1, 2. Juk wasitapis ruwachkasunmanjina, ¿imatá ñuqanchikpi sinchita sayachichkanchik, chantá imaraykutaq chayta sumaqtapuni ruwananchik tiyan?

QAMQA juk wasita ruwanaykiwan mana tiempoyuq kachkanki. Chaypaqqa achkha tiempotaña churanki, chaywanpis tukunaykikamaqa tiempoykita astawanraq churanayki kanqa. Chayta ruwayqa mana atikullanchu, chaywanpis chay ruwasqaykiqa mayta kusichisunki. Chay ruwanaykitaqa, ima kaptinpis mana yuyankichu saqiytaqa, nitaq tanqasqajinachu ruwanki. Sumaq wasitataq ruwayta munanki, imaraykuchus chaymanta kawsayniyki astawan qhipaman kanqa. Chayrayku ichapis tapurikunki: “¿Ima wasimantataq parlachkanchik?”, nispa. Qam kikiykimanta.

² Discípulo Judasqa imayna cristianomanchus tukuyta munasqanchikmanta parlaspa, sutʼinchawanchik imatachus ruwana kasqanta, “Diospa munakuynimpi” kanallanchikpaqpuni, niwanchik: “Kallpachanakuspa wiñaychej may llimphu santo kaj creesqaykichejpi”, chayri iñiyniykichikpi, nispa (Judas 20, 21). ¿Imaynatá kallpachanakuspa iñiyninchikta wiñachisunman, Diospa munakuyninpi kanallanchikpaqpuni? Qhawarina juk wasitapis ruwachkasunmanjina, imaynatachus iñiyninchikta wiñachinamanta.

3-5. a) Jehovap kamachiykunasninmanta, ¿ima llulla kaqtataq Kuraq Supay, yuyachiyta munawanchik? b) Sutʼinchay, imaynatachus Diospa kamachiykunasninta qhawana kasqanta, chantá jinata qhawaspa imatá yachasunchik.

³ Iñiyninchikta wiñachinapaqqa Diospa kamachiykunasninpi astawan atienekunanchik tiyan. Kay libropiqa allinta kawsanapaq Diospa chiqan kamachiykunasninmanta yachakurqanchik. Chaywanpis, ¿imatá ñuqanchik chaymanta yuyanchik? Kuraq Supayqa yuyachiyta munawanchik, Diospa kamachiykunasnin esclavostajina japʼiwasqanchikta. Jinata Edén huertapi Evata yuyachirqa, kunankamataq kikillantapuni ruwachkan (Génesis 3:1-6). ¿Jinallatataqchu ñuqanchiktapis yuyachiwasunman? Diospa kamachiykunasninmanta allinta yuyasunchik chayqa, mana chʼawkiyachikusunchu.

⁴ Juk kikinchaywan sutʼinchana. Juk jatun kʼacha huertapi puriykachachkaspa, astawan jaqayniqpi juk kʼacha huertitata rikunki, chayman yaykunaykipaq kachkaptiykiñataq khiska alambrewan cercasqa kasqanta rikunki. Ñawpaqtaqa rabiakunki cercasqa kasqanmanta. Chaywanpis aswan allinta qhawariptiykiqa chay ukhupi juk phiña león uquykusunanpaq qhawamuchkasqasunta rikunki. Chayta rikusparaq, imaraykuchus cercasqa kachkasqanta yachanki. Kunan tiempopiri, ¿pipis uquykunawanchikpaqjina qhawachkawanchikchu? Arí, Diospa Palabran niwanchik: “Aychaykichejpa sajra munayninwan mana atipachikuspa, allinta qhawaychej, imaraykuchus enemigoykichej Kuraj Supayqa, phiña león jina qhaparirispa muyuykachasunkichej, mayqellantapis oqoykunampaj”, nispa (1 Pedro 5:8).

