23 YACHAQANA

¿Imatá ruwayman tatasniymanta mayqinpis alcoholman chayri drogasman qukuptin?

“Tatayqa camionetata allinchaq richkasqanta niwarqayku, pʼunchaynintinta paymanta mana ni imata yacharqaykuchu. Mamay telefononiqta waqyaptinpis payqa mana uyarirqachu. Chaymanta mamayta rikurqani lluqsinanpaq wakichikuchkasqanta. May llakisqataq, ‘tataykita maskʼaq richkani’, nispa niwarqa.

”Mamayqa sapallan kutimun. ‘Mana tarinkichu, ¿icharí?’, nispa tapuni. Paytaq mana nispa kutichiwan.

”Chayta uyariytawankamataq tatay watiqmanta vicionman qukusqanta repararqani. Tatayqa... drogasta ukyan. Wasiman chayamuptintaq mamaytawan may llakisqasta taripawarqayku. Tataypaq mayta phiñakusqayrayku juk pʼunchaynintintapuni mana parlapayarqanichu. Mana parlapayasqayraykutaq mayta llakikurqani.” (Karen, 14 watayuq)

 ACHKHA waynas, sipaskuna ima, sapa pʼunchay ñakʼarinku tatan chayri maman alcoholman chayri drogasman qukusqanrayku. Qampata tatasniyki jinata ruwanku chayqa, ichá pʼinqakunki, llakikunki, phiñakunki ima.

Maryp tatanmanta parlarina. Tukuypis kʼacha runa kasqanta niq kanku. Chaywanpis mana ajinachu karqa, imaraykuchus tatanqa, alcoholman qukuq runa karqa, wasinpi millayta parlaq, familiantapis imaymanamanta ñakʼarichiq. Mary, may llakisqa yuyarikun: “Wakinkunaqa manchay kʼacha tatayuq kasqaykuta niwaq kayku”. *

Tatayki alcoholta chayri drogasta ukyayman qukuptin, ¿imatá ruwawaq? *

¿Imaraykutaq kay viciospi urmanku?

Ñawpaqtaqa, imaraykuchus tatayki kay viciosman qukusqanta, allin kanman yachanayki. Proverbios 1:5, 6 nin: “Uyarispa [...] yuyayniyoj[qa] aswan yuyayniyoj kanqa”, nispa, nisunman yuyayniyuqqa astawan yachayta maskʼan. Chayrayku alcoholman chayri drogasman qukuy imachus ninayasqanta, imayna runaschus kay viciosman qukusqankuta, imaraykuchus qukusqankuta ima yachanaykiqa, allin kanman.

Qallarinapaq alcoholman qukuq runaqa, mana wakin kutillachu machaykun, manaqa alcoholta mana ukyaspa mana kayta atinchu. Chantapis, alcoholta ukyayllapi yuyan. Ukyayta qallariytawantaq ukyayta mana saqiyta atinchu. Mana ukyaspa mana kayta atisqanraykutaq familianta ñakʼarichin, llamkʼayninmanta wikchʼuchikun, unqun ima.

Wakinkunaqa, ichá alcoholman qukunkuman, tatasninku alcoholman qukuq runas kasqankurayku, chayri llakiyninkuta qunqayta munasqankurayku. Alcoholman qukuqkunaqa  paykuna kikinkuta mana munakunkuchu (Proverbios 14:13). Wakinkunataq alcoholman qukuq tataswan wiñakurqanku, chayrayku wakin kuti llakiyninkuta qunqayta munaspa alcoholta ukyanku. Kikillantataq drogakuqkunamantapis nisunman.

Chaywanpis drogasta, alcoholta ima ukyaspa llakiyninkuta qunqapunankumantaqa astawan llakiykunapi rikukunku, yuyayninkutapis chinkachinku. Chayrayku cuerponkumanta drogata chayri alcoholta chinkachinankupaqqa juk doctorpa yanapayninta necesitanku.

Ama tatasniykimanta anchata suyaychu

Tatayki chayri mamayki imaraykuchus alcoholman chayri drogaman qukusqanta entiendesqaykiqa ichá mana chay chʼampayta chinkachinqachu. Chaywanpis, paymanta khuyakunaykipaq yanapasunqa.

Juk accidentepi tatayki chakinta pʼakikusqanpi tʼukuriy. ¿Pelotata jaytʼaspa pukllananta suyawaqchu? Mana, ¿icharí? Mana allin ruwaykunata ruwachkaspa chakinta pʼakikunman chayri, ¿pukllananta suyallawaqtaqchu? Mana. Chaywanpis ichá phiñakunki, llakikunki ima. Chantá watiqmanta puriyta atinankama qamwan pukllayta mana atisqanta yachasqaykirayku paymanta mana anchata suyankichu.

