23 YATICHÄWI

Alcoholak umaski, drogampikiw qulljasiski, ¿kamachiristsa?

“Tatajax ‘camioneta askichtʼiriw saraskta’ sasinwa utat mistuwayi, ukat kawkhankataps janiw jurnalpachas jupat yatipkayätti. Mamajax telefonotwa jawsi, ukampis jupax janiw jay sankiti. Ukatxa, mistuñatakiw wakichtʼasir uñjta. ‘tatamar thaqhiriw sarä’ sasinwa wali llaktʼat situ.

”Sapakiw kuttʼanxäna. ‘¿Tatajax janit jumamp kuttʼanki?’ sasaw jisktʼta. Ukat jupax ‘janiw’ sasaw situ.

”Ukspachaw jan wali luräwinakapar kuttʼatap amuyastxa. Kunattixa... tatajax droganakampiw qulljasi. Utar purinxäna ukhaxa, mamajamp nayampisti wali llaktʼatapuniw jikxatasipxayäta. Ukat jupatakix walpun colertʼasta ukat mä urpachaw jan parlkti. Ukham luratajatxa janiw sum jikxataskti.” (Karen, 14 marani)

 UKHAM alcohol thaqhiri jan ukax droganak thaqhiri awkinïñasa jan ukax taykanïñasa janipuniw walïkiti, ukhamanwa waranq waranq wayn tawaqunakax jikxatasipxi. Jumatï ukhaman jikxatasta ukhaxa, inas uka sarnaqäwipax jumarux phinqʼachata, llakita jan ukax colerata ukham jikxatasiystma.

Amuytʼañataki, Margaritan tataparux wali suma jaqit uñtʼapxäna. Chiqpachansa, janiw ukhamäkänti, jan ukasti alcoholar yatintatänwa, uta manqhanxa ñanqha arunakampiw parläna ukat familiaparux kunayman tuqit tʼaqhisiyirïna. Margaritax chuym ustʼataw akham sas amtasi: “Jaqix ‘wali suma awkinipunïpxtawa’ sasaw sapxirïtu” sasa. *

Ukhamasti, awkimasa jan ukax taykamasa alcoholar jan ukax droganakar yatintatächixa, ¿kuns lurasma? *

Kunatsa ukanakar yatintapxi

Janïr kamskasas nayraqat kunatsa ukanakar yatintapxi uk yatiñasawa. Proverbios 1:5 qillqatanxa siwa: “Khititix yatiñani, chʼikhïki ukawa aka arunakxa istʼixa, ukatsti jikxatiwa jukʼamp yatiñ kankaña” sasa, mä arunxa, kun lurañatakisa nayraqatxa uka tuqitwa yatxati. Ukhamasti, kunas alcoholar yatintañaxa jan ukax droganakar yatintañaxa ukwa yatxatañama, kuna kasta jaqinakas ukanakar yatintapxi ukat kunatsa yatintapxi uk sum yatxatañamawa.

Amuytʼañataki, alcoholar yatintat jaqixa, janiw mä qhawqha kutis alcoholamp machjaski uka jaqïkiti, jan ukasti usutäpkaspas ukhamawa. Chiqpachansa, alcoholampikiw jakapxi ukat awisax ukatak lupʼisipki. Umañ qalltapxi ukhaxa,  janiw jaytirjamäpkiti. Umañ laykuxa, jakäwipsa familiapsa irnaqäwipsa aptʼasipxiwa.

Inas yaqhip jaqinakan chuymapax alcohol umañar wayuschispa, ukampis llakinakan jan ukax kuna jan walinakan uñjasisaw alcoholar yatintapxaspa. Ukat yaqhip alcoholar yatintatanakaxa janiw jupanakpachax munasipkiti ukatwa ukham yatintapxi (Proverbios 14:13). Yaqhipanakax alcoholar yatintat awk taykanakampi uywataw jilsupxi ukat yaqhipanakax wawäkas tʼaqhisitap armañatakiw umañar puripxi. Ukat droganakamp qulljasirinakatxa ukham sasirakispawa.