⁵ Chiqamanta Kuraq Supayqa, saqra animaljina uquykuyta munawanchik. Mana uquykunawanchikpaqtaq nitaq pakasqa tuqllasninpi ‘urmachinawanchikpaqqa’, Jehová kamachiykunasta quwanchik jarkʼakunanchikpaq (Efesios 6:11). Chayrayku, Jehovap kamachiykunasninpi tʼukurispaqa,  yachasunchik Jehová Diosninchik mayta munakuwasqanchikta. Jinata yuyasunchik chayqa, Diospa kamachiykunasnin jarkʼanawanchikpaq kusichinawanchikpaqtaq churasqa kasqanta yachasunchik. Chayraykuchá discípulo Santiago jinata qillqarqa: “Pichus allinta qhawan Diospa sumaj kacharichej leyninta, [...] chay runaqa kusikuyniyojmin ruwasqampi”, nispa (Santiago 1:25).

6. ¿Imataq yanapawasunchik Jehovap kamachiykunasninpi astawan atienekunapaq? Sutʼinchay.

⁶ Leyesta churapuwaqninchik Jehovapi, kamachiykunasninpi ima astawan atienekunanchikpaqqa, kamachiwasqanchikmanjina kawsananchik tiyan. Kaytaq ninayan ‘Cristoj leynintawan’ kasukunata; pay niwanchik: “Yachachimuychej paykunaman imatachus noqa kamacherqaykichej, chayta paykunapis kasunankupaj”, nispa (Gálatas 6:2; Mateo 28:19, 20). Chantapis cristianosqa, tantakuykunaman rinamanta kamachiyta kasukunchik, Diosta yupaychananchikpaq, jukkuna jukkunawan kallpachanakunanchikpaq ima (Hebreos 10:24, 25). Wak kamachiytaq kachkan, sapa kuti sunqunchikmantapacha Jehovamanta mañakunanchik (Mateo 6:5-8; 1 Tesalonicenses 5:17). Kay kamachiykunata kasukusunchik chayqa, astawan astawan yachasunchik Jehová munakuwasqanchikrayku kamachiwasqanchikta. Chantapis astawan  sutʼita yachallasunchiktaq Diospa kamachiykunasninta kasukuy kusichiwasqanchikta, chayjina kusiytataq mana kay pachapi tarisunmanchu. Arí, Diospa kamachiykunasnin allinta kawsanapaq yanapawasqanchikpi tʼukurisun chayqa, astawan Diospa kamachiykunasninpi atienekusunchik.

7, 8. ¿Imaynatá Diospa Palabran, Jehovata wasanchayta manchachikuqkunata sunquchan?

⁷ Wakinkunaqa, watas pasasqanmanjina Jehovap kamachiykunasninta kasukuyqa mana atikusqallanta yuyaspa, Jehovata wasanchayta manchachikunku. Maykʼaqllapis jinata yuyasunchik chayqa, kay Diospa nisqanta yuyarinanchik tiyan: “Noqamin Señorniyki Tata Dios kani; noqa yachachiyki imachus qampaj allin kasqanta. Noqa may ñantachus purinaykita rikuchiyki. Kamachisusqaytachus kasuwankiman karqa chayqa, allin kawsayniykeqa mayu jina kanman karqa, cheqan kayniykitaj mama qochaj yaku oqharikusqasnin jina kanman karqa” (Isaías 48:17, 18). ¿Maykʼaqllapis kay pʼitipi tʼukurirqanchikchu?

⁸ Jehová niwanchik paypa kamachiykunasninta kasukuyqa kawsayninchikpi yanapanawanchikta. Ñawpaqtaqa sunqu tiyasqa kayninchikqa jatun mayujina kanqa. Chiqan kayninchiktaq mama quchap yaku uqharikusqasninjina kanqa. ¿Imaynapi? Mama quchapi yaku uqharikuspa jamullasqantapuni rikuspaqa, tʼukurinchik, mana tukukusqanpi, wiñaypaqtaq jinallapuni kananta. Kikillantaq chiqan kaqmanjina kayninchik —nisunman chiqan kaqmanjina kawsakuyninchik— wiñaypaq kanqa. Chiqa sunquwan Diosta yupaychananchikpaq kallpachakusunchik chayqa, Jehovaqa mana jaykʼaq saqirpariwasunchu (Salmo 55:22 leey). Chiqamanta, imatachus kay pʼiti niwasqanchikpi tʼukuriptinchikqa, Jehovapi, chiqa kamachisqasninpi ima, atienekusunchik.

