Icipandwa 8

Mulandu Nshi Nalwalila ifi?

“Ku bwaice tutontonkanya ukuti tapali icabipa icingatucitikila. Nomba nga walwala sana e lyo twishiba ukuti kanshi te fyo caba. Ala cumfwika kwati no kukota naukota fye kale.”—E fyalandile Jason.

ILYO Jason aali ne myaka 18, e lyo aishibe ukuti alilwele ubulwele bwa mu mala ubukalipa sana kabili ubuya bulepwisha amaka mu mubili. Nalimo na iwe walilwala ubulwele ubwa-afya ukupola nangu limbi walilemana. Ifintu ifyo abengi bamona kwati bonse kuti bacita, pamo nga ukufwala ifya kufwala, ukulya, nangu ukuya ku sukulu, nalimo iwe ulacula sana pa kuficita.

Ubulwele ubwa-afya ukupola kuti bwakulenga ukulaumfwa kwati balikukaka mu cifungo. Kuti waba no bulanda. Kuti watampa no kulatontonkanya ukuti nalimo pali ifyo walufyanya kuli Lesa nangu limbi ukuti Lesa alekwesha pa kuti amone nga walimucetekela. Lelo, Baibolo yatweba ukuti: “Takuli uwingatunka Lesa ukucita ifyabipa, kabili umwine tatunka umuntu  iyo.” (Yakobo 1:13) Abantu fye bonse balalwala, “pantu inshita ya macushi ne nshita ya fintu fyabula ukwenekela ifikila fye umuntu uuli onse.”—Lukala Milandu 9:11.

Nomba icawama ca kuti Yehova Lesa alitulaya ukuti ali no kuleta icalo cipya umushakabe umuntu nangu umo “uukatila: ‘Nindwala.’” (Esaya 33:24) Nangu fye bantu bafwa akababuusha, pa kuti na bo bakekale umutende mu calo cipya. (Yohane 5:28, 29) Inga pali ino nshita, kuti wacita shani pa kuti uleikala bwino nga walilwala?

Wilasakamana. Baibolo ilanda ukuti: “Umutima wa nsansa muti uusuma.” (Amapinda 17:22) Bamo kuti batontonkanya ukuti umuntu nga nalwala te kuti abe ne nsansa no kuseka te kuti aleseka. Nomba nga ca kuti ulesansamuka kabili uleba pamo na bantu abasuma, kuti walaumfwako bwino, kabili kuti watemwa no kuba umumi. E ico, tontonkanya pa fyo wingacita pa kuti uleba ne nsansa. Uleibukisha no kuti nga ulesekelela ninshi walikwata imibele iyo Lesa atemwa, pantu ukusekelela, kwaba pa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa. (Abena Galatia 5:22) Uyu wine umupashi wa kwa Lesa, e wingakwafwa ukubako ne nsansa ilyo ulelwala.—Amalumbo 41:3.

Ulepanga ukucita ifyo wingaba na maka ya kucita. Baibolo yalanda ukuti: “Abafuuka e ba mano.” (Amapinda 11:2) Ukufuuka kukalenga ukaleibikilishako ukucila ukulaitekelesha. Ica kumwenako fye, nga kuti wabomba utumilimo tumo tumo nangu walilwala, kuti calenga  walaumfwako bwino. E cilya mu fipatala ifingi mwabela uko abalwele abaice babatwala ku kubacina no kutukushako umubili pa kubondapa. Kabili ilingi line nga ca kuti uletukushako umubili ukulingana no bulwele walwala, kuti wapola na bwangu e lyo kabili kuti waba ne nsansa. Ico ufwile fye ukucita, kwishiba apapelele amaka yobe ne fyo wingacita.

Sambilila ifya kwikala na bantu. Nomba tutile bamo balelanda fye icilandelande pali iwe, kuti wacita shani? Baibolo ilanda ukuti: “Wibika umutima obe ku mashiwi yonse ayo abantu bengasosa.” (Lukala Milandu 7:21) Limo icingawama, kutalala fye tondolo. Nangu limbi ni we wingabalilapo ukubeba fimo ilyo tabalatampa ukulanda ifyabipa. Ica kumwenako fye, nga ca kuti abantu abo uli na bo balefilwa ukulanda na iwe pa mulandu wa kuti wendela pa ncinga ya balemana, kuti walanda na bo pa kuti bangukilwe. Nalimo pa kulanda na bo kuti wabepusha auti: “Bushe mwalishiba icalenga ukuti inde-endela pali ino incinga?”

