Icipandwa 18

Bushe Kuti Nacita Shani pa Kuti Ndekwata Indalama?

“Ndefwaya indalama sha kushitamo motoka.”—E fyalandile Sergio.

“Nalitemwa ukuya ndeshita ifintu.”—E fyalandile Lori-Ann

“Kwaliba ifintu fimo ifisuma sana ifyo mfwaya; lelo abafyashi bandi tabakwata indalama sha kunshitilamo ifyo fintu.”—E fyalandile Mike.

NALIMO na iwe kuti wafwaya ukukwata indalama sha kushitamo ifintu, nangu isha kwafwilamo balupwa bobe. Nangu taubikapo indalama pa fintu ifikabilwa pa ng’anda, nga uleishitila ifya kufwala nelyo ifintu fimbi ninshi kuti wacefyako amasakamika abafyashi bobe bakwata pa kusanga indalama sha kubomfya mu fyo mukabila pa ng’anda.

Na kuba pa kuti ukwate ifyo ulefwaya nelyo ifyo mulekabila pa ng’anda, ulingile ukukwata indalama. Nangu ca kuti Yesu alaile ukutila Lesa akasakamana ‘abafwaya Ubufumu kwa Lesa  intanshi,’ Umwina Kristu afwile ukubomba pa kuti aisakamane umwine. (Mateo 6:33; Imilimo 18:1-3; 2 Abena Tesalonika 3:10) Nomba kuti wacita shani pa kuti ukwate indalama? E lyo kabili, kuti wacita shani pa kuti taucililemo ukutemwa indalama?

Ifyo Wingacita pa Kuti Usange Incito

Nga ca kutila ulekabila ifintu fimo ifyo abafyashi bobe bengafilwa ukukushitila, nalimo kuti waingila incito pa kuti wingasanga indalama sha kushitamo ifyo ulefwaya. Nga ulefwaya ukutendeka incito, lanshanya na bafyashi bobe. Nalimo kuti batemwa nga baumfwa ifyo ulefwaya ukucita. Nga ca kutila abafyashi bobe bakusuminisha ne funde lya calo lilekusuminisha ukubomba, mona ifintu 4 ifingakwafwa ukusanga incito.

Ebako bambi ukuti ulefwaya incito. Ebako abena mupalamano, bakafundisha, na balupwa bobe ukuti ulefwaya incito. Nga uleumfwa insoni ukubeba, nalimo kuti wabepusha fye pa ncito iyo baalebomba ilyo bafikile pa mushinku obe. Abantu abengi nga baishiba ukuti ulefwaya incito ninshi aba kukufwailako incito bakafula nalimo no kuisanga kuti waisanga.

Nga waumfwa ukuti kuli uko balefwaya uwa ncito kabiyeko bwangu bwangu. Nga wabelenga ukuti balefwaya uwa ncito mu nyunshipepala nelyo pa Intaneti, pa fipampa apo bakambatika ifyebo fya mu matuuka, pa sukulu usambilila, na mu fifulo fye fimbi ifya cintubwingi, lembelako kalata nangu limbi kabiyeko fye. Dave atile, “Ifyo ine nasangile incito ni fi: Nalemona mu manyunshipepala e lyo natumina amakampani ifipepala ifyalelondolola imilimo iyo naishiba, kabili naletumako na foni.” Nga ca kutila tausangile incito muli iyi nshila nalimo  kuti waisanga nga waya fye ku bakwata kampani no kubeba imilimo wingababombela.

Lemba no kutumina abantu kalata ya kuilondolola we mwine e lyo ne milimo waishiba. Pe pepala lembapo akeyala kobe ne nambala ya foni ne milimo waishiba e lyo ne myaka waboomba iyi milimo. Bushe ulemona kwati tapali ifyo wingalemba pe pepala? Tontonkanyapo na kabili. Bushe walitala aushala ulelela umwaice obe abafyashi bobe nga nabafumapo, nelyo bushe walitala aushala ulesunga abana ba bantu bambi? Nga walicitapo fi ninshi uli wa cishinka. Bushe walyafwapo bawiso ukulungisha motoka? Nga walicitapo ifi ninshi nalimo walicenjela ukulungisha ifintu. Bushe walishiba ukutaipa nangu ukubomfya kompyuta? Nelyo bushe kuli icintu icisuma sana ico waipangiile fye we mwine ico bakupeelelepo ne cilambu? Ifi fyonse twalandapo fisuma nga nshi, kuti fyalenga abalefwaya uwa ncito bakwingisha. Pa fipepala ifyo ulembelepo imilimo waishiba, ufwile ukulembapo ne fi fyonse. Ufwile ukupeela ifi fipepala ku balefwaya aba ncito, kabili kuti wapeelako ne fibusa fyobe na balupwa bobe pa kuti na bo bapeelako bonse abo beshibe ukuti balefwaya aba ncito.

