KAPITULO 8

Apay a Masaksakitak Unay?

“No ubingka pay, ti panagriknam ket kanayonka a nakaradkad. Ngem kellaat nga agbaliw ti amin gapu iti grabe a sakit. Mariknam a limmakayka iti agpatnag.”​—Jason.

IDI 18 ti tawen ni Jason, naammuanna nga isu ket addaan iti Crohn’s disease. Maysa daytoy a makapalupoy ken naut-ot a sakit iti bagis. Nalabit agsagsagabaka met iti nakaro a sakit wenno pisikal a depekto. Mabalin a narigat kenka ti panagpelles, pannangan, ipapan idiay eskuelaan, ken dadduma pay nga aktibidad a laklakaen ti adu.

Ti nakaro a sakit pagbalinennaka a kasla balud gapu ta kednganna ti wayawayam. Mabalin a malidayanka. Baka ipagarupmo pay ketdi nga adda naaramidmo a di makaay-ayo iti Dios wenno impagtengna kenka dayta a sakit kas naisangsangayan a suot iti kinatarnawmo. Nupay kasta, kuna ti Biblia: “Iti dakes a bambanag saan a mabalin a suoten ti Dios  ket isu saanna met a suoten ti asinoman.” (Santiago 1:13) Paset laeng ti agdama a kasasaad ti tao ti panagsakit, ken mapagteng kadatayo amin ti “tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak.”​—Eclesiastes 9:11.

Makaparagsak ta inkari ni Jehova a Dios ti maysa a baro a lubong a sadiay “awanto ti agtataeng nga agkuna: ‘Masakitak.’” (Isaias 33:24) Uray dagiti natay mapagungardanto, iti kasta maaddaanda iti gundaway a mangtagiragsak iti dayta a baro a lubong. (Juan 5: 28, 29) Ngem kabayatanna, kasanom a maaramid ti kasayaatan iti laksid ti kasasaadmo?

Ikagumaam ti agbalin a positibo. Kuna ti Biblia: “Ti puso a narag-o nasayaat a pangagas.” (Proverbio 17:22) Nalabit ipagarup ti dadduma a saan a maitutop ti agrag-o ken agkatawa no agpaspasarda iti nakaro a sakit. Ngem ti panagkatawa ken ti naragsak a panaglalangen pasalibukagenna ti panunot ken parayrayenna ti determinasionmo nga agbiag. No kasta, panunotem no ania ti maaramidam tapno agbalin a naragragsak ti biagmo. Laglagipem a ti rag-o ket maysa kadagiti bunga ti espiritu ti Dios. (Galacia 5:22) Matulongannaka ti espiritu ti Dios a mangibtur iti sakitmo buyogen ti rag-o.​—Salmo 41:3.

Mangipasdekka kadagiti realistiko a kalat. “Ti sirib adda kadagidiay naemma,” kuna ti Biblia. (Proverbio 11:2) Makatulong ti kinaemma tapno saanmo a mabaybay-an wenno nalabes a pakaseknan ti salun-atmo. Kas pagarigan, no ipalubos ti kasasaadmo, makatulong ti maitutop  a panagwatwat tapno sumayaat ti riknam. Dayta ti gapuna a masansan nga addaan dagiti ospital iti programa a physical therapy para kadagiti ubbing a pasiente. Iti adu a kaso, ti maitutop nga ehersisio saan laeng a tumulong a mangpaimbag no di ket tumulong pay a mangpaganaygay. Ti napateg, tingitingem a naimbag ti kasasaadmo sa mangipasdekka kadagiti realistiko a kalat.

Sursuruem a pakilangenan ti sabsabali. No ngay adda mangdillaw iti kasasaadmo? Kuna ti Biblia: “Saanmo nga ipaay ta pusom kadagiti amin a sao a sawen dagiti tattao.” (Eclesiastes 7:21) No dadduma nasaysayaat no saanmo lattan nga ikankano dayta. Wenno saan, mabalinmo a sakbayan ti situasion. Kas pagarigan, no alusiisen ti dadduma a makakita kenka a naidalit iti de pilid a tugaw, mabalinmo a kunaen: “Nalabit masdaawka no apay nga addaak iti de pilid a tugaw. Kayatmo kadi a maammuan?”