Alcoholasa droganakasa jukʼamp jan walinakanwa uka jaqirux uñjasiyi, amuyupsa chʼamaktʼayiwa ukat janiw kunjamäpkitix ukhamäxapxiti, ukax wali llakkañapuniwa. Ukat qullasipxañapatakix doctorar sarañapaw wakisi.

Awisax janiw yanaptʼkiristamti

Chiqpachansa, kunatsa awkimasa jan ukax taykamas ukanakar yatintapxi uk yatiñaxa janiw uka yatintatapx chhaqtaykaniti. Ukampisa, uk yatisaxa inas jupat mä jukʼs khuyaptʼayaschisma.

Awkimax mä chijir purisaw kayup pʼakjasi ukham sañäni. ¿Janixay jumamp pelot anatañatak suykasmatixa? ¿Jan wakiskirinak lurasin kayup pʼakjasispasti? Chiqpachansa, jumax  llakitaw jikxatasisma ukat inas colertʼasirakchisma. Kun lurasay kayup pʼakjaschini, ukampisa waliptañapkamax janiw jupampix anatkasmati, janirakiw jupat kuns suykasmati.

Ukhamasti, kunapachatï awkimas jan ukax taykamas ukham alcoholaru jan ukax droganakar yatintki ukhaxa, chuymapasa amuyunakapasa usuchjatäkaspas ukhamaw jikxatasi. Chiqansa, jupaw ukhamäskañatakix uk lurasi ukatwa jumax jan amuytʼasis sarnaqatapatxa colertʼastaxa. Ukhamäkipansa, janïr yanap thaqhañapkama ukat waliptañapkamax janiw suma awkjam phuqañap suykasmati. Ukhamasti, kuns jupat suyasma uk sum amuytʼasiñatakixa, usutäkaspas ukham uñjañaw yanaptʼätamxa.

¿Kuns lurasma?

Awkiman waliptañapkamsti, luräwinakapamp mä juk’ tʼaqhisiskakïtawa. Ukañkamasti, ¿kuns lurasma?

Kuntï jan lurañamäki uk jan luramti. Amtasipunma, awkimaw ukar yatintatapatxa mistsuñapa. “Sapa mayniwa luräwinakapat llakisiñapa” siw Gálatas 6:5 qillqatanxa. Ukhamasti, jumax janiw kunjamsa uk jaytaspa ukxat llakisiñamäkiti. Janirakiw kuna jan wali luräwinakaptsa arxatañ waktʼktamti. Sañäni, irnaqäwipat jan jaqsutäñapatakix janiw jefeparux imxatañataki kʼarinak parlañamäkiti ukat kunapachatï  machantat liwisita uñjäta ukhaxa, munkir jan munkir ikiñar qatatiñax janiw wakiskarakispati.

Yanap thaqham sañamawa. Ukham alcoholar jan ukax droganakar yatintatanakax janiw arsusiñ munapkiti. Arsusiñapatakixa, warmipa jan ukax chachapa ukat jilïr yuqamp jan ukax phuchampiw parlapxañapa, ukxa kunapachatï apjtayatäki ukhaw kunjamsa uka luratapax familiarux jan waltʼayaski ukat kuns lurañapa uk sum qhanañchapxañapa.

Ukampis aka jisktʼanakar qhanañchäwinak qillqtʼañapax wali askipunïspawa: “Ukhamak machjasiskä jan ukax droganakamp qulljasiskä ukhaxa, ¿kunas familiajarux pasaspa? Ukat aka jan wali lurawtï jaytxä ukhaxa, ¿kunas pasarakispa? Yanap jikxatañatakixa, ¿kun lurañajas wakisispa?”.