9, 10. a) ¿Imaraykutaq may allin wiñay tukusqa runas kananchik? b) ¿Imaraykutaq Diosta yupaychasqanchik kusiyta tarinapaq yanapawanchik?

⁹ Chantá iñiyninchik wiñananpaqqa, “ñawpajman rina,  wiñay tukusqa [sumaq wakichisqa] kananchejkama” (Hebreos 6:1, 2). Kunan tiempopi tukuyninchik juchasapa runas kaspapis, ñawpaqman riyta atisunman, sumaq wakichisqas kananchikkama, chaytaq may sumaq. Iñiyninchikpi wiñasqanchikmanjinataq may kusiywan Diosta yupaychallasunpuni. ¿Imaraykú?

¹⁰ Sumaq wakichisqa cristianoqa kallpachakun, Jehová yuyasqanmanjina yuyananpaq (Juan 4:23). Chaymanta parlaspa Pablo nirqa: “Aychaman jina kausajkunaqa aychaj imasnillampi yuyanku. Espirituman jina kausajkunarí, Espíritoj imasnimpi yuyanku”, nispa (Romanos 8:5). Pillapis aychanmanjina kawsaqqa, mana kusiyta tariyta atinmanchu, paypa allinnillanta, qhapaqyayta ima maskʼasqanrayku. Chaywanpis, Diosta yupaychaqkunaqa kusiyta tarinku, imaraykuchus kusisqa Diosta tukuy kawsayninkuwan yupaychanku (Salmo 104:31). Iñiyninku pruebapi churasqa kaptinpis may kusisqas, tukuy sunqunkuwantaq Diosta kusichiyta munanku. ¿Imaraykutaq kusikunku? Imaraykuchus yachanku chiqa sunqu kayninkuwan Diosta kusichichkasqankuta, Kuraq Supaytataq llulla kasqanta rikuchichkasqankuta (Proverbios 27:11; Santiago 1:2, 3 leey).

11, 12. a) Allin kaqta mana allin kaqta reparanapaq, ¿imatá sapa pʼunchay ruwananchik tiyan, chantá imapaqtaq “yachasqa” rimay uqharikuq? b) ¿Imaynatá juk runa cuerponta ima ruwanamanpis yachasqa kananpaq yachachinman?

¹¹ Wiñay tukusqa runas kayta atisunman, sapa pʼunchay Diosninchik kamachiwasqanchikmanjina ruwaptinchik. Jinata kay Hebreos 5:14 pʼiti nin: “Khamuna mikhuyri wiñay tukusqa runaspajña. Paykunaqa sapa pʼunchay [Biblia nisqanmanjina] ruwasqankurayku, yachasqa kanku reparanankupaj imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta”, nispa. Pablo nisqanmanjina cristianosqa, “yachasqa” kananku tiyan imachus allin, imataqchus mana allin kasqanta reparanankupaq. Chantapis griego simipi, “yachasqa” rimayqa, ñawpa siglopi, Grecia llaqtapi, ejerciciosta ruwanamanta parlanapaq uqharikuq. Qhawarina kunan imata ruwaspachus “yachasqa” kanamanta.