 Jinallataq tatayki chayri mamayki alcoholman chayri drogaman qukun chayqa chakinpis pʼakisqa kachkanmanjina kanman. Pay munasqanraykulla ajinapi rikukun, chayraykutaq paypaq phiñasqa kachkanki. Chantapis alcoholta saqinankama mana suyawaqchu sumaqta uywasunanta. Alcoholman qukusqanrayku mana imata ruwayta atisqanta entiendespaqa, paymanta mana anchata suyankichu.

¿Imatá ruwawaq?

Tatayki alcoholman qukusqanta saqinankamaqa ñakʼarinki, chaytaq llakikunapaqjina. ¿Imatá chaykama ruwawaq?

Tatayki imatachus ruwanan kasqanta ama ruwaychu. Tataykipuni alcoholman qukusqanta atipanan kasqanta yuyarikuy. Gálatas 6:5 nin: “Sapa uj kikin qʼipinta apachun”, nispa (Qheshwa Biblia). Chayrayku tatayki kikin, vicionta saqinan tiyan. Chantapis alcoholman qukusqanrayku ñakʼarinanmanta ama jarkʼaychu. Sutʼinchanapaq; machasqanrayku llamkʼayninman mana riptinqa, ama patronninman llullakuspa waqyaychu, nitaq manchay machasqa pampapi wikchʼusqa kachkaptin, camanman apaychu.

Yanapata maskʼananta niy. Ichá alcoholman qukuq runaqa, mana reparakuyta munanchu alcoholman qukuq runa  kasqanta. Reparakunanpaq, yuyayninpi, sunqu tiyasqataq kachkaptin, ichá warmin chayri qusan, kuraq wawasnin ima, imaynatachus alcoholman qukusqan familiata llakichichkasqanta, vicionta saqinanpaq imatachus ruwananta ima sutʼinchankuman.

Chantá allin kanman alcoholman qukuqqa, kay tapuykunaman kutichisqanta juk papelpi qillqanan: “¿Imá kanqa familiaymanta, ñuqamanta ima, alcoholman chayri drogaman qukullaptiypunirí? ¿Imá kanqa ñuqaykumanta kay viciota saqiptiyrí? ¿Imatá ruwayman yanapata maskʼanaypaq?”.

Phiñanakuy kaptinqa, ripuy. Proverbios 17:14 nin: “Phiñakuytaqa saqey manaraj jatunyaykushajtin”, nispa. Tatasniyki siminakuptinkuqa, chʼampaykunapi mana rikhurinaykipaq ama satʼikuychu. Aswan allin kanman cuartoykiman chayri amigoykip wasinman ripunayki. Wakin kuti phiñanakuy, maqanakuyman chayachkaptinqa ichá yanapata mañakunayki kanqa.

Ama qamllataq juchachakuychu. Wakin waynasqa, alcoholman qukuq tatanpaq chayri mamanpaq phiñakunku. Chaytaq entiendenapaqjina, astawanraq tatasninkupi mana munakuyta nitaq yanapata tariptinku. Chaywanpis, phiñakusqankumanta mayta llakikunku. Ichá jinata yuyanku: “Bibliaqa wawasta kamachin tatasninkuta jatunpaq qhawanankuta” (Efesios 6:2, 3). Ichá qampis kikinta yuyanki.  Chaywanpis, ¿yachankichu imatapunichus kay kamachiy ninayasqanta? Kay kamachiyqa, tatasniykip kamachiykunasninta jatunpaq qhawanaykita niyta munan, imaynatachus juk juezpa chayri juk policiap kamachiyninta jatunpaq qhawanki ajinata. Chaytaq mana ninayanchu tatayki, chayri mamayki vicioman qukusqanta allinpaq qhawanaykita (Romanos 12:9). Tatasniykimanta mayqillanpis alcoholman chayri drogasman qukusqanmanta millachikusqaykirayku mana allinchu sientekunki chayqa, ama llakikuychu, imaraykuchus ima viciopis millachikunapaqjinapuni (Proverbios 23:29-35).

Allin amigoswan khuska kay. Wasiykipi chʼampaykunaqa, yuyayniykita tikrachinman. Chayrayku allin kanman Diosta yupaychayta ñawpaqpi churaqkunawan, llakiyninkuta atipayta yachaqkunawan ima, amigosta ruwakunayki. Wasiykipi chʼampaykuna kasqanmanta llakiyniykita atipanaykipaq qutuchakuypi yanapata tariyta atiwaq (Proverbios 17:17). Diosta yupaychaq familiaswan khuska kaspaqa, mayta kusikunki rikunkitaq imaynatachus familiapi kusisqa kawsakuyta atikusqanta.

 Yanapata maskʼay. Ñawpaqman lluqsinaykipaq pipichus atienekusqakiwan, ichá qutuchakuymanta juk ancianowan, llakiyniykimanta parlariwaq. Bibliaqa, ancianos ‘wayramanta pakakunapaqjina, loco para wayramanta pakakunapaqjina, chʼaki jallpʼapi qarpanapaq larqʼajina, chʼin pampapi jatun chhankaq llanthunjina’ ima, kasqankuta niwanchik (Isaías 32:2). Chayrayku paykunamanta yuyaychayta, sunquchayta ima, mañakuytaqa ama manchikuychu, nitaq pʼinqakuychu.