Colerasiñ utjchi ukhaxa, sarxañamawa. Kunjamatï Proverbios 17:14 qillqatan siskixa: “Chʼaxwañata jithiqtañasti jukʼampi askiwa” sasa. Chʼaxwatï utjani ukhaxa, jan mitisimti, jan waltʼäwiruw purismaxa. Cuartomar sarxañamawa jan ukax amigoman utaparuw sarxarakisma. Jukʼamp jan waltʼäwinakatï utjkani ukhaxa, inas yanap thaqhañax wakischispa.

Colerasitamat jan juchañchasimti. Yaqhip wayn tawaqunakaxa, ukham alcoholar jan ukax droganakar yatinta awkipampi jan ukax taykapampiw colerasipxi. Ukham colerasiñax janiw juchäkiti, yamas kunapachatï yanap ukat munasiñ jan katuqapki ukhaxa, jukʼampwa colerasipxi. Ukat ukham colerasitapatxa wal juchañchasipxi. Inas jumax  akham amuychisma: “Bibliaxay awk taykar respetañaw sischixa” sasa (Efesios 6:2, 3). Inas jumax ukham jikxatasirïsta. Ukampisa, Biblian jikxataski uka kamachixa, ¿kamsañs munpacha uk yattati? Kunjamatï mä juezaru jan ukax mä policiar respetañamaxa, ukhamarakiw awk taykamarux respetañama, ukwa sañ muni. Janiw ukax jan wali luräwinakapar iyaw sañamawa, sañ munkiti (Romanos 12:9). ¿Ukat ukham luratanakapat axtasismasti? Ukham jikxatasitamatxa jan llakisimti. Chiqansa, ukham jan wali qullanakar yatintat jaqinakar uñjañax axtaskañapuniwa (Proverbios 23:29-35).

Suma amigonakanïñamawa. Utan ukham jan waltʼäwinaka utjatapatxa, taqiniw ukhamapxpacha sasinwa amuyasma. Ukatwa ajay tuqit yatxattʼat ukat wali kusisit sarnaqirinakamp parlañax wali wakiskirixa. Cristiano tamanwa chʼamañchäwi ukat yanaps jikxatätaxa, ukat awisaxa utan kuna jan waltʼäwinakas utji uka llakinakatsa armasismawa (Proverbios 17:17). Ukham cristiano familianakampiskasaxa, janiw  kunjamtï utaman jikxataskta ukham jikxataskätati ukat kunjamäpxis suma familianakax uksa amuyarakïtawa.

Jumatakiw yanap thaqhañama. Khitirutï atinista jupamp parlañaw yanaptʼätamxa. Jan ukax mä irpir chuymanimp parlañax walirakispawa. Irpir chuymaninakaxa, “thayat imantasiñjama samaräwïniwa, jachʼa mathapi thayatsti jupax imaniwa, waña uraqin uma irpañ qʼawanakjama, wasaran mä jachʼa qalan chʼiwipäniwa” ukhamäpxañapaw siw Bibliaxa (Isaías 32:2). Ukhamax jupanakamp istʼayasiñataki ukat chuymachtʼayasiñataki janiw parlañx phinqʼasiñamäkiti.

Aka suxta iwxtʼanakatxa kawkïrs nayraqat luräta, uk aka chiqar qillqtʼasïta.․․․․․

Kunjamatï familiamax jikxataski uk inas jan kamachañjamäkchisa, ukampisa jan añch llakisiñamatakix akanakwa lurasma. Awkimana jan ukax taykaman luräwinakap chiqañchañ munañat sipansa, juma pachpaw chiqañchasiñama. Apóstol Pablox akham sasaw iwxtʼäna: ‘Jumanakan kipka qhispiyasiñanakamataki’ chʼamachasipxam sasa (Filipenses 2:12). Aka iwxtʼaw suma amtanïskakiñamatakix yanaptʼätam ukat inas tiempompix awkimasa jan ukax taykamasa yanap thaqxchispa.

JUTIR YATICHÄWI

¿Sapa kutit awk taykamax tuqisipxi? ¿Kunjamsa ukar saykatasma uk yatiñ muntati?