Uleibombela we mwine. Tontonkanya pa bantu abo wikala nabo kuli iyo ncende. Bushe kuli fimo ifyo balefwaya nelyo imilimo iyo wingababombela, iyo kushaba abantu ba kubomba? Nga walitemwa ifiteekwa, nalimo kuti washita utukoko twa kuteeka. Nga twakula kuti washitisha. Nangu limbi walishiba ukulisha ifilimba. Bushe te kuti ulesambilishako bambi ukulisha? Nelyo kuti watendeka incito isho bambi bashifwaya ilingi line ukubomba, pamo ngo kubila insapato. Umwina Kristu tafwile ukumfwa insoni ukubomba iyi milimo. (Abena Efese 4:28) Kwena umuntu pa kuti aleibombela, afwile ukutemwa umulimo alebomba, no kubikako amano, kabili afwile ukulaitendekelako fye umwine.

Ifyo ushifwile ukucita: Taufwile ukutendeka ubukwebo ilyo ushilaishiba indalama shilefwaikwa,  e lyo ne fintu fimbi ifilefwaikwa muli ubo bukwebo. (Luka 14:28-30) Ica ntanshi, ufwile ukulanda na bafyashi bobe e lyo na bambi ababombapo iyo milimo. Bushe ukalafwaikwa ukulalipila imisonko? Bushe ulingile ukupoka ifipepala fya kukusuminisha ukubomba iyo milimo? Ilyo ushilatendeka, kuti waipusha abalashi ba buteko.—Abena Roma 13:1.

Wibika Sana Amano ku Ndalama

Tutile ule-ensha incinga, uku nausenda ne fintu ifingi pamo nge cola ca mabuuku, bola, e lyo ne fyola umuli ifintu fimbi ifyo ushitile. Nga wasenda ifintu ifingi sana kuti fyalenga wafilwa ukwensha bwino incinga! Ifi fine e fyo cingaba nga ca kutila watendeka incito iyayafya. Nga ca kuti pa numa ya kwinuka ku sukulu, ulepoosa sana inshita na maka ku ncito, ala ubumi bobe tabwakawame kabili tawakalebomba bwino ku sukulu. Kuti cacilapo no kubipa nga ca kutila walapoosa sana inshita iikalamba ku ncito, pantu nalimo kuti calenga walafilwa ukusangwa mu kulongana, no kulabelenga Baibolo, e lyo no kulashimikila. Umukashana umo Michèle atile, “Nshalesangwa mu kulongana pantu nalenaka pa mulandu wa kuti naleya mu kubomba nga nainuka ku sukulu.”

 Ala wilatemwisha sana indalama ica kuti walabombesha ukucila na mu cipimo! Yesu atile abantu ababa ne nsansa sana ni abo “abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.” (Mateo 5:3) Na kabili atile: “Umuntu nangu akwate shani ifingi, ubumi bwakwe tabwaba mu fintu akwata.” (Luka 12:15) Maureen, Umwina Kristu, alakonka ifyo aya malembo yalanda. Atile, “Nshifwaya ukuibika mu bwafya pa mulandu fye wa kutemwisha ifintu ifingalenga naba ne fyuma sana. Nalishiba bwino sana ukuti nga nabika amano mu kufwaya indalama ninshi te kuti indepepa Lesa bwino.”