Kay suqta yuyaychaykunamanta mayqintachus ñawpaqta ruwayta munasqaykita kaypi qillqay. ․․․․․

Tatasniykimanta mayqillanpis alcoholman chayri drogasman qukusqanta ichá mana allinchayta atinkichu, chaywanpis llakiyniykita atipayta atiwaq. Tatayki chayri mamayki vicionta saqinanpaq munasqaykimanjina ruwananta maskʼanaykimantaqa, aswan allin kanman qampa ruwaykunasniykipi tʼukurinayki. Apóstol Pablo nirqa: “Astawan llamkʼaychej salvacionniykichejpi”, nispa (Filipenses 2:12, Qheshwa Biblia). Ajinata ruwaspaqa kusisqa kakunki, chantá... ichá tatayki chayri mamayki yanapata maskʼanman.

QHIPAN YACHAQANAPI

¿Sapa kutichu tatasniyki siminakunku? Jina kaptin, ¿imatachus ruwanaykita yachayta munawaqchu?

[Sutʼinchaykunasnin]

BIBLIAMANTA

“Runaj yuyayniyoj kaynenqa phiñakuyninta thasnun.” (Proverbios 19:11)

¿YACHARQANKICHU?

Bibliapiqa, pitapis jatunpaq qhaway, kamachisqanta jatunpaq qhaway ninayan (Efesios 6:1, 2). Chayrayku tatasniykita jatunpaq qhawayqa, mana ninayanchu imaynatachus purichkasqankuta allinpaqpuni qhawanaykita.

¡RUAYTA QALLARIY!

Tatay chayri mamay sapa kuti sunquta nanachinapaqjina parlawaptin chayri maqawaptin, kayta ruwasaq... ․․․․․

Tatayta chayri mamayta yanapata maskʼananta niyta munani chayqa, kayta ruwasaq... ․․․․․

Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․

QHAWASQAYKIMANJINA

● ¿Imaraykutaq wakinkuna alcoholman chayri drogasman qukunku?

● Tatasniykimanta mayqillanpis chay viciosman qukuptin, ¿imaraykutaq qam kikiykita mana juchachakunaykichu tiyan?

● Tatayki chayri mamayki ima viciomanpis qukuptin, ¿imastá ruwayta atiwaq? ¿Imaynatá chaykunata ruwawaq?

[192 paginapi sutʼinchaynin]

“Tatasniy pʼinqaypi rikuchinallawankutapuni yachani, chaywanpis Jehová Diospi atienekuptiyqa pay sinchita sayanaypaq kallpata qunawanta yachallanitaq.” (Julián)

 [198 paginapi recuadro]

Tatay chayri mamay Jehovamanta karunchakuptin

Tatayki chayri mamayki Bibliap nisqanmanjina manaña kawsaptin chayri qutuchakuymanta karunchakunanta nisuptin, ¿imatá ruwayta atiwaq?

● Tatasniyki imatachus ruwasqankumantaqa, mana qamchu Diosman cuentata qunayki kasqanta yuyariy. Biblia nin: “Sapa ujninchej ruwasqasninchejmanta Diosman cuentata qonanchej kanqa”, nispa (Romanos 14:12).

● Ama kikinchakuychu allin familiaspi kawsaqkuna waynaswan, sipaskunawan ima (Gálatas 5:26). Mamallanwan tiyakuq wayna nin: “Wakkunawan kikinchakunaykimantaqa, imaynatachus ñawpaqman lluqsinaykipi tʼukuriy. Chaytaq mayta yanapasunqa”, nispa.

● Tatasniyki imatapis ruwaptinku, paykunata jatunpaq qhawanayki tiyan. Kamachiykunasnin Diospa kamachiykunasninwan mana churanakuptinqa tatasniykita kasukullaypuni. Jehovaqa, tatasninchikta jatunpaq qhawananchikta kamachiwanchik, Payta yupaychaptinkupis manapis (Efesios 6:1-3). Pantaptinkupis tatasniykita kasukunki jatunpaqtaq qhawanki chayqa, Jehovata munakusqaykita rikuchinki (1 Juan 5:3).

● Qutuchakuymanta hermanoswan khuska kay. Paykunaqa familiajina Diosta yupaychanku, necesitaptiykitaq sunquchasunqanku (Marcos 10:30). Juk wayna David sutiyuq, Jehová Diosmanta tatan karunchakusqanrayku, qutuchakuymanta hermanos, familianta pisipaq qhawananta yuyarqa. Chaywanpis pantasqata yuyachkasqanta repararqa. Pay nin: “Hermanosqa parlapayallawarkaykupuni, chaytaq qutuchakuypaq may munasqas kasqaykuta reparachiwarqa”, nispa.

[194 paginapi dibujo/foto]

Tatayki alcoholman qukusqanqa, chakinpis pʼakisqa kachkanmanjina kanman, chayta reparaspaqa, paymanta mana anchata suyankichu