[Qhanañchäwinaka]

BIBLIAX KAMSISA

“Yatiñan jaqix janiw mäki coleraskiti.” (Proverbios 19:11)

AKANAK LURASMAXA

Jan awk taykamar uñiskamti, jan ukasti jan wali luräwinakap uñisiñamawa (Proverbios 8:13; Judas 23).

¿YATIYÄTATI?

Biblian istʼaña siski uka aruxa, autoridadäkaspas ukham respetañ sañ muni (Efesios 6:1, 2). Ukhamaxa, awk taykar respetañaxa, janiw jan wali luräwinakapar iyaw sañamawa sañ munkiti.

¡AKANAK LURÄ!

Awkijatï jan ukax taykajatï qhuru arunakamp chuyms ustʼayitani jan ukax nuwjitani ukhaxa, ak lurä ․․․․․

Yanap thaqhañap munä ukhaxa ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● ¿Kunatsa yaqhipanakax alcohol jan ukax droganak thaqhapxi?

● Awkimatï jan ukax taykamatï ukhaman jikxataschi ukhaxa, ¿kunatsa jan juchañchasiñamäki?

● ¿Kuna jan waltʼañanaksa chiqañchasma? ¿Kunjams luräta?

[192 janan qhanañchäwipa]

“Awk taykajax phinqʼachata uñjasiyakipunitaniwa, ukampisa, Jehová Diosar atinisiskakï ukhaxa, jupaw aguantaskakiñatakix chʼam churitani.” (Julián)

 [198 janan recuadropa]

Jehová Diosatwa jithiqtapxaspa

Awkimatï jan ukax taykamatï Biblian kamachinakaparjam jan sarnaqxapxani jan ukax tamat jithiqtañ amtapxchi ukhaxa, ¿kuns lurasma?

● Jehová Diosax, awk taykaman luräwinakapatxa janiw jumar juchañchktamti uk amtasipunma. Bibliax siwa: “Taqi maynipï Diosarux luräwinakasat cuenta churañänixa” sasa (Romanos 14:12).

● Khitinakatï suman jakasipxi ukanakampix jan igualasimti (Gálatas 5:26). Mä waynan tatapax utatwa sarxatayna, uka waynax akham sasaw iwxtʼi: “Mayninakar uñchʼukiñat sipansa, kunjamsa nayrar sartasma uk amtañamawa. Ukax wali askïniw jumatakixa” sasa.

● Kunsay awk taykamax lurasipkpan jumax respetañamawa. Ukampisa, kun lurañ mayipxätam ukat uka mayitanakax Diosan kamachinakap jan pʼakintaykätam ukhaxa, phuqañamawa. Kunapachatï Jehová Diosax awk taykar respetañaw siski ukaxa, cristianonakarusa ukat jan cristianonakarusa respetañasaw sistuwa (Efesios 6:1-3). Kuna jan walsay awk taykamax lurasipkpan ukat jumatï respetäta, istʼäta ukhaxa, Jehová Diosar munasitamwa uñachtʼayaskäta (1 Juan 5:3).

● Tamankir jilat kullanakamp sum apasma. Jupanakaxa mä familiäkaspas ukhamäpxiwa ukat kunapachatï llakit jikxatasïta ukhaxa, jupanakaw chuymachtʼapxätamxa (Marcos 10:30). David sat waynaxa, jilat kullakanakax familiaparux yaqhachapxaspas ukham amuyasïna, kunattix awkipaw Jehová Diosat jithiqtatäna. Ukampis janiw ukhamäkataynati. Jupax siwa: “Janipuniw nänakat armasipkänti” sasa. Ukat saskakiwa: “Tamatakix wali munatäpxayätwa ukwa qhiparux amuyasta” sasa.

[194 janan fotopa]

Awkimax alcoholar jan ukax drogar yatintatächixa, kayu pʼakitakaspa ukhamawa, ukhamasti awisax janiw yanaptʼkiristamti