Dika sumuko. Idi naipasango ni Jesus iti nakaro a panagsagaba, nagkararag ken nagtalek iti Dios. Impamaysana ti panunotna iti rag-o nga agur-uray kenkuana, saan ket nga iti rigat a sagsagabaenna. (Hebreo 12:2) Nakasursuro ni Jesus kadagiti narigat a kasasaad a napasaranna. (Hebreo 4:15, 16; 5:7-9) Inawatna ti tulong ken pammaregta. (Lucas 22:43) Saan a ti rigat nga ib-ibturanna ti kangrunaan a pakaseknanna no di ket ti pagimbagan dagiti sabsabali.​—Lucas 23:39-43; Juan 19:26, 27.

‘Maseknan Kenka’ ni Jehova

Aniaman ti sakitmo, dimo koma panunoten a saanka a napateg iti Dios. Iti kasumbangirna, ipatpateg unay ni Jehova dagidiay mangikagkagumaan a mangay-ayo kenkuana. (Lucas  12:7) ‘Maseknan kenka’ kas indibidual, ken maragsakan a mangusar kenka kas adipenna uray no adda sakitmo wenno an-annayem.​—1 Pedro 5:7.

Dimo ngarud ipalubos a lapdannaka ti buteng wenno panagduadua a mangaramid kadagiti banag a kayatmo ken masapul nga aramidem. Kanayon nga agpannurayka iti tulong ni Jehova a Dios. Maawatanna dagiti kasapulam kasta met ti rikriknam. Kanayonanna, maipaayna kenka “ti pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay” tapno makapagibturka. (2 Corinto 4:7) Inton agangay, nalabit agbalinto a positibo ti panangmatmatmo a kas ken Timothy, a natakuatan nga addaan iti chronic fatigue syndrome iti edad a 17. Kinunana: “Sigun iti 1 Corinto 10:13, saan nga ipalubos ni  Jehova a mapasarantayo ti nalablabes ngem ti kabaelantayo nga ibturan. Apay ketdin nga ipapanko a diak kabaelan idinto ta agtalek ti Namarsua kaniak a kabaelak daytoy a pannubok?”

No Adda Am-ammom a Masaksakit

No ngay nasalun-atka, ngem adda am-ammom a masaksakit wenno baldado? Kasanom a matulongan? Kangrunaanna, babaen ti panangipakita iti “pannakipagmaymaysa ti rikna” ken panagbalin a “nadungngo a mannakipagrikna.” (1 Pedro 3:8) Tarusam ti sasaadenna. Panunotem no sika ti adda iti kasasaadna. Ni Nina, a nayanak nga addaan iti spina bifida, kinunana: “Makapaupay no maminsan ta dagiti dadduma a tattao kasaritadak a kas ubing gapu ta bassit ti bagik ken naidalitak iti de pilid a tugaw. Nupay kasta, adda dagidiay agtugaw no kasaritadak tapno saanko ida a tangtangaden ket maay-ayatanak a makisarita kadakuada!”

No kumitaka iti labes dagiti an-annayenda, matakuatam nga awan ti nakaidumaan kenka dagidiay adda sakitna. Ken panunotem​—‘makaiburayka iti naespirituan a sagut’ iti pannakisarsaritam kadakuada! No kasta ti aramidem, mabenepisiaranka met ta ‘makapagsisinnukatkayo iti pammaregta.’​—Roma 1:11, 12.

ADU PAY TI MABASAM MAIPAPAN ITI DAYTOY A TOPIKO ITI TOMO 1, KAPITULO 13

KANGRUNAAN A TEKSTO

“Iti dayta a tiempo . . . awanto ti agtataeng nga agkuna: ‘Masakitak.’”​—Isaias 33:23, 24.

BALAKAD

Saanmo unay a pagbutngan ti maysa a banag no ammom ti maipapan iti dayta. Gapuna, ammuem a naimbag ti kasasaadmo. Espesipiko a saludsodem iti doktormo dagiti banag a saan unay a nalawag kenka.

AMMOM KADI . . . ?