Wifuupuka. Ilyo Yesu aculile sana, alipepele kuli Lesa kabili alimucetekele, e lyo kabili aletontonkanya sana pa fisuma ifyo aali no kupokelela ku ntanshi ukucila ukulatontonkanya fye pa bucushi bwakwe. (AbaHebere 12:2) Alisambilileko fimo ku fyabipa ifyamucitikile. (AbaHebere 4:15, 16; 5:7-9) Ilyo kwaishile uwa kumwafwa no kumukoselesha, taakeene. (Luka 22:43) Tabikile amano ku fyo alecula, lelo alesakamana abantu bambi.—Luka 23:39-43; Yohane 19:26, 27.

Yehova ‘Alakusakamana’

Wilamona kwati Lesa akumona kwati tauli muntu wine wine pa mulandu fye wa bulwele walwala. Yehova ena alicindika sana abantu abesha na maka yabo yonse ukumubombela. (Luka 12:7) Ala ‘alakusakamana,’ kabili alomfwa bwino sana  pantu ulamubombela nampo nga walilwala nangu nga walilemana.—1 Petro 5:7.

E ico kanshi wilaumfwa umwenso wa kubomba ifintu ifyo ulefwaya ne fyo ulingile ukubomba. Lyonse ulecetekela fye Yehova Lesa. Alishiba ifyo waba kabili alishiba ne fyo umfwa mu mutima. E lyo kabili, kuti akupeela na “maka yacila aya bantunse” pa kuti ushipikishe. (2 Abena Korinti 4:7) Nalimo umuye nshiku, uli no kuba ne nsansa nga filya cali kuli Timothy, uo basangile no bulwele bwa-afya ukupola ubwalemulenga ukuba uwanaka umo shacela, ninshi ali fye ne myaka 17. Alandile ukuti: “Ukulingana ne fyalembwa pali 1 Abena Korinti 10:13, ubwesho nangu bwingakula shani, Yehova kuti atwafwa ukushipikisha. E ico ndaipusha ne mwine nati, nga ca kuti  Kabumba alishiba ukutila kuti nashipikisha ubu bwafya nakwata, nga kuti namukaanya shani?”

Nga ca Kuti Uo Waishiba Alilwala

Nomba tutile iwe uli fye bwino, lelo umuntu waishiba ena alilwala nangu limbi alilemana, kuti wacita shani? Finshi wingacita pa kumwafwa? Icikalamba ico wingacita ‘kulamulangulukilako’ no ‘kuba ne nkumbu’ kuli ena. (1 Petro 3:8) Esha ukwishiba ifyo uyo muntu aleumfwa. Mona amafya ayalemucitikila ukulingana ne fyo umwine alekulondololwela. Umukashana we shina lya Nina, uwafyelwe no bulwele bwa mu mungololo ubulenga umuntu ukuba fye icite, aalondolwele ukuti: “Pa mulandu wa kuti umubili wandi unono e lyo lyonse nyendela pa ncinga ya balemana, abantu bamo nga balelanda na ine kwati balelanda ku kaice, ala nshitemwa. Nomba bambi balekalako pa nshi nga tulelanshanya pa kuti tulingane umushinku. Ndatemwa sana ukulanda na bacita ifi!”

Nga ca kuti tauletontonkanya fye pa malwele ya banobe, ukamona ukuti ifingi ifyo bacita, e fyo na iwe ucita. E lyo nawishiba, mu fyo wingalanda kuti ‘wabapeelako ica bupe icafuma kuli Lesa’! Nga ulekoselesha abantu ba musango uyu ukapaalwa, pantu na bo bakalakukoselesha.—Abena Roma 1:11, 12.

BELENGELAPO NA FIMBI PALI ILI LYASHI MWI BUUKU 1, MU CIPANDWA 13

ILEMBO

“Pali iyo nshita . . . takuli umwikashi uukatila: ‘Nindwala.’”—Esaya 33:23, 24.

IFYO WINGACITA NI FI

Nga waishiba ifingi pa bulwele walwala te kuti ulesakamana sana. E ico, sambilila ifingi pali ubo bulwele. Ipusha badokota pali fimo ifyo ushishiibe bwino pali ubo bulwele.

NAWISHIBA . . . ?

Ubulwele walwala nangu ifyo walemana, te Lesa uwalenga. Lelo icalenga kukanapwililika uko ifwe bonse twapyana ukufuma kuli Adamu.—Abena Roma 5:12.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Nga nshilefwaya ukulasakamana pa bulwele nalwala nangu pa fyo nalemana, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Fimo ifyo ningaba na maka ya kucita ni fi ․․․․․

Nga ca kuti umuntu anjeba amashiwi yabipa pa bwafya nakwata, ifyo nkacita ni fi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Kuti wabomfya shani ifyebo fili muli cino cipandwa ku kwafwa umuntu uwalemana nangu uwalwala ubulwele bwa-afya ukupola?

