Olonepa viosonde. Osonde yi tepiwa volonepa vikuãla​—ologlobulu vi kusuka, ologlobulu vi yela, oloplaketa kuenda oplasma. Vologlobulu vi kusuka mu sangiwa oloproteina vio emoglobina. Kosonde yomanu leyi yovinyama kua siata oku upiwa ovihemba vioku sakula vana va pesela osonde yalua.

Voplasma​—onepa yi kuete ci soka 90 kolopursendu yovava​—mu sangiwa olohormona, omongua, oloenzima, ovina vi pamisa etimba kuenda osuka. Voplasma mu sangiwa ovina vi teyuila etimba kovovei, kuenda ulela. Nda omunu wa kuatiwa luvei umue, olondotolo viu toma ocinjesãu cogamaglobulina yopiwa koplasma yomunu ka kuete uvei waco. Vologlobulu vi yela mu sangiwa olo interferons kuenda olo interleusina va siata oku sakula lavio ovovei amue a sambuka kuenda o kankru.

Citava hẽ okuti Akristão va sakuiwa lolonepa viaco viosonde? Omunu lomunu eye o kuete elianjo lioku nõla onjila a kuama kovaso a Suku, momo Embimbiliya ka lieci etambululo liatiamẽla kondaka eyi. Vamue va likala oku sakuiwa lolonepa viaco, momo Ocihandeleko Suku a ecele ku va Isareli ca kisikile oku “pesela posi” osonde yovinyama. (Esinumuĩlo 12:22-24) Vakuavo, ndaño ka va tava oku kapiwa osonde, pole va tava oku sakuiwa lovihemba  viopiwa kolonepa viaco vikuãla viosonde. Ovo va siata oku popia hati, olonepa viovihemba viaco viopiwa kosonde ya kukuta, pole tu sukila oku ivaluka okuti olonepa viaco viosonde, vi lomboloka omuenyo.

Catiamẽla koku tava ale sio oku sakuiwa lolonepa vio sonde, kũlĩhĩsa apulilo ava: Anga hẽ nda kũlĩha okuti voku likala oku tambula olonepa vitito viosonde, mua kongela ovihemba vi ñuatisa oku sakula ovovei, ale oku kotola osonde eci ndi li lemeha? Ndi tẽla hẽ oku sapuila ndotolo esunga lieci ndi tavela ale sio olonepa vitito viosonde?

Oku pelaliwa. Voku pelaliwa mua kongela o emodiluisãu kuenda oku ongolola oloselula. Vo emodiluisãu mua kongela oku kapa osonde votunjeke okuti yi piñanyiwa lovihemba, noke va yi tiuwiya vali vetimba liomunu. Voku ongolola oloselula mua kongela oku tiuwiya osonde ya peseka poku pelaliwa. Osonde yi tapiwa pepute ale ponepa yikuavo yetimba, yi kenjiwa oco yi tiukile vali vetimba liombeyi. Omo okuti ondotolo londotolo yi kuete onjila a siata oku kuama poku sakula, Ukristão o sukila oku sandiliya ondotolo yi tava oku u sakula lonjila yo sungulukila.

Poku nõla ndomo o sakuiwa, li pula ndoco: ‘Nda osonde ya tunda ale vetimba liange okuti yi kala kosamua otembo yimue, anga hẽ ndi tava oku tambula vali osonde yaco, okuti ka ‘yi pesiwila posi’? (Esinumuĩlo 12:23, 24) Nda  poku sakuiwa osonde yange muẽle yi tengiwa lovihemba oco yi tiukile vali vetimba, utima wange wa pindisiwa lolonumbi Viembimbiliya u ka sakalala hẽ? Anga hẽ oku likala oku sakuiwa losonde yange muẽle, ci lomboloka oku likalavo oku sakuiwa lonjila yi tukuiwa hati hemodialise ale okamakina ka kuatisa oku pitisa ofela kuenda oku endisa osonde vetimba?’

 Ukristão o sukila oku nõla nda o sakuiwa ale sio losonde yaye muẽle poku pelaliwa. Ukristão o sukilavo oku nõla nda o tava ale sio okanepa kamue kosonde kopiwa vasipa, noke ka tengiwa lovihemba oco okanepa kaco ka tiukile vali vetimba.