¹² Mana pipis, puriyta yachaqllañachu nacekun. Wawitasqa juchʼuysitus kaspa makisninkuta, chakisninkuta ima, mana munasqankumanjina apaykachayta atisqankurayku, wakin kuti imawanpis uyankupi japʼichikunku. Chaywanpis, pisimanta  pisitaq makisninkuta, chakisninkuta ima allinta apaykachayta yachakapunku; ñawpaqtaqa latʼayta qallarinku, chaymantataq puriyta qallarinku, tiempowantaq phinkiykachanku. * Sapa pʼunchay ejerciciosta ruwaqkunapi rikukun, cuerponkuta ima ruwanamanpis yachachiyta atisqankuta. Sapa kuti ejerciciosta ruwaspa airepi sumaqta volteaqkunaqa, maquinasman rikchʼakunankupaq pisilla faltan. Chayta ruwanankupaqqa, sapa pʼunchaychá kutin kutita ruwaq kanku, allinta ruwanankukama. Kaymanta parlaspa Biblia niwanchik: “Cuerpota ima ruwanaman yachachisqa kallpachayqa pisillata runata yanapan. Cheqan kajman jina kawsayri tukuy imapi sumajta yanapan”, nispa (1 Timoteo 4:8).

13. ¿Allin kaqta, mana allin kaqta reparayta yachanapaq imata ruwasunman?

¹³ Kay libropi rikurqanchik imachus yanapanawanchikta allin kaqta, mana allin kaqta reparanapaq, Diosta mana wasanchaspa yupaychanallanchikpaqpuni. Sapa pʼunchay pasasqanmanjinataq imatapis akllanapaqqa, Diosmanta mañakuspa, tʼukurinanchik tiyan, kamachisqasninpi, yuyaychasqasninpi ima. Tapurikuna: “¿Kay ruwasqay Diospa kamachisqasninmanjinachu? ¿Imaynatá kawsayniypi ruwayman? ¿Imatachus ruwayta yuyasqay janaqpachapi Tatayman gustanmanchu?” (Proverbios 3:5, 6; Santiago 1:5 leey). Jinata sapa kuti tapukusunchik chayqa yachasqa kasunchik allin kaqta, mana allin kaqta reparanapaq. Jinamantataq wiñay tukusqa runasjina imatachus ruwananchikta yachasunchik, Diosta yupaychanallapaqpuni.

14. Wiñay tukusqa cristianoña kaspapis, ¿imatá ruwanallanchikpuni tiyan, chantá imamantá jarkʼakunanchik tiyan?

 ¹⁴ Wiñay tukusqa cristianoña kaspapis astawan wiñanallanchikpuni tiyan. Chaypaqqa imatachus mikhuchkasqanchikta chayri yachakuchkasqanchikta qhawakunanchik tiyan. Apóstol Pablop nisqanmanjina, “khamuna mikhuyri wiñay tukusqa runaspajña”. Arí, iñiyninchikta wiñachinanchikpaqqa, Diospa Palabranta astawan ukhuncharinanchik tiyan. Chay yachakusqanchikmanjinataq ruwayta yachananchik tiyan. Jinamanta “yachayta” tarisunchik, chaytaq Bibliap nisqanmanjina imamantapis aswan sumaq. Chayrayku Diospa chiqan kamachiykunasninmanta astawan yachakuyta munanallanchikpuni tiyan (Proverbios 4:5-7; 1 Pedro 2:2). Chaywanpis may yachayniyuq, yuyayniyuq kaspapis, mana jatunchakunanchikchu tiyan, yachayniyuq kasqanchikraykuqa. Sapa kuti qhawakunanchik tiyan yachananchikpaq jatunchakuy sunqunchikpi saphichakuchkasqantachus manachus chayta. Chayrayku Pablo qillqasqanpi niwanchik: “Qankuna kikiykichej qhawarikuychej, yachanaykichejpaj creeypi sinchʼitachus sayashankichej, chayri manachus, chayta”, nispa (2 Corintios 13:5).

15. ¿Imaraykutaq munakuyninchik kanan tiyan iñiyninchik wiñanallanpaqpuni?