● Nga ca kuti walilwala ubulwele ubwa-afya ukupola, fintu nshi ifisuma ifyo wingalatontonkanyapo pa kuti wingeshiba ifya kuisunga bwino?

● Bushe waishiba shani ukuti umuntu nga alecula ninshi te Lesa uulengele?

 [Akabokoshi ne Cikope pe bula 75]

DUSTIN, UULI NE MYAKA 22 atile:

‘‘Ilyo naishibe ukuti nakulaendela fye pa ncinga ya filema ndebukisha ifyo nalilile ninshi bamayo nabamfukatila. Nali fye ne myaka 8.

Nalwala ubulwele ubwaba kwati bulebe [muscular dystrophy]. Bamfwika fye, no kunsamba, no kundiisha. Nshimya maboko nangu fye panono. Na lyo line, nalikwata ifya kucita ifingi kabili naliba ne nsansa, kabili fingi ifyo natemwa ukubomba ifyo ningatashishapo Lesa. Ndaya mu kushimikila lyonse kabili ndi mubomfi mutumikila mu cilonganino. Nshimona no kuti ndacula. Umuntu nga alebombela Yehova, ninshi lyonse akulakwata incito ya kubomba no kulafwaya lyonse ukubomba. Ku ntanshi kwaba ifisuma ifyo ndolela mu calo cipya ica kwa Lesa, umo ‘nkacilauka nge nsebula.’’’—Esaya 35:6.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 75]

TOMOKO, UULI NE MYAKA 21, atile:

‘‘Ilyo nali fye ne myaka 4, badokota banjebele ati: ‘Wakulailasa inyeleti ya bulwele bwa shuga cila bushiku.’

Fwe balwala shuga cilaafya ukucincintila shuga mu mubili pa kuti iifula sana nangu ukuceepa sana. Ilingi line, nshilya ilyo naumfwa insala, nomba lilya nshilefwaya ukulya e lyo mfwile ukulya. Ukushinta lelo, nali-ilasa inyeleti 25,000, kanshi nalikwata ifibala ku maboko na mu matanta. Lelo abafyashi bandi balingafwa ukulaikala bwino nangu ca kuti nalilwala. Lyonse baaleba aba nsansa kabili tabaalesakamana, kabili balingafwile ukwishiba Yehova no kutemwa icebo cakwe. Ala Yehova alincitila ifisuma. Ilyo natampile ukulaumfwako bwino, natile kanange ukuti ndatasha, e fyo natampile no mulimo wa nshita yonse.’’

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 75]

JAMES, UULI NE MYAKA 18, atile:

‘‘Abantu tabaishiba ifya kwikala na bantu ababa nge fi ine naba.

Ndi mwipi sana. Ifyo abantu bacindamika sana, fintu umuntu alemoneka, kanshi lyonse ndesha ukubalanga ukuti nshili mwana umunono uwakwata fye ishiwi ilikulu. Ukucila ukuba no bulanda pa mulandu wa fyo moneka, ine nshisakamana. Ndekala fye bwino. Ndabelenga Baibolo no kupepa kuli Yehova pa kuti alengafwa. Balupwa bandi balankoselesha. Ndafwaisha ukwisamona uko Lesa akafumyapo amalwele fye yonse apo yapela. Pali ino nshita nshisakamana pa mulandu wa kulemana, kabili nshikala na malangulushi pa mulandu wa bwafya ubo nakwata.’’

 [Akabokoshi/Icikope pe bula 76]

DANITRIA, UULI NE MYAKA 16, atile:

‘‘Ico naishibile ukuti nindwala, pantu na pa kwimya fye itambula lya menshi naleumfwa ubukali.

Ala ubu bulwele [ubwa fibromyalgia] bwalyafya kabili bulakalifya no mubili fye onse. Apo ncili umwaice, ndafwaya ukulacitako ifyo abanandi bonse balecita, nomba fyonse fiya filebipilako fye. Nangu fye kusendama na ko kwine kulaafya! Nomba nangu nalilwala, nalishiba ukuti Yehova kuti angafwa ukubomba imilimo yalekanalekana. Nalibombapo na bupainiya bwa kwafwilisha. Umulimo wena walikosele, lelo nalibombele. Ndesha ukubomba apapelele amaka yandi. Ndeshiba imilimo ningabomba. Nga nalabomba kwati nshalwala, bamayo balancinkulako!’’