Ti sakit wenno kinabaldadom ket saan a dusa nga impagteng ti Dios. Imbes ketdi, resulta dayta ti natawidtayo amin a kinaimperpekto manipud ken Adan.​—Roma 5:12.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno kanayon a positibo ti panangmatmatko nupay masakit wenno baldadoak, masapul nga ․․․․․

Ti maysa a realistiko a kalat a mabalinko nga ipasdek ket ․․․․․

No adda mangdillaw iti kasasaadko, tamingek dayta babaen ti ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Kasanom a mausar ti impormasion iti daytoy a kapitulo a mangtulong iti maysa a tao a baldado wenno addaan iti nakaro a sakit?

● No addaanka iti nakaro a sakit, ania dagiti positibo a banag a mabalinmo nga utoben tapno maaramidmo ti aniaman nga ipalubos ti kasasaadmo?

● Apay a maikunam a ti sakit ket saan a tanda ti di pananganamong ti Dios?

 [Kahon/Ladawan iti panid 75]

DUSTIN, 22

“Malagipko pay laeng ti panagsangsangitko iti takkiag ni nanang idi naammuak a maidalitak iti de pilid a tugaw. Walo laeng ti tawenko idi.

Addaanak iti muscular dystrophy (in-inut a panagkapuy dagiti masel). Masapul nga adda mangpelles, mangdigus, ken mangpakan kaniak. Diak maingato dagiti imak. Ngem okupado ken naragsakak latta, ken adu ti rumbeng a pagyamanak. Kanayon a makiramramanak iti ministerio ken agserserbiak kas ministerial nga adipen iti kongregasion. Diak pay ketdi ibilang a nakaay-ay-ay ti kasasaadko. Iti panagserbi ken Jehova, kanayon nga adda aramiden ken padaanan. Padpadaanak ti baro a lubong ti Dios, inton ‘kumalay-atak a kas iti panagkalay-at ti kalakian nga ugsa.’”​—Isaias 35:6.

[Kahon/Ladawan iti panid 75]

TOMOKO, 21

“Idi uppat ti tawenko, kinuna kaniak ti doktor: ‘Tungpal-biag a maineksionanka iti insulin.’

Nagrigat a manteneren ti asukar iti dara ti maysa a diabetiko. Masansan a diak makan ti kayatko a kanen, ket dagidiay diak kayat a kanen isu ti masapul a kanek. Agarup 25,000 a darasen a naineksionanak, isu nga agkalkalion ti takiag ken luppok. Ngem tinulongandak dagiti dadakkelko a mangaramid iti aniaman nga ipalubos ti kasasaadko. Kanayon a naragsak ken positiboda, ken intukitda iti panunotko ti kinapateg dagiti naespirituan a banag. Nakaim-imbag ni Jehova kaniak. Idi impalubos ti salun-atko, impakitak ti apresasionko babaen ti panagserbik iti amin-tiempo.”

 [Kahon/Ladawan iti panid 76]

JAMES, 18

“Saan nga ammo dagiti tattao a pakilangenan ti kas kaniak a karkarna ti langana.

Maysaak nga unano. Langa ti kangrunaan a kitkitaen dagiti tattao isu a kanayon nga ikagkagumaak a paneknekan a saanak a bassit nga ubing nga addaan iti nabangag a timek. Imbes a maldaanganak gapu ta naidumaak, inkagumaak nga impamaysa ti panunotko iti kinasiasinok. Kapkapnekak ti biagko. Agad-adalak iti Biblia ken naynay nga ikarkararagko ti pannarabay ni Jehova. Kanayon nga adda iti sibayko ti pamiliak a mangparparegta kaniak. Ur-urayek ti tiempo inton ti Dios ikkatenna ti amin a sakit. Kabayatanna, agbibiagak kas maysa nga unano ngem diak ipalubos a ti kina-unanok ti pagrikusan ti biagko.”

[Kahon/Ladawan iti panid 76]

DANITRIA, 16

“Ammok lattan nga adda sakitko ta naut-ot ti bagik uray no mangalaak laeng iti sangabaso a danum.

Nagrigat ti maaddaan iti sakit a fibromyalgia ta nakaut-ut-ot ti bagi. Kas maysa nga agtutubo, kayatko ti agbalin a kas kadagiti gagayyemko, ngem marigatanak itan a mangaramid iti aniaman. Nagrigatko pay nga alaen ti tuturogak! Kaskasdi, nasursurok a babaen ti tulong ni Jehova, maaramidko dagiti gagangay a trabaho nupay adda sakitko. Nabaelak pay ti nangbusbos iti kanayonan nga oras iti ministerio kas maysa nga auxiliary pioneer. Narigat ngem naaramidko dayta. Inkagumaak nga ipakat ti amin a kabaelak ngem ammok met dagiti limitasionko. No makalipatak, kanayon a palagipannak ni nanangko!”