¹⁵ Juk wasita ruwayta tukuspañapis mana jinallata saqirparinchikchu, ichá tiempowanqa allinchanchik, chayri astawan jatunman tukuchinchik. Kikillantaq iñiyninchikwanpis. ¿Imatataq necesitanchik iñiyninchik allin kananpaq, astawan wiñananpaq ima? Chaypaqqa munakuyninchik kapunawanchik tiyan. Jehovata, hermanosta ima munakusqanchikqa, sapa pʼunchay astawan wiñanan tiyan. Mana kay munakuy kapuwasunman chayqa, yachasqanchik, ruwasqanchik imaqa juk machu sachʼa mana puquyniyuqjina kanman (1 Corintios 13:1-3). Wiñay tukusqa cristiano kananchikpaq, iñiyninchik wiñanallanpaqpuni imaqa, munakuy kapunawanchik tiyan.

16. ¿Imatataq Kuraq Supay yuyachiwasunman, chantá imatá Jehová quwanchik jarkʼakunanchikpaq?

¹⁶ Iñiyninchik wiñanallanpaqpuniqa, sumaq cristianos kananchik  tiyan, chaypaqtaq qhawakunanchik tiyan, imatachus yuyachkasqanchikta. Kay pachata kamachiq Satanasqa, may yachayniyuq, mana allin kaqta runasta yuyachinanpaq, iskaychachinanpaq ima (Efesios 2:2). Imaynatachus thuta maderapaq mana allinchu, jillataq ñuqanchikpaqpis kayjina yuyaykunaqa mana allinchu. Chaywanpis Jehovaqa juk suyakuyta quwanchik chayjina yuyaykunamanta jarkʼakunanchikpaq.

17. ¿Biblia imawantaq Jehovapi suyakuyninchikta kikinchan?

¹⁷ Biblia niwanchik, ‘salvación suyakuytaqa monteratajina [cascotajina] churakunata’ Kuraq Supaymanta, kay saqra pachamanta ima jarkʼakunanchikpaq (1 Tesalonicenses 5:8). Ñawpa tiempopi juk soldadoqa, fierromanta cascota chʼulun pataman churakunan karqa, umanpi waktaptinku mana wañunanpaq. Imaynatachus juk casco umanchikta jarkʼawanchik, ajinallatataq Jehovapi suyakuyninchikpis yuyayninchikta jarkʼawanchik.

18, 19. ¿Imaynatá Jesús suyakuymanta japʼikurqa, chantá imaynatataq payjina ruwasunman?

¹⁸ Jesusqa, chiqamanta rikuchirqa imatachus Jehovapi suyakuyninchik ninayasqanta. Yuyarina Jesús Jallpʼapi kawsachkaptin, wañunan pʼunchaymanta ñawpa chʼisin mayta ñakʼarisqanmanta. Juk munasqa amigon qullqirayku chʼawkiyarqa. Wak amigontaq runap ñawpaqinpi payta mana riqsisqanta nirqa. Wakinkunataq saqirpaytawan ayqirikapurqanku. Chantá llaqtamasisnillantaq Jesuspa contranta uqharikurqanku, qhaparispataq nirqanku Romamanta soldados ñakʼarichispa wañuchinankuta. ¿Manachu nisunman Jesús astawan ñakʼarisqanta, ñuqanchik ñakʼarinanchikmanta nisqaqa? ¿Imataq Jesusta yanaparqa aguantanallanpaqpuni? Hebreos 12:2 pʼiti kutichiwanchik: “Diospa churasqan kusiyta aswan qhepaman taripananta yachasqanrayku, payqa [kurkupi] ñakʼarerqa pʼenqaypi rikhurinanta mana kasu ruwaspa, Diospa pañanmantaj tiyaykukorqa”, nispa. Rikunchikjina, payqa “Diospa churasqan kusiyta aswan qhepaman taripananta”, mana qunqarqachu.