 [Akabokoshi ne Cikope pe bula 77]

ELISYA, UULI NE MYAKA 20 alandile ukuti:

‘‘Naali uwa mano sana ku sukulu. Nomba pali ino nshita cilangafya no kubelenga fye utumashiwi utunono, e lyo nga nafilwa cilankalipa.

Fwe balwala ubu bulwele bwa kupomponteka umubili [ubwa Chronic fatigue syndrome] pa kubomba fye utumilimo, ala bwafya. Nangu fye kwima pa bulo cilafya. Nomba kwena, nshaleka ubu bulwele ukunteka ubusha. Indabelenga Baibolo cila bushiku, nangu nacafya shani ndabelengako fye ifikomo ifinono nelyo ukweba lupwa wandi ukumbelengelako. Ala ndatasha balupwa bandi icine cine. Umwaka umo batata balikeene no kubombako umulimo waibela pa kulongana kwa citungu pa kuti fye nsangwe kuli uku kulongana. Tabailishenye. Balandile ukuti umulimo wacindamisha uo bakwata wa kusunga ulupwa lwabo.’’

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 77]

KATSUTOSHI UULI NE MYAKA 20, atile:

‘‘Ine limo ifyo ciba ni fi, ntampa fye ukupunda no kututuma nga nshi, nalapoosaika ne fipe, natobapo na fimo.

Nalwele cipumputu ninshi ndi fye ne myaka isano. Mu mweshi umo cilanjikata ne miku 7. Imfwile ukunwa umuti cila bushiku, e cilenga no kuti indenaka bwangu. Lelo kwena ndalangulukilako na bantu bambi. Mu cilonganino cesu mwaliba bamunyina babili ababomba umulimo wa nshita yonse abo ningene na bo, ala aba bantu balangafwa sana. Ilyo napwishishe isukulu, nalitampile ukulabomba inshita iikalamba mu kushimikila. Ubulwele bwa cipumputu bwalyafya nga nshi. Lelo nga naumfwa ububi ilyo line fye mfwile ukutuusha. Ubushiku bwakonkapo, ndaba ne nsansa.’’

 [Akabokoshi ne Cikope pe bula 78]

MATTHEW, UULI NE MYAKA 19 atile:

‘‘Ala cilafya abantu ba mushinku obe ukukucindika nga ca kuti balekumona kwati ‘tawakumanina.’

Ndafwaya ukwangalako ifyangalo, nomba ndafilwa. Nalilwala ubulwele bwa kuli bongobongo ubulenga ifilundwa ukutalala [cerebral palsy], kanshi cilafya no kwenda. Nomba, nshipoosa amano ku fintu ifyo nshingacita. Incita fye ifintu ifyo ningaba na maka ya kucita, pamo nga ukubelenga. Ku Ng’anda ya Bufumu e ko natemwa ukuya pa kuti nshilesakamana ukuti abantu bakulanseka pali fi nalemana. Kabili ndomfwa bwino pa kwishiba ukuti ico Yehova antemenwa ni pa mulandu wa mutima wandi, te pa mulandu wa fyo moneka. Na kuba nshi-imona ngo muntu walemana. Njimona ngo muntu wakwata ubwafya bwaibela ubo ningile ukwishiba ifya kubupwisha.’’

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 78]

MIKI UULI NE MYAKA 25, atile:

‘‘Naleangalako ifyangalo. Nomba ilyo nali fye umwaice, icacitike calengele ukuti mbe kwati nakota fye apo pene.

Nafyelwe no bulwele bwa ku mutima [atrial septal], mu kati mwali icipunda. Ilyo nali ne myaka ukutampila pali 13 e lyo naishibe ukuti nalilwala. Naliile ku opareshoni ku cipatala, nomba nangu cali ifi, pa numa ya myaka 6, ncili ndanaka bwangu kabili ilingi line umutwe ulakalipa. Kanshi ilyo ndepanga ukucita fimo, ntontonkanya pa fintu ningabomba bwangu. Ica kumwenako fye, ndabomba umulimo wa nshita yonse, ne fyo ncita pa kubomba, inembela fye abantu amakalata no kulabashimikila pa foni. E lyo kabili, ubulwele nalwala bwalilenga ukuti inkwate imibele iyo nshali na kukwata, pamo nga ukushipikisha no kufuuka.’’

[Icikope pe bula 74]

Ubulwele bwa-afya ukupola kuti bwalenga walaumfwa kwati balikukaka mu cifungo, lelo Baibolo ilatweba ukuti tukalubuka