Kwena mu fyalo fimo abacaice bafwile fye ukubomba inshita iikalamba pa kuti bafweko indupwa shabo. Lelo nga ca kutila te fyo caba mu calo umo wikala, mulandu nshi wingalapoosela inshita iikalamba ukubomba incito? Abengi abafwailishapo pali ili lyashi basangile ukuti te cisuma ku muntu uuya ku sukulu ukulabomba ama-awala ukucila pali 20 cila mulungu. Bambi na bo abafwailishapo pali ili lyashi batila, umuntu nga alaya ku sukulu tafwile ukubomba ama-awala ukucila pali 8 nangu 10 mu mulungu umo. Imfumu ya mano Solomone yatile: “Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.”—Lukala Milandu 4:6.

Ico ufwile ukwishiba ca kutila “ukubeleleka kwa fyuma” kuti kwalenga waleka ukulabika amano ku kupepa Lesa. (Marko 4:19) E ico, nga ca kuti ulabomba nga wainuka ku sukulu pa kuti ulekwatako  indalama, iyo ncito taifwile ukukusendela ne nshita ya kucitamo ifya kwa Lesa. Pepa kuli Yehova Lesa pa kuti akwafwe. Kuti akupeela amaka ya kushipikisha amafya ya fya ndalama kabili kuti akwafwa no kusala bwino incito pa kuti watwalilila fye ukuba uwakosa mu kupepa Lesa.

BELENGELAPO NA FIMBI PALI ILI LYASHI MWI BUUKU 1, MU CIPANDWA 21

IFILI MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Bushe walishiba ifya kubomfya bwino indalama nelyo bushe ushibomfya fye icibomfyebomfye, cikulu fye naushikwata? Sambilila ifya kubomfya bwino indalama.

ILEMBO

“Nangu umunang’ani akumbwa shani ifintu, takatale afikwata. Uwacincila ena akakwata fyonse ifyo afwaya.”—Amapinda 13:4, ukulingana na Baibolo ya Today’s English Version.

IFYO WINGACITA NI FI

Iwe ufwile fye ukutuma kalata ya kuilondolola ku twampani, taulingile ukulolela ukuti bakabilishe ukuti balefwaya ababomfi.

NAWISHIBA . . . ?

Mu ncende ishingi umo bafwaya aba ncito, tababilisha ukutila balefwaya aba ncito.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Ifyo nkacita nga ndefwaya ukusanga bwangu incito ni fi ․․․․․

Nga naingila incito nkalabomba fye ama-awala ․․․․․ cila mulungu.

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Mulandu nshi ulefwaila ukukwatila indalama?

● Mafya nshi ukakwata nga waingila incito?

● Kuti wacita shani pa kutila taucililemo ukutemwa indalama?

[Amashiwi pe bula 153]

‘‘Nga utontonkanya ukutila pa kuti fye ube uwa nsansa kano wakwata fimo, awe ninshi tawakatale auba ne nsansa. Pantu lyonse kwakulaba ifintu ifipya ifyo wakulafwaya. Uleteka fye umutima pali ifyo fine wakwata.’’—E fyalandile Jonathan

[Akabokoshi pe bula 155]

Indalama Shisuma Lelo Taulingile Ukushitemwa

Umwele uwatwa ulabomba bwino sana ku muntu uwaishiba ifya kwipikaipika. Lelo umwele umo wine, kuti wacena umuntu ushaishiba sana ifya ku-ubomfya nelyo uwa kuti pa ku-ubomfya talebikako amano. E fyaba ne ndalama, shaba ngo mwele uwatwa sana. Nga waishiba ifya kushibomfya bwino kuti shakwafwa sana. Lelo nga taushibomfeshe bwino, kuti shakuletela amafya. Ica kumwenako fye, umutumwa Paulo alisokele Abena Kristu ukuti tabafwile ukutemwa indalama. Ukufwaisha ifyuma kwalilenga bamo ukukanapoosa amano ku fibusa fyabo, ku lupwa lwabo, na kuli bucibusa bwabo na Lesa. Ne ci calilenga ukuti ‘bailasaule abene na macushi ayengi.’ (1 Timote 6:9, 10) Nomba finshi wingasambilila kuli ifi? Ufwile ukwishiba ifya kubomfya indalama bwino. Shalicindama, lelo taufwile ukushitemwa!

[Icikope pe bula 153]

Nga wafusha ifya kucita, kuti walaba ku fyacindama