¹⁹ ¿Imaraykutaq Jesús kusikurqa? Imaraykuchus payqa yacharqa mana wasanchaspa, Tatanpa sutinta jatunchananta, Kuraq Supaytataq llulla kasqanta rikuchinanta ima. ¡Mana ni  imapis chayjinata Jesusta kusichinmanchu karqa! Chantapis Jesusqa yacharqa, Jehová pisi tiempomantawan may jatun bendicionta jaywapunanta, janaq pachamantaq kutipunanta. Ima pruebapi kachkaspapis Jesusqa, kusiywan chay suyakuymanta japʼikurqa. Ñuqanchikpis kikillantataq ruwananchik tiyan. Mana ni jaykʼaq qunqananchikchu tiyan, ñuqanchikpaqpis Jesuspaqjina Jehová Diosninchik kusiyta aswan qhipaman tarinapaq churapuwasqanchikta. Arí, ñuqanchikpis Jesusjina Jehová Diospa sutinta jatunchasunman, Kuraq Supaytataq llulla kasqanta rikuchisunman. Chaywanpis, ¿imaynatá kayta ruwayta atisunman? Jehovata Kamachiqninchiktajina qhawaspa, ima ñakʼariy jamuptinpis munakuyninpitaq kaspallapuni.

20. Kay saqra pachap yuyayninmanjina mana yuyanapaq, ¿imataq yanapawasunman?

²⁰ Jehovaqa, bendecinawanchikta niwanchik, mana wasanchaspa payta yupaychaptinchik, manataq nillanchu manaqa munawanchikpuni bendeciyta (Isaías 30:18; Malaquías 3:10 leey). Jehovaqa kusiywan qun kamachisnin chiqan kaqmanjina mañakusqankuta (Salmo 37:4). Chayrayku aswan qhipapaq suyachkasqanchikmanta allinta japʼikuna. Mana ni jaykʼaq kay saqra pachap yuyayninmanjina yuyanachu. Kay saqra pachap yuyayninmanjina yuyachkasqanchikta reparakuspaqa, Jehová Diosninchikmanta tukuy sunquwan mañakunanchik tiyan, ‘chay mana entiendey atina sunqu tiyaykuyta sunqusninchikman churananta’, chaytaq sunqunchikta yuyayninchikta ima jarkʼawasunchik (Filipenses 4:6, 7).

21, 22. a) ‘May chhika runas’, ¿ima suyakuyniyuqtaq kanku? b) ¿Imatataq suyakuyniykimanta jatunpaq qhawanki chantá imatá ruwanaykipaqtaq kallpachakunayki tiyan?

 ²¹ ¡May sumaq suyakuy kapuwanchik! ‘May chhika runaswan’ khuska kasunchik chayqa, “jatun ñakʼariy tiempomanta” lluqsiyta atisunchik, ¡tʼukurina imachus chaymanta qhipaman ñuqanchikpaq kananmanta! (Apocalipsis 7:9, 14.) Kuraq Supay, supaykunasnin ima manaña kasqankurayku, manaña pipis juchaman tanqawasunñachu, chaymanta jaqayman imayna kusisqachus kawsanamanta mana yuyayta atisunmanchu. Kunan tiempopi, ¿pitataq Kuraq Supay mana juchaman tanqanchu? Tukuyta, ¿icharí? Chayrayku manaña Kuraq Supay kaptinqa, mayta kusikusunchik kay Pachata juk paraisoman tukuchispa, Jesucristo, 144.000 kamachiqkuna ima kamachimuchkaptinku. Arí, ¡mayta munanchik tukuy unquykuna chinkananta, wañupuqkunapis kawsarimunankuta, ñawpaqmantapacha Dios munasqanmanjina kawsanankupaq! Mana juchayuq runas kanapaq, mana unayñachu kachkaptin, aswan jatun bendicionta suyasunchik: ‘Diospa kacharichisqa wawasninwan khuska’ kayta (Romanos 8:21).

²² Jehovaqa, munan qampis chay bendicionta japʼinaykita. Kacharichisqa kanaykipaqtaq kasukuq runa kanayki tiyan. Chayrayku sapa pʼunchay Diosta kasukuy, ¿manachu imamantapis aswan waliq? Arí, jina kasqanrayku, ¡kallpachakuspa wiñay, may llimphu santo kaq iñiyniykipi, jinamanta wiñaypaq Diospa munakuyninpi kanallaykipaqpuni!