 [Kahon/Ladawan iti panid 77]

ELYSIA, 20

“Kanayon a nangato ti gradok iti eskuelaan. Ita, marigatanakon a mangbasa iti ababa laeng a sentensia, ket maldaanganak no dadduma gapu iti dayta.

Nagrigat nga aramiden dagiti simple nga aktibidad no addaanka iti chronic fatigue syndrome. Marigatanak pay a bumangon iti pagiddaan. Ngem pulos a diak impalubos a ti sakitko ti agbalin a pagrukodan ti kinataok. Inaldaw a basbasaek ti Biblia uray no sumagmamano a bersikulo laeng, wenno saan, ibasaannak ti maysa a kameng ti pamiliak. Dakkel ti utangko a naimbag a nakem iti pamiliak. Saan pay ketdi nga inawat ni tatangko ti annongenna iti kombension tapno matulongannak a tumabuno. Pulos a saan a nagreklamo. Ibilangna a dakkel a pribilehio ti panangasikaso iti pamiliana.”

[Kahon/Ladawan iti panid 77]

KATSUTOSHI, 20

“Kellaat lattan nga agriaw ken agkuripas- pasak, nga uray la madadael amin a madalapus ti ima ken sakak.

Agtawenak pay laeng iti lima idi naaddaanak iti sakit a kissiw. Agingga iti mamimpito iti kada bulan nga agdikar dayta. Inaldaw a masapul nga agtomarak iti agas isu a naglakaak a mabannog. Ngem ikagkagumaak a panunoten dagiti sabsabali, saan laeng a ti bagik. Iti kongregasionmi, adda dua a kapatadak nga agserserbi iti amin-tiempo. Nagdakkel ti naitulong dagitoy kaniak. Idi nagturposak, ad-adun nga oras ti busbusbosek iti ministerio. Inaldaw a makidangdangadangak iti sakitko a kissiw. Ngem no madi ti riknak, masapul nga aginanaak. Kabigatanna, nasayaat manen ti riknak.”

 [Kahon/Ladawan iti panid 78]

MATTHEW, 19

“Narigatmo a maala ti respeto dagiti kapatadam no ibilangdaka a saan a ‘normal.’

Kayatko la unay ti agay-ayam iti isport ngem diak kabaelan. Addaanak iti cerebral palsy, ket nagrigat ti uray magna laeng. Nupay kasta, diak pampanunoten dagiti diak kabaelan nga aramiden. Nagbalinak nga okupado kadagiti aktibidad a kabaelak, kas iti panagbasa. Sadiay Kingdom Hall a mariknak nga awan ti aniaman a pagdanagak. Makaliwliwa met a maammuan nga ipatpategnak ni Jehova gapu iti makin-uneg a kinataok saan a ti makinruar a langak. Kinapudnona, diak pampanunoten a baldadoak. Ibilangko ti bagik kas maysa a tao nga addaan iti kanayonan ken naisangsangayan a karit a nasken a daeran.”

[Kahon/Ladawan iti panid 78]

MIKI, 25

“Kabaelak idi ti agay-ayam iti isport. Kalpasanna kasla giddaton a bimmaketak nupay agtutuboak pay laeng idi.

Nayanakak nga addaan iti abut iti puso. Sa la nadlaw dagiti sintoma dayta idi agtutuboakon. Naoperaanak innem a tawenen ti napalabas ngem kaskasdi a nalakaak pay laeng a mabannog ken agkarasakit iti nakaro ti ulok. Gapuna, nangaramidak kadagiti nalaka a maragpat ken simple a kalat. Kas pagarigan, nakapagserbiak kas amin-tiempo a ministro, ket adu ti naaramidak iti panangasabak babaen ti surat ken telepono. Kasta met, natulongannak ti sakitko a mangpatanor kadagiti galad nga awan kaniak, kas iti mabayag a panagitured ken kinaemma.”

[Ladawan iti panid 74]

Mabalin a kaska la naipupok iti pagbaludan no addaanka iti nakaro a sakit​—ngem ipanamnama ti Biblia a makaluk-atkanto