëty mä neˈpyny? Biiblyë kyaj tnigajxy ti meerë nduˈunëm, pääty niduˈugaty mbäät nwinmäˈäyëm tijaty ngupëkäˈänëm extëm ttukjotkëdäˈägëdë Dios. Ta näägë  nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyaj tkupëktë tsooy diˈibë doktoor të dyajpëtsemy mä të dyajnaywyaˈxyëtyë neˈpyny, pes wyinmaytyë ko mä ja anaˈamën diˈibë Dios myooy ja israelitëty ojts tˈanëëmëdë ko tnitäjtët ja jëyujkë nyeˈpyny diˈibë naty të dyaˈooktë (Deuteronomio 12:22-24). Ets ta netë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyaj tˈaxäjëdë neˈpyny, per yˈaxäjëdëbë tsooy diˈibë doktoor të dyajpëtsemy mä të dyajnaywyaˈxyëtyë neˈpyny, pes wyinmaytyë ko kyaj nyekyyëˈëjëty ja neˈpyny diˈib yajjukyˈäjtp.

Mä xykyawinmaynyëm pën mˈaxäjëp o kyaj, oy ko mnayajtëwëdët: “¿Njaygyujkëbëts ko pën kyajts nˈaxäjë tsooy diˈibë doktoor të dyajnaywyaˈxyëty mä neˈpyny, yëˈë naty yˈandijpy ko kyajts nˈaxäjëdë tsooy diˈibëts mbäät xypyudëkë extëm parë taxyë yˈadukët o parë ja päˈäm tjëjpkuwäˈägët diˈibëts të xynyitëkë? ¿Njatëbëts ndukmëtmaytyäˈägëdë doktoor tikots kyaj nˈaxäjë o tikots nˈaxäjë tadë tsooy diˈib të dyajpëtsemy mä të dyajnaywyaˈxyëtyë neˈpyny?”.

Tijatyë doktoor yajtuundëp ko tsyuktë. Majtsk peky jyaˈˈaty diˈib yajtuundëp, tuˈuk ja txëˈaty hemodilución ets ja tuˈuk recuperación de sangre. Hemodilución yëˈë ko doktoor tjuuty waanë ja jäˈäyë nyeˈpyny, ta net dyajtëkë mä jäˈäyë nyiniˈx diˈib xyëˈäjtypy expansor del plasma parë kyomët ja nyeˈpyny, ets ok, ta net dyajtëkë ja neˈpyny diˈib të tjuuty. Etsë recuperación de sangre yëˈë diˈibë neˈpyny yajmujktaapy ko jäˈäy yajtsuky, ta net nyaxy mä wyaˈatsy ets ta jatëgok tyëkë  niniˈxoty. Niduˈuk niduˈugë Dios mëduumbë mbäät dyajtëyë doktoor wiˈix dyajtunyë hemodilución etsë recuperación de sangre, pes wiˈixëmë doktoor tyundë.

Mä xykyawinmaynyëm pën mˈaxäjëp o kyaj diˈib të yajnigajxy, oy ko mnayajtëwëdët: Kotsë neˈpyny yajjuudët ets axtë pyëyëˈkˈadukët tuk tiempë, ¿akwinmayëbëts ko ëjtsë neˈpyny ets ko kyaj jyëjpˈamëty yajnitäjët? (Deuteronomio 12:23, 24). ¿Waˈanëtsëdaa axëëk nayjawëdët kotsë neˈpyny pyëtsëmët, wyäˈätsët ets ok jatëgok tyëkët niniˈxotyëts? Pën njëjpkudijëtyaabyëts wiˈixë doktoor dyajtunyë neˈpyny, ¿njaygyujkëbëts ko yëˈë naty nanduˈun yˈandijpy ko  kyajts ngupeky nyajneˈpynyjuudët parë yaˈëxpëkët, yajtunëdë hemodiálisis etsë bomba de circulación extracorpórea?

Ko tuˈugë Dios mëduumbë yajtsukäˈänët këˈëm twinmayët wiˈix ttseky ets ja nyeˈpyny yajtunët. Ets nan këˈëm twinmayët pën kyupëkëp ja nyeˈpyny waanë yajjuudët parë yaˈëxpëkët o yajxëbinët mëdë tsooy ets jatëgok tyëkët nyiniˈxoty.